2. Առաջին հեռախոսն ստեղծելուց անցել է ավելի քան 100
տարի: Միայն տարբեր աղբյուրներից հայտնի է, որ 1902թ.
մարտի 20-22 ոմն Նաթան Սթաբլիֆիլդ ուսումնասիրել և
հայտնաբերել է էլեկտրոնային կապը:
3. Սթաբլիֆիլդի մասին, սակայն, ոչ մի տեղեկություն չի պահպանվել:
1947թ. "Bell laboratories" ընկերությունն առաջարկել է ստեղծել
բջջային հեռախոսը: 1973թ. ապրիլի 3-ին "Motorolla" ընկերության
ինժեներ Մարտին Քուփերը կատարել է աշխարհում առաջին
բջջային հեռախոսի զանգն իր մրցակից "Bell Laboratories"
ընկերության գործընկեր ինժեներ Ջոել Էնգելին: Այն փաստը, որ
ձայնը լսվել է հեռու տարածության վրա հաստատել են բազմաթիվ
վկաներ: Այն ժամանակ այդպիսի նորություններն արգելվում էր
տարածել, և ինչ-որ գաղտնի հնարքով կարողացել են գաղտնի պահել
կապի ստեղծման մասին տեղեկությունները:
4. Զանգահարելով նրան` միակ բանը, ինչը նա ասել է,
հետևյալն էր. «Ես քեզ զանգում եմ իսկական բջջային
հեռախոսից»: Բջջային հեռախոսից կատարված առաջին
զանգը փաստացիորեն դարձավ հեռահաղորդակցման
ոլորտում նոր դարաշրջանի մեկնարկ:
5. Մարտին Քուփերը զանգել էր "DynaTAC" մոդելի` աշխարհում
առաջին բջջային հեռախոսից, որն ուներ 1.15 կգ քաշ, իսկ նրա
չափերը կազմում էին 22,5х12,5х3,75 սմ: Հեռախոսը բաղկացած էր
2 հազար դետալից, իսկ հեռախոսի մարտկոցի լիցքը
բավականացնում էր ընդամենը 20 րոպե խոսելու համար:
Այս հեռախոսի առջևի մասում 12 ստեղն կար, որոնցից 10-ը
թվերն էին, 2-ը զանգահարելու և 1-ը զանգն ավարտելու:
"DynaTAC"-ը չի ունեցել էկրան և լրացուցիչ
հնարավորություններ: Բջջային հեռախոսի մշակման համար
ընկերությունը ծախսել է 15 տարի և 90 մլրդ դոլար:
6. Այս նախատիպն այդպես
էլ արտադրության չի
հանվել։ Առաջին
"Motorola" սերիական
բջջային հեռախոսը
հայտնվել է վաճառքում
1983թ. մարտի 6-ին, այլ
տվյալներով՝ նույն
թվականի հոկտեմբերի
13-ին։ Այն 800 գրամ էր և
արժեր 3.5 հազ. դոլար։
7. Հեռախոսը մեզ հնարավորություն է
տալիս, սեղմելով ընդամենը մի քանի
կոճակ, խոսել երկրագնդի ցանկացած
վայրում գտնվող մարդկանց հետ: Այսօր
աշխարհում գործող հեռախոսների թիվը
հաշվվում է միլիոն-միլիոններով: Դրանք
միավորված են
հեռուստահաղորդակցական վիթխարի
ցանցերում, որոնցով հաղորդում են
հեռախոսազանգեր, ֆաքսեր, հեռուստա- և
ռադիոազդանշաններ, ինչպես նաև
համակարգչային տվյալներ:
8. Երբ մենք խոսում ենք հեռախոսով, մեր ձայնի ալիքները մտնում են
հեռախոսափողի միկրոֆոնի մեջ, որը դրանք փոխարկում է
էլեկտրական թույլ հոսանքի՝ էլեկտրաազդանշանների: Դրանք
ապարատից մտնում են հեռախոսացանց: Երբ որևէ մեկը
զանգահարում է մեզ, ազդանշանները մալուխով հասնում են
հեռախոսափողի բարձրախոսին, որի մեջ գտնվող մետաղե փոքրիկ
դիաֆրագման տատանվելով առաջացնում է հնչյուններ, որոնք մենք
լսում ենք:
Երբ մենք ենք հավաքում անհրաժեշտ հեռախոսահամարը,
հաղորդիչն ազդանշաններ է ուղարկում տեղական
հեռախոսակայան, որը դրանք հեռախոսացանցով ուղարկում է
մյուս հեռախոսին, հեռախոսակայանին կամ այլ երկրի
հեռախոսացանցին և ապահովում հեռախոսակապը:
9. ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ԵՎ ԹՎԱՅԻՆ
ԱԶԴԱՆՇԱՆՆԵՐ
Հեռախոսից ազդանշանները հեռախոսակայան են հասնում պղնձե
մալուխներով: Կայանների մեծամասնությունը միմյանց միացված է
թելքաօպտիկական մալուխներով, որոնցով ազդանշանները
հաղորդվում են լազերային իմպուլսների ձևով: Որոշ ազդանշաններ
հաղորդվում են բարձրահարկ շենքերի վրա տեղակայված ալեցիրներից
իրար ուղարկվող միկրոալիքներով: Միջազգային հեռախոսազանգերը
հաղորդվում են ստորջրյա մալուխներով կամ արբանյակային կապով՝
մերձերկրյա ուղեծրով պտտվող արբանյակների միջոցով:
10. Հեռախոսացանց մտնելուց առաջ ազդանշանների մեծ մասը փոխարկվում
է թվայինի. Ւփոփոխական էլեկտրական հոսանքը գրանցվում է 0 և 1
թվերից կազմված կոդով: Այդ ազդանշանները հարմար է ուղարկել
էլեկտրական իմպուլսների կամ միկրոալիքների տեսքով: Այդպիսի ցանցը
կոչվում է թվայնացված: Հեռախոսի մեջ մտնելով` դրանք վերստին
փոխարկվում են ձայնային ազդանշանների: Բջջային հեռախոսների
ազդանշանները ռադիոհաղորդիչը հաղորդում է ռադիոկայմին
(ալեհավաք), դրանից էլ՝ հեռախոսացանցին:
11. ՀԵՌԱԽՈՍԻ ՍՏԵՂԾՄԱՆ
ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԻՑ
Էլեկտրական ազդանշաններ հաղորդող առաջին սարքը
հեռագիրն էր: Հաղորդագրությունները հաղորդվում էին
հատուկ կոդով՝ Մորզեի այբուբենով: 1838 թ-ին Սեմյուել
Մորզեի հայտնագործած այդ կոդում այբուբենի տառերը
նշելու համար օգտագործվում էին էլեկտրական հոսանքի
կարճ ու երկար իմպուլսների տարբեր համակցությունները:
12. Ամերիկացի գյուտարար Ալեքսանդր Բելլը, կատարելագործելով
հեռագիրը, 1875 թ-ին բացահայտեց, որ հեռագրով կարելի է նաև
հնչյուններ հաղորդել. այդպիսով նա դարձավ հեռախոսի
գյուտարարը: 28 համարներ իրար միացնող առաջին
հեռախոսակայանը բացվել է 1878 թ-ին: Թեև 1890-ական
թվականներին երևան եկան ինքնաշխատ հեռախոսակայաններ,
սակայն հեռախոսավարուհիները շարունակում էին աշխատել
ընդհուպ մինչև 1920-ական թվականները: 1956 թ-ին անցկացվեց
անդրատլանտյան հեռախոսային մալուխը, իսկ 1962 թ-ին արձակվեց
կապի առաջին «Թելսթար» արբանյակը: 1960-ական թվականներին
թվային ազդանշանների հաղորդման համար սկսվեց օպտիկական
թելքերի օգտագործումը:
13. Ներկայումս լայնորեն գործածվում
են ձեռքի շարժական բջջային
հեռախոսները, որոնք
հնարավորություն են տալիս
հեռախոսային խոսակցություններ
վարել ցանկացած վայրից,
ուղարկել կարճ
հաղորդագրություններ (SMS), լսել
երաժշտություն, լուսանկարել և
նույնիսկ կատարել
տեսանկարահանումներ:
