Teksto

1. Mga Bahagi ng Teksto
at mga Paraan ng
Pagsisimula

2. Ang isang teksto o sulatin ay
binubuo ng tatlong pangunahing
bahagi:
(A)introduksiyon o panimula,
(B)gitna o katawan, at
(C)wakas o kongklusyon.

3. A. Introduksiyon

4. • Ang introduksiyon ang pinakamukha ng sulatin. Kailangan itong maging kaakit-akit
upang maganyak ang mambabasang basahin ang buong katha.
a. Ito ay maaaring pangungusap o talata.
b. Ito ay dapat ibagay sa haba ng katha.
c. Ito’y dapat maging malinaw, maintindihan, makaapekto at mabisa dahil maaasahan
ang atensyong ibibigay ng mambabasa.

5. • Mahalaga ang pagsisimula sa pagsulat ng makabuluhang komposisyon. Nakasalalay
dito ang pagtatagumpay ng isang sumusulat ng komposisyon na maakay ang
kanyang mambabasa upang tuluyang basahin ang akda. Ang haba ay ibagay sa haba
ng komposisyon. Kung maikli lamang ang komposisyon, ang isang talataan o maging
isang pangungusap ay sapat nang introduksiyon.

6. Mga Paraan ng Pagsisimula
• Binanggit nina Arrogante (2000); Leyson at Montera (2005) na maraming paraan ang
maaaring gamitin sa pagsisimula ng sulatin. Narito ang ilang mungkahing paraan sa
pagbuo ng introduksiyon ng sulatin o komposisyon:

7. 1. Pasaklaw na Pahayag
• Ang resulta o kinalabasan muna ang sinasabi bago isa-isahin at pagsunud-sunurin mula sa di
gaanong mahalaga hanggang sa pinakamahalagang mga detalye. Ito’t karaniwang makikita
sa araw-araw na pahayagan.
Halimbawa:
Tatlo-katao kabilang na ang isang kagawad ng pulisya ang dinakip ng mga awtoridad makaraang
ireklamo ng walumpung sibilyan sa kasong illegal recruitment sa isinagawang entrapment
kamakalawa sa Antipolo City.
-Pilipino Star Ngayon
Nobyembre 14, 2004

8. 2. Pagbubuod
• Ito’y nagpapahayag muna ng pinakadiwa bago tuntunin ang sadyang talakay.
Halimbawa:
Ang stroke at heart attack ang nangungunang killer ng tao sa buong mundo…..
-Pilipino Star Ngayon
Nobyembre 14, 2004

9. 3. Pagtatanong
• Patanong ang ginagamit na paraan ng manunulat.
Halimbawa:
Paano natin mararamdaman ang tagtuyot o epekto ng “El Niño” sa gitna ng malamig na
simoy ng Nobyembre? Mayroon pa ngang pulu-pulutong na ulan at panakanakang kidlat
sa kalangitan.
-People’s Journal Tonight
Nobyembre 14, 2004

10. 4. Tuwirang Sinasabi
• Ito’y karaniwang nakikita na nakapanipi dahil kuha ito sa mga awtor o bantog na tao.
Halimbawa:
“Ako’y isang taong mapagmahal ngunit ako rin ay may tungkuling gawain at isasagawa
ko ito….”
-The Philippine Star
Setyembre 15, 2001

11. 5. Panlahat na Pahayag
• Ito’y nagtataglay ng kahalagahang unibersal na maaaring hanguin sa mga salawikain,
sa mga kawikaan at maging sa mga pamilyar at pang-araw-araw na makatotohanang
kaalaman ng lahat na nagtataglay ng diwa o aral.
Halimbawa:
Ang ginawang kabutihan ay madaling makalimutan subalit ang nagawang kasalanan ay
baon-baon hanggang libingan. Tunghayan ninyo ang kasaysayan ni Carmelita Tagonon
ng Surigao del Norte. Tawagin na lamang natin siyang Lita.

12. 6. Paglalarawan
• Ito’y ginagamit kapag nagtatampok ng tao sapagkat nagbibigay-deskripsyon, mga
malarawan at maaksyong salita ang ginagamit.
Halimbawa:
Isa siya sa pinakamaliit sa klase. At isa rin sa pinakapangit. Ang bilog at pipis niyang
ilong ay lubhang kapansin-pansin at tingnan lamang iyo’y mahahabag na sa kanya ang
tumitingin. Kahit ang paraan niya ng pagsasalita ay laban din sa kanya. Mayroon siyang
kakatuwang punto na nagpapakilalang siya’y taga ibang pook.
mula sa “Paglalayag… sa Puso ng Isang Bata” ni Genoveva E. Matute

13. 7. Pagsalungat
• Binibigyang diin dito ang pagkakaiba. Kung mas malaki ang pagkakaiba mas matindi
ang bisa.
Halimbawa:
Noon malinis, maayos at mapayapa ang aming bayan. Ngayon, malaki na talaga ang
pinagbago ng bayan naming ito dahil kabaligtaran na ang makikita mo.

14. B. Gitna o Nilalaman

15. • Ito’y pinakakatawan ng sulatin. Ang mga talata nito ay kinapapalooban ng mga
pangunahing kaisipan at mga pantulong o pansuportang detalyeng maayos ang
pagkasunod-sunod tungo sa malinaw na ikapaliliwanag ng paksa.

16. • Sa pagbuo ng bahaging ito ng komposisyon, alalahaning dapat na mapanatili ang
kawilihan ng mga mambabasa. Ang nakalilito at malabong pagpapahayag ng mga
ideya ay makababagot sa mga mambabasa. Kailangang mapagsama ang mga
kaisipang magkakatulad, magkakauri at magkakaugnay upang maging maliwanag at
hindi nakalilito ang pagpapahayag.

17. Mga Paraan
•Ilang pangkalahatang paraan sa pagsasaayos ng
katawan ng komposisyon ay ang mga sumusunod
(Arrogante, 1994):

18. 1. Pakronolihikal
• Ito’y pag-aayos sa mga pangyayari na magkasunod-sunod mula sa pinakamatagal
hanggang sa pinakasalukuyan.
Halimbawa:
Kung ang paksa’y tungkol sa talambuhay, ito’y simulan sa paglilihi ng kanyang inay
hanggang sa kasalukuyan niyang buhay.

19. 2. Paanggulo
• Ito’y pagsasaayos na ibinabatay sa personal na masasabi o reaksiyon ng bawat tao tungkol
sa mga bagay-bagay o isyu tungo sa isang obhektibong paglalagom. Sa isang isyu, ang tatlong
anggulo ay sapat na para makabuo ng isang komposisyon.
Halimbawa:
Kung ang paksa’y tungkol sa Bitay o Hatol, ang mga anggulo ay maaaring kunin sa; mga
kriminal mismo na pagtutol di pagsang-ayunan; bawat sektor ng mamamayan na magkaroon ng
iba’t ibang pagpapasya. Sa pamamagitan ng pagtitimbang-timbang sa bilang ng reaksyong
nakuha ang kongklusyon ay madaling magagawa.

20. 3. Paespasyal o Paagwat
• Pinauunlad ang paglalahad sa malapit na sinisimulan dahil ang mga bagay-bagay
dito’y alam na alam, patungong malayo o palayo kung saan man ang mga bagay-bagay
ay hindi gaanong kilala o “vice versa”.

21. C.Wakas o Kongklusyon

22. • Kung dapat isaalang-alang sa pagsulat ng isang makabuluhang sulatin ang wastong
pagsisimula, nararapat ding pagtuunan ng pansin ang maayos na pagwawakas.
Mawawalan ng saysay ang kagandahan ng komposisyon kung ang sumulat nito ay
nakalimot sa katangian ng isang maayos na pagwawakas. Ang maayos na
pagwawakas ay lumalagom sa mga kaisipang inilahad sa komposisyon.

23. • Ang wakas ay dapat na maikli dahil kung ito’y pahahabain, di na ito mabisa at di
kasiya-siya. Ito ang pangkalahatang palagay o pasya tungkol sa paksa batay sa mga
katibayan at mga katwirang iniisa-isa sa gitnang bahagi. Kailangang mag-iwan ito ng
kakintalan o bisang pangmatagalan sa mga mambabasa.

24. Mga Paraan
•Ilang mungkahing paraan sa pagbuo ng wakas ng
komposisyon ay ang mga sumusunod:

25. 1. Tuwirang Sinasabi
Halimbawa:
“The US Presidential election teaches us to become more aggressive and make an intensive
drive to continue with our efforts to modernize the country’s electoral system,” ani Rosales na
nagsabing susuriin ng Kamara de Reperesentantes ang anumang butas upang ipatupad ang
batas modernisasyon.
-Taliba (Nobyembre 5, 2004)

26. 2. Panlahat na Pahayag
Halimbawa:
… Kung ano ang bawal, iyon ang masarap. Subalit ang masarap ay pumapalit din
kalaunan, wika nga.

27. 3. Pagbubuod
Halimbawa:
Marami pang humihingi ng hustisya. Walang nakaaalam kung kailan nila iyon
makakamtan.

28. 3. Pagbubuod
Halimbawa:
Marami pang humihingi ng hustisya. Walang nakaaalam kung kailan nila iyon
makakamtan.

29. 4. Pagpapahiwatig ng Aksyon
Halimbawa:
… Kung hindi na madadagdagan ang populasyon, maaaring wala nang gaanong magugutom.
Kung ganoon, dapat na magkaroon nang masidhing kampanya ang pamahalaan para mapigil
ang pagdami ng mga tao.

30. 5. Pagtatanong
Halimbawa:
Ngayon sa oras ng matinding pagsubok na hinaharap ng ating bayan at karamihan sa
ating kababayan ay lugmok sa kahirapan, ano ang puwede mong gawin para
makatulong? Ano ang dapat gawin ng mga pinuno ng ating bayan para maibsan ang
matinding pagdurusa? Ano sa palagay ninyo?

31. 6. Pagsisipi
Halimbawa:
(Kumukopya ito ng isang linya o mahigit pa sa isang akda, patula man o tuluyan, na angkop sa
tinatalakay na paksa.)
Isang magalang na manunulat ang nagsabi: “Pagkatiwalaan ang kapwa mo at sila’y magiging
matapat sa’yo. Purihin mo sila at sila ay magiging kapuri-puri.”