Srbija i Srbi

1. urednik
Vesna Pešić
lektura i korektura
Ivan Ristić
štampa
Foto-futura
plasman i marketing
064/1661754
dizajn
Dimitri Vladimir
izdavač
Pešić i sinovi
Beograd, Topličin venac 17
tel/fax: 183-740
e mail: dimitri@drenik.net
sva prava zadržava izdavač
Branko Vukušić
O
TROJANSKO-SLOVENSKOJ
MISTERIJI
ISBN 86-7540-022-5

2. Na naslovnoj strani knjige: "Mislilac iz Černa vode"
(neolitska kultura starost 6500 godina, rumuska strana
delte Dunava)
Najstariji, predantički naziv Dunava je bio Černa, čiju su
tragovi u germanizovanom izvorištu u Crnoj šumi (Švarcvald). Izvorno
slovenski naziv sačuvan je u kasnijem neslovenskom okruženju u još
nekim neolitskim i kasnijim podunavskim predantičkim kulturama.
Černika, neolitsko naselje u Muteniji (Vlaška) koje predstavlja ranu
fazu Bojan kulture (5-4 milenijum s. e.), neolitska kultura Kocofeni u
Srednjem Podunavlju u Transilvaniji, Banatu razvila se pod uticajem
Černa vode III, sve do Černjagovske kulture u Rumuniji, Moldaviji i
Ukrajini pre rimskih, potom germanskih osvajanja (Il-V vek n. e). Više
neolitskih i mlađih kultura Balkana i podunavlja imaju takođe
slovenofonične nazive: Jezero (Ezero), kultura bronzanog doba u
Bugarskoj, nastavak neolitskih kultura Marica, Veselinovo, Gumelnica,
kao i neolitsko nalazište Izvor (Izvoare) u Mildaviji, koje pripada
Kukateni kulturi. Keramika kulture Jezero ima paralele sa kulturom
Černa voda, građevinski horizonti Jezero Vl-ll su sinhroni sa
maloazijskom Trojom Ml. U vezi sa indoarijevskim-trojanskim stazama
nije slučajan naziv nalazišta neolitske, prekukatenske kulture Trajan.
Kultura Golaseča (X-V vek s. e.) u sevemoj Italiji nije izgubila svoj
slovenski naziv, za razliku od germanizovane kulture Lužičkih Srba
(Lausitz), u Nemačkoj. Sve ovo teško je objasniti zvanič-nom tezom o
pojavi Slovena u istoriji Evrope tek u VI veku n.e.
Na zadnjim koricama: "Pogrebna zlatna maska iz
Trebeništa"
(kod Ohrida, VI vek s.e.)
Ova maska gotovo je istovetna sa Šlimanovom, pronađenoj u
Maloazijskoj Troji i pripisanoj mitološkom Agamemnonu, maskama
otkrivenim u Atrijevskoj riznici u Mikeni i drugim kulturama Balkana.
Nedavno otkrivene kod Ohrida, makedonske pogrebne maske
očigledno kriju deo slovensko-trojanske misterije, čiji su nepobitni
istorijska pripadnost makedonskim vladarima, slovenski karakter
makedonske države, slovenski naziv makedonske prestonice Izvori
koji je Filip II promenio u Filipi. "Prijamovo blago" i "Agamemnonova
zlatna maska" ostaju u sferi mitologije. Kult sunca iz makedonske
Vergine, izvorna arijevska svastika, otkrivena širom Evrope, ukazuje
na vedsku tradiciju slovenske civilizacije i arijevsko-slovensko-
trojanske veze.
Ova knjiga pripremljena je u cilju upoznavanja
čitalačke publike sa novim istraživačkim temama o
drevnoj evropskoj prošlosti, poreklu Slovena i mestu
slovenske civilizacije u praistoriji Evrope u okviru
biblioteke "Tragom Slovena".
Novija istraživanja pokazuju da se "homerovska"
pitanja Troje i trojanske civilizacije, koja je pokrenuo
Meksikanac Roberto Salinas Prajs, prepliću sa ništa
manje misterioznim pitanjem porekla Slovena i danas
najmnogobrojnije porodice evropskih naroda.
Osnovne ideje Salinasa izložene u radovima
"Homerova šlepa publika" i "Atlas homerovske
geogralije" dobijaju novu afirmaciju. Čitaocima koji nisu
imali prilike da se svojevremeno upoznaju sa njegovim
tezama o Troji i Trojancima želimo da pružimo osnovne
informacije o toj temi, ali i da na nju podsetimo one koji su
je možda već i zaboravili. Korisno je najaviti nameru
izdavačke kuće "Pešić i sinovi" da objavi novo prerađeno i
dopunjeno izdanje "Homerove slepe publike", kao i
"Atlasa homerovske geogralije".
Autor Branko Vukušićje povodom naše promocije
teza Salinasa priredio tekst pod naslovom O
TROJANSKO-SLOVENSKOJ MISTERIJI koji predstavlja
izvode iz dve knjige ovog autora "DREVNA AMERIKA -
varvarika ili autohtona civilizacija" i "SLOVENI -
INDIJANCI EVROPE", koje su takođe u pripremi za
objavljivanje u izdanju "Pešić i sinovi".
Na kraju, objavljujemo intervju koji je Roberto
Salinas dao nedeljniku NIN prilikom svoje nedavne posete
Jugoslaviji.

3. SALINASOVA TEZA -
DVADESET GODINA KASNIJE
Prošlo je dvadeset godina od objavljivanja hipo-
teze Meksikanca Roberta Salinas Prajsa o tome da legen-
darna Troja nije bila u Maloj Aziji, nego na jugoslovenskoj
obali Jadrana.
U javnosti je zaboravljeno čime je to Salinas
uznemirio naučnike, čuvare neprikosnovene istine o našoj
prošlosti i uzburkao širu javnost. U međuvremenu rastao
je interes među slovenskim istraživačima o poreklu Slove-
na, za Salinasov rad u vezi trojanskih istraživanja i novih
odgovora na staro "homerovsko pitanje". Ono potiče još
iz antičkih vremena, Salinas ga ponovo pokreće u svetlo-
sti novih saznanja - gde se zaista nalazila i u kom
vremenu je cvetala trojanska civilizacija, ko su autori
"Ilijade i Odiseje". Po tezama Salinasa istorijsko geo-
grafska saznanja o trojanskoj civilizaciji i posle arhe-
oloških otkrića 19. i 20. veka i drugih saznanja o evro-
mediteranskim civilizacijama i dalje ostaju u mitološkoj
magli. Savremena nauka raspolaže mogućnostima da se
sa velikom preciznošću utvrde istorijsko vreme nastanka
arheoloških nalaza (metod karbon 14) i etničko poreklo
tvoraca određenih kultura (DNK). Zato nema opravdanja
misteriji oko trojanske civilizacije koja je ostavila tako
duboke tragove u evropskoj kulturnoj baštini i činjenici da
istorijska istina o njoj ostane zaodenuta mitološkim velom,
kojim je prekrivena još od antičkih vremena. To su razlozi
koji opravdavaju ponovno pokretanje drevnog "homerov-
skog pitanja" - ko su zapravo bili Trojanci?
Evidentno je, takođe, da je Salinasova teza u
neposrednoj vezi sa novijim istraživanjima slovenskih

4. pobornika autohtonističke škole o poreklu Slovena. Novija
saznanja opovrgavaju važeću teoriju o Slovenima kao
neistorijskim varvarima koji su se pojavili u istoriji Evrope
"niotkuda" u 6. veku n.e i kojima ne pripada uloga u
stvaranju autentične istorije i civilizacije Evrope.
Salinasova teza o Trojanskoj civilizaciji počiva na
analizi veličanstvenih dela te civilizacije Ilijadi i Odiseji,
koje sadrže ne samo opis fatalnog boja u kome je Troja
uništena, već su i neiscrpan izvor vrednosti i saznanja i
najbogatije nasleđe savremene civilizacije. Iza mitoloških
ličnosti i događanja počiva istorijska istina tog vremenu,
mesta Troje i naroda koji su učestvovali u njenom rušenju,
a kriju se iza Ahejaca, Danajaca i njihovih saveznika.
Salinas je svoje teze izložio u radu pod naslovom
"Homerova šlepa publika". Podsećamo na njen sadržaj.
"Homerova šlepa publika"
(Prikaz koji sledi rađen je na osnovu originalnog,
engleskog izdanja knjige "Homers blind audience", - An
essay on the Iliad s geographical prerequisites or the site
01 Ilios, by Roberto Salinas Priče, San Antonio 1983.
Knjiga je objavljena na srpskom u izdanju izdavačke kuće
"Rad"1985.god.)
Sam naslov Salinasove knjige je sugestivan.
Tobožnje slepilo Homera poslužilo je helenskim istori-
čarima kao objašnjenje za nesklad između događaja koje
nam Homer opisuje i mesta koja su sa njima u vezi. Za
Salinasa nije bio šlep Homer, naprotiv, slepi smo mi,
njegova publika koja prihvata takva objašnjenja.
U predgovoru svoje knjige, Salinas kaže da je
osnovni cilj njegovog rada novi prilaz starom "homerov-
8
skom pitanju", koje potiče još iz antičkih vremena. On
polazi od premise da Troja nije bila u Maloj Aziji, nego na
jugoslovenskoj obali Jadrana.
U prvom poglavlju (Ilijada) on ukazuje na to da
pažljiv čitalac teško može da dovede njen sadržaj i
događaje u određeni geografski i istorijski kontekst. Osta-
ju mnoge nedoumice oko povezivanja lokaliteta Troje na
brdu Hisarlik u Maloj Aziji sa stvarnim događajima. Na
primer, da li naracija počinje na jednom od ostrva ili na
kopnu? Ahila koji se povukao iz čitavog poduhvata kasnije
posećuje Prijam na trojanskom kopnu, dok Danajci vrše
napad sa mora na kopno. Salinas navodi više autora koji
su ukazivali na neusklađenosti opisanih događaja u Ilijadi
sa topografijom maloazijske Troje. Nijedan od opisa Iliosa
prema tekstu Ilijade ne odgovara arheološkom sloju koji je
po Šlimanu bio označen kao Troja 8, pošavši od toga da
je naselje tog sloja bilo srušeno u zemljotresu a ne u
požaru. Pored toga, strane sveta su pogrešne, sunce
izlazi na pogrešnoj strani, reke teku suprotno tekstu
Ilijade, planine su drugačije raspoređene, saveznici prema
"katalogu brodova" dolaze sa nelogičnih strana, ako se
prihvati da je Troja u Maloj Aziji itd... Za sve nelogičnosti
odgovor je daje faktografska nepreciznost Ilijade posledi-
ca toga što je nastala usmenim predanjem, odnosno što
je Homer bio šlep. Mada su po Strabonu, koji je smatran
najboljim antičkim poznavaocem homerovske geografije,
događaji u Ilijadi verodostojni.
Od antičkih vremena bilo je brojnih pretpostavki o
mestu homerovskog Iliosa - Troje, odnosno stvarnog
mesta i porekla trojanske civilizacije. Međutim, nije bilo
interesa da se na sva pitanja traže odgovori. Šlimanovim
lociranjem Troje na brdu Hisarlik pitanje se smatralo
rešenim, a njegovo otkriće "ugaonim kamenom"
konačnog uključenja trojanske civilizacije u helensko

5. nasleđe. Tako je "Hisarlik postao mesto kontakta između
iluzornog sveta Ilijade i istorijskog okvira stvarnosti".
Pre Šlimanovog otkrića legenda o opsadi Troje,
stvarana je stolećima usmenim predanjem i na kraju
uobličena u najveće literarno delo svih vremena. Ilijada i
Odiseja kao vrhunska dela jedne civilizacije omogućavaju
nam razumevanje ne samo homerovskog doba iz vreme-
na njihovog definitivnog uobličavanja, nego nam daju
značajna saznanja o prehomerovskom društvu.
Posle Šlimanovog otkrića, istraživanja home-
rovskog, prethomerovskog doba i trojanskog porekla
Ilijade i Odiseje bila su zanemarena. Trojansko nasleđe
je konačno smešteno u helensko, a dalja trojanska
istraživanja su svedena na oubličavanje proto-istorij-
ske slike Helade. Međutim, Salinas se vraća na pitanje -
ako su, kako kaže Strabon, Ilijada i Odiseja pouzdan
dokumenat, a događaji koje opisuje verodostojni, onda se
ona nikako ne može povezati sa mestom u Maloj Aziji,
gde je Šliman otkrio Troju.
U drugom poglavlju svoje knjige (Homerovski
položaj Iliosa) Salinas dokazuje da je vezivanje opsade
Troje za lokalitet u Maloj Aziji nespojivo sa tekstom Ilijade.
U nekim antičkim i kasnijim izvorima Salinas je naišao na
pretpostavke o tome da je Troja bila u Evropi, na Balkanu,
a ne u Maloj Aziji. Na primer, jedan vizantijski autor,
geograf iz 10. veka n.e. Stefanos, opisujući propast Troje i
izgradnju Rima, kaže da se Troja nalazila u Evropi, zapa-
dno od Makedonije. Posle višegodišnjeg traganja na
obalama Jadrana, Salinas je konačno zaključio da je
mesto Troje (grada Ilios) u delti Neretve. Za razliku od
maloazijske Troje ova lokacija potpuno je u skladu sa
opisima u Ilijadi, sve se poklapa, nema nikakvih geo-
grafskih nelogičnosti, niti su strane sveta pogrešno
raspoređene. Neretvanska dolina na ušću reke; zapadno
od neretvanske Troje (današnje Gabele) su brojna
10
homerovska ostrva; planine Biokova i Veleža takođe su
na pravoj strani; reka Skamander (Neretva) i njene pritoke
teku u pravom smeru, itd. Pošto navodi dokaze u prilog
svoje hipoteze, Salinas postavlja pitanje - ko je, kada i
zašto imao interes da preseli Troju sa Balkana i
Evrope u Malu Aziju? Dolazi do zaključka da je Šliman
krajem 19. veka otkrio Troju tamo gde su je Grci, od
vremena kada su prevodili Ilijadu i Odiseju na grčki i
prisvajali bogato trojansko nasleđe, namerno smeštali u
Malu Aziju. U vreme kada su Grci osnivali prvu trgovačku
koloniju na maloazijskom tlu, lokalitet na brdu Hisarlik je
bio napušten već više vekova. Međutim, lokalitet je, sam
po sebi, bez obzira na početnu zbrku oko sloja koji je
trebalo da bude homerovska Troja (8 - 7 b2), savremenoj
arheologiji poslužio za konačnu, naučnu verifikaciju toga
pitanja. Novo pitanje - zašto su Grci imali interes da
prebace Troju sa Balkana u Malu Aziju blizu svoje
trgovačke kolonije, mada za Salinasa nije homerovsko
pitanje, ima ključni značaj za ćelu knjigu... Jer, premeš-
tanjem Ilijade u odgovarajući geografski, helenski kon-
tekst, zauzima se "polazna osnova grčke istorije", što je
predstavljalo klasičnu političku manipulaciju. Zato su i
grčke reakcije na Salinasovu hipotezu bile skoro isto tako
žestoke kao i nekih naših naučnika.
U trećoj glavi (Korpus homerovske geografije)
Salinas razmatra homerovsku geografiju kao vrlo preciznu
strukturu naziva mesta i imena (toponima i etnonima).
Priroda homerovskog sveta nije pitanje špekulacije o
tome da li je Homer bio svestan svih činjenica, ,da li je
poznavao geografiju i si. Radi se, kako kaže Salinas, o
"parametrima geografske sintakse u jeziku geograiske
gramatike", o metodu klasiranja informacija neposredno ili
posredno vezanih za Trojanski rat. Salinasovo "čitanje"
Homera otkriva nam da nema ničeg nejasnog u
homerovskoj geografiji, informacije koje se iz nje mogu
11

6. dobiti imaju enciklopedijske razmere. Salinas ih deli u 5
grupa.
Prva grupa je Katalog brodova i predstavlja spisak
učesnika Trojanskog rata u skladu sa katalogom brodova
koji prati Ilijadu. Spisak je pravljen u grčkoj redakciji
prilikom prevođenja i priređivanja Ilijade i Odiseje u skladu
sa tezom da je Troja bila u Maloj Aziji, a da su anti-
trojanske snage došle iz Grčke. Salinas smatra da je
Troja bila na Balkanu, a da su glavne antitrojanske snage
došle sa Zapada, iz Italije, Sicilije, sa Sardinije, Korzike,
ukazuje na mesta odakle su došli, narode kojima su
pripadali.
U drugoj grupi su Trojanske snage (spoljne),
odnosno trojanski saveznici koji su učestvovali u boju. I taj
spisak je prateći tekst Ilijade. Od osam učesnika na spis-
ku tri su lokalni saveznici Troje sa Balkanskog kopna, a
pet su saveznici koji su došli sa Apeninskog poluostrva.
Treća grupa je sastavljena na osnovu rezultata
izučavanja Ilijade, od naroda i mesta koji se ne pominju ni
u Katalogu brodova, ni u Trojanskim snagama, niti se
smatraju trojanskim u užem smislu. Radi se o geograf-
skim (planine, ostrva, reke, jezera) i društvenim nazivima
(oblastima, plemenima, naseljima, imenima) koja se na
njih odnose.
Četvrta grupa, takođe rezultat izučavanja Ilijade,
obuhvata oblasti Troje u širem smislu. Podeljena je kao i
prethodna u dve grupe po geografskom i socijalnom
kriterijumu.
Peta grupa odnosi se na sam sveti grad Troja-
naca, Ilios oko koga se vodio Trojanski rat. Ona je najviše
i razrađena, sa najviše argumenata u prilog evropsko-
dalmatinske lokacije Troje - Iliosa. Informacije o trojan-
skom svetilištu Iliosu su više topografskog nego geograf-
skog karaktera. Salinas navodi kako je analizom teksta
Ilijade sklapao mozaik i rešavao određene nazive. Na
12
primer, Satnios je identifikovao kao Cetinu, tamošnja
plemena "ratoborne Lelege" uvrstio je u trojanske savez-
nike, pošto su se nalazili na obalnom području čijih je
sedam gradova razbesneli Ahil zapalio posle ubistva
Patrokla. Identifikovao ih je na Dalmatinskoj obali kao
naselja u Stonskom zalivu, Omiš (Pedazos), Makarsku
(Makar) itd, kao i planinu Biokovo (Ida). Lelezi su, po Sali-
nasu, preci ili potomci Ilira, Dalmata. (Interesantno je da
se u jednom od slovenskih jezika - ukrajinskom tako
nazivaju rode, ptice selice, a da je to pojam vezan za
Pelazge).
U obimnoj četvrtoj glavi koja nosi naslov Osam
geografskih poređenja, su argumenti u prilog tezi da Troja
nikako nije mogla biti u Maloj Aziji, na brdu Hisarlik, nego
na Balkanu, na Dalmatinskoj obali Jadrana. Kao dokaze
Salinas je obradio i uporedio osam geonima iz prethodne
četvrte grupe o Troji - more, ostrva, reke, planine, oblasti,
plemena, gradove. Na primer, nikakvog mora iz koga se
rađa sunce u Troji nema istočno od Male Azije (citira
mesta iz 7, 17. i 19. poglavlja Ilijade). Zvezda Špica, koja
u vreme žetve najviše šija na nebu iznad mora, se
identifikuje kao Sirius koji se oko 1200. god s.e, u vreme
trojanskog rata, u maloazijskoj Troji nikada nije pojavljivao
iznad mora. Na Dalmatinskoj obali sunce uglavnom izra-
nja iz mora tokom godine. Za astronomske podatke za
poređenja položaja sunca i zvezda u tom dobu Salinasu
je pomagao meksički astronom Guillermo Mallen
Fullerton.
Povezivati ostrva u Egejskom moru sa scenom iz
13. poglavlja Ilijade, sa Zevsom i Posejdonom u vreme
zalaska sunca, planinom Ida i vrhom Samosa, morskom
pećinom Posejdona Imbros, između Tenedosa i Lem-
nosa, je nemoguće. Nasuprot tome, u Dalmatinskom
kontekstu sve se odlično uklapa - Biokovo i vrh Pelješca,
ostrva Tenedos (Korčula), Lemnos (Vis) i Imbros (Bišev-
13

7. ska plava pećina) leže upravo na pravcu o kome je reč u
dijalogu između Zevsa i Posejdona.
Postojeći sistem reka u Maloj Aziji je nemoguće
povezati sa opisima iz Ilijade prema kome Posejdon i
Apoio upućuju moćnu snagu reke Skamander i njenih
planinskih pritoka na zidine Troje da je potope. Malo-
azijska reka Menderes, koja je identifikovana sa Skaman-
derom iz Ilijade, nema preteču snagu svog toka kako je
Homer opisuje, dok je povezivanje sa plahovitom Neret-
vom i njenim pritokama Ramom, Bunom, Bregavom,
Trebižatom vrlo logično. Salinas je poistovetio svih sedam
pritoka homerovskog Skamandera sa pritokama Neretve.
On je, takođe, bio oduševljen naknadnim saznanjem o
jednom naizgled nevažnom detalju koji daje prednost
dalmatinskoj u odnosu na maloazijsku Troju. Metaforična
scena u Ilijadi u kojoj zbog zapaljenih brodova prilikom
opsade Troje, Skamander proključa i površina mu se
zabeli od belih trbuha jegulja skuvanih u vreloj vodi,
slikovito govori o njihovom velikom prisustvu. Delta Neret-
ve je i danas poznata po bogatstvu jegulja kojih u malo-
azijskom Skamanderu nikada nije bilo!
Za homerovske Planine, Salinas navodi jedno
mesto iz 14. poglavlja Ilijade u kome je opisano cik-cak
putovanje boginje Here iz Trakije u Troju, preko Atosa,
Imbrosa, po kome bi mesec trebalo da se kreće sa
zapada na istok i da mesečina osvetli morsku površinu
tamo gde mora nema. Bila je to loša konstrukcija prilikom
prevođenja Ilijade na grčki i smeštanja trojanske civili-
zacije u helenski prostor. U dalmatinskoj okolini Troje,
gledano sa Gargarosa, vrha Biokova prema Visu i Hvaru,
svi astronomski podaci se potpuno poklapaju, što Salinas
potkrepljuje odgovarajućim mapama.
U pogledu oblasti koja je scenario Trojanskog boja
u 10. poglavlju Ilijade precizno se određuje ravnica
između zidina grada Iliosa u dubini kopna, uzvodno od
14
ušća reke Skamander i Agamemnovog tabora i brana na
obali mora, na desnoj strani od ušća reke. Tu se još
govori o drugoj ravnici na levoj obali reke. Kao u dolini
Neretve, današnje Hutovo blato, za razliku od Troje u
Maloj Aziji, odgovara tom opisu. Još manje se može po-
vezati ime Dardanije sa Malom Azijom, dok se na Balkanu
i posle trojanskih vremena često registruje kao jedna od
značajnih ilirskih oblasti.
1
Od plemena koja su učestvovala u trojanskom
boju kao saveznici Trojanaca, Salinas se posebno bavi
Mizijcima (Zahvaljujući praslovenskim istraživanjima sada
se zna da se pod imenom Mezi, Tribali, Rašani podra-
zumevaju ilirsko-slovenski preci Srba). Međutim, Salinas
njihovu postojbinu prema Ilijadi nalazi tada u Italiji gde i
Tračane, a ne u Maloj Aziji. Tako se i homerovski Eneti -
Veneti (odnosno Raseni) nalaze posle propasti Troje i
velikih komešanja naroda ("narodi s mora") na Apenin-
skom poluostrvu a ne u Maloj Aziji, a Tračani na Balkanu.
U pogledu homerovskih gradova Salinas posebno
ističe primer grada Makar (Makarska) koji je sačuvan do
današnjih dana kao istoimeno staro naselje iznad Makar-
ske. U Maloj Aziji nema tragova naselju tog imena. Prema
24. poglavlju Ilijade Makar je kod ostrva Lesbos (Brač).
Naselje je dobilo ime po vladaru Makaru, kao što je Vis
dobio ime po kćerki svog vladara Isa. I ostale gradove i
naselja koji se pominju u vezi trojanskog boja Salinas je
pronašao na Dalmatinskoj obali.
U Dardaniji, čije centralne oblasti zauzima današnja Raška
oblast sa Kosovom i Metohijom, u predantičkim vremenima bio
je jedan od centara neolitske vinčanske kulture. Arheološka
nalazišta govore o kontinuitetu razvoja sve do ilirskog perioda
pre rimske okupacije.To je jedan od argumenata za balkansku
tezu o Troji. Dardanija je bila jedna od oblasti slovensko-ilirskih
Dardanaca, odnosno Tribala, Rašana predaka Srba.
15

8. U Ilijadi pojam mesta ima određeni naziv kao
toponim za razliku od uopštenih položaja u određenim
fazama bitke. Na primer, mesto gde je Hera smestila
svoju konjicu, ispregla konje iz kočija i hranila ih ambro-
zijom, najverovatnije je na ušću Skamandera. Interesan-
tne su u vezi sa tim Salinasove pretpostavke o sastavu
ambrozije i halucinogenim efektima nekih gljiva koje su se
koristile pri njenoj pripremi.
Peta glava (Kratak opis Troje) posvećena je
analizi podataka iz Ilijade o širem pojmu Troje kao
naroda, ne samo kao jednog od trojanskih gradova gde
se odigrao "kosovski boj" trojanske civilizacije. Među
geonimima koji ulaze u širi pojam Troje, Salinas je utvrdio
njih desetak. Grupisao ih je u tri osnovne oblasti - Troju,
Frigiju i Dardaniju. Salinas smatra da je Frigija bila obalna
oblast severno od Troje - Iliosa, Askanija južnije, a Dar-
danija prema kopnu, unutrašnjosti Balkana.
Frigija prema Salinasu, zauzima obalni deo Troje
severno od mesta Trojanskog boja. U predantičkim vre-
menima, pre i posle rimske okupacije ilirskih oblasti, to je
bila Dalmacija. U Ilijadi se pominje više ostrva za koje
Salinas tvrdi da su Lesbos (Brač), Lecton, Pharos (Hvar),
Lemnos, Issa (Vis), Imbros (Biševo). Interesantan je po-
datak koji u vezi sa Bracom ovde pominje Salinas, još iz
predhomerovskih vremena. U pismima Mutavalis iz hetit-
skih arhiva oko 1300. god s.e. pominje se "blagosloveni"
Makar, kao kralj Lesbosa i lek za kosu koji odatle potiče.
Salinas pominje i ćelavu lezbosku pesnikinju Sapo čije
ime je slično baskijskoj reci zapoa, odnosno spanskoj
sapo (zapo) žaba, što otvara mogućnosti novih traganja.
2
Misterija Baska na Iberijskom poluostrvu i Berbera u
Zapadnom Mediteranu, pored etrurske misterije na Apeninskom
i trojansko-slovenske na Balkanskom poluostrvu, predstavlja
deo još nerasvetljenih pitanja - ko su bili starosedeoci u
16
Inače, antičko ime Brača bilo je Bratia koje je ilirsko-
slovenskog porekla. Homerovska Askanija predstavlja
obalne oblasti južno od Troje - Iliosa, odnosno, po Salina-
su, južno od Pelješca. Ova oblast je, pre ili kasnije od
Homera, bila vezana za Ardijejce, Dukleate i druge ilirsko-
slovenske oblasti pre rimske okupacije, do Albanije i
Grčke, odnosno velike makedonske države, uključujući
poslednju ilirsku kraljicu Teutu. U Ilijadi se pominju samo
ostrvlja koja su pripadala toj oblasti kao Tenedos (Kor-
čula), Aegilips, Elaphites (Sipan, Lopud i Koločep),
Zacvnthos, Melita (Mljet) i Echinae, Ladesta , Lagosta
(Lastovo).
Na Korčuli je, po Salinasu, Agamemnon sagradio,
zahvaljujući tadašnjim gustim, crnim šumama na ostrvu,
najveći deo brodova za opsadu Troje, uključujući i čuve-
nog trojanskog konja koji je presudio ishod desetogo-
dišnje opsade Troje.
Naziv Mljeta, koji u korenu ima značenje "sličan
divljem psu", odnosi se na mungose, prirodne neprijatelje
zmija kojih je, očigledno, bilo i u to doba na ostrvu.
Lanac Konavoskih ostrva (Sipan, Lopud, Koločep)
Salinas dovodi u vezu sa jezičkim korenima kao "ostn/lje
koza i jelena".
Lastovo u svom homerovskom nazivu ukazuje na
bogatstvo morskih ježeva i rakova, što podseća i na latin-
ski naziv Ladesta, odnosno španski ladilla, kao što ita-
lijanski lagosta liči na špansku langostu.
Dardania je pojam trojanske unutrašnjosti prema
kopnu Balkana bez određenih granica u Ilijadi, u kojoj se
samo baca pogled prema unutartrojanskim kopnenim
oblastima u balkanskim prostranstvima. U Ilijadi, kopno je
vezano isključivo za sam grad Troju - Ilios i područje
evromediteranskim oblastima pre nego što su ih pokorili
Rimljani.
17

9. gornjeg toka Neretve. Sva mesta u toj oblasti delte
Neretve na levoj i desnoj strani reke su se višestruko
pominjala u toku bitke i Salinas je za svako od njih našao
sadašnji naziv i mesto.
Ovaj pokušaj određivanja trojanskih oblasti,
odnosno geografskog određenja trojanske države i civi-
lizacije, počivao je na ograničenim izvorima Ilijade i stoga
ima ograničeni domet, kaže Salinas. Jer, bilo je moguće
da se iz Ilijade dobiju samo informacije o širim trojanskim
oblastima i plemenima, ograničeno i posredno u meri u
kojoj je to bilo vezano za trojanski boj.
U poglavlju šest (Preliminarni pregled Iliosa) je
težište Salinasovih istraživanja o mestu trojanskog svetili-
šta Ilios, oko koga se vodio Trojanski boj. U delti Neretve
smešta se trojanska priča o desetogodišnjem boju iz
Ilijade. Povezivanjem događanja iz Ilijade sa lokalitetima u
delti, Salinas pokazuje da je Homer, odnosno autor Ilija-
de, bio vrlo intimno povezan sa scenarijem boja, da
zaista nije bio šlep. To ilustruje na primerima mesta
Prijamove palate-svetilišta Apolona, Prijamovih štala, zidi-
na, osmatračnica, kuće Hektora i Hekabe itd.
U 6. poglavlju Ilijade govori se o Aleksandrovim
odajama u kojima stanuje Hektorov brat Aleksandar
("slavni Hektor je žurno izlazio na kapiju, sa njim je bio
njegov brat Aleksandar", poglavlje 7. Ilijade). Ime Alek-
sandar koje se javlja u Ilijadi je vrlo tipično za istorijski
poznate makedonsko-slovenske kraljeve, mnogo pre no
što je "varvarska" Makedonija pokorila grčke polise, čak
pre nego što je Ilijada prevedena na grčki. To, takođe,
može da upućuje na tezu o balkanskoj Troji, o poveza-
nosti trojanske i slovenske misterije.
Interesantno je Salinasovo zapažanje u vezi Prija-
move palate (Svetilište Apolona). On je uočio ostatke
nekadašnje ovalne platforne za megalitsku opservatoriju.
Njena osovina se prostire u pravcu izlaska sunca u vreme
18
zimskog ekvinocija. Spoljni markeri, njih 50, izgleda da su
povezani sa mesecom, za razliku od Stounhendža gde ih
ima 56 i vezani su za sunce. U odajama se pojavljivala i
Afrodita, a pravio ih je "najbolji majstor Troje".
U gradu duž Centralne avenije bile su raspo-
ređene nastambe Prijamove brojne familije, a u vreme
opsade Troje bile su pune trojanskih izbeglica pred Danaj-
skim pokoljima.
Sa Osmatračnice na zapadnoj strani grada pružao
se pogled na ravnicu sa leve i desne strane Neretve. Na
tom vidikovcu je Agamemnonova žena Helena, koju je
Pariš kidnapovao i zbog koje je, navodno, i došlo do
trojanskog boja, bila "pozvana od Prijama da posmatra
svog bivšeg gospodara i svoj narod" (Poglavlje 3. Ilijade).
Na južnom uglu nekadašnjih Zidina Iliosa naziru
se rimski ostaci ovalne kule u sastavu utvrđenja. Među
tim ostacima su i ruševine Hrama Atine.
Sedmo poglavlje knjige nosi naslov "Nemikensko
nasleđe Helade" i u njemu Salinas zaključuje razmatra-
nje geografskog konteksta Trojanskog rata, odnosno
Iliosa na Dalmatinskoj, a ne na Maloazijskoj obali, kolevke
trojanske civilizacije na Balkanu, a ne u Maloj Aziji. U
ovom poglavlju on otvara pitanje istorije, hronologije
trojanske civilizacije. To zaslužuje posebnu pažnju s
obzirom na njegova kasnija istraživanja i povezivanja
trojanskog sa slovensko-ilirskim nasleđem.
Polazeći od premise da su geografske informacije
iz Ilijade verodostojne, Salinas postavlja pitanje kakva
istorijska pozadina može da se utvrdi na osnovu ostalih
homerovskih geonima? Teza o Dalmatinskoj Troji izaziva
mnoge istorijske kontradikcije, do te mere da izgleda bolje
da se pomirimo sa tim da sve ostane kako jeste. Međutim,
pošto se homerovski stav smatra neoborivim, jedina alter-
nativa je nastaviti sa pokušajem izgradnje koherentne
istorijsko-hronološke strukture koja je u osnovi mitolo-
19

10. gizovane legende Ilijade i Odiseje. Teškoću predstavlja
činjenica da su velika imena antičke literature krajnje
ignorisala stvarnu homerovsku tradiciju i njen istorijski
značaj. Njima je odgovarala legendarno-mitološka magla
kojom je prikrivano sve vezano za Ilijadu i Odiseju za
istinite činjenice, istorijsko vreme i geografsko mesto
njihovog nastanka. Tako je, uglavnom, ostalo i posle
antičkih vremena, uprkos novim arheološkim i drugim
otkrićima. Ostale su u prvom planu mitološke, mistične,
literarne, filozofske, religiozne i druge vrednosti Ilijade i
Odiseje, jer se nije čitalo pažljivo "između redova".
Salinas vrlo krirički ističe ulogu Grčke u prisvajanju
celokupnog trojanskog nasleđa, koje je počelo još u
antičko doba sa prevođenjem Ilijade i Odiseje sa
"nepoznatog jezika" na grčki i preuzimanjem trojanskog
nasleđa kao autentično grčkog od strane Rimljana.
Salinas kaže da je kasnije uporno ignorisana mogućnost
"namemog iskrivljavanja njihovog značaja i istoričnosti.
Pojednostavljena slika kulturnog porekla Helade, matice
njihovog jezika, mita, religije, tehnologije, običaja itd,
upućuje da je grčki nacionalni karakter proizišao iz
nasleđa Mikenske civilizacije... Ali, takva slika grčke
protoistorije je faktički iskrivljena i istorijski anahrona".
Helenska protoistorija je toliko maglovita i velika je teš-
koća shvatiti je. Na isti način je čitaocu Ilijade teško da
poveže morfologiju Troje sa postojećim terenom u Maloj
Aziji. Salinas smatra da se ne može isključiti određeni
uticaj dorske invazije sa severa na Herojsko doba Grčke i
njihovu mitologiju, ali se ignoriše činjenica da su koreni
dorske invazije u Italiji. Pitanjem kako je došlo do heleni-
zacije Troje, Salinas se bavi kasnije u glavi osam.
Sama reč "mit" ima homerovsko poreklo u zna-
čenju "poredak stvari", "sređena priča". Nije to priča uzeta
iz narodne mašte, nego smišljen i razvijen mit sa
određenim parametrima. (Mesta za koja su vezani grčki
20
mitovi su posejana širom evromediteranskog prostora, od
Atlanta na Gibraltaru čak do Prometeja na Kavkazu, od
Krita do Hiperboreje, da bi se tako obeležio helenski
kulturni prostor). Salinas kategorički tvrdi: "sadašnje
stanje grčkih mitova kao slika života u drevnim vreme-
nima liči na dečju kutiju punu nesređenih poštanskih
markica koje tek traže Masiranje po zemljama, dobu,
vrednosti itd". Neki grčki mitovi su dobri jer daju
mogućnost otkrivanja istorijskog i geografskog smisla u
njima. Drugi su loši i beskorisni jer sadrže namernu
istorijsku aberaciju. Činjenica je da svi veliki grčki mitovi
imaju trojansko poreklo, a da trojanska civilizacija
uprkos svim arheološkim i paleografskim otkrićima, i dalje
ostaje istorijski nedefinisana, homerovsko pitanje je i dalje
otvoreno. Ti mitovi vezani za Troju postali su, nekako i
negde, poseban literarni žanr u punom smislu. Pošto je
jezik mita poetičan imao je religioznu funkciju slično
Starom zavetu u judeo-hrišćanskoj civilizaciji.
Salinas zatim razotkriva mitološki zamagljenu
istorijsku osnovu u nekim od najpoznatijih antičkih
mitova koji su do nas došli uglavnom kao grčki - o krit-
skom princu Skamanderu i njegovom drugu Teukrosu, o
Kadmu i njegovoj sestri Europi, Samotračkoj misteriji,
Dardanu - Tračaninu iz Kortone, Tezeju, Minotauru itd.
Iza mita o kritskom princu Skamanderu i njegovom
prijatelju iz mladosti Teukrosu, pretku Krićana, Salinas
otkriva istorijske činjenice o Troji i Kritu, odnosno minoj-
skoj civilizaciji, iza mita o princu Eneju seme kasnijeg
mita o Romulu i Remu, osnivačima Rima. Prema Grku
Lvcophronu (iz 4. veka s.e. prema njegovom delu
"Aleksandra'), koji upućuje na trojansko-minojsku vezu,
moglo bi se zaključiti da su Krićani došli iz Podunavlja,
odnosno iz Troje na Balkanu. Prema Strabonovoj verziji
tog mita, znajući da on smišljeno navodi na helenizaciju
Troje, Teukrosovi Krićani su došli u Troju, a ne obratno. U
21

11. svakom slučaju, ime homerovskog Krita je preživelo i
propast minojske civilizacije (u erupciji vulkana Tera
najverovatnije u 14. veku s.e.) i propast Troje (12. vek
s.e.) i pojavljuje se 860. g. s.e. u vezi sa Rimom. (Sada je
poznato da su Etrurci istorijski osnivači Rima, ali u rimskoj
preradi etrurskog mita to su Rimljani. Slično je bilo sa
helenizacijom Troje i neobična preciznot datuma za ta
vremena - za osnivanje Rima fiksiran je datum 753. g. s.e,
za trojanski boj 1183. g. s.e).
Mit o Kadmu i njegovoj sestri Europi za kojom
ovaj, po nalogu oca Agenora traga, pruža takođe, moguć-
nosti za otkrivanje istorijske osnove. Europa je bila
zavedena od Zevsa pretvorenog u bika i poslata morem u
Kretu (to jest Rim), gde je rodila sinove. Kadmo ubija bika
(ili zmaja) zavodnika od čijih posejanih zuba niče Sparta,
ali ta homerovska Sparta, po Salinasovom tumačenju
Kataloga brodova nalazila se u dolini reke Po u Italiji,
izme-đu današnjeg Trsta i Venecije. Kadmo je posle
došao u Iliriju, tragajući za Europom, oženio se Harmo-
nijom, doneo im pismo.
Dardanov sin Erihton imao je sina Trosa koji je bio
osnivač Troje, a Ilios je dobio ime po njegovom sinu, itd...
Grčko Herojsko doba počinje završetkom trojan-
skog rata. Salinas zapaža da homerovski mitovi nisu
nastavili da žive u posle-trojanskim vremenima. Kvazi-
istorijske informacije pohranjene u mitovima su prestale,
događaji su izgubili svoje mitološko obeležje i poetiku
mitova. Činjenica da su mitovi naglo prestali govori o
njihovom namemom ukidanju kao žanra. Pretvoreni su u
rasute, nepovezane ostatke nestalog literarnog dela.
Svodeći zaključke o istoričnosti Ilijade, Salinas
smatra da je Homer u svom delu govorio o "Troji kao
savezu brojnih ilirskih plemena". Trojanci su poznavali
pismo, zato nije bilo potrebno smišljati način usmenog
prenošenja tako velikog teksta kako bi se sačuvao. Mada
22
je tradicija Orfeja, narodnih pesama u desetercu uz gusle
izrazito trojanska tradicija. U Troji su postojale biblioteke
koje su kasnije uništene i teško je dokazati gde su se
nalazile. Možda u Tebi koju je osnovao Kadmo (ali to je
trojanska, a ne kasnija grčka Teba). Najveće antitrojanske
snage pod Menelajem i Agamemnonom došle su sa
Apeninskog poluostrva. Odiseja nosi ime po njenom
verovatnom autoru. U povratku kući, sa teretom krivice da
je izdao Trojance u korist Agamemnona, Odiseja su
progonili bogovi, tokom njegovog dugog lutanja po
Jadranu. Salinas se poziva na Dubrovčanina Aristida
Vučetića koji ovu tezu iznosi u svojoj knjizi.
U zaključku ovog poglavlja Salinas je kategoričan:
"Nomenklatura iz Kataloga brodova kao ni mitovi Heroj-
skog doba Grčke ni u najmanjoj meri ne odražavaju
mikensku civilizaciju iz koje bi, veruje se, mogli da potiču
Grci".
Osma glava nosi naslov Dorska ijonska migracija.
Postepenu dezintegraciju i slom mikenskog društva (oko
1400. g. s.e, pre razaranja Troje, 7 b2, u Maloj Aziji)
pratilo je u Grčkoj Mračno doba u periodu od oko 1100.
do 776. g. s.e. To je vreme Dorske invazije sa severa iz
opštih ilirskih oblasti. Dorska plemena su razorila ono što
je ostalo od mikenske kulture, preplavila južne delove
Grčke i prešla na južne obale Male Azije. Iz priča o
dorskoj invaziji se može zaključiti da se radilo o mešavini
zalutalih Danajaca i beskućnih Trojanaca.
Po Grku Eratostenu hronologija tog doba izgleda
ovako:
1313. g. s.e. - Kadmo uvodi alfabetsko pismo
1183. g. s.e. - propast Troje
1103. g. s.e. - povratak Heraklida (Dorska invazija)
1O43.g. s.e. - Jonska invazija (Jonska kolonizacija)
884. g. s.e. - Likurgovi zakoni
776. g. s.e. - Prve olimpijske igre
23

12. Ovakva preciznost u datumima grčkih hroničara
antike sama po sebi deluje vrlo nepouzdano i veštački
konstruisano za istoriju tog doba.
Dorsku invaziju koja se dogodila oko 1100. g. s.e,
arheološka otkrića dokumentuju zajedno sa poznavanjem
proizvodnje i obrade gvozda. Legende o povratku Hera-
klida, tj. dece Herakla, poistovećuju sa Dorskom invazi-
jom. Međutim, nelogično je da Heraklo ide u Iliriju, a
njegova deca se vraćaju da je ponovo pokore i donose iz
Ilirije grčki protojezik. Ovakva kretanja arheologija ne
potvrđuje, mada su postojali određeni kontakti između
Mikenskog i Ilirskog sveta. Salinas navodi primer da je u
Dalmaciji otkrivena zlatna pogrebna maska, slična onoj
koju je Šliman pripisao Agamemnonu.
Zatim dolazi do Dorske invazije iz ilirskih oblasti
Balkana i Jonske invazije Atinjana u cilju kolonizacije
Maloazijske obale, nešto sevemije od mesta gde su stigli
Dorani. Datum je, naravno, vrlo precizan - 1043. g. s.e.
Međutim, Salinas postavlja pitanje: koja Atina, ona
homerovska iz Kataloga brodova u oblasti Tarentuma na
jugu Italije, koja je kasnije poznata i kao Velika Grčka
(Magna Greda) ili još nepostojeća grčka Atina u Beotiji?
3
Arheološka istraživanja Atine iz Beotije pokazuju da je
ona nastajala postepeno od malog naselja na mestu
srušenog Pelazgona do velikog grada, koji je dobio
homerovsko ime. (Arheološki podaci potvrđuju da se na
Takva pitanja se ne postavljaju oko sličnih preseljavanja u
naše doba. Mnoge španske Meride, Kartagine, Valensije
posejane su po Latinskoj Americi, ili britanski istoimeni gradovi
po Severnoj Americi, Australiji ili Kanadi. Zna se i da je američki
Novi Jork prevazišao višestruko svog engleskog imenjaka. Tako
je po Salinasu bilo sa Atinom u antičko doba, ali se izbrisalo ili
namerno zaboravilo koja je Atina izvorna, ona na jugu Italije u
Tarentumu, Velikoj Grčkoj, ili ona u Beotiji. Sve to može ličiti i
na pitanje otkuda Troja u Maloj Aziji.
24
mestu Atine, pre Dorske invazije, nalazio Pelazgion, grad
balkanskih starosedlaca Pelazga, ilirsko-slovenskih pre-
daka). Čudnom kombinacijom dorske invazije koja je
došla iz ilirskih oblasti Balkana i jonske invazije iz Italije,
stvaraju se grčke kolonije na obali Male Azije u kojima se
govori mešavina jonskih i dorskih dijalekata. Čak je utvr-
đeno da se navodno eolski dijalekt govorio u okolini
Šlimanove Troje 8 u 7. veku s.e. Salinas daje kritičku sliku
grčke protoistorije kakvu znamo, od Herojskog doba do
prvih olimpijskih igara.
"Tako je već oko 1000. g. s.e. Helada posedovala
nešto što izvorno nije bilo njeno - homerovsko ime, kult
Atine, neke značajne pretke u Herojskom dobu, itd", kaže
Salinas. Atina je za sebe prigrabila primat u tome. Već
oko 900. g. s.e. u keramici iz geometrijskog perioda nalazi
se sličnost sa Ilijadom, kao da se radilo o njihovim
savremenicima. Izgleda verovatnije da je keramika geo-
metrijskog perioda nekim putem bila inspirisana starom
Atinom iz Tarentuma, kao što je bio inspirisan Platon za
njegovu legendu o Atlantidi.
4
Međutim, i Sparta, pomorsko
trgovački rival Atine, gradila je mit o svom primatu u
stvaranju grčke slave.
Godine 884. s.e. (opet preciznost datuma!) Likurg
osniva spartansku državu od ostataka dorske zajednice.
To što je i Sparta dobila naziv poznat iz Kataloga brodova
govori da su neka sećanja o tim vremenima, doneta
dorskom invazijom, očigledno u to vreme bila sačuvana.
Manje je poznato daje Platon pokrenuo mit o Atlantidi, moćnoj
prepotopskoj nestaloj civilizaciji, na osnovu dvadesetgodišnjeg
boravka u progonstvu u Egiptu, impresioniran egipatskom
kulturom. Kao veliki atinski patriota, on se uključio u tadašnje
napore za stvaranje mita o najvećoj slavi i drevnosti Atine.
Navodno, Atinjani su još stariji i napredniji od Atlanta, čak su
zahvaljujući Atinjanima, ovi bili zaustavljeni u pokušaju da
pokore Grčku.
25

13. Zato otpada verzija o osnivanju Sparte linijom Pelopida,
pošto je Likurg putovao u Troju da traži savete iz zako-
nodavstva. To nadmetanje između Atine i Sparte oko
trojanskog porekla obeležiće vekovima njihove sukobe i
opšti rivalitet za primat među grčkim gradovima - polisima.
Navodna Troja u Maloj Aziji na brdu Hisarlik bila je tada
već oko četiri stotine godina napuštena - od 1100. do 700.
g. s.e. Zato je logičnije Likurgovo dorsko poreklo. Ova
dosta maglovita protoistorijska konstrukcija završava se
helenizacijom Olimpijskih igara 776. g. s.e. koje su
nastale u zajedničkom svetilištu balkanskih pelazgijsko-
ilirskih starosedelaca. Bilo je to vreme makedonske drža-
ve koja će tek kasnije biti helenizovana, o čemu ima više
informacija koje se istorijski i arheološki mogu pratiti bez
mitološkog zamagljivanja.
O samim olimpijskim igrama, helenizovanim kao i
celokupno trojansko-pelazgijsko nasleđe, znalo se već
dosta iz negrčkih izvora. Igre su se održavale davno pre
trojanskog rata i bile vezane za kult Zevsa u Dodoni.
Novina je bilo njihovo premeštanje u grčki vremenski i
geografski prostor, na planinu Olimp kao sedište bogova i
u svetilište Olimpiju, na granici sa Makedonijom. Naziv
Olimpa kod Homera je bio nebeski panteon bogova i
boginja a ne planina, olimpijski Zevs sa svojim hramom u
Olimpiji jednostavno je preuzet iz homerovskog panteona.
(Ime Olimpije su nosile mnoge makedonsko-ilirske prin-
ceze. Makedonski vladari su bili pokrovitelji svetilišta pre
nego je ono helenizovano). Zahvaljujući svom pomorsko-
trgovačkom prosperitetu grčki gradovi, pose-bno Atina,
postali su bogati ktitori i pokrovitelji igara u svetilištu, kao i
tadašnji ilirsko-makedonski i drugi vladari. Kult nije bio
samo grčki, zahvatao je mnoge oblasti Balkana i Medi-
terana, svako je imao svoje praznike (svoju slavu!) u tom
svetilištu. Hronologija perioda vezanog za Olimpijske igre
između 756. i 700. g. s.e, do vremena maloazijske Troje
26
8, pokazuje da je tada u ceremonijama igara bila još
prisutna homerovska tradicija, saznanja o Ilijadi. Home-
ridi, narodni pevači, rapsodi homerovskih epova i Ilijada
su posle igara uneti u grčko kulturno nasleđe, kada su
Ilijada i Odiseja bile prevedene na grčki, kada je izvršena
grčka redakcija, definitivna helenizacija trojanskog (dru-
gim recima makedonsko-ilirskog) nasleđa.
U zaključku, Salinas kaže da grčki kulturni identitet
ima u najmanju ruku bikulturalan karakter. Nije se razvio
samo iznutra, na autohton način, nego uz postepeno
ugrađivanje i prisvajanje spoljnih, tuđih uticaja, ostataka
mikenske civilizacije, dorskih i jonskih invazija.
U glavi devet, Maloazijska Troja, Salinas se vraća
na ključno pitanje svojih istraživanja - zašto je Grcima
odgovarala priča o maloaziskoj Troji, čime je to bilo
motivisano? Njegov je odgovor - iz političkih razloga.
Homeridi su se zaista pojavljivali sa svojim rapso-
dijama, najverovatnije u Olimpiji, kao zabavljački deo
igara. (Slično običaju sačuvanom kod jugoslovenskih
naroda sa guslama i guslarima.) Heksametar Ilijade i
Odiseje bio je prilagođen guslarskom desetercu, pesme
dugog epskog sadržaja su recitovane, pevane uz gusle i
tako usmeno prenošene sa generacije na generaciju.
Zato je u grčkom prisvajanju homerovskih tekstova
insistirano na njihovom usmenom prenošenju, pošto
pismo nije bilo poznato u Grčkoj sve do negde 750. g. s.e.
Ali Ilijadu je, zbog njenog literarno bogatog, delikatnog
teksta i unutrašnje harmonije, skoro nemoguće bilo
prenositi usmeno. To naravno nije isključivalo da rapsodi -
guslari pripreme zgusnutu verziju ili neke epizode sa
posebnom pričom za usmeno pevanje uz gusle. Homeridi
su u početku bili trojanski sveštenici koji su jedini imali
pristup svetim homerovskim tekstovima.
Grci su u prvom susretu sa Ilijadom bili više
impresionirani njenim intelektualnim nego zabavnim
27

14. sadržajem. Uočili su u njenom sadržaju nešto važnije od
popularne potrošnje, umetničke vrednosti i literarnog
dometa - neprocenjive vrednosti istorijskih informacija
sadržanih u njoj. Oslanjajući se na bogatstvo informacija i
ugled Ilijade kao neiscrpnog izvora mitova i legendi,
stvorena je istorijska legitimnost Helade. Oko 700. g. s.e.
grčki gradovi su kroz svoju trgovačku komunikaciju već
upoznali mnoge kulturne vrednosti Danajaca i Trojanaca.
Postepeno, neke od tih vrednosti su pozajmljivali i
prisvajali, uključujući trojanske, mitološke motive u svojim
umetničkim i trgovačkim radionicama. Ono što je bilo
politički poželjno postalo je i istorijski izvodljivo, prerađena
je nomenklatura Ilijade, kako bi se grčko poreklo kao
drevno i autentično vezalo za Herojsko doba.
Katalog brodova je, na taj način izvučen iz svog
izvornog geografskog konteksta, prebačen u Heladu i
postao vrhunski izvor za sva pitanja vezana za istoriju i
poreklo Helade u Herojskom dobu. U tom cilju prostor
Grčke je preimenovan na sređen, zaokružen način.
Prisvajanjem Kataloga brodova bilo je moguće preuzeti
Ilijadu i Odiseju od njenih autentičnih tvoraca. Ali to je
takođe imalo za posledicu da je istorija Helade ostala
nenapisana, zarobljena u sleri mitologije i legendi, sa
Ilijadom kao opštom slikom slavne prošlosti. Čitava
Helada, zajedno sa gradovima preimenovana je u skladu
sa "svojom" slavnom prošloću. Već sledeće generacije su
zaboravile ranije nazive mesta, koja su sada nosila grčku
nomenklaturu sa odgovarajućim istorijskim asocijacijama.
Grčka je tako kulturne vrednosti trojanske civilizacije
proglasila nestalim, preuzela ih i proglasila svojim
(logikom bogatih trgovaca koji su u stanju da dođu u
posed svake vrednosti). Slavni "Povratak Heraklida" bio je
stoga potvrda da je nekada davno protogrcki jezik otišao
iz rodne zemlje daleko na sever do Ilirije, gde je Ilijada
navodno bila komponovana na grčkom.
28
Međutim, helenizacija Kataloga brodova, sa svim
mogućim posledicama koje su iz toga proisticale, bila je
nespojiva sa Trojom na Balkanu, Iliosom u Iliriji, na dal-
matinskoj obali. Nije bilo moguće izbaciti iz sećanja
dorsku invaziju naroda, niti izmisliti neki drugi pravac
odakle su nesumnjivo došli - sa severa, iz ilirskih oblasti
na jug u Grčku. Najbolje i najednostavnije rešenje za taj
problem bilo je dislociranje mesta Iliosa u Malu Aziju,
zamena paralele Italija - dalmatinska obala sa paralelom
Grčka - Mala Azija. Sa znalačkom redakcijom Ilijade, za-
nemarivanjem nekih detalja, Katalog brodova je mogao
izdržati probu da je Troja u Maloj Aziji. Tako se postepeno
uobličavao konačni i zvanični tekst Ilijade i Odiseje u
grčkoj redakciji, uz razna ubacivanja gde i kada je bilo
potrebno. Oblasti odakle su došle celokupne grčke
antitrojanske snage za opsadu Troje smeštene su na mali
prostor koji predstavlja pojam Grčke - na kopno južno od
Termopila sa ostrvima i severno od Termopila do Olimpa,
a Troja je prebačena u Malu Aziju. "Tako je počela
komedija grešaka, sve dalje od istine i sve dublje u
misteriju", kaže Salinas.
Još u antičko vreme bilo je Grka koji su se
usuđivali da misle drugačije o zvaničnoj verziji
homerovskih tekstova i prošlosti Grčke. Na primer,
Hesiod, grčki pesnik polovine 7. veka s.e, veliki znalac
homerovskih tekstova, ali po definiciji i najpoznatiji
"nehomerovac", možda čak "antihomerovac". On je bio
proizvod vremena prosperiteta i trgovačke ekspanzije
grčkih polisa i ponosa autentično grčkom kulturom. Po
njemu, Grcima nije bilo potrebno da se oduševljavaju,
zanose i ponose tuđom prošlošću i pesništvom, da je
prisvajaju. Postoji i drugačija poezija, drugi izvori za
istoriju, drugačije škole mišljenja... Mudrost je po njemu
"čitati tačno sadašnjost, a ići u skladu sa prilikama".
Međutim, Hesiod je bio ličnost a Homer institucija. U
29

15. međusobnom nadmetanju pobedio je pragmatizam -
grciziranje Homera uz Troju u Maloj Aziji.
U poslednjoj, desetoj glavi (Postskriptum) Salinas
kaže da nema podataka da je Homer bio šlep. U himni
jonske škole homerovske tradicije, naprotiv, koren imena
autora Ilijade je "oči". U vreme Pizistrata (7. vek s.e.)
kada su prevedene i redigovane Ilijada i Odiseja i
uključene u redovne Panatinske festivale Homerovo
slepilo, odnosno oči, bile su simbol njegove poetske vizije
iznutra. Kasnije je, međutim, slepilo Homera poslužilo kao
objašnjenje za nemogućnost da se Ilijada stavi u uverljiv
geografski kontekst.
Salinas je u svojim višegodišnjim istraživanjima
upravo nastojao da izvuče geografske informacije iz
Ilijade uz odgovarajući geografski i istorijski kontekst,
kao dve strane iste medalje. To nije bilo lako, naprotiv, za
to je bila potrebna izuzetna hrabrost zbog tereta tradicije,
univerzalnog značaja teme i opšteprihvaćenog zvaničnog,
akademskog stava koji se smatra nedodirljivom dogmom.
Ni klasična literatura i homerovski tekstovi ne pred-
stavljaju, kao što se misli, celovitu podršku maloazijskoj
lokaciji Troje, drugačija čitanja tih izvora pokazuju da je
homerovsko pitanje bilo otvoreno još u klasično vreme.
Posle hrabre Salinasove postavke ostala je potreba za
arheološkim argumentima i daljim istraživanjima na loka-
litetu Iliosa i okoline, za daljom multidisciplinarnom prove-
rom svih argumenata u prilog nove teze, ispravljanja
mogućih grešaka novim otkrićima.
Salinas je posle objavljivanja "Homerove slepe
publike" još uvereniji u svojoj tezi o balkanskoj kolevci
trojanske civilizacije. Nova značajna arheološka i druga
otkrića u pravcu povezivanja trojanskog sa ilirsko-
slovenskim pitanjem daju mu sve više za pravo. Danas je
sve aktuelnija hipoteza o Trojancima kao precima
Slovena, o trojanskoj civilizaciji kao praslovenskoj,
30
Ilijadi i Odiseji kao proizvodima autentične ervopske
civilizacije na Balkanu. Svojim delom Salinas je
razotkrio istorijsko-geografsku osnovu koju je skrivao
trojanski mit, otvorio put razrešavanju trojanske misterije.
Time je neočekivano otvorio put jednog novog pitanja
iz predantičke istorije Evrope, pitanja misterije
Slovena.
"Atlas Homerove geograiije"
U ovoj knjizi (Atlas 01 Homeric Geography,
compilled by Roberto Salinas Priče, Scylax Press Ine,
San Antonio 1992.), Salinas precizira svoja saznanja
posle "Homerove slepe publike" i nagoveštava pravce
daljih istraživanja.
Geografija Homerove Troje i Homerove Itake u
vezi sa trojanskim bojem smeštena je u "Homerovoj
slepoj publici" u centralni deo jugoslovenske jadranske
obale. Ovde se Salinas bavi delom Homerove geografije
vezanim za Grke i svetski poredak nakon pada Troje.
Polazi od osnovnog pitanja - zašto su Troja i Itaka o
kojima Ilijada i Odiseja nose tako elokventna svedo-
čanstva namerno izbrisane iz istorijskog sećanja? Salinas
kaže da je "opšte neznanje o Troji ili potpuno ignorisanje
istrorijske realnosti Troje tokom antičkog perioda teško
razumeti, posebno u svetlu svuda prisutnog uticaja Ilijade
i Odiseje na grčku misao i život". Koliko je Salinasu
poznato "kod grčkih pisaca od Hesioda nadalje nigde
nema jasnih odrednica za lokaciju Troje među ilirskim
narodima sa severa". Tako je bilo za vreme Vergilijeve
(70-19. g. s.e.) Velike Eneide, u kojoj su dati neki podaci o
trojanskom poreklu Rimljana. Salinas citira jevrejskog
31

16. istoričara Josifa (37-93. g. n.e.) koji je gledao na Grke sa
prezirom zbog njihove nepažnje u čuvanju istorijskih
podataka, govoreći da nisu znali ništa o svojoj istoriji i da
je "običaj daljeg prenošenja istorije bio bolje čuvan od
strane varvara (Slovena), nego kod Grka". Ali, i pored
pretpostavke da su pojedini antički naučnici mogli imati
dovoljno saznanja o homerovskim spisima i bili svesni
njihovog istorijskog porekla, ipak ostaje pitanje koje je
postavio Salinas - zašto ili kako je Troja izgubljena?
Grci su imali dovoljno mogućnosti za razumevanje
pravih istorijskih činjenica o antici, kaže Salinas. Zato
smatra da je možda suvišno insistirati na važnosti
Homera za razumevanje grčkog smisla za istoričnost.
Bitno je shvatanje "kako su nastale i razvijale se
institucionalne predpostavke naše zapadne civilizacije. Da
lije istorijska činjenica daje Grčka kolevka naše zapadne
civilizacije ili je to humanitarna iluzija", kaže Salinas. On
sumnja da je "trojanska" tradicija koju su razneli raseljeni
Trojanci posle pada Troje, opstala u Evropi posle toliko
vekova. Sigurno je da je, tradicija kao neka vrsta kulturne
pupčane vrpce, imala daleko važniji istorijski smisao nego
što je to prikazano značenjem Troje u Maloj Aziji. Grčka,
čiji narod je u suštini proizišao iz danajskih (tj. netro-
janskih) plemena i klanova, koji su mrzeli i konačno
osvojili Troju, nastojala je da se usredsredi na svoje
interese radije nego da slavi narod koji nije bio njen nego
neprijateljski. Dok je Rim - preokupiran svojim tradi-
cionalnim trojanskim nasleđem - postao sveprisutan u
Evropi među potomcima raseljenih Trojanaca, dotle je
Grčka, suprotno tome, ostala sveprisutna samo u
zemljama na istoku Evrope".
Sadržaj Atlasa podeljen je u četiri poglavlja:
1. Ideja homerovske geografije
2. Istorijski kontekst
3. Atlas homerovske geografije
32
4. Spisak homerovskih geonima
Za našu temu najinteresantnije je poglavlje o
istorijskom kontekstu - Ahajcima, Trojancima i Trojanskim
migracijama, posebno deo o "Novom Ilirskom poretku".
Po Salinasu, ilirski identitet je nastao iz etničkih,
socijalnih i političkih institucija Troje, drugim recima, Iliri
su neposredni naslednici Trojanaca. Ma koliko važeći
pojam Trojanaca i Ilira podrazumeva dve različite etničke
grupe koje su neodvojive. To je posledica mešanja dose-
ljenih etničkih grupa sa autohtonim, starosedelačkim
stanovništvom. Zato se može reći da "svi Trojanci nisu
Iliri, niti su svi Iliri Trojanci", ali imaju zajedničku etničku
osnovu (Kao što se kaže da "svi Sloveni nisu Srbi, ali svi
Srbi jesu Sloveni", zajednička je etnička osnova svim
Slovenima).
Salinasovo poistovećivanje Slovena i Ilira
osvetljava na nov način radove slovenskih autora 19.
veka (Šafarik i dr.) o autohtonosti Slovena. Pojam
ilirskog i slovenskog, odnosno južnoslovenskog, bili
su sinonimi sve do 19. veka i germansko-nordijske
doseljeničke teorije o Slovenima. To je od posebnog
značaja za rehabilitaciju zaboravljenih i odbačenih teza
slovenskih autohtonista, kao i za dalja trojansko-ilirsko-
slovenska istraživanja.
Od važnosti je i stav Salinasa o "ilirskom rastu i
ekspanzionizmu", koji dovodi u vezu sa rastom make-
donske imperije, utemeljenjem olimpijskih igara 776. g.
s.e. u Olimpiji. Po Salinasu, Olimpija je ilirsko ime za nebo
(Olimpija je inače staro makedonsko-ilirsko ime, često
među makedonskim princezama, te se tako i majka
Aleksandra Makedonskog, takođe zvala Olimpija). Make-
donsko, slovensko-ilirska imperija, najveća imperijia
Starog sveta iz vremena 1. milenijuma s.e., koja je osta-
vila najdublji trag u svetskoj civilizaciji i koja je zatim
33

17. helenizovana, jedna je od najjačih argumenata za potvrdu
ove Salinasove teze.
Ukazivanje Salinasa na rast "ilirskog ekspan-
zionizma" otvara značajna pitanja istorije Balkana pre
Grčke i Rima, posebno kasnijeg odnosa Makedonije i
ostalih Ilira i grčkih gradova - polisa. Grčka mitologija
obiluje mitovima o borbi "plemenitih Lapita", koji
simbolišu civilizovane Grke protiv divljih Kentaura,
poluživotinjskih bića koja simbolišu varvare. Odgovor na
pitanje - ko su ti varvari? može se naći u "ilirskom
ekspanzionizmu" moćne slovensko-makedonske države.
Otvaranjem trojanske misterije pokreće se mo-
gućnost šireg preispitivanja predantičke istorije Evrope.
Mnoge arheološke, istorijske, antropološke, piktografske
činjenice koje su otkrivane poslednjih decenija upućuju na
Salinasovu Troju na Balkanu, pružajući argumentaciju za
osporavanje vladajuće teorije o Slovenima. Sve više
slovenskih i ne samo slovenskih, autora uočava po-
vezanost trojanske i slovenske misterije.
Salinasov prikaz invazije Troje
na Balkanu od strane Danajskih
snaga sa Apeninskog poluostrva
pod Menelajem i Agamemnonom.
34
Salinasovo tumačenje Dorske seobe u Heladu sastavljene od mešavine
Danajaca i Trojanaca iz trojansko-ilirskih oblasti Balkana. Za njom je sledi-
la Jonska invazija iz oblasti Tarentuma na jugu Apenina koji su osnovali
Atinu u Beotiji. Oni su naselili zapadne obale Male Azije, eolski dijalekt iz
vremena Slimanove Troje VIII je kasnijeg porekla.oko 700 god s.e.

18. Prikaz grčke kolonizacije od VIII- VI veka s.e. Salinas ukazuje na paradok-
salno veću gustinu grčkih „kolonija,, u oblasti Velike Grčke na jugu Italije /
Magna Graecia/ u odnosu na „matične,, gradove polise. Za razliku od infor-
macija Herodota, snažan rast grčkih gradova- polisa u Grčkoj je posledica
trgovine sa njihovim spoljnim kolonijama.
Salinasova slika trojansko-ilirskih oblasti u „užem smislu,, /propii dicti/
S a d i t 6 t a t r O j a n s k o
^ s v e t 0
§ Š r a d a I l i o s a
' m e s t a
Trojanske bitke prema

19. Salinasova skica Ahejske dominacije u Zapadnom Mediteranu.Njihovo
poreklo je semitsko, sidonsko-feničansko sa Bliskog Istoka. Iz mesavine sa
indoevropskim Pelazgima nastali su razni italsko-grčki dijalekti.
DREVNA AMERIKA I DREVNA EVROPA
Prema zvaničnoj istoriografiji istorija i civilizacija
Amerike počinju "otkrićem", dok je prekolumbovska
Amerika bila naseljena divljacima, varvarima. Imajući u
vidu da Amerika - "Novi svet" predstavlja produžetak
zapadnoevropske civilizacije, tu tezu nametnula je
zapadnoevropska istoriografija. Ona je osporena arhe-
ološkim i drugim otkrićima u 19. i 20. veku posle
dekolonizacije Amerike. Novijim otkrićima i saznanjima
upotpunjuje se sasvim obrnuta slika o Drevnoj Americi i
stvarnoj ulozi evropske civilizacije u Novom svetu.
Lažnom slikom o narodima koji su naseljavali Ameriku pre
"otkrića" i njihovim kulturama skrivana je istina da je
okupacija Amerike predstavljala, u stvari, kraj autentičnih,
miroljubivih, visokorazvijenih civilizacija, naprednijih od
one koja im je silom nametnuta. Konkvistadorskom tezom
o "varvarskim" domorocima Amerike prikrivana je tako
istina o do tada, najvećem genocidu i pljački u istoriji
čovečanstva. Iza predstave o anonimnim varvarima -
"Indijancima", izronila su svedočanstva ne samo o civili-
zacijama koje su se tragično "susrele" sa evropskim
osvajačima (Asteci, Maje, Inke), već i o mnogim,
milenijumima starijim (Olmeci, Ćavini, Tiauanako i dr.).
Vladajuća akademska teza da istorija evropske
civilizacije počinje od Grčke i Rima, da je Drevna
Evropa bila varvarska, takođe, je dovedena u pitanje
arheološkim i drugim otkrićima 19. i 20. veka. S obzirom
da se iz tamnih dubina evroazijske i evromediteranske
"varvarike" pojavljuju razvijene hiljadugodišnje civilizacije,
naprednije od onih koje su ih pokorile i prisvojile,
35

20. neizbežno se nameće poređenje o Slovenima kao
Indijancima Evrope. Teze R. Salinasa Prajsa, koje su
povod ovog rada, bacaju novo svetio na zaboravljena, ili
odbačena otkrića velikih slovenskih, i ne samo slovenskih
istraživača o poreklu i drevnosti Slovena. Revolucio-
narnim otkrićima prof Pešića, da je klasičnim civili-
zacijama Helade i Rima prethodila razvijena proto-
slovenska civilizacija koja je iznedrila najstarije pismo
Evrope, stvara se nova, revidirana slika o predantičkoj
Evropi i mestu Slovena u stvaranju evropske civilizacije.
Podsetimo se nekih činjenica o Slovenima. Ovi
"varvari", Indijanci Evrope i danas su najveća porodica
evropskih naroda. Preko 300 miliona Slovena, potomaka
evropskih starosedelaca i danas živi širom Evrope od
Istočnih (Rusi, Ukrajinci, Belorusi), Zapadnih (Poljaci,
Česi, Slovaci) do Južnih Slovena (Slovenci, Hrvati,
Makedonci, Crnogorci, Bugari, Srbi). Mnogi tragovi pri-
sustva Slovena nalaze se širom Evrope, gde je nekoliko
starih slovenskih naroda nestalo ili asimilovano pod
raznim okupatorima. U toku poslednje dve hiljade godina
smenjivali su se rimski osvajači nad Slovenima Balkana i
Podunavlja, germanski nad Slovenima Centralne i
Zapadne Evrope, Mađari nad Slovenima Srednjeg Podu-
navlja, mongolsko-tatarski nad Slovenima Istočne Evrope,
Turci i Germani nad Južnim Slovenima. Najveće
posledice po slovenstvo su nastale na prostorima pod
hiljadugodisnjom germanskom okupacijom gde je nestalo
ili germanizovano nekoliko starih slovenskih naroda
(Prusi, Lužički Srbi, Baltički Veneti i dr). Usledilo je potom,
da je upravo "germanskom" ili "nordijskom" tezom naj-
mnogobrojnija porodica evropskih naroda proglašena
evropskim skorojevićima, da su odjednom, izronili
"niotkuda" tek u 6-7. veku n.e., pošto su u vreme
propasti Zapadnorimskog carstva bili izbačeni iz evropske
istorije. U verziji germanske škole civilizacija, pismenost
36
ove najveće porodice evropskih "varvara" počinje,
navodno, tek njihovim pokrštavanjem u 9-10. veku n.e.
Teško je poverovati u ovu priču posle svih otkrića i
brojne literature o poreklu Slovena i slovenske civilizacije.
Daleko je logičnije prihvatiti da je istina obrnuta kao i u
slučaju Drevne Amerike, naime, da se rimskom oku-
pacijom završava slovenska autentična pismenost i
civilizacija, kao i španskim osvajanjima civilizacija američ-
kih naroda. Prof. Pešić je svojom sistematizacijom vin-
čanskog pisma, najstarijeg do sad poznatog pisma
Evrope (VI milenijum s.e.), već ukazao na te "neuočene"
srodnosti, utvrdivši da je pismo neolitske Vince ishodište
mnogih kasnijih, predantičkih pisama evromediteranskih
oblasti, da je identično sa etrurskim, slično sa minojskim,
tripoljskim, sa kasnijim venetskim i još kasnijim runama. A
pismo je vrhunsko obeležje svake civilizacije, dokaz njene
autentičnosti. Polazeći od sličnosti pisama i drugih
etnokulturnih karakteristika predantičkih evromedi-
teranskih kultura dolazi se do zaključka o njihovom
zajedničkom etničkom stablu, o protoslovenskim karakte-
ristikama i do uverljivih argumenata da su Sloveni ne
samo najveća, nego i najstarija porodica evropskih
naroda, da su čak kolevka evropske civilizacije.
Malo je poznato da je germanska teza o
Slovenima kao evropskim došljacima i varvarima,
narodima "bez korena i stabla", kako kaže genijalni
Šafarik, "smišljena politička podvala" 19. veka, u vreme
pangermanskih planova širenja na slovenski "životni
prostor". Pre toga bila je poznata istina o Slovenima kao
evropskim starosedeocima, ne samo kod slovenskih
autora od 16-19. veka, nego i zapadnih istoričara,
uključujući i germanske.
Uporedo sa tezom o Slovenima kao neistorijskom
narodu, varvarima i skorojevićima Evrope, nastala je i
indoevropska teza o "germansko-arijevskoj civiliza-
37

21. čiji", iz koje su Sloveni, najstariji Indoevropejci, bili
isključeni. "Teorija o indoevropskim jezicima je maska iza
koje su se političan postarali da sakriju istinske vrednosti
slovenske civilizacije", kaže prof Pešić. Na indoger-
manskoj teoriji je kasnije nastao monstruozni Hitlerov
nacizam i teza o Slovenima kao nižoj rasi.
Aleksandar Petrović u svom izuzetnom delu
"Praistorija Srba" ("Pešići sinovi", 2000.), citira
germanskog autora iz 1791. godine - Johana Godfrida
Herdera, koji govori o Slovenima potpuno drugačije od
njegovih kasnijih sunarodnika, sa nepristrasnim
poznavanjem slovenskog bića i očiglednim poštovanjem.
On kaže da su Sloveni "zauzimali više mesta na zemlji
nego u istoriji". Kao miroljubivi, neagresivni narodi bili su
žrtve osvajačkih ratova od strane "surovijih suseda -
Nemaca, Mađara, Tatara, Turaka", koji su uspevali da ih
potisnu i "umanje njihov etnički i istorijski značaj". Bili su
"darežljivi, gostoljubivi do raspikućnosti, voleli su mir i
slobodu u svojoj zemlji"... Sagradili su mnoge pomorske i
trgovačke gradove, među njima Vinetu na Baltiku, koja je
bila "slovenski Amsterdam", Kijev, Novgorod. U Nemačkoj
su se bavili rudarstvom, metalurgijom, proizvodnjom
tekstila, trgovinom. "0 Slovene su se jako ogrešile mnoge
nacije, a najviše narodi nemačkog stabla" Osvajački ratovi
pod Karlom Velikim imali su "kao povod korist, a hriš-
ćansku veru za izgovor". To što su počeli Franci dovršili
su Sasi... u njihovim zemljama "Sloveni su istrebljeni ili
pretvoreni u robove"... njihovu trgovinu na Baltiku i grad
Vinetu "uništili su Skandinavski Germani. Njihovi ostaci u
Nemačkoj nalik su na ono što su Španci uradili Peruan-
cima" (odnosno svim domorocima - Indijancima Amerike).
Jedan Nemac krajem 18. veka već govori o Slovenima
kao Indijancima Evrope! On kaže da je nesreća miro-
ljubivih Slovena, koji su stanovali u "najlepšim krajevima
Evrope" što su "za susede dobili Nemce". (U Meksiku je
38
popularna slična izreka - "Isuviše smo daleko od boga, a
suviše blizu Sjedinjenim Državama'). Herder upućuje
ohrabrenje i nadu Slovenima koji su tada uglavnom u
austrougarskom i turskom ropstvu: "Vi ćete, nekada
vredni i srećni narodi, najzad probuđeni iz svog dugog,
tromog sna, oslobođeni ropskih lanaca smeti da koristite
svoje lepe krajeve od Jadranskog mora do Karpata, od
Dona do Moldave kao vlastitu svojinu i slaviti svoje stare
svetkovine mirne marljivosti i trgovine". Nažalost, on nije
mogao ni da sanja šta će u sledećih 200 godina, njegova
nacija u pangermanskom zanosu, uraditi Slovenima.
"Evrocentristička Evropa se uplašila buđenja slovenske
civilizacije i svim silama je zapela da je odbaci kao
nestvarnu", kaže prof Pešić. Sloveni su, tako, izbačeni iz
evropske istorije kao varvari i evropski došljaci u 6. veku
n.e.
Nije pomogla borba Šafarika, Surovjeckog,
genijalnog Lomonosova i mnogih drugih slovenskih
naučnika za istinu o Slovenima. "Dobri" slovenski đaci
bečke i berlinske škole podanički su prihvatili nove teze i
ugradili ih u nacionalnu istoriografiju. Sloveni su i fizički
nestajali, germanizovani u Nemačkoj i Zapadnoj Evropi
(Lužički Srbi, Prusi, Baltički Veneti i dr.). Ostali su bili pod
austrougarskom i turskom vlašću u vreme formiranja
evropskih nacionalnih država.
Sloveni- Indijanci, slične sudbine
Sloveni su trajno obeleženi još u antičko vreme
kao anonimni varvari, robovi. Slično je bilo sa pojmom
Indijanac koji je nastao iz zablude Kolumba da je stigao u
Indiju "sa obratne strane". Pojam se zadržao gurajući u
anonimnost imena starosedelačkih naroda Amerike.
39

22. Zajedničko i jednom i drugom pojmu jeste da ni slovenski
ni američki narodi nisu sebe tako nazivali, ime su im
nametnuli njihovi okupatori, a zbirnim nazivom osvajača
brisan je njihov nacionalni, kulturni, verski identitet, i oni
su postajali anonimni robovi. Jedno od objašnjenja po-
rekla imena Sloven i jeste sinonim za roba u rimsko
vreme, kada su pokoreni Sloveni uistinu bili najveći izvor
robovske snage za imperiju. Tako se ime Slovena prema
latinskom zadržalo i u ostalim zapadnim jezicima, na pr.
na engleskom slave-Slave, španskom eselavo-Eslavo itd.
Bitan preduslov svakog pokušaja traganja za
istinom o poreklu Slovena, rekonstrukcijom istorijske
istine jeste uklanjanje, zanemarivanje osnovne prepreke
"smišljene političke podvale" o Slovenima, vladajuće
germansko-nordijske, zapadne istoriografske teze. Svojim
do danas neprevaziđenim, pionirskim poduhvatom, Šafa-
rik je razobličio lažne teze o Slovenima u i danas aktu-
elnim, kapitalnim delima: "Poreklo Slovena" i "Slovenske
drevnosti".
Problem izvora otežava preispitivanje zvanične
istine o Slovenima u Drevnoj Evropi kao i Indijanaca u
Drevnoj Americi. Mada su starosedeoci Amerike i Evrope
imali svoju sopstvenu istoriju i pismenost dokazi o tome,
njihove knjige i biblioteke su uništavane, tragovi brisani, a
oni proglašavani za neistoirijske narode i varvare. Istinu o
njima pisali su okupatori, ugradivši je kasnije u sve
udžbenike i enciklopedije sveta. U tom pogledu slična je
pouzdanost primitivnih, inkvizitorskih španskih hroničara o
konkvisti i divljim Indijancima u Americi i rimskih hroničara
i istoričara antike Tacita, Strabona, Plinija, uključujući i
"oca istorije" Herodota o varvarima Evrope.
Problem izvora i argumenata za slovensku
predantičku istoriju i pismenost i pored arheoloških
otkrića, egzistira i dalje zbog odnosa istorijske nauke
prema tim nalazima. Polazi se od premise da se u datoj
40
oblasti Sloveni nisu nalazili ili da u datoj istorijskoj eposi
oni nisu imali pismenost, pa se nalazi prećutkuju, pripisuju
drugim istorijskim narodima, datiraju u kasniju epohu ili
jednostavno proglašavaju falsifikatima. Takvu je sudbinu
doživela i Veles knjiga kapitalno delo slovenske istorije i
civilizacije, o kojoj zvanična istoriografija i dalje ćuti. Dra-
gocenost ovog dela sadržana je u pogledu na svet
autentične slovenske civilizacije, pregledu njene istorije u
trajanju od najmanje dve hiljade godina pre hrišćanstva,
potvrđujući tako slovensku pismenost koja je za zvaničnu
nauku primljena tek sa hrišćanstvom i Ćirilom. U duhu
naših poređenja Veles knjiga ima sličan značaj za
Slovene kao otkriće i prevod svete knjige Ćilam Balam i tri
kodeksa (pariški, dresdenski i madridski) za Maje.
Pre te, ne tako davne, "podvale" o Slovenima u
19. veku bilo je poznato da drevno domorodačko sta-
novništvo Evrope pre rimske okupacije nije govorilo ni
grčki, ni latinski, još manje galski ili germanski, anglo-
saksonski. Stoga je dešifrovanje kojem su etničkom
stablu pripadale novootkrivene, "nestale" predantičke
civilizacije, preko ovih jezika bilo nemoguće. Pošto je
slovenska istoriografija podanički prihvatila "istinu" o
svojoj prošlosti, nikom drugom nije bilo u interesu da traži
"slovensku vezu" kod predantičkih kultura Evrope. Time je
izgledalo da je svaka dalja priča o Slovenima u istoriji
Evrope završena.
Međutim, posle arheoloških otkrića u 19. i 20. veku
zvanična istina se sve više dovodila u sumnju. Lingvisti
su, posebno primenom "slovenskog ključa" za deši-
frovanje nekih predantičkih napisa, otvorili novi put
utvrđivanja etnoistorijskog karaktera misterioznih, "nesta-
lih", evromediteranskih kultura i naroda. Danas mnogi
istraživači tragaju za odgovorima na pitanja:
- koji narodi su bili tvorci čudesnih dela koja je
otkrivala i otkriva arheologija od Urala do Atlantika, na
41

23. Balkanu i Podunavlju, od Baltika do Krita? Ko su tvorci
nedavno otkrivenog kružnog grada Arkaim na Uralu, u
centru jedne od najstarijih evroazijskih civilizacija, koji je
prototip mnogih kasnijih gradova observatohja širom
Evrope sve do (barem dve hiljade godina mlađeg ali vrlo
čuvenog) Stounhendža? Ko su tvorci najstarijeg naselja
Evrope u Lepenskom Viru, "neolitske revolucije", naj-
starije metalurgije, zemljoradnje, najstarijeg pisma Evrope
- vinčanskog, nastalog na području današnjeg Beograda,
u Srednjem Podunavlju, epicentru najstarije evropske
civilizacije?
Međutim, i pored obilja podataka, istina o Drevnoj
Evropi se teško probija, kao što je bilo i u slučaju Drevne
Amerike.
Put ka istini o Americi vodio je najpre od onih
najmlađih kultura i naroda koji su imali nesreću da dođu u
neposredan susret sa evropskim osvajačima - Asteci,
Maje, Kećue, Ajmare i dr, čija je kultura i nasleđe bilo
najsurovije uništeno, i nad kojima je izvršen najveći
genocid u istoriji, a sami proglašeni divljacima, čak kani-
balima. Njihovi gradovi, prebogate biblioteke, veličan-
stvena i autentična umetnička dela uništena su. Nijedan
od "živih" gradova tih "najmlađih" naroda nije preživeo. Od
najvećeg grada svog vremena na planeti Tenoćtitlana,
prestonice Asteka, nije ostao "ni kamen na kamenu".
Međutim, ostali su "mrtvi", velelepni već napušteni
gradovi, koje konkistadori nisu nikada ni upoznali jer su ih
smatrali bezopasnim, mrtvim ostacima nestalih naroda. U
njima su sačuvani uklesani ostaci alfabeta, u Kopanu u
Hondurasu čitave knjige Maja pisma. Bila su to dela
kultura koje su se u tzv. Novom svetu razvijale u
miroljubivoj evoluciji, dostizale svoj zenit i smenjivale se
bez ratova i međusobnih razaranja, toliko karakterističnih
za civilizacije Starog sveta, koje su ih uništile. Arheologija
je, posle dekolonizacije, obilato otkrivala po džunglama
42
Centralne Amerike ili bespućima Anda prava čuda Drevne
Amerike - stotine, čak hiljade piramida Tiauakana, Monte
Albana, Teotiuakana, Palenkea, Ušmala, Tule, Čićen Ice,
Kopana, Tikala itd. ili neponovljiva graditeljska dela and-
skih civilizacija sa Tiauanakom, Ćavinom de Uantarom,
Saksauamanom, velelepnim Macu Pikćuom itd. Pored
nesrećnih Maja, Inka, Asteka, koji su bili neposredne žrtve
konkiste, izronile su iz dubine milenijuma mnogo starije
kulture Olmeka, Tiauakanaca, Ćavina i drugih.
Kada je poljski naučnik Poznanski, početkom
prošlog veka, posle tridesetogodišnjeg istraživanja kultu-
re Tiauanaka u bolivijskim Andima, izneo hipoteze o
starosti ove civilizacije od 16 hiljada godina, bio je pro-
glašen za fantastu i odbačen. Danas neki američki
istraživači potvrđuju teze Poznaskog, ali ih pripisuju svom
senzacionalnom otkriću. Ova kultura i neke druge kao
Olmečka, čak se dovode u vezu sa potomcima prepo-
topske, mitološke Atlantide koja je, po tezama atlantologa,
doživela svoj procvat i propast upravo u tom delu sveta.
Čudesna otkrića koja su počela da izranjaju iz kolo-
nijalnog mraka, najpre su u duhu evrocentrizma bila pripi-
sivana Rimljanima, Grcima, zatim Feničanima ili izgu-
bljenim jevrejskim plemenima. Na kraju, nekim "nestalim"
narodima ili vanzemaljcima, sve kako bi se sakrila istina
dobro poznata onima koji su iste civilizacije uništili. Na
"svemirskom rasizmu", mistifikovanom tumačenju osnov-
nih činjenica o delima "nestalih" ili vanzemaljaca koje su
radoznalcima bile nepoznate, Deniken zarađuje bogatstvo
i postaje popularan i čitan u ćelom svetu. Mistifikacijom se
prikriva prava istina o zločinu nad istinskim tvorcima ovih
civilizacija, čiji su preživeli potomci danas dovedeni do
stvarnog varvarstva i bede. Jer, kako prihvatiti jedno-
stavnu istinu da su ta veličanstvena ostvarenja Drevne
Amerike ostvarili preci današnjih bednih "Indijanaca"? Bilo
bi to priznanje zločina nad njima.
43

24. Slično je bilo u Evropi. Najviše podataka o
"varvarskim" savremenicima Grčke i Rima sačuvano je
pod raznim nazivima kao: Etrurci, Veneti, Iliri, Sarmati,
Tračani, Kimeri, Skiti, Kelti, Makedonci, itd. Arheologija
nam tek otkriva i druge "nestale", mnogo starije kulture za
koje ni Grci ni Rimljani nisu znali, poput Minojske,
Tripoljske, Hetitske, Trojanske itd. Međutim, ostalo je
otvoreno pitanje kog su oni etničkog porekla, pošto se
znalo da ne pripadaju Grcima ili Rimljanima.
Arheološka otkrića mogu biti najznačaniji
doprinos formiranju istinske slike o skrivenoj prošlosti
Drevne Evrope i Amerike, obzirom da su pismene tragove
njihovi okupatori nemilosrdno uništili. Međutim, ni arheo-
logija nije od pomoći ukoliko se njena otkrića ne uvrste u
istinski etno-istorijski kontekst, ukoliko se ne potvrde
multidsiciplinarnim istraživanjima, pre svega pismenim
dokazima. Gradovi Drevne Amerike bili su "nemo ka-
menje" pre nego što su pisani spomenici "progovorili", a
njihov jezik i verovanja posvedočila usmena tradicija
naroda, pamćenje, ali iznad svega pismo kao vrhunsko
obeležje autentičnosti svake civilizacije. Kada je Maja
pismo delimično dešifrovano, bilo je poznato da su tvorci
Maja kulture preci istog naroda kome su pripadali i
preživeli potomci.
Slično se dogodilo i sa istinom o evropskim
domorocima. Arheološki nalazi su najpre svedočili o
"nestalim", misterioznim narodima dok nisu stigli rezultati
drugih istraživanja, pre svega njihovih pisama i jezika.
Pokazalo se da je na području Balkana i Srednjeg
Podunavlja bio centar najstarije evropske "neolitske
revolucije" u kome su se u periodu od više milenijuma,
neprekidno razvijale bogate kulture. Praslovenskim
istraživanjima uspostavlja se etnokulturna veza i
kontinuitet između mlađih i starijih kultura od neolita do
44
rimske okupacije Balkana, pri čemu su Sloveni
nezaobilazni.
Tragove drevnih predantičkih kultura Evrope
najlakše je bilo otkriti preko "varvarskih" naroda Evrope,
antičkih savremenika, koji su potpali pod rimsku vlast i
postali njihovi robovi ili su, pak, Rimljani sa njima bili u
dodiru i ratovima. Sada je poznato koji se narodi kriju iza
anonimnih varvara pod raznim nazivima poput: Veneti,
Iliri, Kelti, Sarmati, Tračani, Dačani, Dardanci, Rašani,
Makedonci i dr. Ali, svojevremeno, u antičkim vremenima,
pitanje ko su bili svi ti narodi, kom etničkom stablu su
pripadali, nije se ni pokretalo. Pripadali su jednostavno
varvarskom svetu. I pored toga, njihovo nasleđe je
ugrađeno u grčko-rimsku antiku i nekritički uneto u zajed-
nički fond zapadne civilizacije. Isti postupak je primenjen
naknadno i u vezi nasleđa evromediteranskih kultura koje
nisu bile poznate ni Grcima ni Rimljanima, već su otkri-
vane zahvaljujući arheološkim otkrićima (na primer
minojska, hetitska i dr. Tako se sada može reći da su
Sloveni zauzimali najznačajnije mesto među pred-
antičkim "varvarima" Evrope, da je domorodačko
nasleđe Evrope praslovensko, da je prisvojeno od
strane njihovih pokoritelja i ugrađeno u temelje zapadno-
evropske civilizacije.
U tu svrhu vratimo se na vezu između trojanske
misterije i porekla Slovena.
45

25. TROJANSKO-SLOVENSKA MISTERIJA
Šlimanova Troja u Maloj Aziji - Salinasova teza o Troji
na Balkanu
Istorijska je činjenica da su Ilijada i Odiseja
prevedene sa Grcima nepoznatog jezika za vreme
Pizistrata u 7. veku s.e. Bilo je to bar 500 godina posle
datuma koji su sami Grci odredili za datum trojanskog
boja (1183. g. s.e.). Elijan, grčki učitelj govorništva u Rimu
(3. vek n.e.) saopštava, skoro hiljadu i po godina posle
pada Troje, da je ovaj jezik pripadao ilirskim Brigima,
srodnicima Dardanaca iz porodice drevnih Pelazga. Već
smo rekli da se na mestu gde je kasnije sagrađena grčka
Atina, pre dorskih invazija, nalazio pelaški grad Pelazgon.
Od Pizistrata do današnje zvanične verzije, koja je
urađena u Aleksandriji u 3. veku s.e, bilo je više uglavnom
grčkih dorada Ilijade. Aristotel je raspolagao drugačijom
verzijom od nama poznate. Platon u svojoj "Republici"
moli oproštaj od Homera što su brisana neka mesta "koja
vređaju moralna osećanja Grka", čime se podrazumeva
da ni za njega Homer nije bio Grk. Sve pouzdane
istorijske činjenice o Troji dalje su zamagljivane helen-
skom mitologijom do današnjih dana, a drevno "homersko
pitanje", kako smo već pomenuli, bilo je "rešeno"
helenizacijom trojanske civilizacije, da bi rimskom okupa-
cijom njeno nasleđe ugrađeno u temelje zapadne
civilizacije.
Bogati nemački trgovac i arheolog amater Hajnrih
Šliman (1822-1890) je 1873. konačno "otkrio" i mesto
46
trojanske tragedije - grad Troju - Ilios u Maloj Aziji na brdu
Hisarlik, približno gde joj je bilo određeno mesto još u
antičko doba. Zašto je mesto Troje bilo određeno u Maloj
Aziji objašnjava nam Salinas. Koliko je to otkriće bilo
naučno zasnovano pokazao je sam Šliman u odgovorima
na sumnjičava pitanja naučnika - "tačnoje, rođen sam da
bleliram".
Šlimanov "blef" - Troja u Maloj Aziji, bez kritičke
naučne verifikacije ušao je u sve udžbenike i enci-
klopedije sveta kao konačna, istorijska istina o Troji.
Nauka je samo, na osnovu kasnijih arheoloških otkrića,
promenila Šlimanov sloj na brdu Hisarlik, za koji je
utvrđeno da je stariji od vremena legendarne Troje preko
hiljadu godina (2400 g. s.e.), za onaj koji je bio bliži
vremenu po kome je još u antičko doba "utvrđen" datum
trojanskog boja (1183 g. s.e.). Nije bio problem otkriti
tragove drevnih kultura u Maloj Aziji, isto kao i na
Balkanu. Mala Azija u kojoj je u toku III i II milenijuma s.e.
cvetala hetitska civilizacija i mlađa lidijska, karijska i druge
krezovski bogate civilizacije prepuna je arheoloških
lokaliteta. Njihovo bogatstvo i veza sa bliskoistočnim
kulturama još u antičko doba privukle su stanovništvo
grčkih trgovačkih gradova da na maloazijskim obalama
nastanjuju svoje pomorsko-trgovačke kolonije.
Postoje, takođe, sumnje u autentičnost nakita koji je
Šliman otkrio na maloazijskom lokalitetu Troje. Proglasio
ga je Prijamovim blagom, zlatnu masku Agamemnovom,
ženski nakit i ogrlice Jeleninim itd. Bio je to simboličan
poklon njegovoj mladoj supruzi Grkinji. Sumnje počivaju
na tome što je, uoči objavljivanja da je otkrio Prijamovo
blago, Šliman otpustio sve radnike sa nalazišta, a nakit su
otkrili samo on i njegova supruga. Ima arheoloških indicija
za sumnju da je blago možda otkriveno na nekom drugom
lokalitetu. Na primer, nekoliko decenija posle Šlimanove
maske Agamemnona, otkrivena je u Makedoniji maska iz
47

26. Trebeništa, vrlo slična Agamemnovoj. Nedavno je u
Makedoniji otkrivena još jedna zlatna maska na nekropoli
Samuilovog grada u Ohridu, koja je identična onoj iz
Trebeništa, takođe iz ohridske oblasti. "Prijamovo blago" i
posle Šlimana pratile su misterije i polemike. Šliman ga je
poklonio berlinskom muzeju, a posle II svetskog rata
"nestalo" je i pojavilo se u Rusiji, odakle je nedavno
vraćeno Nemačkoj i postavio se kao međunarodni
problem kome zapravo pripada (Turskoj, Grčkoj ili
Nemačkoj, jer Makedonci su odavno izbačeni iz igre). I
pored svega nejasnog, Šlimanu je pripala svetska slava, a
za nauku je homersko pitanje bilo definitivno rešeno. Oni
koji se usude da to dovedu u sumnju proglašavaju se
neznalicama.
Teza Roberta Salinasa Prajsa da je trojanska
civilizacija cvetala na slovensko-ilirskom Balkanu, u
vreme kada Grci još nisu postojali kao narod, predstavlja
ogroman podsticaj praslovenskim istraživanjima Balkana i
evromediteranskih prostora. Mesto trojanskog "kosovskog
boja" sveti trojanski grad Ilios (krije drevno slovensko
božanstvo Peruna, Gromovnika, odnosno Iliju) nalazi se
na teritoriji ilirsko-slovenskih Dalmata. Salinas kaže da su:
"Homeridi ("deca Homera"), rapsodi, guslari, pevali o
dalmatinskoj Troji i o "ilirskom narodu kao glavnom
junaku trojanske tragedije". Ta tradicija je ostala živa do
danas na jugoslovenskim prostorima. Na primer, način
stvaranja srpskih narodnih pesama koje je Vuk sabirao u
cikluse (ciklus o kosovskom boju) upućuje na moguće
sklapanje trojanskih ciklusa u velike spevove, kao što su
Ilijada i Odiseja. Pitanje ko je autor tih veličanstvenih dela
- jedan čovek, Homer, ili brojni, anonimni autori - narod,
nije od važnosti, već odgovor ko su zapravo bili Trojanci i
gde je nastala civilizacija koja je stvorila takva dela?
Nemca Šlimana, međutim, nisu mučila pitanja - da
li su Trojanci "nestali narod", ili su to drevni Pelazgi, Iliri,
48
Sloveni, za njega su svi bili Grci, uključujući i Homera, u
skladu sa tada upravo^ obnarodovanom germanskom
idejom da o Slovenima ria Balkanu, ili u Maloj Aziji tada
nije moglo biti govora.
Salinasova teza je komplementarna sa tezama prof.
Pešića i mnogih slovenskih autohtonista da su Sloveni
starosedeoci Evrope, Balkana i Mediterana. Trojanska
civilizacija koja je cvetala na Balkanu i Podunavlju,
bila je pelazgijska, ilirska, protoslovenska.
Neki ruski autori, ne znajući za Salinasove teze,
izražavaju sumnju u helenističku verziju homerskog mita.
J.A.Šilov kaže: "Već dve hiljade godina Evropejci smatraju
da njihova istorija počinje sa Grčkom, preciznije opsadom
i zauzećem Troje u Maloj Aziji. Međutim, sami pobednici
su zaboravili "Istoriju" svog Herodota, da njihova civili-
zacija počinje na ruševinama neke Pelazgije, koju je
osnovao mitološki Hiperborejac - Pelazg. Grčka je tražila
poreklo svojih bogova najpre u Egiptu, zatim u Pelazgiji,
Hiperboreji, tvrdeći na kraju da ih je izmislio Pelazgo-
Trojanac Homer, koga su proglasili Grkom. Pošto "otac
istorije" nije našao Slovene ni na Balkanu, ni u
Pricrnomorju - "nije ih ni bilo", ironiše Šilov. Prof Pešić
citira Gregorija Dankovskog (1829) da je homerski,
trojanski jezik, supstrat praslovenskih jezika - jezik
Pelazga. Pismo, jezik, običaji, religija, društveno uređenje
Trojanaca, uočili su već prvi grčki prevodioci Ilijade,
odnose se na ljude "drugačije od naših", na vreme vrlo
daleke, najdublje prošlosti.
U Evropi, na Balkanu i Mediteranu u višemi-
lenijumskom kontinuitetu i mirnoj evoluciji smenjivale su
se razne kulture u svim periodima predantičke praistorije -
od neolita, bronzanog, gvozdenog doba, do rimske oku-
pacije. Taj kontinuitet od Lepenskog Vira, Starčeva, Vince
do ilirsko-slovenskih kultura pre rimske okupacije,
direktnih predaka svih današnjih južnoslovenskih naroda,
49

27. arheologija stalno dokumentuje i pored toga što je vrlo
mali procenat lokaliteta otkriven i obrađen. Ovaj konti-
nuitet trajao je preko 5 hiljada godina pre Grčke i
Rima. Grci su svojom maloazijskom Trojom smišljeno
uspeli da spreče povezivanje trojanskog sa bogatim
balkansko-podunavskim nasleđem.
Po novijim praslovenskim istraživanjima pojavljuje
se još jedna znatno starija trojansko-praslovenska veza -
hiperborejska prepotopska arijevska prošlost. Iz zajed-
ničkog arijevskog etničkog stabla izdvojila su se tri
ogranka: induski, iranski i indoevropski. Osnovno, naj-
starije jezgro indoevropskih Arijevaca su Sloveni. To
potvrđuje slovenska mitologija, tradicija, arheološka
otkrića kao i novootkriveno kapitalno delo praslovenske
pismenosti Veles knjiga. Hiperboreja je arijevska pra-
domovina, trojanske staze su arijevske. Saznanja o
Troji na Balkanu bila su živa sve do Šlimanove teze. Na
osnovu ovih saznanja dubrovačko-dalmatinski pesnik Ivan
Gundulić u svom "Osmanu" kaže:
"Pri moru, ukraj srpskih strana, u pržinah pusta žala,
leži Troja ukopana od grčkoga ognja pala."
Ponovimo još jednom da je vladajući akademski
stav o Troji u Maloj Aziji zaodenut u mitološki veo i da ne
počiva na etnoistorijskim činjenicama, dok se s druge
strane u evromediteranskoj oblasti, u predantičko istorijski
definisano vreme i na arheološki potvrđenoj teritoriji,
razvio niz kultura. Neke od njih, kao na primer minojska
civilizacija na Kritu, vrlo su prisutne u mitovima u Ilijadi i
Odiseji, mada su se nesumnjivo istorijski ugasile (u 14.
veku s.e.) pre navodnog datuma Trojanskog boja (1183.
s.e.) Većina balkansko-podunavskih kultura su, takođe,
mitološki vrlo prisutne u Ilijadi i Odiseji, ali se ne mogu
povezati sa Trojom u Maloj Aziji. S druge strane, u Maloj
Aziji u istorijsko vreme (od 2300-700. g. s.e.) cvetala je
50
vrlo značajna hetitska civilizacija što, takođe, dovodi u
pitanje Troju u Maloj Aziji.
Zvanična istorija kaže da se Sloveni pojavljuju na
Balkanu tek u 7. veku n.e. Međutim, kod svih predantičkih
evromediteranskih kultura prisutni su slovenski tragovi koji
se ne mogu objasniti zvaničnom vladajućom tezom da
Slovena nema na Balkanu pre 6. veka n.e, u vreme
propasti zapadnorimske imperije Međutim, mnogobrojni
izvori upravo potvrđuju da su pojam Ilira i Slovena bili
sinonimi još tada, da je tako ostalo i kroz ceo Srednji vek
do germanske teorije u 19. veku. Pojam Ilirije kao
sinonima sa Južne Slovene poštovali su i austrougarski
okupatori i Napoleon u svojoj administrativnoj upravi. U
austrougarskom parlamentu je postojala slovenska, zatim
ilirska deputacija za Južne Slovene. Za italijanske huma-
niste kuatroćenta Ilirija je bila Skjavonija, itd. Ilirske
predantičke kulture se mogu objasniti jedino kao direktni
preci današnjih južnoslovenskih naroda.
Nameće se zaključak da Salinasove trojansko-
ilirske veze, odnosno slovenske povezanosti, "Ho-
mersko pitanje", misterija Troje i trojanske civilizacije,
sadrže "slovensko pitanje" - tajnu porekla Slovena i
slovenske civilizacije.
51

28. PITANJE POREKLA KOD NEKIH
PREDANTIČKIH EVROMEDITERANSKIH
KULTURA
Zahvaljujući pre svega arheologiji, svet je upoznao
nekoliko naprednih civilizacija "nestalih" za vreme rimske
okupacije (ili Grčka i Rim nisu ni znali za njihovo po-
stojanje jer su se zaista ugasile pre istorijskih saznanja o
njima). Ostalo je nejasno u kakvoj vezi one mogu biti sa
trojanskom civilizacijom koja, takođe pripada tom vreme-
nu i prostoru.
Osvmućemo se ukratko na slovenske tragove kod
nekih predantičkih evromeditenanskih kultura - Minojci,
Hetiti, Mikenci, Etrurci, Kelti. Najviše ćemo se poza-
baviti Ilirsko-slovenskim kulturama, posebno najpozna-
tijom od svih, predantičkom Makedonskom državom i
svetskom imperijom.
Minojska civilizacija
Pre stotinak godina arheologija je na Kritu otkrila
jednu od najblistavijih i najdugotrajnijih civilizacija Starog
sveta Minojsku (od 3400-1400. g. s.e.). Pre tog otkrića
znalo se iz egipatskih izvora, za misterioznu evropsku
kulturu za čije postojanje Grci nisu znali. Na primer, u
Egiptu je bilo otkriveno oko 800 minojskih vaza. Otkrivač
ove autentične civilizacije, kraljevske palate u Knososu,
bio je A. Evans (kao i freske Beli anđeo u Mileševu). Ova
52
civilizacija je dobila naziv minojska po mitološkoj ličnosti
Minoju, sinu boga Zevsa, koji je u helenističkom maniru
proglašen za istorijsku ličnost - kralja Krita. Ni grčki, ni
rimski autori nisu znali za njeno postojanje, jer je nastala
nekoliko milenijuma pre Grčke i Rima, a ugasila se skoro
hiljadu godina pre Perikla u Atini. I pored toga, ubrzo
posle Evansovih otkrića krajem 19. veka, bila je uvrštena
u nasleđe Helade.
Minojska civlizacija je stvorila tri vrste pisma koja i
pored autentičnosti ove kulture, upućuju na neke još
starije izvore. Dešifrovano je samo najmlađe, minojsko
pismo ("linearno B"). Novija istraživanja su pokazala da
je ovo pismo najbliže mikensko-makedonskom pismu,
otkrivenom na lokalitetu Cerje kod Skoplja u Makedoniji i
slično mnogo starijem vinčanskom. Prema profesoru
Pešiću, to govori o srodnosti minojske civilizacije sa
pelazgijskim, protoslovenskim kulturama Balkana.
I jezik Minojaca pripada evroarijevskom, pelaz-
gijskom, protoslovenskom etničkom stablu. Arheološko-
istorijske informacije upućuju na vezu minojske sa mito-
loškom trojanskom, odnosno sa njenom balkansko-
podunavskom kolevkom. Gašenje minojske civilizacije
povezuje se mitološki sa istorijski još neo-bjašnjenim
vremenima nestanka trojanske civilizacije, pojavom
mikenske na Balkanu i burnom selidbom "naroda sa
mora", koja je zahvatila široke oblasti Balkana i
Mediterana u 13-12. veku s.e.
Mikenska civilizacija
Najvažniji centar Mikenske kulture (18-12. v. s.e.),
Mikenu u Argolidi, otkrio je, takođe, Šliman. Kao i Troja i
Mikena je uvrštena u helensko nasleđe, ali je etnoistorijski
53

29. obavijena helenskom mitološkom maglom. Tako je
Mikenu osnovao legendarni Persej, a proslavio ne manje
mitološki Agamemnon. Srušena je u 12. veku s.e. u
vreme propasti trojanske civilizacije. Ostaje nejasno ko su
istinski tvorci mikenske kulture, jer kao ni Trojanci oni nisu
bili Grci, mada su pripisani mitološkom, "herojskom dobu"
Grčke. Jer, u istorijsko vreme na istom području Balkana
već je postojala makedonska država, a za Makedonce
sami Grci kažu da nisu Grci nego njeni najveći, "var-
varski" neprijatelji. Nije moguće istorijski "preskočiti"
Makedonce i uspostavi vezu Grčke sa Mikenom, u vreme
kada još nisu postojali grčki gradovi polisi, još manje
pojam grčke države.
Navodna maska Agamemnona iz Šlimanove Troje
istovetna je sa pogrebnim maskama iz Trebeništa u
Ohridu, nedavno otkrivenim maskama u Samuilovom
gradu, iz "Atrijeve riznice" pronađenim u Mikeni na
Peloponezu, među nalazima u grobnici makedonskih
vladara u Vergini. Za razliku od mitskog Agamemnona iz
Šlimanove Troje, za ove nalaze je moguće tačno utvrditi
kada su istorijski nastali i kojim vladarima i ličnostima su
pripadali. Kad bi se na nepristrasan naučni način veri-
fikovalo otkuda te sličnosti, verovatno bi to bio veliki
doprinos razjašnjenju trojanske i slovenske misterije.
Hetiti
Otkriće hetitske arhive u Hatuši (Bugazkej u
današnjoj Turskoj) iz 2400-2200. g. s.e. sa 10.000
glinenih tablica, bilo je svetska senzacija 1906. g. Pismo
je dešifrovao pomoću "slovenskog ključa" češki lingvista
Bedžih Hrozni, pošto su kao i na primeru Etruraca, propali
svi pokušaji dešifrovanja uz pomoć drugih jezika. To je
54
dalo dragocene podatke o ovoj autentičnoj, dugotrajnoj,
prosperitetnoj civilizaciji, čije je mesto nedovoljno priznato
u opštoj kulturnoj baštini čovečanstva. Njeno otkriće je
posebno značajno za dalja praslovenska istraživanja jer
govori o tipično arijevsko-slovenskoj etnokulturnoj tole-
ranciji, otvorenosti hetitskog društva, vrlo različitoj od
robovlasničkih despotija. U imperiji Aleksandra Make-
donskog ostvareno je kasnije na širim evroazijskim
prostorima to uzajamano kreativno prožimanje kultura,
umesto nasilnog nametanja samo jedne vladajuće i
uništenja prethodnih.
U hetitskoj arhivi pronađeni su tekstovi na osam
različitih jezika, među kojima se hetitski zove jednostavno
"našili", odnosno "naški". To deluje slavofonično poput
mnoštva završetaka na - aš, iš, oš, složenih deklinacija,
tipično slovenskih gramatičkih formi i brojnih reci sličnih
slovenskim jezicima. Zamenice su slične slovenskim
jezicima - "meš" - mi, "šumeš" - ti, "miš" - moj, "tiš" - tvoj
itd. Koreni mnogih hetitskih reci su, takođe, slični
slovenskim. Tako hetitsku reč "svit-svet" ne treba pre-
voditi, "vada" je voda (bliska ruskom izgovoru), a vodeni
"vedenaš" itd. Zabeleženo je da je Aleksandar Make-
donski naišao na hetitskoj teritoriji na toliko poznatih reci
"kao daje došao kući".
Hetitsku tradiciju u Maloj Aziji nastavio je narod
Muški (što zvuči slavofonično). Ostaci te "muške kulture"
otkriveni su na brdu Bor nedaleko od Hatuše.
Utvrđena je takođe i velika srodnost između Hetita
i Etruraca. Hetitska reč "ras" - ris, odnosno "kap ras" -
sveti ris je vrlo značajna. Koren je isti kao i za etrurski
"kapen" - sveštenik ili slovenski "kapišće" - svetilište. Ime
Etruraca Rasi, Raseni, Rašani je istog porekla.
Velika sličnost hetitskog i etrurskog jezika govori o
njihovom zajedničkom etničkom arijevsko-praslovenskom
55

30. stablu. A Sloveni su, za zvaničnu istoriju, prostorno i
vremenski daleko hiljadama godina.
Otkriće hetitske civilizacije pomaže osvetljavanju
istorije evromediteranskih oblasti između egipatske,
vavilonske i minojske civilizacije kao i rasvetljavanju
trojanske misterije, odnosno "homerovskog pitanja". To je
prostor i vreme trećeg i drugog milenijuma s.e, najviše
zamagljenih grčkom mitologijom.
Etrurci
Etrurci (2-1. milenijum s.e.) su dugo bili "uno
popolo misterioso", dok njihova autentična kultura nije
zablistala zahvaljući arheologiji. Danas je poznato da je
"Rim grobnica Etrurije a Etrurija kolevka Rima".
Etrurci su imali pismo vrlo slično mnogo starijem
vinčanskom. Posle ponovnog otkrića etrurske civilizacije
smatralo se da pismenost Evrope počinje sa trojanskom
civilizacijom, da je etrursko pismo trojanskog porekla i da
je od Etruraca rašireno Evropom. I pored naredbe rim-
skog senata, kako saopštava Tit Uvije, da se "potpuno
unište sve knjige i sva dokumenta, koji su imali bilo kakve
veze sa Etrurcima", etrursko pismo je sačuvano i na kraju
dešifrovano. Najveći sačuvani tekst je sa "zagrebačke
mumije". Jezik Etruraca, kako je još Dionizije Halikamaški
rekao - "ne liči ni na jedan drugi jezik". Mnogobrojni
pokušaji dešifrovanja preko latinskog i drugih jezika bili su
bezuspešni. Uspeh je postignut opet preko "slovenskog
ključa", zahvaljujući radovima i naših etruskologa kao što
su Pešić i Bilbija. Pokazalo se da jezik Etruraca pripada
arijevsko-praslovenskom stablu. Na primer, Pešićev pre-
vod etrurske zlatne ploče iz Pirgija glasi: "...boginja baci
prokletstvo na nas Slovene koji su ovde Uveli a vi pođoste
56
u bekstvo i napustite nas i svu zemlju Rašansku i
predadoste nas razjarenim Italima, ćelu zemlju i sve nas
rasute po Italiji u bedi izdate od svojih vođa koji ne
pomisliše na svoje naraštaje i sve Slovene koji su mogli
imati srećnu sudbinu, pa neka je hvala tim izdajničkim
sinovima".
Misterija porekla Etruraca, zajedno sa trojanskom,
stvorena je još u antička vremena. Od Herodota potiče
verzija o njihovom maloazijskom poreklu. Međutim, novi
autori su više za balkansko-podunavsko poreklo Etruraca.
Srodstvo sa pelazgijsko-ilirsko-slovenskim domorocima
Balkana i Podunavlja potvrđuju mnogi arheološki nalazi.
Etrurci su sami sebe nazivali Rasenima, Rašanima.
Na kamenoj ploči iz Kremone pominje se trojanska reka
Ras, koja je drevno-arijevskog porekla. Mnogi poznati
toponimi i etnonimi širom Evrope sa tim korenom, saču-
vani su i do danas. Ime Rusa je tog porekla, stari Srbi-
Tribali su, takođe Rašani, osnivač prve srpske države
Nemanja je bio župan Raške, tu je i reka Raška u Istri itd.
Mnoge etrurske reci srodne slovenskim jezicima ostale su
skrivene u latinskoj transkripciji kao na pr. Etrurska reč
goloseča (golosetia). U Veles knjizi "goloseča" je mesto
gde je vođena žestoka bitka - "seča" sa neprijateljima,
"prsa u prsa". Najstariji etrurski naziv za Rim je Gorčin
(Gortin) itd.
Neki ruski autori ukazuju na jednu tipično
slovensku karakteristiku, međusobnu neslogu, koja navo-
di na praslovenski "genetski fond" kod Etruraca. Neka od
imena 12 etrurskih gradova-polisa zvuče slovenski:
Volčina, Kosa, Luka, Artana, Vada, Maljuta i dr. Dru-
štveno uređenje bilo je ustanovljeno na principu veća,
tipično arijevsko-slovenske saborne demokratije, pri čemu
vođe i vojni komandanti birani godišnje glasanjem. Protiv
Rimljana su ratovali pojedinačno a ne u savezu i tako su
57