2. Կայծակը մթնոլորտային երևույթ է՝
պայմանավորված կարճատև
էլեկտրական հոսանքով:
Կայծակը, որպես կանոն, դիտվում է
ամպի ներսում, ամպերի կամ ամպի
և գետնի միջև: Պարպման ժամանակ
հոսանքի ուժը հասնում է 10-100
հազար ամպերի, լարումը՝ տասնյակ
միլիոնավորներից մինչև
միլիարդավոր վոլտի։
Կայծակները լինում են գծային,
գնդային և օղաձև։ Ավելի հաճախ
հանդիպում է գծային կայծակ, որի
երկարությունը հասնում է մի
քանի կմ-ի, տևողությունը՝ 10-4 վրկ-ի,
հոսանքի ուժը՝ 100 կԱ-ի։
3. Ամպի լիցքավորված մասերն էլեկտրական դաշտի
աղբյուրներն են: Էլեկտրական դաշտի ազդեցությամբ
ամպի՝ բացասական լիցքավորված ստորին մասից
էլեկտրոնները, արագանալով սլանում են ներքև՝
ձեռք բերելով կինետիկ էներգիա: Արդյունքում
ծնվում են նոր ազատ էլոկտրոններ և իոններ:
Տարանուն լիցքերով էլեկտրականացած ամպն ու
գետինը կարծես միացնում է իրար, անցնում է
կարճատև էլեկտրական հոսանք՝ ամպի և գետնի
միջև առաջացնելով վիթխարի կայծ՝ կայծակ:
4. Կայծակի երկարությունը կարող է հասնել մինչև մի
քանի կիլոմետրի, իսկ անցուղու տրամագիծը ՝ մինչև
մեկ մետրի: Կայծակի փայլատակման ժամանակ
տեղափոխված լիցքն այնքան էլ շատ չէ: Կայծակի
անցուղի, որպես կանոն, գոյանում է այնտեղ, որտեղ
ամպի և գետնի միջակա օդային շերտի
հաստությունն ամենափոքրն է: Այդ է պատճառը, որ
կայծակը սովորաբար հարվածում է տեղանքի
բարձրադիր մասերին:
5. Կայծակի ավերիչ հետևանքներից պաշտպանվելու
համար կիրառվում են շանթարգելներ։
Շանթարգելը սրածայր ձող է, որը տեղակայվում է
շինության տանիքին՝ հնարավորինս բարձր:
Շանթարգելի ծայրին ամպի էլեկտրական դաշտի
ազդեցությամբ ամենաշատ լիցքն է կուտակվում,
քանի որ շանթարգելի սուր ծայրի
հեռավորությունը ամենափոքրն է ամպից։ Օդում
առկա ազատ էլեկտրոնները՝ ձգվելով դեպի
շանթարգելը, չեզոքացնում են նրա դրական լիցքը։
Ստեղծվում է տպավորություն, որ շինության և
շանթարգելի դրական լիցքը շանթարգելի սուր
ծայրից «հոսում է» դեպի մթնոլորտ՝ շինությունը
պահելով կայծակի հարվածից։ Պաշտպանական
գոտու չափերը կախված են շանթարգելների
բարձրությունից, փոխադարձ դիրքից,
մթնոլորտային պայմաններից և տեղանքի
ռելիեֆից։
