Civilno društvo i građanska participacija

1. CIVILNO DRUŠTVO
I GRAĐANSKA
PARTICIPACIJA
Mr Žarko Paunović
Univerzitet u Beogradu
Fakultet političkih nauka

2. POJAM CIVILNOG DRUŠTVA
Pojam nastao u Antici. Prvobitno označavao
zajednicu građana.
Potiče od latinskog izraza societas civilis, što
u doslovnom prevodu znači građansko
društvo.

3. RADNA DEFINICIJA
Civilno društvo, koje se još naziva i
građanskim društvom je društvo GRAĐANA.
Njega činimo MI, pojedinci, kada delujemo
organizovano, nenasilno, civilizovano,
tolerantno i to kao POJEDINCI, kao pripadnici
raznih ASOCIJACIJA (ustanova, organizacija,
institucija...) i kao pripadnici MREŽA
ASOCIJACIJA.

4. RAZLIKE
Razlikuje se od pojma društva u širem
značenju.
Predstavlja građane koji deluju u javnoj sferi.
To je privatno, javno delovanje za opštu stvar.

5. NAJŠIRE TUMAČENJE
• Tip društva u kome postoji vladavina prava,
društveni pluralizam, ekonomija zasnovana na
tržišnim principima, odgovorna vlast,
nezavisna javna sfera, civilna kontrola
državnog aparata sile...
• Sinonim i zamena za termin demokratsko,
otvoreno, kapitalističko društvo.

6. ODNOS
CIVILNO-GRAĐANSKO
DRUŠTVO
 Građansko društvo
 - uključuje ekonomiju, tržište i privatni život.
 Civilno društvo
 - suženo samo na nevladin, neprofitni sektor, nove
društvene pokrete i autonomnu javnu sferu sa
nezavisnim institucijama kao što su univerzitet,
crkve, sindikati, mediji.

7. OSNOVNI ELEMENTI
1. Građanin – ljudska prava
2. Udruživanje i povezivanje građana –
interesi/tržište
3. Pravna država i vladavina prava
4. Nezavisnost i autonomija u odnosu na državu
5. Društveni, politički i stranački pluralizam
6. Javnost – otvorenost društvenih veza i
komunikacija
7. Građanska, civilna kultura
8. Dijalog, tolerancija, nenasilno rešavanje sukoba

8. ORGANIZACIJE DRUŠTVA
 DRŽAVNE
ORGANIZACIJE
 (javni sektor)
 NEDRŽAVNE
ORGANIZACIJE
 (privatni sektor)
 a) profitne
(građansko društvo)
 b) neprofinte (civilno
društvo)

9. NEVLADINE, NEPROFITNE
ORGANIZACIJE
 JAVNE USLUŽNE
ORGANIZACIJE –
služe svim
članovima društva
(od opšteg interesa)
 SVE DRUGE
ORGANIZACIJE –
služe svom
članstvu

10. INSTITUCIONALNI OBLICI
UDRUŽIVANJA I DELOVANJA
GRAĐANA
1. Nevladine organizacije
2. Sindikati
3. Političke stranke
4. Privredne organizacije
5. Neformalne građanske inicijative i grupe
6. Društveni pokreti
7. Crkvene organizacije
8. Mediji

11. PRAVO NA SLOBODU
UDRUŽIVANJA
Organizovanje i udruživanje građana se izvodi
iz korpusa osnovnih ljudskih prava - prava na
slobodu udruživanja koja je zagarantovana
međunarodnim konvencijama i unutrašnjom
pravnom regulativom

12. MEĐUNARODNE KONVENCIJE
 Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima
(član 20),
 Međunarodni pakt o građanskim i ljudskim
pravima (član 21 i 22),
 Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i
osnovnih sloboda (član 11).

13. SLOBODA UDRUŽIVANJA U
USTAVU SRBIJE
 Novi Ustav na vrlo liberalan način i u skladu
sa Evropskom konvencijom o ljudskim
pravima, tretira materiju slobode udruživanja:
 „Udruženja se osnivaju bez prethodnog
odobrenja, uz upis u registar koji vodi državni
organ, u skladu sa zakonom“ (član 55. stav 2).

14. ZAKONODAVNA REGULATIVA U
SRBIJI
1. Zakon o udruživanju građana u udruženja,
društvene organizacije i političke organizacije
koje se osnivaju za teritoriju SFRJ (Službeni list
SFRJ, br. 42/90) – VAŽI DO 22. oktobra 2009.
2. NOVI zakon “Zakon o udruženjima”
(Službeni glasnik RS, br. 51/09)
3. Zakon o zadužbinama, fondovima i
fondacijama (Sl. Glasnik SRS, br. 50/89)

15. NEVLADINA ORGANIZACIJA
 ima formalnu institucionalizovanu strukturu
 odvojena je od države
 ostvaruje neprofitnu distribuciju sredstava
 autonomna u delovanju i upravljanju
 nije komercijalna
 nije primarno politički angažovana
 osnovana uz dobrovoljnu participaciju
građana i dobrovoljna ulaganja

16. GLAVNE PODELE
 Udruženja i fondacije
 Međunarodne, internacionalne, domaće
 Od opšteg javnog interesa (public benefit) ili
od privatnog interesa (mutual benefit)

17. TERMINOLOŠKI PROBLEMI
 Neprofitni sektor
 Treći sektor
 Dobrotvorni sektor
 Nezavisni sektor
 Dobrovoljni sektor
 Civilno društvene organizacije
 Nevladine organizacije

18. MEĐUNARODNA KALSIFIKACIJA
NEPROFITNIH ORGANIZACIJA
 Kultura i rekreacija
 Obrazovanje i
istraživanje
 Zdravlje
 Socijalna zaštita
 Zaštita životne
sredine
 Razvoj i stanovanje
 Građanska prava i
zastupanje
 Filantropija
 Međunarodne org.
 Profesionalna
udruženja
 Verske organizacije
 Ostale organizacije

19. KLASIFIKACIJA NVO U SRBIJI
 Kultura i umetnost
 Obrazovne i istraživačke organizacije
 Ekološke
 Humanitarne
 Socijalne
 Omladinske i studentske
 Organizacije za izgradnju lokalne zajednice

20. KLASIFIKACIJA NVO U SRBIJI
 Poslovna i profesionalna udruženja
 Organizacije za zaštitu ljudskih prava
 Organizacije za zastupanje i javnu politiku
 Mirovne organizacije i grupe
 Ženske organizacije
 Organizacije izbeglih i raseljenih lica
 Međunarodne organizacije

21. ZNAČAJ NEVLADINIH
ORGANIZACIJA
 za razvoj civilnog društva
 za razvoj demokratije
 za razvoj socijalne politike
 za razvoj međunarodnih odnosa
 za integraciju i koheziju društva

22. RAZVOJ NVO U SRBIJI
 Faza pre Drugog svetskog rata (1941)
 Faza “polunevladinih organizacija” za
vreme socijalizma
 Faza autentičnih NVO – proces
pluralizacije društva od 1990. godine
 ratna faza (1991-2001)
 postratna faza (2001-....)

23. BROJ NVO U SRBIJI
UKUPNO preko 40.000 udruženja
NOVA UDRUŽENJA nastala od 1990. godine
preko 14.000

24. INTERESANTNE ADRESE ZA
INFORMACIJE O CIVILNOM DRUŠTVU
I NEVLADINIM ORGANIZACIJAMA
Civilno društvo – www.civilnodrustvo.org
Građanske inicijative –www.gradjanske.org
Centar za razvoj neprofitnog sektora -
www.crnps.org