Stadslandbouw is in ons land bezig aan een opmars, daar is geen twijfel over mogelijk, zeggen experts van de universiteit van Wageningen. Ook in Limburg wint deze vorm van uurzame teelt - al is het kleinschalig - terrein. „Het voedt ons fysiek én mentaal.”

1. © Copyright 2016 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad.
Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt
uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 27 februari 2016
Voedsel uit
(stads)tuin
in opkomst
HOE GROEN IS LIMBURG? tekst Kim Noach
Stadslandbouw is in ons land bezig aan een opmars, daar is
geen twijfel over mogelijk, zeggen experts van de universiteit
van Wageningen. Ook in Limburg wint deze vorm van duur-
zame teelt - al is het kleinschalig - terrein. „Het voedt ons fysiek
én mentaal.”
S
tadslandbouw zal de
stad nooit 100 procent
van voeding voorzien,
klinkt het nuchter aan
de andere kant van de
lijn. Met andere woorden: regulie-
re land- en akkerbouw zal in
welke vorm dan ook nodig blij-
ven. Aan het woord is Jan-Eelco
Jansma, hij is sinds 2012 met een
team onderzoekers en weten-
schappers bezig stad-landrelaties
in Nederland in kaart te brengen
voor de universiteit van Wagenin-
gen.
Het staat wel onomstotelijk vast
dat (kleinschalige) stadsland-
bouw in ons land aan een sterke
opmars bezig is. „Mensen zijn be-
wuster bezig met wat ze eten en
waar het vandaan komt, gehol-
pen door de voedselschandalen
die we de afgelopen jaren gekend
hebben.” Cijfermateriaal over de
grootte van de branche ontbreekt
(nog). Maar afgezet tegen de regu-
liere tuin- of landbouw is de
groei van stadslandbouw margi-
naal als je het puur economisch
bekijkt. „Kijkend naar de branche
is de groei geweldig hard gegaan”,
zegt Jansma.
Samengevat is stadslandbouw
een containerbegrip voor veelal
kleinschalige, vaak innovatieve
vormen van duurzame voedsel-
en landbouwsystemen die in of
rondom een stedelijke omgeving
te vinden zijn. Variërend van bal-
kon- of dakmoestuinen in het
hartje van de stad, volkstuincom-
plexen tot professionele stedelijke
voedselproductie en voedselver-
werking aan de rand van de stad
(denk aan LOCOtuinen in Maas-
tricht). Kernwoorden zijn: duur-
zame (biologische/ecologische)
productie, korte lijnen tussen te-
lers en afnemers waardoor je lan-
ge transportlijnen (zoals boontjes
uit Afrika) en daarmee CO2-uit-
stoot voorkomt, eerlijke (kosten-
dekkende) prijzen voor de boer
of teler. Jansma: „Je ziet vaak dat
mensen uit ideologie een project
starten en vaak geen land- of
tuinbouwachtergrond hebben.
Een voorbeeld daarvan is Rotter-
Zwam, ondernemers die in het
voormalige Tropicana-zwembad
in Rotterdam oesterzwammen
kweken op koffiedrab.”
Een rondgang in Limburg leert
dat er al vele tientallen stadsland-
bouwinitiatieven bestaan. De di-
versiteit is ook in onze provincie
groot. Van community supported
agriculture (CSA) tot particuliere
moestuinen. Een vorm van CSA
is zelfoogsttuin De Vrije Akker
van Moniek van Hirtum (zie ver-
haal rechts). Hierbij verbindt een
gemeenschap (een groep bur-
gers) zich aan een tuinder. Bij de
een hoort zelf oogsten tot de mo-
gelijkheden, bij de ander komt
het eten in de vorm van voedsel-
boxen wekelijks binnen bij de
consument.
Een goed overzicht - op gemeen-
teniveau - biedt Maastricht via
het onlineplatform Groen-Maas-
tricht.com met een overzicht van
circa vijftig initiatieven.
Jansma: „Stadslandbouw is een
mooie aanvulling op de reguliere
land- en tuinbouw. Die twee kun-
nen van elkaar leren. Het is ook
niet de intentie van stadsland-
bouw-initiatieven om steden vol-
ledig van voeding te voorzien.
Het is de combinatie dat het ons
fysiek, maar ook mentaal voedt
en dat je werkt aan een groenere,
duurzamere omgeving. Dat inspi-
reert en zorgt voor groei.”
‘Het land is koning
en niet de klant’
Glimlachend houdt tuinder Moniek
van Hirtum (38) uit Grubbenvorst
twee grote plastic kratten omhoog.
Hierin zit (bijna) al haar werk voor
het komende oogstseizoen. Je stopt
zaden in de grond: „En de natuur
doet de rest. Fantastisch toch? Mijn
baan is zo leuk.”
Uit haar zadenverzameling oogst
tuinder Van Hirtum jaarlijks onge-
veer veertig verschillende soorten
groenten, kruiden en eetbare bloe-
men waarmee ze vijftig huishoudens
uit de regio Grubbenvorst ‘voedt’.
Haar aandeelhouders betalen alle-
maal 225 euro per jaar en kunnen tij-
dens het seizoen onbeperkt zelf hun
eten oogsten van de circa 2500 vier-
kante meter grote akker en uit de kas
van de tuinder.
Van Hirtum teelt nu acht jaar op bio-
logische wijze groente voor zelfoogst-
tuin De Vrije Akker in haar woon-
plaats Grubbenvorst. „Niet iedereen
kan zelf een moestuin onderhouden,
dat werk doe ik voor de mensen en
zij krijgen eten in ruil terug.” Er zit
“
ook een stuk educatie bij, kinderen
én volwassenen zijn erg leergierig,
weet Van Hirtum. Precies zoals com-
munity supported agriculture (ge-
meenschappelijke landbouw) be-
doeld is. „Bij mij is het land koning
en niet de klant.” De natuur bepaalt
wanneer bietjes, kool, komkommer
of aardappels oogstrijp zijn. Zij geeft
met vlaggetjes aan welke soorten van
het land gehaald kunnen worden.
„Oudere mensen noemen het de
‘smaak van vroeger’, dat is een van
de redenen dat ze hier komen.”
Van Hirtum merkt een toegenomen
interesse in bewust eten en (zelf)
moestuinieren. En dat het niet ‘nor-
maal’ is om het hele jaar door boon-
tjes uit Afrika te kunnen eten. Ja, bio-
logisch eten is een stuk duurder dan
de reguliere producten: „Maar dat
wordt op industriële wijze geprodu-
ceerd.” Van Hirtum predikt zeker
niet dat biologisch moet. „Je kunt al
beginnen door seizoensgroenten van
lokale telers te kopen, dat scheelt al
een hoop vervoerskosten. De inten-
tie om bewuster te eten is er. De vol-
gende stap is ervaren en proeven. Ik
ben ervan overtuigd dat kleinschali-
ge moestuinen dankzij de verande-
rende, bewuste consument toekomst
hebben.”
www.vrijeakker.nl
Kleinschalige moestuinen
hebben dankzij bewuste
consumenten toekomst.
Moniek van Hirtum, tuinder
“
Opa Leike kan
alles laten groeien
De ‘toverbonen’ van opa Leike
en oma Ans zijn wereldberoemd
bij hun kleinkinderen. De purple
beans zoals de groente officieel
heet, worden door verhitting
groen van kleur: toverbonen dus.
Het echtpaar Lei (67) en Ans (65)
Hermans uit Nunhem haalt het
eten uit hun eigen mooshof die
na een recente herindeling en
verkleining nog altijd 200 meter
diep is met 20 verschillende soor-
ten groenten. Bonen in alle soor-
ten en maten, kool, bietjes, worte-
len, fruit: frambozen, wilde prui-
men en kersen, kippen en tot
voor kort eigen koeien (Lakenvel-
ders). Het echtpaar hoeft nauwe-
lijks naar de supermarkt voor
eten. En ja, variatie genoeg hoor.
Eten dat over is, wordt ‘ouder-
wets’ geweckt of ingekuild. En
dat al veertig jaar.
„We hebben een verantwoor-
delijkheid, we lenen deze aarde
van onze kinderen”, legt Lei zijn
passie voor duurzaamheid uit.
Zijn engagement gaat verder dan
zijn bord. Zijn huis is energiezui-
nig en onder meer zonnepanelen
zorgen voor schone energie. De
groene gft-bak staat ongebruikt
naast het huis, al het etensafval
wordt gerecyceld. Als voorzitter
van de Vereniging voor Ecolo-
gisch Leven en Tuinieren (Velt)
Leudal deelt hij zijn passie voor
moestuinieren met honderd le-
den die tussen Venlo, Weert en
Echt wonen. Velt is een van origi-
ne Belgisch initiatief dat in totaal
15.000 leden heeft. De werkgroep
Leudal heeft net een moestuin-
cursus afgerond en merkt dat de
laatste drie à vier jaar steeds
meer mensen aankloppen voor
bijscholing. Lei: „Een moestuin
onderhouden, is niet moeilijk.
Begin simpel met sla of een staak-
boon en heb niet meteen hoge
verwachtingen. Je merkt dat
schooltuinen terugkomen, men-
sen zijn zich bewust wát ze eten.
Ik ben er stellig van overtuigd dat
als mensen die alleen maar ach-
ter de pc zitten een halve dag per
week in de tuin zouden werken,
er heel veel minder psychische
klachten zouden zijn.”
www.velt.nu
We lenen deze aarde
van onze kinderen, onze
verantwoordelijkheid.
Lei Hermans, Nunhem
“
Moniek van Hirtum: „De mensen betalen hun bijdrage aan het begin van het jaar waarmee ik een vast inkomen heb en belangrijker: ze geven me hun vertrouwen.”
Lei en Ans Hermans. Lei: „Als mensen die de hele week achter de pc zitten nu een halve dag in de week in de tuin zouden werken, waren er heel veel psychologen minder nodig.”
Enkele voorbeelden van de bonenoogst die de familie Hermans uit Nunhem jaarlijks heeft.
foto’s Maartje van de Berkel