1. UVOD
U ovom seminarskom radu pisaću o Petru II Petroviću Njegošu, koji je ne samo po
mom mišljenju nego i po mišljenj mnogih bio i ostaće najveći pjesnik u Crnoj Gori i
Srbiji.Govoriću takođe o njemu kao vladaru i vladiki.Pisaću o njemu jer mislim da
takvog čoveka građani Crne Gore i Srbije ne smiju zaboraviti.
1

2. 1.BIOGRAFIJA
Prema predanjima njeguški Petrovići vode porijeklo iz Bosne, iz okoline Travnika (ili Zenice).
Pokrenuti su iz ovih krajeva 1463. godine padom Bosne pod Turke. Jedno vrijeme su se
zadržali na nevesinjskoj visoravni, a uskoro su se i odatle povukli prema Crnoj Gori.[1] Ta
predanja demantuju kotorski notarski spisi na osnovu kojih se saznaje da je predak
Petrovića, Herak Heraković, 1441. godine bio nastanjen u Drobnjaku. Još 1399. godine u
Drobnjaku se spominje i Herakov djed, Đurađ Bogutović. [2] Predanje da su iz Bosne, sami o
sebi su znali Petrovići. Samo ime plemena ili kraja ne podrazumeva da su i kasniji pripadnici
određenog plemena ili kraja oduvek živeli na toj teritoriji, pogotovo što se zna da su mnogi od
tih krajeva, pre turskog osvajanja, u srednjem veku bili samo povremeno naseljeni katuni.
Dva su velika talasa naseljavanja u Crnu Goru nakon turskih osvajanja, iz Bosne i sa severa
današnje Makedonije.
Vladika Petar II Petrović Njegoš rodio se na Njegušima, kao drugi sin Tome Markova
Petrovića, najmlađeg brata vladike Petra I, i Ivane Proroković. Na krštenju je dobio ime
Radivoje pod kojim je u narodu bio poznat i docnije kao vladika Rade. Po zavladičenju on se
potpisivao samo svojim kaluđerskim imenom — Petar i prezimenom — Petrović: vladika
Petar Petrović. Međutim, u narodu nije bio poznat kao vladika Petar nego upravo kao vladika
Rade. Vladikom Petrom narod je nazivao jedino njegovog strica. Njegoš nikada nije
upotrebljavao ono II uz Petar, nego je to dodato kasnije, kao i I uz ime njegovog strica, da bi
ih razlikovali. Ne zna se tačno zbog čega je uzeo dodatak Njegoš, a ne Njeguš, kao što bi
trebalo prema imenu njegovog plemena i najužeg zavičaja. Pretpostavlja se da je to preuzeo
od strica vladike Petra, koji je katkad uz svoje prezime dodavao Njegoš, a ne Njeguš.
Rade je proveo djetinjstvo u Njegušima. Vladika Petar I, njegov stric, uzeo ga je k sebi 1825.
u Cetinjski manastir da ga školuje monah Misail Svetković i vladičin sekretar Jakov Cek. Tu
je Rade napisao svoje prve pjesme da zabavlja lokalne glavare i sveštenike. Sredinom te
godine, Rade je bio poslat u manastir Toplu kod Herceg Novog, gde mu je starješina
manastira Josip Tropović predavao italijanski, matematiku, crkveno pjevanje, psaltir i druge
predmete. Njegoš je često posjećivao službe u obližnjem manastiru Savina. U Topli je ostao
do kraja 1826. kada se vratio na Cetinje.
Stric je, ranije, za nasljednika spremao Đorđija Savova, Njegoševog brata od strica, koji se
školovao u Rusiji, ali je ovaj više volio vojsku i oficirski poziv. Tradicija je, međutim, bila da
vladar Crne Gore bude vladika, pa se i mladi Njegoš spremao za taj poziv. Vladika Petar ga
je za svog nasljednika proglasio 20. januara 1827. Želio je da i Rada pošalje u Rusiju, ali nije
imao novca da plati školovanje, pa ga je sam učio italijanski, ruski, njemački. engleski i
francuski. Takođe mu je omogućio pristup njegovoj bogatoj biblioteci. Poslije mu je stric
doveo za učitelja Simu Milutinovića Sarajlija. Sarajlija mu je predavao istoriju, književnost i
filozofiju.
2

3. 2.Njegoš kao vladar
Poslije stričeve smrti, 1831, Njegoš se zakaluđerio vrlo mlad i primio upravu nad Crnom
Gorom. Petar I je u testamentu odredio Rada za svog nasljednika. Međutim, to pravo je
osporavao guvernadur Vukolaj Radonjić, koji je smatrao da on treba da bude jedini vladar
Crne Gore. Radonjić je tajno održavao veze sa Austrijom. Kada je to otkriveno, crnogorski
glavari su osudili Radonjića na smrt, ali je Petar II preinačio kaznu u progonstvo i ukidanje
zvanja guvernadurstva u Crnoj Gori. Njegoš je već prvih godina vladavine počeo ozbiljno da
radi na jačanju državne vlasti. Najprije je, uz podršku većine glavara u novembru 1830.
godine donio odluku o ukidanju guvernadurskog zvanja. Pomoću ruske vlade, Njegoš je
ustanovio i tri nove institucije državne vlasti. Najprije je donesena odluka o osnivanju Senata,
potom Gvardije koja je brojala 156 ljudi. Nakon Senata i Gvardije, ustanovljena je i institucija
perjanika, koji su bili oružana pratnja vladara i izvršioci odluka Senata. Godine 1837.
donesena je odluka o obaveznom plaćanju poreza.
Godine 1833, putovao je u Sankt Peterburg, gdje je zavladičen.
Njegoš je bio i vjerski i svetovni poglavar srpskog naroda u Crnoj Gori, u kojoj je bila jaka
nacionalna svijest i patrijarhalni moral, ali u kojoj je vladala domaća anarhija, plemenska
surevnjivost i krvna osveta. Kad je došao na vlast, on je odmah počeo da uvodi red i
modernizuje društvo i državu. Podizao je škole, osnivao sudove, pravio puteve, uzimao
postupno svu vlast u svoje ruke i uveo porez. U jednoj kulturno zaostaloj sredini to je išlo
teško i to je moralo boljeti ovog velikoga rodoljuba, koji je svom dušom bio predan narodu.
„Ja sam vladar među varvarima, a varvarin među vladarima“, pisao je on.
Jedan dokument iz arhive u Trstu govori o tome da je vladika di Montenegro priveden i
saslušan zbog prodaje skupocenog nakita. To je bilo sušne 1847, kada je za kupovinu žita
prodao odlikovanje dobijeno od Meterniha.[traži se izvor od 06. 2010.]
Još jedanput je išao, zbog državnih poslova, u Petrograd i dva puta u Beč. Putovao je i po
Italiji u cilju razgledanja umjetničkih spomenika, ali i radi lečenja.
Vladika se u proljeće 1850. razbolio od grudne bolesti kojoj je uzalud tražio izlječenje u Italiji,
i od koje je i preminuo 10. oktobra 1851. na Cetinju. Na tri dana pred smrt poželio je poći do
Kotora radi liječenja, ali nije imao ni toliko snage. Lekar po kojeg je poslato u Kotor je na pola
puta primio vijesti da je bolesnik već preminuo. Videći da mu se približava samrtni čas,
pozvao je sebi narodne glavare, oprostio se sa njima, izjavivši im da je testamentom naredio
sve što je potrebno. Zatim ih je opomenuo da se pokore toj posljednjoj volji, da žive među
sobom u slozi i da se prijateljski drže prema susjedima a naročito sa Bokom kotorskom. Po
želji svojoj sahranjen je na Lovćenu.
3

4. 3.Njegoš kao svetitelj
Na nivou Mitropolije crnogorsko-primorske, 19. maj je ustanovljen kao datum praznovanja
Njegoša kao svetitelja. Na svojoj prvoj ikoni, koja je 19. maja 2013. unijeta u Cetinjski
manastir, Njegoš je predstavljen u arhijerejskim odeždama. U desnoj ruci on drži lovćensku
crkvu Svetog Petra Cetinjskog, a u lijevoj svitak sa stihovima iz „Luče mikrokozme“. Stihovi
na prvoj ikoni Njegoša posvećeni su vaskrsnuću Hrista, a nalaze se na samom kraju „Luče“.
4

5. 4.KNJIŽEVNI RAD
Njegoš se nije redovno školovao, niti je prošao kroz više škole. Kod bokeljskih kaluđera se
učio samo osnovnoj pismenosti. Poslije mu je učitelj bio Sima Milutinović, koji ni sam nije
prošao kroz redovne škole. On je kod Njegoša razvio ljubav prema narodnoj poeziji,
ukazivao mu na njene ljepote i podsticao ga na pisanje. On ga je vjerovatno upućivao u
mitologiju i klasičnu starinu uopšte. Mitološki rječnik, naklonost prema arhaizmima i novim
riječima, Njegoš je primio od Milutinovića. Na Njegoša je uticao i Lukijan Mušicki, koji je
1830ih godina imao glas velikog pjesnika. Klasičnu grčku poeziju čitao je na ruskom a jedan
dio „Ilijade“ je preveo sa ruskog na srpski jezik, u narodnom desetercu. Njegoš je bio pod
uticajem antičkog klasicizma, posredno i više formalno, skoro isključivo u rječniku. Ukoliko je
više pjevao i produbljavao svoju ličnost, utoliko se sve više oslobađao tog uticaja. Njegovo
najbolje djelo, Gorski vijenac, uzvišenom dikcijom i oblikom podseća na grčku tragediju; pa
ipak, djelo je u potpunosti samostalno i kao neposredan proizvod narodnog duha i jezika.
Pored ruskog, Njegoš je poznavao i francuski i italijanski, i na tim jezicima čitao najveće
pesnike i mislioce.
Njegoš je počeo da piše još kao dječak. To su bile kratke i beznačajne pjesme, sasvim u
duhu narodne poezije, često ispjevane uz gusle. Sima Milutinović je u svoju zbirku narodnih
pjesama unio pet za koje tvrdi da su Njegoševe. Docnije, 1834, objavio je dvije zbirčice
pjesama, gdje ima i nekoliko pjesama u kojima se već nazire genijalni pjesnik Luče
mikrokozme i Gorskog vijenca. Među pjesmama u kojima prevladava dubok i smio misaoni
lirizam naročito se ističu: „Crnogorac k svemogućem Bogu“, „Vjerni sin noći pjeva pohvalu
mislima“ i „Oda Suncu“. Ostale pjesme pjevaju savremena crnogorska junaštva i ispjevane
su sasvim u duhu narodne pjesme. Njegoš je, u vrijeme neprekidnih bojeva s Turcima,
zaneseno volio narodne pjesme, skupljao ih i sam stvarao nove. Pored pesama u pomenutim
zbirkama, štampao je docnije i dva kraća spjeva u istom duhu i razmjeru: „Kula Đurišića“ i
„Čardak Aleksića“. Godine 1854. je objavljena „Slobodijada“, epski spjev u deset pjevanja, u
kome se slave crnogorske pobjede nad Turcima i Francuzima. Njegoš je htio posvetiti svoju
»Slobodijadu« prestolonasljedniku Aleksandru, ali to mu nije bilo dozvoljeno, pošto je ruska
cenzura dala nepovoljan sud o vladičinom djelu. Vuk Karadžić je smatrao da je i druge
pjesme o novim bojevima crnogorskim ispjevao upravo Njegoš. On je radio i na prikupljanju
narodnih pjesama i izdao ih u zbirci Ogledalo srpsko. Po savremenim listovima i časopisima
izišao je znatan broj njegovih kraćih pesama, prigodnog i moralnog karaktera, kao i veliki broj
oda i poslanica. Njegoš je počeo skromno, podražavajući narodnu poeziju ili učenu i
objektivnu savremenu liriku, kakvu je pre njega pisao Lukijan Mušicki i njegovi sljedbenici. Ali
se on sve više razvijao, istina postupno, ali snažno i sigurno. Čitanjem i razmišljanjem, on je
ulazio u sve teže moralne i filozofske probleme, sve dublje i potpunije uobličavao svoje
umjetničko izražavanje i posljednjih sedam godina života stvorio tri svoja glavna djela: „Luča
mikrokozma“, „Gorski vijenac“ i „Lažni car Šćepan Mali“.
Njegova djela prevođena su na više jezika, uključujući i japanski („Gorski vijenac“, „Luča
mikrokozma“). „Gorski vijenac“ na francuski jezik prepjevala je Biljana Janevska, u
desetercu.
5

6. 5.Njegoševa kapela
Knjaz Danilo je izvršio amanet, i prenio stričeve ostatke na Lovćen 1855. godine. Nevrijeme i
gromovi su rastrošili kapelicu ali se knjaz Nikola poslije ratnih pobjeda sjetio da je 1879.
godine pritvrdi i osigura gromobranima.
Kad je Austrija u Prvom svjetskom ratu osvojila Crnu Goru, generalni guverner fon Veber
naredio je da se Njegoševe kosti prenesu na Cetinje, što je i učinjeno 12. avgusta 1916.
godine. Iskopavanje su vršili vojnici i mnoge kosti su, kako navodi Vladika Dožić, zbog
nepažnje izgubljene. Jedan austrijski vojnik, Srbin, našao je 3 koščice nepokupljene, uzeo ih,
sačuvao kroz rat i dostavio Cetinju. 23. septembra 1925. godine, kralj Aleksandar
Karađorđević je izvršio svečan prijenos Njegoševih kostiju u kapelu i mramorni sarkofag, koje
je naredio da se izgrade posebno za tu namjenu. Na mjestu stare kapele koja je srušena
1974. godine podignut je mauzolej.
6

7. 6.Sudbina Njegoševe zaostavštine
Njegoševe stvari su propadale i gubile se nepovratno. Tome su doprinosile promjene vlasti,
ratovi, širenje Cetinja, a ponajviše nemar i neshvatanje njihovog značaja. Njegoš je,
međutim, čuvao svaki papirić i svaku sitnicu. Netragom su nestali njegova odjeća, oružje,
pera, diviti i čibuci. Knjige s njegovim primjedbama na marginama godinama su se vukle po
cetinjskim školama i nestajale. Od sveg namještaja, od slika iz njegovih soba, od ličnih stvari
— preživjela je jedna fotelja. Preživjelo je više njegovih portreta, i to izvan Crne Gore. Njegov
bilijar je izgoreo u hotelu na Durmitoru, kad su partizani 1942. godine spalili Žabljak. Kule i
ogradni zidovi Biljarde su porušeni, a ona prepravljena. Brijest kraj Biljarde je posječen da bi
se napravilo mjesto spomeniku ubijenog kralja Aleksandra Karađorđevića. Njegoševe topove
su odvukli austrijski okupatori u svoje livnice. Nestali su i njegovi rukopisi, čak i najvažniji:
„Luča mikrokozma“ i „Lažni car Šćepan Mali“.
Srpska akademija nauka i umetnosti je novembra 2013. svečano obeležila dva veka od
rođenja Njegoša.
7

8. 7.GORSKI VIJENAC
Gorski vijenac (u prvom izdanju: Gorskıй vıenacъ) je refleksivno-herojska poema u obliku
narodne drame Petra II Petrovića Njegoša, nastala u doba srpskog romantizma. Delo je
objavljeno u Beču 1847. godine na srpskom narodnom jeziku i svojom pojavom predstavljalo
je veliki doprinos pobedi Vukove borbe za novi književni jezik. Tema „Gorskog vijenca“ je
istraga, odnosno istrebljenje poturica. Delo je napisano posle poeme „Luča mikrokozma“
(1845), a pre poeme „Lažni car Šćepan Mali“ (1847, objavljena 1851).[3]
Njegoš je, u „Gorskom vijencu“, ispleo čitavu crnogorsku istoriju, opevao najvažnije događaje
iz prošlosti, od vremena Nemanjića do početka XVIII veka, naslikao svakodnevni crnogorski
život, njihove praznike i skupove, dao narodne običaje, verovanja i shvatanja, prikazao
susedne narode, Turke i Mlečane. U stvari, u „Gorskom vijencu“, u njegovih 2819 stihova
(deseteraca, izuzev jedne umetnute pesme u devetercu i jedne tužbalice u dvanaestercu),
našla su mesto tri sveta, tri civilizacije, koje su se dodirivale i preplitale na crnogorskom tlu.
Prva je crnogorska herojsko-patrijarhalna civilizacija, čiji je najviši izraz klasična Crna Gora.
Druga, turska orijentalno-islamska civilizacija, i treća, zapadnoevropska civilizacija, koju
oličavaju Mlečani. Toj otvorenosti prema drugim narodima i kulturama, kojoj nije stala na put
ni činjenica što su ti narodi bili iskonski neprijatelji Crne Gore, treba dodati i drugu otvorenost
speva, otvorenost prema prirodi i kosmosu. Ona dobija različite oblike, od folklornih
posmatranja nebeskih prilika, preko makrokosmičkih vizija vladike Danila, do razmišljanja
igumana Stefana o kosmičkom poretku, u kojima se hrišćanska tradicija dodiruje s modernim
prirodnonaučnim predstavama
8

9. 7.1 NASTANAK
Delo je napisano 1846. godine na Cetinju kada su prilike u Crnoj Gori bile veoma teške jer je
suša spržila sve i pretila je strašna glad. Istovremeno, skadarski paša Osman Skopljak
gledao je da iskoristi teško stanje u Crnoj Gori i da razjedini Crnogorce. Sve je to Njegoša
podsećalo na jedno davno vreme, na očajnički položaj vladike Danila s kraja XVII i početka
XVIII veka, s tim što su tad u središtu istorijskog trenutka bili drugi problemi - istraga poturica
i verska podeljenost naroda. Upravo ta unutrašnja identifikacija (Njegoš - Danilo) bila je
razlog da se kao tema u „Gorskom vjencu“ nametne istorijski događaj - istraga (istrebljenje)
poturica.
„Gorski vijenac“ je objavljen februara 1847. u jermenskom manastiru u Beču i svojom
pojavom predstavljao je veliki doprinos pobedi Vukove borbe za novi književni jezik. Oko
konačnog naziva dela Njegoš se dosta premišljao. Prvobitni nazivi su bili: „Izvi iskra“,
„Izvijanje iskre“, „Izvita iskra“, čime je želeo da ukaže na iskru slobode koja se javila u tami
ropstva u kojoj je čamio srpski narod. Ta iskra je došla sa Karađorđem i Prvim srpskim
ustankom, ali je tu „neugaslu iskru slobode“ video i u svojoj Crnoj Gori. Konkretno, u samom
delu „Gorski vijenac“ ona se začela u „istrazi poturica“ i prerasla u plamen oslobodilačke
borbe. Konačni naziv „Gorski vijenac“ nosi u sebi osobitu simboliku: venac od crnogorskih
podviga, od junaštva i slave, od patrijarhalnog morala, shvatanja, običaja i verovanja.
9

10. 7.2. ISTORIJSKA POZADINA
Građu za svoju viziju, Njegoš je najviše crpeo iz same istorije. Vladika Danilo i neki junaci
dela istorijske su ličnosti s početka XVIII veka. Serdar Vuk Mićunović, slavan po svom
junaštvu prilikom opsade Bara, primao je od Mletačke republike mesečnu platu od pet
forinata i 40 funti dvopeka. Vojvoda Draško, „spaija Draško Popović ot Oz(rini)ća“ - kako stoji
na njegovom pečatu - i Vukota Mrvaljević takođe. Vuk Raslapčević, Janko i Bogdan
Đurašković, knez Rade, Serdar Vukota i Tomaš Martinović pominju se u istorijskim
dokumentima. Zaharije Orfelin, srpski pisac i istoričar s kraja XVIII veka, koji je piscu
„Gorskog vijenca“ dao i druge podsticaje, beleži i bitku kod Ostroga u doba vladike Danila, u
kojoj su Crnogorci, pod komandom Mandušića i Rogana, tako potukli Turke da su „jedva
mog bjegstvom spasisja“. U jednom zapisu iz Danilovog doba takođe se nalazi da je kuća
Medovića na Cetinju odlukom narodne skupštine razorena 1704, a Medovići izgonjeni. I za
nekog igumana Stefana zna se, da je živeo sredinom XVIII veka.
I crnogorsko narodno predanje čuvalo je uspomenu na mnoge junake i događaje opevane u
„Gorskom vijencu“. Draško, Batrićeva smrt, Pecirepovo četovanje, Mandušićeva ljubav
prema oružju, sama istraga poturica - sve se to nalazi u narodnim epskim pesmama koje je
Njegoš godinu dana ranije uneo u „Ogledalo srpsko“.
U spevu Njegoš se nije držao samo predanja o događajima s početka XVIII veka. Njegovi
junaci išli su u mislima i dublje u istoriju. U kolima, služeći se narodom kao medijumom,
pesnik se vraćao u daleku prošlost. Kao i drugi romantičari, ni on istoriju nije slikao onakvom
kakva je bila, već onakvom kakva je živela u njegovom duhu. U mašti je menjao likove,
događaje i činjenice i pretakao ih u slike koje su odgovarale njegovoj viziji narodne borbe
protiv Turaka četrdesetih godina XVIII veka.
Po istoriji, obračun s poturicama u Crnoj Gori tekao je više godina. Na početku XVIII veka
pojedina crnogorska plemena trebila su, odnosno izgonila poturčenjake iz svoje sredine. U
„Gorskom vijencu“ događaji su drugačije prikazani: Njegoš je spontanom istorijskom procesu
dao mitski oblik istrage. U pesnikovoj viziji istraga je početak borbe za oslobođenje od
Turaka, upravo prethodnica Prvog srpskog ustanka od 1804. I sama posveta dela „heroju
topolskome, Karađorđu besmrtnome“ koji „cilju dospje velikome“, simbolično povezuje ova
dva događaja
10

11. 8.LUČA MIKROKOZMA
Luča mikrokozma je poema Petra II Petrovića Njegoša nastala u proleće 1845, koja pripada
epohi romantizma. Prvo izdanje je objavljeno u Beogradu iste godine.
U ovom filozofsko-religijskom spevu duša, vođena „iskrom božanstvenom", traga za
uzrocima čovekovog pada sa neba i lepotom božanstva. Pesnik opisuje kosmičҝe i rajske
predele kao i Sataninu pobunu protiv Boga koja je dovela do izgnanstva čoveka na Zemlju.
11

12. 8.1 NASTANAK
„Luča mikrokozma“ je napisana za vrlo kratko vreme 1845. Njegoš je 6. jula 1845.
pismom obavestio Simu Milutinovića Sarajliju da mu šalje „malo djelce Luču
mikrokozma mnom sastavljenu četiri prve neđelje časnoga i velikoga posta“.[3] Matija
Bećković skreće pažnju da „Luča“ nije slučajno pisana u vreme posta jer „i što je post
odricanje, a pričešće zavet i spremnost na žrtvu i poistovećenje s Hristom, i što se i
post i „Luča“ završavaju vaskrsenjem."[4] Milorad Medaković, Njegošev biograf i
sekretar, napominje, u svojoj knjizi o Njegošu, da „djelo Luča mikrokozma bješe
vladici najmilije“.
12

13. 9. LAŽNI CAR ŠĆEPAN MALI
Lažni car Šćepan Mali je istorijska poema u obliku narodne drame Petra II Petrovića
Njegoša, nastala 1847. u doba srpskog romantizma. Prvo izdanje objavljeno je u Trstu 1851.
godine na srpskom narodnom jeziku.
13

14. 9.1 NASTANAK I TEME
Lažni car Šćepan Mali" je hronološki poslednje od tri Njegoševa najpoznatija dela. Pre ovog
dela napisani su: „Luča mikrokozma“ (1845) i „Gorski vijenac“ (1846).
Narodna tradicija i arhivski materijal o Šćepanu Malom poslužili su Njegošu kao podloga za
ovo pjesničko djelo. Njegoš opisuje vladavinu Šćepana Malog u Crnoj Gori koji se lažno
predstavljao kao ruski car Petar III Romanov. Kroz ironičnu predstavu istorijske
svakodnevnice prikazan je odnos naroda i crnogorskih velikaša prema njemu, kao i pometnja
koju je pojava Šćepana Malog izazvala kod ruskih i turskih vlasti.
Miodrag Pavlović razmatra teme tri Njegoševa velika speva i navodi: „„Lažni car“ je
pročitavanje istorije, relativizam vrednosti, heroika i njena naličija
14

15. ZAKLJUČAK
Nadam se da ste sada svi shvatili uvod !
15