Беларускі грамадска-культурны часопіс, прысвечаны пытанням сучаснасці, гісторыі, літаратуры і мастацтва, месца чалавека ў свеце. Форум думкі беларусаў і ўсіх тых, каму блізкая беларуская тэматыка. Пазіцыі аўтараў тэкстаў не заўсёды адпавядаюць пазіцыям рэдакцыі. Не публікуюцца матэрыялы, якія прапагандуюць камунафашызм, расізм, нацыянальную варожасць.

1. Czasopis
n
Беларускі грамадска-культурны штомесячнік
www. czasopis.pl
Nakład
600
egz.
Nr 6 (358). Чэрвень 2022 ■ Cena 5 zł (w tym 5% VAT)
O ostrożności
i odwadze w polityce (стар. 21)

2. У НУМАРЫ
3 АД РЭДАКТАРА
Дзённік рэдактара
6 ЗАПІСЫ ЧАСУ (за V 2022)
Наша хроніка
– на Падляшшы, у Польшчы,
у Беларусі, у свеце
■Niedorzeczne skojarzenia (стар. 6)
■Бельскі дом культуры з імем Ю.
Пілсудскага. Праз памылку? (стар. 8)
■Праф. Лявон Тарасэвіч з пачэсным
званнем (стар. 9)
■Аддайце належную даніну памяці
ахвярам і мове, на якой размаўлялі!
(стар. 12)
■A. Łukaszenka:„Polacy proszą, by
mogli u nas kupić choć gryczanej
kaszy i soli...”(стар. 13)
■Памёр адзін з найбольш вядомых
беларусаў у ЗША (стар. 14)
15 REPORTAŻ
Ukrainki i my
19 DZIENNIKARSKIE ŚLEDZTWO
Zrujnowali mi życie
21 IN MEMORIAM
Pamięci Stanisłaua Szuszkiewicza
25 ROZHOVOR
Pudlaše – najbližša mniê krajina sviêtu
28 PRAWDA I MITY
„Prorok”Ilja. Historia prawdziwa (cz. 5)
31 КАЛЕНДАРЫЮМ
Гадоў таму ў чэрвені
32 PUSZCZAŃSKIE OPOWIEŚCI
Mimi
34 PAMIAĆ
Płacz zwanoŭ
10. Abława na kamunistaŭ
35 VSPOMINKI
Trava zabytia
13. Druha i tretia stryń
37 POŻEGNANIE
O Doktorze, co dusze leczył
40 УСПАМІН
Колішнія сады і садочкі
43 FELIETON
Ruśki i Pulśki
44 FELIETON
Żaborienie
Fot. na okładce Marek Ziółkowski
Pudlaše – najbližša mniê krajina sviêtu
Zrujnowali mi życie (стар. 19)
Ukrainki i my (стар. 15)
(стар. 25)

3. 3
VI.2022
Czasopis
n
АД РЭДАКТАРА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
26 красавіка 2022 г.
Свой тур па Беласточчыне пачала сёння Галіна Мак-
сімюк, якая з мужам Янам прыехала з Прагі на баць-
каўшчыну, каб землякоў пазнаёміць са сваёй навейшай
кніжкай „Słova na viêtrovi”. Гэта напісаныя на падляскай
мове апавяданні, большасць якіх была раней надрука-
вана ў Часопісе. Таму я як рэдактар абавязкова падаўся
на сустрэчу-прэзентацыю, якая адбылася ў Цэнтры пра-
васлаўнай культуры ў Беластоку. Якраз быў трэці дзень
праваслаўнага Вялікадня. У святочным яшчэ настрою
аўтарскі вечар Галіны прайшоў даволі цікава і вельмі
сімпатычна. Расказвала яна пра сваё пісанне па-свойму
і чытала фрагменты апавяданняў з кніжкі.
Муж Ян распавёў пра жыццё сваёй сям’і ў Празе (абы-
ходзяцца там яны амаль без польскай мовы, бо ў Чэхіі
практычна яна ім непатрэбная), а найбольш, вядома,
пра пісанне па-падляску.
Усё пачалося амаль дваццаць гадоў таму. Ян, памятаю,
выступіў з дакладам на трыялогу ў падкрынскіх Лапічах.
Прадставіў сваю ідэю запісаць бельска-гайнаўскія гавор-
кі як асобную падляскую мову і дзеля гэтага апрацаваў
наваталфавіт,выкарыстоўваючычэшскуюлацінку.Бела-
русаў на Беласточчыне падзяліў на пудляшоў і ліцьвіноў,
устанаўляючы мяжу менш больш па рацэ Нарве.
Ён, калі гэта абвясціў, прапанаваў беларускім рэдак-
цыям у Беластоку – Нівы, Часопіса, радыё- і тэлепе-
радачаў – перайсці часткова на падляскую мову. Я як
спачатку адзіны згадзіўся публікаваць тэксты у такім
запісе, бо пабачыў вялікі сэнс такой ідэі, каб надаць на-
лежны ранг і значэнне, увекавечыць у друку знікаючае
багацце беларусаў-пудляшоў. І так месяц у месяц па
сёння у Часопісе друкуюцца тэксты па-падляску. Пера-
важна апавяданні і ўспаміны, якія дасылаюць менавіта
Ян з Галінай, хаця не толькі яны.
Павышэнне падляскай мовы да ўзроўню літаратур-
най (на ёй выйшла ўжо шмат кніжак і нават пастаўлены
былі тэатральныя п‘есы) выклікала немалую цікавасць
і захапленне, але, на жаль, знайшліся і апаненты. Яну
прыходзіцца змагацца з беларусамі з Мінска, якія лічаць
яго „беларускім адшчапенцам”, ды з падляшскімі і за-
межнымі ўкраінцамі, што ўпарта называюць яго „не-
свядомым украінцам”.
Падчас аўтарскай сустрэчы Галіна падзякавала мне
як рэдактару за магчымасць публікаваць свае тэксты
па-падляску ў Часопісе. Мне стала, вядома, прыемна,
хаця я нічога незвычайнага не зрабіў, а асабіста так-
сама люблю гэта чытаць. Таму павіншаваў Галіну з
яе новай кніжкай і выказаў спадзяванне на далейшае
супрацоўніцтва. А калі падпісвала яна ўдзельнікам
сустрэчы паасобнікі сваёй кніжкі, крыху пагутарыў
я яшчэ з Янам. Ужо больш сур’ёзна. Сказаў ён, што
падляскай мове дае яшчэ не больш трыццаці гадоў
жыцця. Па-мойму, калі нічога не зменіцца (бо і чаму
мела б змяніцца?) з паўсюднага ўжытку знікне яна ра-
ней. Тым больш былі мы згодныя, што пакуль можам,
трэба зберагчы яе ў друку. Так як і бліжэйшую мне
простую мову між Нарвай і Бобрай, якой ужо амаль
не чую, толькі яшчэ ў сваім Востраве і наваколлі, але
і тут маланкава ўжо вымірае. І дзякуючы менавіта Яну
паралельна з ім стараюся колькі магу зберагчы яе ад
забыцця.
У гэтым паміж намі ёсць аднак розніцы. Бо мая про-
стая мова – усё ж такі тая беларуская, з якой сфармаваў-
ся калісь літаратурны варыянт. Таму напісаць кніжку
поўнасцю па-просту – без паланізмаў ці сучасных слоў
беларускіх (чужых усё-такі) – наогул немагчыма, хаця
такія спробы ёсць. Падляская мова, лічу, сама ў сябе
менш беларуская, апрача мабыць амаль ідэнтычнай
канструкцыі сказаў, таму патрабуе крыху іншай, асоб-
най граматыкі. І мой сябра такую стварыў, але і яму не
абысціся ўжо без новых і ненатуральных слоў.
Апошнім часам я звярнуў увагу на ўсё-такі нейкія
паралелі. Чытаўшы допісы Яна з цыклу „Trava zabytia”
знаходжу ў падляскай мове словы амаль аднолькавы як
у простай. Узнікае тады пытанне: хто ад каго іх узяў.
Маю на ўвазе перадусім першабытныя назвы, напры-
клад даўніх сялянскіх прыладаў, элементаў фурманкі
ці кроснаў. Там і тут гэтыя словы амаль ідэнтычныя
– zelezniak (pr. żalaźniak), otosa (atosa), peradok (pie-
radok), ohłobliê (ahłobli), hnojanki (hnajaŭki), chamut
(chamut)...
Можна меркаваць, што назвы даўніх сялянскіх рэ-
чаў і заняткаў усюды засталіся яшчэ ад славян, з якіх
пасля фармаваліся асобныя нацыі і этнасы. Але ж ці►
Юрка Хмялеўскі
Галоўны рэдактарc
Дзённік рэдактара

4. 4 VI.2022
Czasopis
n
АД РЭДАКТАРА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
тыя славяне прыдумалі былі жалязняк або кросны з
білом і бярдом? Хіба ж іх наследнікі. На жаль мова-
знаўцы і гісторыкі гэтага працэсу ніколі дакладна не
расшыфравалі.
Я ўстанавіў, што мая простая мова мае гістарычны
аграмадны абсяг, у шмат разоў большы чымсьці пад-
ляская (нават калі ўключыць Палессе, што на маё вуха
не надта апраўданае). Вынаходніцтва разам з назвамі
магло менавіта згэтуль – з поўначы і ўсходу – распра-
страняцца за Нарву. Бо ж не прыйшло з захаду, дзе на-
ват коней інакш запрагалі. „Duga to do Buga” – так там
кажуць. Хаця плуг – усюды плуг. У палякаў, беларусаў,
украінцаў, расіян...
У простай мове ёсць аднак іншыя сялянскія назвы
чымсьці на Бельшчыне. Напрыклад „балайзы” – адпа-
веднік тамашняй фуры з драбінамі. Бясспрэчна – гэта
балцка-яцвяжскае слова.
Цікава адкуль узялася назва „валачонна” – па-падляс-
ку vołoczebne. Такое велікоднае слова шырока распаўсю-
джанае па ўсёй краіне простай мовы – ад Віленшчыны,
Міншчыны, па Сувальшчыну і Падляшша. Існавала яно,
што вычытаў я ў вядомага этнографа Глогера, нават у
мазуроў на Мазоўшы. Скуль узялося? Падарункі яек
гэта безумоўна след язычніцтва. Але я недзе знайшоў
банальнае тлумачэнне гэтага архаічнага, здавалася б,
слова. Яно, аказваецца – ад валацугаў. Хлапчукоў, якія
на Вялікдзень валачыліся з яйкамі з хаты да хаты.
8 траўня
Паколькі ўрэшце пацяплела, карыстаючыся з пры-
гожага сонечнага надвор’я вырашыў я наведаць Пад-
ляшскі музей народнай культуры каля Беластока. У
гэтым скансэне рэгіянальнай драўлянай архітэктуры
даўно ўжо мяне не было. У міжчасе з’явіўся там новы
музейны экспанат – беларуская хата з маіх родных ва-
коліцаў з паловы XIX-га стагоддзя. Раней – некалькі
дзясяткаў гадоў таму – стаяла яна ў Старой Грыбоўшчы-
не, слаўнай вёсачцы па прычыне царкоўкі пабудаванай
„прарокам” Ільём Клімовічам. У Часопісе з лютага г.г.
з месяца ў месяц пішу на нова гэтую нашумелую гісто-
рыю, перайначаную збаламучанымі мужыкамі і пасля
адукаванымі цванікамі.
Таму захацелася мне заглянуць у тую хату, каб лепш
адчуць свет, у якім жыў „прарок” і тварыў сваю вялікую
справу. Без гэтага падзей з мінулага нельга зразумець,
уявіць іх сабе і апісаць як трэба. Памылкай, якой да-
пускаюць ці то гісторыкі, ці публіцысты і пісьменнікі,
ёсць тое, што на даўні свет глядзяць яны па-сучаснаму,
прымяняючы цяперашнія меркі і ацэнкі.
І вось урэшце ўваходжу я ў тую старэнькую хату так
як усё жыццё ўваходзіў Ілля Клімовіч. Значыць – сту-
паючы на камень, падымаючы ногі праз высокі парог
і схіліўшыся, каб памясціцца ў нізкіх дзвярах. Адных,
пасля другіх. З сяней гляджу на кухню з глінянай печ-
чу, спальню на дошках у кутку за ёю, стол, лавы, ікону
ў святым куце... Вось як жылі нашы продкі – часам па
дзесяць і болей асоб на менш чым дваццаці квадратных
метрах. Так было і ў выпадку Клімовіча, які, дарэчы,
жаніўся двойчы.
Мае думкі паплылі ў сярмяжнае XIX-стагоддзе. У се-
нях прастаяў я амаль гадзіну. Далей увайсці было нельга
з увагі на драўляныя краты ў дзвярах. Калі я так стаяў і
раздумваў, уваходзілі і выходзілі іншыя наведвальнікі.
У пэўны момант захацелася мне пажартаваць:
►
Галіна Максімюк падчас прэзентацыі сваёй кніжкі ў Цэнтры праваслаўнай культуры ў Беластоку
Фота
Юркі
Хмялеўскага

5. 5
VI.2022
Czasopis
n
АД РЭДАКТАРА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
– Proszę państwa, oto salon. Salon połączony z kuch-
nią...
Чуючы гэта нейкія маладыя людзі, вядома, засмяя-
ліся.
Урэшце выйшаў я на панадворак і пачаў уважліва
прыглядацца масіўным драўляным сценам і прапор-
цыям усяго будынку. Праз невялікія вокны глядзеў як,
што, і дзе было ўнутры. Не надта мяне займала прымі-
тыўнае там абсталяванне ці прастата выканання сцен і
столі. А падлогі вядома наогул не было. Аднак не ўсё
ў хаце, на жаль, цяпер такое як было. Замест глінянага
току вылілі проста бетон, а ў сенях і каморы паклалі
каменна-цэментны брук. Такога ў нас не бывала.
Што б не казаць пра тых простых людзей, якія так
тады жылі, – не былі яны такія цёмныя і неразумныя, як
лічаць іх сучасныя. Тыя хаты на самай справе былі вель-
мі лагічныя. Людзі, што іх ставілі, ідэальна арыентавалі
будынак і ўсе яго часткі згодна з бакамі свету і рухам
сонца. У сучасных дамах так прадуманай логікі часта
не хапае. Таксама як таго цёплага хатняга клімату.
Падумаць толькі, што тадышнія людзі ўручную ўме-
лі зрабіць тое, чаго сёння часта не ўдаецца машынамі.
Звярнуў я ўвагу на падрубы – тоўстыя, даўжынёй звыш
дзесяці метраў. Распілаваныя, як і бярвёны сценаў, вядо-
ма, уручную. Гладка і роўненька. Тым часам у мінулым
годзе спатрэбілася мне крыху доўгіх дошак, прынамсі
васьміметровых. Быў у некалькі тартаках і ўсюды чуў
адно і тое ж: „to nietypowy wymiar”. Праўда, заказ га-
товы былі ад мяне прыняць, але „tylko na większą partię
desek i będzie to niemało kosztować”. І яшчэ трэба было
б чакаць, мабыць, і паўгода, пакуль будуць мець адпа-
ведную драўніну з лесу і з’явіцца іншы такі кліент. Бо
для мяне аднаго перастаўляць машыны ім нявыгадна
фінансава. Папярэдзілі таксама, што будзе праблема,
каб да мяне такія доўгія дошкі прывезці. Бо патрэб-
ны спецыяльны транспарт, што яшчэ болей павысіць
іх цану.
Цікава, што такіх праблем калісь наогул не было.
Нашы продкі ўмелі валамі ці коньмі прыцягнуць з лесу
нават пятнаццаціметровыя хвойкі і на панадворку ўруч-
ную распілаваць іх на падрубы. Яны, зразумела, з часам
парахнелі і прыходзілася іх мяняць. Не адзін мужык
перад смерцю прыказваў сыну, каб ён гэта зрабіў. Але
бывала, што той усё жыццё так і не прыбраўся і тое ж,
калі ўміраў, прыказваў ужо свайму сыну.
Цяперашняя драўніна не так трывалая як тадышнія
бярвёны. Недалёка Грыбоўшчыны пралягала ў той час
такая ж старажытная пушча, як і ў запаведніку ў Бела-
вежы. Помню, што ў нас на той магутны лес казалі
„бор”. На яго месцы расце цяпер таксама вялікі ўжо
лес, пасаджаны 50-70 гадоў таму.
Такія хаты як тая з Грыбоўшчыны у наваколлі дзе-не-
дзе яшчэ стаяць. Даўно апусцелыя, у руіне, вакол быллё
і гушчар. Невядома ўжо чые яны, нікому непатрэбныя.
Чакаюць свайго сумнага канца, калі цалкам спарахне-
юць і згніюць. Хіба што раней з’явіцца новы ўласнік,
які ўсё знясе ды пабудуе дом, каб прыязджаць з гора-
да і тут сабе адпачываць. Мураванку з ненатуральнага
матэрыялу і абавязкова з чырвоным дахам. Вырастае ў
нашых вёсках такая вось архітэктура, якая не прыстае
да краявіду з палямі і лясамі, не ўспамінаючы пра ту-
тэйшую накаваную вякамі традыцыю і гісторыю.
Беларуская хата, што апынулася ў падбеластоцкім му-
зеі, гэта важны помнік, рэальны след нашага мінулага.
Таму належыцца вялікая падзяка, прызнанне і пахва-
ла тым, што такі скансэн стварылі. Нягледзячы на тое,
што гэта заслуга яшчэ ўладаў „ненавіснай” Народнай
Польшчы. Усё пачалося яшчэ на пачатку васьмідзясятых
гадоў. Спецыялісты з Беластока ездзілі тады па вёсках і
ў апошні момант даследавалі матэрыяльную спадчыну
і збіралі будынкі і экспанаты ў будучы скансэн. Былі
таксама ў Востраве. За 20 зл., помню, купілі мае сама-
робныя нарты-лыжы...
На жаль, ні тады, ні пазней адпаведныя ўлады і ўс-
тановы нічога не зрабілі, каб захаваць мясцовы стыль
архітэктуры, спыніць у вёсках і мястэчках будаўляны
балаган. У Еўропе шмат дзе – у Францыі, Нямеччыне,
Нарвегіі... – змаглі зберагчы гістарычны выгляд так даў-
ніх, як і сучасных пасёлкаў, вуліц і кварталаў. Там так
усё лагічна і прыгожа, што аж прыемна глядзець. А ў
нас пакуль з гэтым наадварот – як кажуць, без ладу і
складу.
Спыніць архітэктурны балаган прынамсі часткова
ўсё-такі яшчэ можна. Патрэбны толькі прыклады. І такія
дзе-недзе паяўляюцца. Таму трэба будзе мне падняць
на нова гэтую тэму. Так як калісь рабіў гэта ў Часопісе
незабыўны Януш Корбель.
Юрка Хмялеўскі■
Падруба хаты з Грыбоўшчыны
Фота
Юркі
Хмялеўскага

6. 6 VI.2022
Czasopis
n
ЗАПІСЫ ЧАСУ (V.2022)
Наша хроніка
На Падляшшы
■27 kwietnia Służba Kontrwywiadu
Wojskowego poinformowała, że w
Białymstoku zatrzymano obywate-
la Rosji oraz obywatela Białorusi,
którzy zajmowali się działalnością
szpiegowską w Polsce. Prowadzili
m.in. rozpoznania dotyczące obec-
ności wojska w polsko-białoruskiej
strefie nadgranicznej.
■W dniach 2-3 maja w Żeńskim Mo-
nasterze Narodzenia Bogurodzicy
w Zwierkach odbyły się doroczne
uroczystości poświęcone patrono-
wi głównej monasterskiej świąty-
ni – świętemu męczennikowi mło-
dzieńcowi Gabrielowi Zabłudow-
skiemu, patronowi prawosławnej
młodzieży w Polsce. Główną li-
turgię celebrował metropolita war-
szawski i całej Polski Sawa.
■6 maja w Muzeum Ikon w Supra-
ślu zaprezentowano sześć pierw-
szych znaczków pocztowych z se-
rii „Piękno Polski”. Wszystkie do-
tyczą atrakcji województwa podla-
skiego, przedstawiają m.in. mona-
ster w Supraślu, meczet w Kruszy-
nianach i żubry z Puszczy Białowie-
skiej. Obecny na prezentacji wice-
premier Jacek Sasin powiedział, że
w ramach tej kampanii promocyj-
nej na początek wybrano Podla-
skie, gdyż „to region wielokulturo-
wy, jest tu wiele ciekawych, a jak-
że mało znanych miejsc”.
■6 maja, na zakończenie odbywają-
cego się w Białymstoku seminarium
grupy Przymierza Europejskiego
(EA – European Alliance), funk-
cjonującego w ramach Europej-
skiego Komitetu Regionów, przy-
jęto tzw. „Deklarację Białostocką”.
W 15-punktowym dokumencie sta-
nowczo potępiono „nieprowokowa-
ną i nieuzasadnioną agresję wojsko-
wą Rosji przeciwko wolnej Ukra-
inie oraz zaangażowanie Białorusi,
które kłóci się z wszelkimi umowa-
mi i normami międzynarodowymi
i podważa Powszechną deklarację
praw człowieka”.
■7 maja w Bohonikach obchodzono
Navruz – tatarskie święto nadej-
ścia wiosny i przebudzenia natury.
Uczestnicy wydarzenia mogli spró-
bować swoich sił w turnieju łuczni-
czym i wziąć udział w warsztatach
kuchni tatarskiej, plecionkarskich i
ziołowych. Odbyły się też koncer-
ty zespołów tatarskich z Polski i Li-
twy, które zakończył występ Karo-
liny Cichej.
■8 maja z inicjatywy diaspory biało-
ruskiej odbyła się pod konsulatem
Białorusi w Białymstoku manifesta-
cja. W przypadający tego dnia Mię-
dzynarodowy Dzień Zwycięstwa,
Zdawałoby się oczywiste, iż nasza mniejszość w żaden
sposób nie może być utożsamiana z państwem białoru-
skim, rządzonym przez Aleksandra Łukaszenkę. Nieste-
ty, takiego zrozumienia czasem brakuje, czego przykła-
dem mogą być nieprzychylne anonimowe komentarze w
sieci. Tym bardziej boli, gdy takie nierozważne i niczym
nieuprawnione skojarzenia padają z ust osób zajmujących
eksponowane stanowiska. Ostatnio przytrafiło się to wło-
darzowi Siemiatycz, który po wybuchu wojny w Ukra-
inie podjął decyzję o nieorganizowaniu białoruskich im-
prez w swym mieście, bo „kojarzą się z Białorusią, będą-
cą sojusznikiem Rosji w tej inwazji”.
Wyszło to na jaw, gdy władze Siemiatycz odmówi-
ły Białoruskiemu Towarzystwu Społeczno-Kulturalne-
mu przeprowadzenia rejonowych eliminacji Festiwalu
„Piosenka Białoruska”, zaplanowanych na 21 maja. Nie
miało znaczenia, że do nazwy tegorocznej edycji impre-
zy dodano słowa „solidarni z Ukrainą”, aby – jak napisa-
no na fejsbukowym profilu BTSK – „tym przedsięwzię-
ciem kulturalnym wyrazić nadzieję na szybkie zakończe-
nie straszliwej wojny i podkreślić, że nasze białoruskie
serca pragną pokoju”.
Burmistrz Piotr Siniakowicz w audycji „Pad znakam
Pahoni” w Polskim Radiu Białystok przyznał wpraw-
dzie, że decyzja była podjęta w atmosferze wielkiego
napięcia, gdy „jeszcze nie wiadomo było, jak potoczy
się sytuacja na Ukrainie”. Potem nawiązano rozmowy z
kierownictwem organizacji w celu znalezienia jakiegoś
wyjścia m.in. poprzez zmianę nazwy imprezy bez słowa
„białoruska”. Zdaniem burmistrza możliwość rozwiąza-
nia sytuacji i dalszej współpracy została zaprzepaszczo-
na przez BTSK. Poczuł się on bowiem urażony reakcją
szefostwa organizacji.
Władze BTSK nagłośniły bowiem sprawę w mediach i
poprosiły o interwencję posła Eugeniusza Czykwina oraz
pełnomocnika do spraw mniejszości wojewody podlaskie-
go. Z inicjatywy Czykwina sprawą zajmowała się sej-
mowa komisja mniejszości narodowych i etnicznych. Jej
przewodnicząca Wanda Nowicka wystosowała do burmi-
strza pismo z prośbą o zmianę decyzji i zgodę na zorgani-
zowanie w mieście rejonowych eliminacji festiwalu „Pio-
senka Białoruska 2022”. „Rozumiemy oburzenie władz
miasta z powodu agresji Federacji Rosyjskiej – czytamy
w liście – ale niezrozumiałe jest obwinianie o to obywa-
teli polskich narodowości białoruskiej”.
Burmistrz Siemiatycz był jednak nieugięty, a winę zrzu-
Niedorzeczne skojarzenia
►

7. 7
VI.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
cił na byłego przewodniczącego BTSK Jana Syczewskie-
go, którego pod koniec marca zastąpił na tym stanowi-
sku dotychczasowy zastępca Bazyli Siegień. Otóż Sinia-
kowicz na antenie radiowej zarzucił Syczewskiemu, że
zadzwonił do niego, próbując zastraszyć konsekwencja-
mi z powodu naruszenia konwencji międzynarodowych,
chroniących mniejszości narodowe.
Wtedy współpraca Siemiatycz z BTSK została ostatecz-
nie zerwana. Oprócz eliminacji rejonowych festiwalu pio-
senki białoruskiej każdego roku wspólnie organizowano
też dwie inne białoruskie imprezy – festiwal „Kultura bez
granic” i letni festyn. Aby nie być posądzany o złą wolę,
burmistrz zapowiedział, że miasto samodzielnie zorgani-
zuje imprezę z udziałem białoruskich zespołów.
BTSK podjęło jeszcze próbę znalezienia innego miejsca
w powiecie siemiatyckim dla przeprowadzenia elimina-
cji rejonowych swego festiwalu. Jednak samorządy gmin-
ne też były temu przeciwne. Wówczas przesłuchania dla
wykonawców z rejonu Siemiatycz przeniesiono do Orli.
Odbyły się one tak jak planowano 21 maja w tamtejszym
Gminnym Centrum Kultury. BTSK na fejsbuku „za po-
mocną dłoń” podziękowało wójtowi Leonowi Pawluczu-
kowi i szefowej GOK-u Urszuli Janiel.
Następnego dnia eliminacje rejonowe odbyły się w Dą-
browie Białostockiej. Na portalu iSokolka.eu pod relacją
ze skromnych występów (dwóch zespołów i jednego so-
listy przy niemal pustej widowni) pojawił się komentarz z
„gratulacjami pomysłu prosto z Moskwy” (!?). Inny czy-
telnik natomiast zapytał „skąd są Białorusini w Dąbrowie
– z Białorusi czy z Orli?”.
Takie niedorzeczności można by przemilczeć, bo wy-
nikają z braku elementarnej wiedzy o wielokulturowości
regionu i o tym, że Białorusini mieszkają tu z dziada pra-
dziada. Jest to jednak także oznaka dalece zaawansowa-
nej już polonizacji naszej mniejszości. Obecna sytuacja,
związana z wojną w Ukrainie, w której Białoruś stoi po
stronie agresora, u niektórych wzbudza jak widać szer-
szą awersję, zahaczając o współobywateli nie mających
nic z tym wspólnego.
BTSK, solidaryzując się z narodem ukraińskim, a wcze-
śniej także wobec nasilonego po 2020 r. represyjnego kur-
su reżimu w Mińsku, zerwało współpracę z oficjalnymi
instytucjami w państwie białoruskim. Przedtem podczas
festiwalu piosenki białoruskiej zawsze występował też de-
legowany przez nie zespół zza wschodniej granicy. W tym
roku na zakończenie przesłuchań koncertowych w cha-
rakterze „gości specjalnych” prezentowali się już rodzi-
mi wykonawcy. W Dąbrowie Białostockiej były to Czer-
wone Szpilki z Michałowa.
Jerzy Chmielewski
który upamiętnia zakończenie II
wojny światowej w Europie, około
setki uchodźców z Ukrainy oraz z
Białorusi wraz z dziećmi wznosiło
antywojenne hasła. Wszyscy mieli
ze sobą ukraińskie niebiesko-żół-
te oraz białoruskie biało-czerwo-
no-białe flagi. Uczestnicy pikie-
ty wspólnie odśpiewali ukraiński
hymn oraz inne ukraińskie pieśni.
■9 maja w Bielsku Podlaskim od-
był się centralny etap Festiwalu
„Piosenka Białoruska” dla dzieci i
młodzieży. Wystąpili na nim wyko-
nawcy z całego Podlasia, wyłonie-
ni w eliminacjach rejonowych. Or-
ganizatorem imprezy jest Białoru-
skie Towarzystwo Społeczno-Kul-
turalne.
■13-14 maja w ramach dorocznej ak-
cji Noc Muzeów w regionie nie za-
brakło też inicjatyw promujących
kulturę białoruską. Po raz piąty ta-
kie wydarzenie odbyło sie w Mu-
zeum i Ośrodku Kultury Białoru-
skiej w Hajnówce. Licznie przyby-
li miejscowi mieszkańcy, a także
goście z kraju i zagranicy, obejrze-
li stałe i czasowe wystawy, a zwie-
dzanie uatrakcyjnił występ grające-
go na tradycyjnych dudach białoru-
skich Vitala Voranaua z Poznania
przy akompaniamencie skrzypiec
Urszuli Oleksiak z zespołu Żemer-
wa.
■Oryginalne przedsięwzięcie w Noc
Muzeów odbyło się w cerkwi w Ło-
since w gminie Narew. Pokazano
tam białoruskie kobierce i ręczniki
obrzędowe z regionu Puszczy Bia-
„Ноч музеяў”у Музеі і асяродку беларускай культуры ў Гайнаўцы
Дасланае
фота
►
►

8. 8 VI.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
łowieskiej. Prezentacja nosiła tytuł
„Na ślubnym kobiercu”. Dodatko-
wego nastroju dodawał śpiew para-
fialnego chóru Harmoń. Pomysło-
dawcą i koordynatorką wydarzenia
była Krystyna Chodak z Nowego
Berezowa, hajnowska lekarka i pa-
sjonatka tutejszego folkloru.
■Władysław Pietruk – związany z na-
szym środowiskiem, znany na Pod-
lasiu artysta grafik – został uhono-
rowany Medalem Świętego Izydora
Oracza. Takie wyróżnienia osiem-
nastu osobom zostały wręczone 15
maja w kościele Ducha Świętego w
Białymstoku. Są one przyznawane
za zasługi dla rolnictwa i wsi. Pie-
truk, który mieszka w Królowym
Moście w gminie Gródek, specja-
lizuje się w grafice, dokumentują-
cej architekturę i przyrodę regionu.
Wydał blisko pięćdziesiąt tek z ry-
sunkami oraz kilka większych al-
bumów. Wyspecjalizował się w tym
nurcie, gdy przed laty pracował jako
redaktor graficzny w Niwie. Takie
samo wyróżnienie przypadło po-
chodzącej z Radunina (również w
gminie Gródek) Łucji Orzechow-
skiej, emerytowanej szefowej de-
partamentu edukacji białostockie-
go magistratu. Jest autorką publika-
cji „Dom chlebem pachnący”, któ-
ra opowiada o mieszkańcach jej ro-
dzinnej dwuwyznaniowej wsi.
■20 maja w Siemiatyczach zosta-
ła otwarta nowa hala produkcyj-
na firmy Pronar. Ten największy
producent w Polsce maszyn rol-
niczych, komunalnych i recyklin-
gowych, obecny na rynkach ponad
osiemdziesięciu krajów, jest rów-
nież największym pracodawcą w re-
gionie. Zatrudnia ponad trzy tysiące
pracowników. Kolejne hale produk-
cyjne powstają też w Narwi, gdzie
mieści się centrala firmy. Pronar za-
kupił też prawie dziesięć kolejnych
hektarów terenów inwestycyjnych
pod rozbudowę pozostałych swoich
siedmiu fabryk. Obecny na otwar-
ciu hali w Siemiatyczach były mi-
nister rolnictwa, obecnie dorad-
ca prezydenta Andrzeja Dudy, Jan
KrzysztofArdanowski, nie krył po-
dziwu dla prezesa i głównego wła-
ściciela firmy, Sergiusza Martyniu-
ka. – Patrząc na rozwój tego przed-
siębiorstwa zastanawiam się jak to
możliwe, że wciągu jednego życia
tyle się udało – powiedział.
■Po 20 maja przez kilka dni znowu
17 траўня звыш 115 вучняў апошніх класаў белліцэяў у Бельску
і Гайнаўцы здавалі матуральны экзамен па беларускай мове. Яшчэ
пятнаццаць былі звольненыя як лаўрэаты алімпіяды з гэтага прадмета.
Сёлета моладзь на экзамене мела да выбару тэмы „Што значыць быць
героем” на аснове фрагмента з апавядання Кузьмы Чорнага, аналіз верша
„У асенні вечар” Янкі Купалы або адказ на пытанні да аднаго з фельетонаў
Міраслава Грыкі з Нівы. На здымку першы дзень матуральных экзаменаў
у Гайнаўскім белліцэі. facebook.com/bialorushajnowka
Бельскі дом культуры з імем Ю. Пілсудскага.
Праз памылку?
28 красавіка Бельскаму дому культуры рада горада прысвоіла імя
Маршала Юзэфа Пілсудскага. З такой прапановай яшчэ восенню міну-
лага году выступіла частка радных. Такая ж заява паступіла таксама ад
Фонду аховы спадчыны Бельскай зямлі. Ініцыятары паклікаліся на су-
вязі сям’і Пілсудскіх з Бельскім паветам і горадам Бельск-Падляшскі,
у якім перад вайною на месцы дзе стаіць гэты будынак знаходзіўся На-
родны дом такога ж імя.
Сярод жыхароў такая прапанова выклікала рознагалоссе. Бурмістр
Бельска Яраслаў Бароўскі тэму паддаў грамадскім кансультацыям (пры
дапамозе Фейсбука). Вынік не быў адназначны. Многія выказаліся суп-
раць, паколькі ўспрынялі гэта як чарговую спробу надаць Бельску больш
польскае патрыятычнае аблічча, паколькі гэты горад моцна асацыюецца
з беларускасцю з увагі на такое паходжанне вялікай часткі жыхароў.
Падчас красавіцкай сесіі бельскія радныя па прапанове галасавалі
тройчы. Два разы было столькі галасоў на так, што і на не. Астатнія ўс-
трымоўваліся. Канчаткова вынікам дзевяць за і сем супраць прапанова
была прынята. Радная Яўгенія Крук прызналася, што гэта яе голас быў
вырашальны і што прагаласавала памылкова.
►

9. 9
VI.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
zaczęła tworzyć się kolejka TIR-ów
do polsko-białoruskiego przejścia w
Bobrownikach. Ciężarówki na od-
prawę czekały ponad dobę. Zda-
niem polskich służb utrudnienia
wynikają głównie z czasochłonnej,
szczegółowej kontroli przejeżdża-
jącego granicę UE towaru.
■24 maja wybrano nowego prezesa
Radia Białystok. Został nim Mi-
rosław Bielawski, który przed laty
pełnił już tę funkcję. Nowego sze-
fa białostockiej rozgłośni wybra-
li członkowie Rady Mediów Na-
rodowych. Ze stanowiskiem po-
żegnał się Wojciech Straszyński,
który kierował Radiem Białystok
od marca 2016 r.
■W dniach 25-29 maja odbyły się w
Białymstoku Dni Sztuki Współcze-
snej. W wystawach, spektaklach,
koncertach i spotkaniach uczestni-
czyli nie tylko polscy, ale również
białoruscy i ukraińscy twórcy i ar-
tyści. I tak np. Igor Shugaleev, bia-
łoruski aktor i performer, wystąpił
w perfomace’u, w którym pokazał
emocje zatrzymywanych bezpraw-
nie Białorusinów, torturowanych
i doświadczających przemocy w
swoim kraju. Do Białegostoku za-
witała też znana młoda białoruska
artystka, laureatka Paszportu Poli-
tyki, Jana Shostak.Wystawiono bia-
łoruski spektakl „1.8 M” projektu
WEDA. Tytuł sztuki to nawiązanie
do 1,8 metra kwadratowego – tyle
miejsca jest przeznaczone dla oso-
by w przepełnionych białoruskich
więzieniach. Organizatorem całe-
go przedsięwzięcia jest Białostoc-
ki Ośrodek Kultury.
■Powstająca 186-kilometrowa za-
pora na polsko-białoruskiej grani-
cy ma już pierwsze uszkodzenia,
choć zbudowano dotychczas tyl-
ko 50-kilometrowy jej odcinek. In-
truzi już przepiłowali jeden z me-
talowych elementów ogrodzenia, a
w innym miejscu (niedaleko Kuź-
nicy) pojawiły się dwa podkopy.
Polskie władze poinformowały, że
prace przy wznoszeniu zapory idą
zgodnie z planem i zostaną zakoń-
czone jeszcze w pierwszej połowie
tego roku.
■Część trwających przez cały maj
międzynarodowych manewrów
wojskowych NATO „Defender
Europe – 2022” odbywała się na
Podlasiu. Polscy, amerykańscy i
szwedzcy żołnierze pod Nowo-
grodem ćwiczyli m.in. forsowanie
Narwi. 19 maja manewry obser-
wowali prezydent Andrzej Duda,
szef MON Mariusz Błaszczak i
ambasador USA w Polsce Mark
Brzeziński. Manewry NATO mia-
ły m.in. usprawnić reakcję sojuszu
na ewentualny atak przez tzw. prze-
smyk suwalski.
■Portal Cerkiew.pl ma 20 lat.Ten naj-
większy polski serwis internetowy o
prawosławiu rozpoczął swoją dzia-
łalność w maju 2002 r.
■Znacząco pogarsza się sytuacja
firm branży turystycznej na Podla-
siu. W związku z rozporządzeniem
MSWiA, do końca czerwca obowią-
zuje zakaz wstępu do 183 miejsco-
wości strefy przygranicznej. Szacu-
je się, że w związku z tym obłożenie
hoteli i pensjonatów wynosi obec-
nie zaledwie 20-30 proc. Przedłu-
żający się kryzys na granicy skut-
kować może wieloma bankructwa-
mi, uważają lokalni przedsiębiorcy
branży turystycznej.
У Польшчы
■Pod koniec kwietnia ministerstwo
rolnictwa potwierdziło, że Biało-
ruś znosi częściowo embargo na
polskie produkty spożywcze. Zno-
wu będzie można eksportować pol-
skie jabłka i gruszki, a także papry-
kę, sałatę i inne warzywa. Zdaniem
komentatorów, w ten sposób Biało-
ruś zabezpiecza się przed brakami
żywności i wzrostem cen. Przypo-
mnijmy, że w odpowiedzi na pol-
skie sankcje w związku kryzysem
migracyjnym, od 1 stycznia 2022
r. Mińsk wprowadził embargo na
mięso wołowe, wieprzowinę, mle-
ko i przetwory mleczne, owoce, wa-
rzywa, orzechy, wędliny i wyroby
cukiernicze.
■6 maja w warszawskim klubie „Po-
tok” odbył się koncert legendarnej
białoruskiej folk-metalowej kape-
li Znich (Зніч). Występ był wyra-
Праф. Лявон Тарасэвіч
з пачэсным званнем
У чэрвені Універсітэт у Беластоку бу-
дзе адзначаць 25-годдзе свайго існаван-
ня як самастойнай вышэйшай навучаль-
най ўстановы. Раней была яна філіялам
Варшаўскага ўніверсітэта.
З нагоды юбілею ўніверсітэцкі Сенат
прыняў рашэнне прысвоіць званне doctor honoris causa свайму перша-
му рэктару праф. Адаму Ямрузу і мастаку праф. Лявону Тарасэвічу (на
здымку). Рэктар праф. Роберт Цібароўскі сказаў, што гэта вялікі гонар у
юбілейным годзе ў такі спосаб ушанаваць іх вышэйшым акадэмічным
званнем.
У выпадку Тарасэвіча падкрэслены былі яго заслугі ў грамадскай дзей-
насці ў карысць шматкультурнасці Падляшша і польска-беларускага па-
межжа, што з’яўляецца ён старшынём Фонду Віла Сакратас, які прапагуе
ідэі з творчасці і спадчыны Сакрата Яновіча.
Дагэтуль званне doctor honoris causa беластоцкага ўніверсітэту было
прысвоена 21-й асобе. Варта згадаць, што разам з ператварэннем філія-
ла ў самастойны ўніверсітэт была ў ім паклікана таксама кафедра бела-
рускай культуры. На жаль, дзесяць гадоў таму яе ліквідавалі.
Фота са старонкі Універсітэта ў Беластоку (аўтар Міхал Грэсь)
►

10. 10 VI.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
zem solidarności z prześladowany-
mi przez reżim Łukaszenki artysta-
mi, jak również z tymi Białorusi-
nami, którzy na ochotnika walczą
przeciwko Rosjanom w Ukrainie.
Znich istnieje na białoruskiej scenie
muzycznej ponad 25 lat, ma na swo-
im koncie siedem albumów. Kapela
wielokrotnie występowała na scenie
Festiwalu Muzyki Młodej Białorusi
Basowiszcza w Gródku.
■9 maja podczas rosyjskich obcho-
dów DniaZwycięstwawWarszawie
został oblany czerwoną farbą amba-
sador Federacji Rosyjskiej Siergiej
Andriejew. Stało się to podczas pró-
by złożenia kwiatów na Cmentarzu-
Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich
w Warszawie. Czynu tego dokona-
ła Iryna Zemlana, ukraińska emi-
grantka, ekspertka ds. bezpieczeń-
stwa dziennikarzy. Polskie MSZ
wyraziło ubolewanie z powodu za-
istniałego incydentu.
■13 maja polski rząd przyjął uchwa-
łę dotyczącą wypowiedzenia poro-
zumienia z Rosją ws. budowy sys-
temów gazociągów do tranzytu
gazu przez terytorium Rzeczypo-
spolitej Polskiej i dostawach rosyj-
skiego gazu z Rosji. Decyzja pol-
skich władz dotyczy tzw. Jamału.
Pod koniec kwietnia Rosja wstrzy-
mała dostawy gazu do Polski (Pol-
ska nie chciała płacić za gaz w ru-
blach, jak żądali Rosjanie). Gazo-
ciąg jamalski jest główną arterią do-
starczającą gaz dla Europy i prze-
biega przez tereny Rosji, Białorusi,
Polski i Niemiec.
■16 maja na aukcji w Desa Unicum
za 16 tys. zł sprzedano obraz biało-
ruskiej artystki Jany Shostak „Ko-
lekcja”. Przedstawia on suknię, w
której wystąpiła ona podczas gali
Paszportów Polityki. Znajdują
się na niej portrety ponad tysiąca
więźniów politycznych odsiadują-
cych wyroki w Białorusi. Artystka
część dochodu ze sprzedaży obrazu
przeznaczyła na pomoc dla takich
osób. Pochodząca z Grodna Biało-
rusinka ma 28 lat, a od 17. roku ży-
cia mieszka w Polsce. Jej najsłyn-
niejszym artystycznym działaniem
jest „minuta krzyku”, które zro-
dziło się z potrzeby protestu wo-
bec fali prześladowań, która prze-
toczyła się przez Białoruś po sfał-
szowanych przez Łukaszenkę wy-
borach. 24 maja w Poznaniu Jana
Shostak odebrałą nagrodę „Gigant
2021”, przyznaną przez miejscowy
oddział Gazety Wyborczej.
■24 maja metropolita Sawa poin-
formował, że przedstawiciele Cer-
kwi prawosławnej w Polsce nie
będą brali udziału w posiedze-
niach Polskiej Rady Ekumenicz-
nej, gdy będą w nich uczestniczy-
ły niedawno wyświęcone prezbiter-
ki Kościoła Ewangelicko-Augsbur-
skiego. 7 maja w kościele luterań-
skim w Warszawie ordynowanych
zostało dziewięć dotychczasowych
diakonek.Wliście adresowanym do
bp. Andrzeja Malickiego z Kościo-
ła Ewangelicko-Metodystycznego,
który pełni funkcje prezesa PRE,
metropolita Sawa napisał, że „Pol-
ski Autokefaliczny Kościół Pra-
wosławny, zachowując naukę Św.
Apostołów i Praojców, takiej prak-
tyki nie uznaje”, zastrzegając że
„w przypadku nasilenia się proble-
mu członkostwo PAKP w Polskiej
Radzie Ekumenicznej zostanie za-
wieszone”.
У Беларусі
■4 maja w Mińsku w wieku 87 lat
zmarł Stanisłaŭ Szuszkiewicz,
pierwszy przywódca niezależnej
Białorusi. 8 grudnia 1991 r. razem
z ówczesnymi przywódcami Rosji
Borysem Jelcynem i Ukrainy Le-
onidem Krawczukiem podpisał w
imieniu Białorusi porozumienie
białowieskie o rozwiązaniu ZSRR.
Do wyboru w 1994 r. Aleksandra
Łukaszenki na prezydenta pełnił
rolę głowy państwa białoruskiego
jako przewodniczący Rady Naj-
wyższej Republiki Białorusi. Póź-
niej był w opozycji do Łukaszenki,
którego rządy zdecydowanie kryty-
kował. Stanisłau Szuszkiewicz uro-
dził się 15 grudnia 1934 r. w Miń-
sku. Tu ukończył studia fizyczno-
matematyczne na Białoruskim Uni-
wersytecie Państwowym, a w 1973
r. otrzymał tytuł profesorski. W po-
litykę zaangażował się dopiero po
wybuchu w elektrowni atomowej w
Czarnobylu. Msza żałobna za zmar-
łego odbyła się 7 maja w katolickim
kościele katedralnym pod wezwa-
niem Najświętszej Marii Panny w
Mińsku. Ceremonia nie miała cha-
rakteru uroczystości państwowej
– Alaksander Łukaszenka nie zło-
żył nawet zwyczajowych kondolen-
cji rodzinie zmarłego. Podobnie po-
stąpiła BiałoruskaAkademia Nauk,
która „zapomniała” o swoim wybit-
nym członku. Księgę kondolencyj-
ną wystawili w Wilnie białoruscy
opozycjoniści. Stanisłaŭ Szuszkie-
wicz został pochowany na stołecz-
nym Cmentarzu Północnym, a nie
na Wschodnim, gdzie leżą osoby
zasłużone. Czyt. str. 21
Прыемна нам паведаміць, што
19 траўня супрацоўніца Часопіса
Тамара Болдак-Яноўская (на
здымку) атрымала ўзнагароду
прэзідэнта Ольштына „za wy-
jątkowy tomik poetycki „Szczę-
ście”, potwierdzający wysoki po-
ziom artystyczny Autorki w sło-
wie poetyckim i ekspresji ilustra-
cyjnej”. Віншуем!
►

11. 11
VI.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
■5 maja sąd w Mińsku skazał na trzy
miesiące aresztu 37-letniego Iwa-
na Karabelnikaua za napisanie na
płocie „NIE DLA WOJNY”, poin-
formowało Centrum Obrony Praw
Człowieka „Wiasna”. Według aktu
oskarżenia, skazany 1 marca bę-
dąc w stanie nietrzeźwym chciał
uszkodzić mienie w miejscu pu-
blicznym i na powierzchni beto-
nowego płotu namalował czerwo-
ną farbą wspomniany napis. Spo-
wodowało to „znaczne obniżenie
wartości estetycznej betonowego
ogrodzenia” oraz szkodę material-
ną w wysokości 14 rubli 59 kopie-
jek (ok. 20 złotych) dla „Autokom-
binatu nr 2”.
■9 maja w całej Białorusi obcho-
dzono Dzień Zwycięstwa. Główne
uroczystości z udziałemAleksandra
Łukaszenki odbyły się w Mińsku.
Białoruski dyktator oprócz trady-
cyjnych propagandowych przemó-
wień, odnosił się do toczącego się w
Ukrainie konfliktu, a także pogroził
Polsce, która miałaby chcieć zaata-
kować jego kraj. Łukaszenka mó-
wił też o współpracy wojskowej z
Rosją oraz o „biedzie” panującej na
Zachodzie, w tym w Polsce.
■Polska przy wsparciu Zachodu,
w tym USA, chce zaanektować
zachodnią Białoruś i zachodnią
Ukrainę – twierdzi białoruski dyk-
tatorAleksander Łukaszenka. Oba-
wy te spowodowały m.in. wzrost li-
czebności białoruskiej armii na za-
chodniej granicy kraju.10 maja szef
Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych
Białorusi generał Wiktar Hulewicz
przekazał informację, iż jego kraj
zwiększył ilość wojsk przy granicy
z Polską, Ukrainą i Litwą. – Zwięk-
szono obecność jednostek wojsko-
wych wraz z siłami obrony przeciw-
lotniczej i rakietowej w celu przy-
gotowania wojsk do „nieoczekiwa-
nego” natarcia na wypadek wojny
– uzasadniał podjęte kroki Alek-
sander Łukaszenka, winiąc USA
ich sojuszników za obecne napię-
cia na granicach.
■Wojna kolejowa w Białorusi wciąż
trwa. Ofiarą ataków partyzantów
pada drobna infrastruktura przy
torach, w tym np. systemy stero-
wania. Władze zatrzymały co naj-
mniej 48 osób.
■Zmarły w Białorusi polski dezer-
ter, szeregowy Emil Czeczko, zo-
stał pochowany na polskim cmen-
tarzu wojskowym we wsi Dołchi-
nów, wśród bohaterów wojny pol-
sko-bolszewickiej. Pogrzeb urzą-
dziły białoruskie władze. Trum-
nę zmarłego okryto biało-czerwo-
ną flagą, wieniec ozdobiono wstę-
gą z napisem głoszącym, że jest on
„wyrazem wdzięczności od naro-
du polskiego dla patrioty”. Przy-
pomnijmy, iż Czeczko został zna-
leziony martwy w swoim mieszka-
niu w Mińsku, zdaniem władz sam
odebrał sobie życie. Wcześniej bia-
łoruski reżim wykorzystywał pol-
skiego dezertera do propagando-
wych akcji oczerniających polskie
służby działające na polsko-biało-
ruskiej granicy.
■14 maja został oficjalnie odwołany
ze stanowiska Uładzimir Czuszaŭ,
ambasador Białorusi w Polsce. Je-
sienią 2020 r. z inicjatywy strony
Станіслаў Шушкевіч (1934-2022) як
першы кіраўнік незалежнай Бела-
русі. Фота з пачатку дзевяностых
гадоў
Радаўніца ў вёсцы Будзішча Чачэрскага р-на
►

12. 12 VI.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
białoruskiej ambasadorzy Polski
i Białorusi zostali odwołani „na
konsultacje” do swoich krajów.
Miało to związek z kryzysem mi-
gracyjnym i napiętymi polsko-bia-
łoruskimi stosunkami. Czuszaŭ był
ambasadorem w Polsce od marca
2019 r.
■Władze obwodu grodzieńskiego
zdecydowały, że do Polski i Li-
twy przez okres tzw. bezwizu, któ-
ry trwał do 16 maja, można było
bez ograniczeń wywozić produk-
ty żywnościowe. Wcześniej po-
dobną decyzję podjęły władze ob-
wodu witebskiego. Jednak w prze-
ciwieństwie do Witebska, w Grod-
nie postanowiono umożliwić lu-
dziom wywóz żywności nie tyl-
ko w święta i weekendy, ale przez
cały okres działania trybu bezwizo-
wego. Przepis dotyczył jednak wy-
łącznie osób fizycznych, które za-
bierają produkty żywnościowe tzw.
na własny użytek.
■16 maja funkcjonariusze Głównego
Wydziału ds. Przestępczości Zor-
ganizowanej i Korupcji (HUBA-
ZiK) MSW – formacji kierującej
w Białorusi represjami polityczny-
mi – zatrzymali wydawcę białoru-
skojęzycznych książek Andreja Ja-
nuszkiewicza oraz pracownicę księ-
garni Nastę Karnacką. Zarekwiro-
wano też ponad 200 książek. Zda-
niem władz, „wewnętrzni wrogowie
Białorusi, którzy w 2020 r. wysłali
ludzi na ulice, usiłowali otworzyć
księgarnię z literaturą nazistowską
i ekstremistyczną”.
■Po otwarciu w kwietniu przez Mińsk
bezwizowego ruchu pomiędzy Bia-
łorusią a Litwą i Łotwą, część tam-
20 траўня сотні людзей з усёй Беларусі прыбылі ў Жыровічы на свята
Жыровіцкай Іконы Божай Маці, што знаходзіцца ў тутэйшым Свята-Ус-
пенскім саборы. Старынны храм (быў узведзены ў 1613 г.) пачалі нядаўна
аднаўляць. Да сярэдзіны ХІХ стагоддзя захоўвалася ў ім „Жыровіцкае
евангелле” –беларускі рукапісны помнік з ХV стагоддзя, які цяпер зна-
ходзіцца ў Літве..
Радыё
Рацыя
Ідзе падрыхтоўка да аднаўлення і рэканструкцыі
мемарыяла „Хатынь” у Лагойскім раёне пад Мінскам.
Будзе там пабудаваны яшчэ музей прысвечаны ахвярам
з беларускага народа падчас Другой сусветнай вайны.
Паколькі ёсць сігналы, што ўсе шыльды і надпісы бу-
дуць аформлены па-руску, узнікла грамадская ініцыя-
тыва, каб да гэтага не дапусціць. Занепакоены людзі па-
чаліслацьзваротыўМінскіаблвыканкамззаклікам,каб
уся візуальная інфармацыя ў мемарыяльным комплексе
была на беларускай мове. Найперш таму, што на ёй раз-
маўляла насельніцтва вёсак пацярпеўшае ад фашыстаў,
якому прысвечаны гэты асаблівы помнік „Хатынь”.
Быў аб’яўлены конкурс на канцэпцыю абнаўлення
комплексу і цяпер разглядаюцца заяўленыя праекты.
Аўтары зваротаў у Мінскі аблвыканкам пабойваюц-
ца, што падчас рэканструкцыі цалкам скасуюць бела-
рускую мову так, як у адкрытым некалькі гадоў таму
мемарыяльным комплексе „Боркі” ў Кіраўскім раёне
Магілёўскай вобласці. Там практычна ўсе надпісы на
рускай мове.
Адкрыццё мемарыяльнага комплексу „Хатынь” ад-
былося 5 ліпеня 1969 г. Ён прысвечаны памяці 149-ці
жыхароў гэтай неіснуючай ужо вёскі, якіх 22 сакавіка
1943 г. гітлераўцы загналі ў стадолу. Сцены аблілі бен-
зінам і падпалілі. Ахвяры згінулі ў агні або ад стрэлаў
з аўтаматаў і кулямётаў. Палова ахвяр зверскага зла-
чынства былі гэта дзеці да 16-гадовага ўзросту. Усе
загінуўшыя размаўлялі па-беларуску, не па-руску...
Аддайце належную даніну памяці ахвярам
і мове, на якой размаўлялі!
►

13. 13
VI.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
tejszych polityków nieprzychylnie
odniosła się do tego faktu. Ich zda-
niem, w „przyjaznym” ruchu Łu-
kaszenki tkwi podstęp, który ma
umożliwić sprawniejsze działa-
nie służbom wywiadowczym oraz
lepszy przepływ waluty wraz od-
wiedzającymi Białoruś obywatela-
mi państw bałtyckich. Sztab Świa-
tłany Cichanoŭskiej zaapelował
wprost do Litwinów o niekorzy-
stanie z „bezwizu”, który zdaniem
jego członków będzie wspierać fi-
nansowo białoruski reżim.
■17 maja został zatrzymany Mak-
sim Pazniakoŭ, lider Białoruskie-
go Niezależnego Związku Zawo-
dowego.
■Aleksander Łukaszenka podpisał
projekt ustawy o zmianie kodeksu
karnego. Według obowiązujących
obecne nowych zasad, nawet za
próbę popełnienia aktów terroryzmu
może grozić kara śmierci przez roz-
strzelanie. W nowej wersji kodek-
su karnego rozszerzono zakres sto-
sowania kary śmierci – teraz jest to
możliwewprzypadkuaktówterrory-
zmu, czy to międzynarodowego, czy
wewnętrznego, na przykład za „za-
bójstwo osoby zajmującej stanowi-
sko państwowe lub publiczne popeł-
nione w związku z jej działalnością
państwowąlubpublicznąwceluwy-
warcia wpływu na decyzje władz”.
■W Białorusi zakazane ma być roz-
powszechnianie słynnej powie-
ści Georga Orwella „Rok 1984”.
Książka wydana w 1949 r. opo-
wiada o totalitarnej rzeczywistości
fikcyjnego państwa, która w zim-
nowojennej rzeczywistości nabie-
rała szczególnego charakteru. Po-
wieść była zabroniona w ZSRR aż
do 1987 r., gdyż za bardzo przypo-
minała tamtejszą totalitarną rzeczy-
wistość. W 1992 r. została przetłu-
maczona na język białoruski.
У свеце
■12 maja Gazprom poinformował,
że w efekcie wprowadzonych przez
Rosję sankcji nie może więcej uży-
wać gazociągu jamalskiego do prze-
syłu gazu na zachód. Właścicielem
polskiego odcinka gazociągu jest
spółka EuRoPol Gaz, która znalazła
się na tzw. liście sankcyjnej. W rze-
czywistości przepływ gazu Jamałem
ustał wraz ze wstrzymaniem przez
rosyjski koncern dostaw do Polski
27 kwietnia po tym, jak w ramach
sankcji za agresję Rosji na Ukrainę
polski rząd wstrzymał Gazpromowi
wykonywanie praw z akcji w EuRo-
Pol Gazie oraz zamroził dywidendy
z tytułu posiadania tych akcji.
■Ukraińska grupa Kalush Orchestra
wygrała 66. Konkurs Piosenki Eu-
rowizji w Turynie. Artyści wyko-
nali dedykowany matkom utwór pt.
„Stefania”. Polska zajęła 12. miej-
sce, zaś Rosja i Białoruś zostały
wcześniej wykluczone z udziału
w konkursie.
■16 maja walczący w Ukrainie bia-
łoruski batalion im. Kastusia Kali-
nouskiego poinformował o śmier-
ci jednego z ochotników. Ciężko
rannego dowódcy plutonu Paw-
ła, ps. Wołat, nie zdążono dowieźć
do szpitala. Jest on szóstym Bia-
łorusinem, który zginął w obro-
nie Ukrainy przed rosyjską agre-
sją. Inni znani polegli to: Dzmitryj
(Hans) Rubaszeuski, Ilia (Litwin)H-
renau, Dzmitryj (Terror) Apanaso-
wicz, Kanstancin (Feniks) Dubajło,
Alaksiej (Tur) Skobla.
■21 maja walczący w Ukrainie bia-
łoruscy ochotnicy ogłosili, że w
miejsce dotychczasowego batalio-
nu powstanie pułk im. Konstante-
go Kalinowskiego. W jego skład
wejdą batalion „Litwin” i batalion
„Wołat” (nazwy powstały na cześć
poległych białoruskich żołnierzy).
Przekształcenia jednostki wynikają
A. Łukaszenka:„Polacy proszą, by mogli
u nas kupić choć gryczanej kaszy i soli...”
W połowie maja Białoruś przedłużyła do końca roku bezwizowy ruch gra-
niczny dla obywateli Litwy i Białorusi. Został on wprowadzony 15 kwietnia
na miesiąc, głównie z myślą o odwiedzinach bliskich w okresie wielkanocnym,
w tym grobów rodzinnych na cmentarzach na Radaunicu. Białoruski MSZ w
oficjalnym komunikacie wyraził przekonanie, że z takich ułatwień skorzysta
wielu Litwinów i Łotyszy, którzy dzięki temu „uzyskają obiektywny pogląd
o obecnej sytuacji w Białorusi, polityce i gospodarce państwa”.
Ułatwienia w przekraczaniu granicy nie obejmują jednak Polaków, choć
po przerwie covidowej obywatelom RP przywrócono na początku kwietnia
możliwość wjazdu w celach turystycznych do przygranicznej strefy bezwi-
zowej na Grodzieńszczyźnie i w okolicach Brześcia. Dlaczego w pełni nie
zniesiono obowiązku wizowego, Alaksandr Lukaszenka wyjaśnił w osobli-
wym przemówieniu z okazji prawosławnych Świat Wielkanocnych na spotka-
niu z wiernymi w parafii Kopyś nad Orszą na wschodzie kraju. Powiedział,
że w wyniku sankcji nałożonych przez Zachód na Rosję i Białoruś po wybu-
chu wojny w Ukrainie w „bogatej dotąd Polsce” zabrakło podstawowych ar-
tykułów żywnościowych. – Stoją przy granicy ,i proszą, byśmy ich wpuścili
na Białoruś – wmawiał Łukaszenka. – Bo nawet gryczanej kaszy, nawet soli
tam nie ma! Proszą, byśmy dali im kupić trochę soli!
Tydzień wcześniej białoruskie władze wprowadziły ograniczenie w wywo-
zie z kraju, mąki, kaszy i soli do jednego kilograma na osobę.
Zadziwiająca i odbiegająca od rzeczywistości retoryka Łukaszenki ma cha-
rakter propagandowy. Wpisuje się w jego usilną krytykę i poniżanie Polski
jako wroga Białorusi. 23 maja podczas spotkania z Władimirem Putinem w
Soczi Łukaszenka wypowiedział kuriozalne słowa o tym, że „Polacy są go-
towi zabrać zachodnią Ukrainę i taka jest ich strategia też na zachodniej Bia-
łorusi”.
►

14. 14 VI.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
m.in. z rosnącej liczbę ochotników
zasilających jego szeregi.
■22 maja prezydent Andrzej Duda
przebywał z wizytą w Kijowie. Spo-
tkał się z ukraińskim prezydentem
Wołodymyrem Zełenskim, wystą-
pił także z przemówieniem na fo-
rum tamtejszego parlamentu. Pol-
ski prezydent był pierwszym przy-
wódcą kraju, który wystąpił w tej
roli, od czasu rozpoczęcia agresji
rosyjskiej na Ukrainę.
■23 maja w Soczi doszło do spotka-
niaAleksandra Łukaszenki zWładi-
mirem Putinem. Przedmiotem roz-
mów było zacieśnienie współpracy
Rosji i Białorusi w ramach ZBiR-u
(Związku Białorusi i Rosji).
■Białoruskie Stowarzyszenie Dzien-
nikarzy (BAŻ) zostało laureatem
Nagrody UNESCO Wolności Pra-
sy im. Guillermo Cano. Jest ona
przyznawana za znaczący wkład w
wolność słowa. W lutym 46 krajów
nominowało Białoruskie Stowarzy-
szenie Dziennikarzy do tej nagrody.
Poparło je również wiele organiza-
cji dziennikarskich z całego świa-
ta. W lipcu 2021 r. BAŻ zostało zli-
kwidowane przez reżim Łukaszen-
ki, mimo to organizacja wciąż ist-
nieje i działa na emigracji.
■Ukraina będzie budować wąskie
tory kolejowe, aby zintegrować
ukraińskie koleje z europejskimi –
zapowiedział premier Ukrainy De-
nis Szmyhal na posiedzeniu rządu
24 maja. Projekt obejmie począt-
kowo duże miasta, po czym zosta-
nie rozszerzony na cały kraj. Dzia-
łanie te wiążą się z planami Komi-
sji Europejskiej, która zapropono-
wała w połowie maja ustanowienie
„korytarzy solidarnościowych”, aby
Ukraina mogła eksportować swo-
je zboża i importować potrzebne
jej towary.
■Rosja i Białoruś zostały wykluczo-
ne przez Międzynarodowy Komitet
Olimpijski z przetargu do nabywa-
nia praw telewizyjnych. A to ozna-
cza, że nie pokażą one w 2026 r.
zimowych igrzysk olimpijskich w
Mediolanie i Cortinie d’Ampezzo
oraz letnich w 2028 r., które odbędą
się w LosAngeles. MKOl nie przy-
jął dokumentów przetargowych od
tych dwóch krajów wskazując jako
przyczynę agresję Rosji na Ukra-
inę. ■
На 96-ым годзе жыцця ў Сомерсеце (Нью-Джэрсі)
памёр Янка Запруднік (сапр. Сяргей Вільчыцкі), вя-
домы дзеяч беларускай дыяспары ў ЗША, гісторык,
рэдактар, публіцыст. Нарадзіўся ў 1926 г. у мястэчку
Мір у Заходняй Беларусі, тады пад Польшчай, у сям’і
настаўнікаў. Там скончыў пачатковую школу, а пасля ў
Баранавічах – ужо падчас нямецкай акупацыі – прагім-
назію і тры гады адвучыўся яшчэ ў гандлёвай школе.
Належаў да Саюза беларускай моладзі. Летам 1944 г.
быў вымушаны ўцякаць з Беларусі, бо на радзіме ча-
калі яго толькі савецкія канцлагеры.
Апынуўся спярша ў амерыканскай зоне ў Нямеч-
чыне, дзе ў 1947 г. скончыў славутую Беларускую
гімназію імя Янкі Купалы, а год пазней пераехаў ў
Англію і там тры гады працаваў у вугальных шахтах.
У 1950 г. паступіў на гістарычны факультэт універсі-
тэта ў Лювене ў Бельгіі, які закончыў у 1954 г. і пачаў
працаваць у беларускай секцыі „Радыё Вызваленне”
(перайменаваным пазней на „Радыё Свабода”). Пра-
цягнуў працу пераехаўшы ў 1957 г. у ЗША, дзе ў 1969
г. атрымаў ступень доктара гісторыі Нью-Ёркскага ўні-
версітэта.
Янка Запруднік быў адной з галоўных постацяў
беларускай дыяспары ў ЗША, з’яўляўся рэдактарам
газеты „Беларус”, сябрам Беларуска-амерыканскага
задзіночання (БАЗА), актыўна ўдзельнічаў у жыцці
беларускіх праваслаўных прыходаў.
Ён – таксама аўтар шматлікіх кніг, публікацый. Пісаў
– пад псеўданімам Cяргей Ясень –вершы, пераважна
патрыятычныя. На словы аднаго з іх Данчык (Багдан
Андрусышын) у 1985 г. запісаў папулярную песню
„Каханая”. У 90-х гадах у Мінску выйшла кніга Янкі
Запрудніка „Беларусь на гістарычных скрыжаваннях”,
а ў Нью-Ёрку яго тоўстая „Дванаццатка” пра сябе і
адзінаццаць сяброў, якія на эміграцыі адразу пасля
вайны далі прысягу служыць Беларусі.
Пасля 1991 г., калі Беларусь абвясціла незалежнасць,
часта наведваў радзіму, удзельнічаў у з’ездах Згурта-
вання беларусаў свету „Бацькаўшчына”. Прыязджаў
таксама на Беласточчыну. Аднойчы ў 2004 г. наведаў
рэдакцыю „Часопіса”. Пакінуў па сябе сімпатычнае
ўражанне як ветлівага чалавека, вельмі адданага бела-
рускай справе. Вечная памяць.
Памёр адзін з найбольш вядомых беларусаў у ЗША
Янка Запруднік (1926-2022)
►

15. 15
VI.2022
Czasopis
n
Reportaż
Wojna na Ukrainie od 24 lutego ciągle do-
minuje w rozmowach w pracy, w domu,
ze znajomymi i przypadkowo spotkanymi.
Interesuje chyba każdego, kto z dala ob-
serwuje wydarzenia u naszego wschod-
niego sąsiada.
Każdy jak może pomaga uchodźcom stamtąd. No nie,
przesadzam, może nie każdy, choć takie odczucia domi-
nują po informacjach w polskich mediach i w kręgu zna-
jomych. A tu nagle na przystanku w Białymstoku, rano za-
gadnęła mnie starsza kobieta: „Najechało ich tutaj… Pani
chyba nie wie, co Ukraińcy wyczyniali z Polakami, a te-
raz tu do nas jadą, by im pomagać”. Po niedospanej nocy
taki potok słów natychmiast mnie obudził. Zanim nadje-
chał mój autobus zdążyłam tylko powiedzieć, że i Polacy
nie byli święci, nawet tu u nas na Białostocczyźnie. I że
wojna jest straszna i każdy ucieka, gdzie może. Taki obraz
uchodźstwa z Ukrainy widziałam 8 marca na dworcu War-
szawa Wschodnia. Wszystkie naczytane dotychczas wę-
drówki ludów stanęły mi przed oczami. Nasi też uciekali
w głąb Rosji w 1915 r. od wojny właśnie.
Iryna – kosmetolog
Na dworcu Gdańsk Główny do pociągu, który jedzie do
Berlina, za każdym razem wsiada mnóstwo Ukraińców.
Czasem trzeba im pomóc w komunikacji słownej. Pobyli
trochę w Trójmieście, jadą zobaczyć, jak jest w Niemczech,
szukając schronienia od wojny. Starsi, młodsi, dzieci… W
przedziale siedzę z Iryną z Doniecka. Do Gdańska przy-
jechała z córką i czteroletnią wnuczką, którą przyjęto do
przedszkola. Przez dwa tygodnie wynajmowały mieszka-
nie w Gdańsku za 500 dolarów. Trudno o pracę, a i dziec-
kiem z dala od domu ktoś się musi zająć.
Iryna ma mieszkanie w Doniecku. Tam też miała swój
gabinet kosmetyczny do 2014 r. Wtedy przeniosła się ze
względów bezpieczeństwa do Kijowa.Wynajęła tam miesz-
kanie i otworzyła gabinet kosmetyczny. Od czasu do czasu
odwiedzała swoje mieszkanie w Doniecku.Akurat 23 lute-
go stamtąd wracała do Kijowa. Zmęczona podróżą usnęła
i nie mogła uwierzyć w wojnę następnego dnia rano, gdy
rodzina budziła ją z głębokiego snu. Zebrały z córką naj-
potrzebniejsze rzeczy i wyjechały do Polski. A tu też nikt
na nie nie czekał. Trzeba było znaleźć jakieś lokum, by za
zgromadzone oszczędności jakoś egzystować. Iryna jechała
do Berlina, a stamtąd na dwa dni do Szwajcarii do koleżan-
ki. Zobaczyć, jak tam jest. Wynajęła sobie na dwa dni ho-
tel, bo koleżanka mieszka z rodziną. Konieczność zamiesz-
kania nawet z najbliższą rodziną przyczynia się często do
ostrej wymiany zdań, konfliktów wśród najbliższych, sku-
pionych na niewielkiej powierzchni, stojących przed wielki-
mi niewiadomymi: kiedy się skończy wojna? Gdzie tu zna-
leźć pracę i z czego się utrzymywać? Zdecydowana więk-
szość uchodźców uciekała od wojny z nadzieją, że szybko
wrócą do własnych domów, nie myśleli, że będą w Polsce
zmuszeni pozostać na dłużej, zwłaszcza ci, którzy przyje-
chali ze wschodnich terenów Ukrainy.
Katia i Żenia
Do Berlina, tyle że przez Warszawę, jechała też trzydzie-
stoletnia Ania z dwuipółrocznym Żenią. Stała z bagażami
w tłumie na korytarzu, bo nie miała miejscówki. Sama o
kulach, gdyż dwa lata temu, jadąc do pracy w Polsce z ob-
wodu chersońskiego, miała wypadek. Jest po dwóch ope-
racjach kolana i nadziei nie ma na poprawę. Przez dwa ty-
godnie mieszkała w Gdańsku-Oliwie w centrum wolon-
tariatu w siedmioosobowym pokoju. Oprócz niej matka z
piątką dzieci, która małemu Żeni nie pozwalała brać zaba-
wek, którymi bawiły się jej dzieci. Potem był pensjonat w
Juracie. Tam w pokoju dokwaterowano im jeszcze jedną
kobietę, chociaż obok mieszkała jedna Ukrainka, ale po-
nieważ się ciągle modliła, nie można było do niej nikogo
dokwaterować. Katię z Żenią miała zabrać do siebie jakaś
rodzina, ale jak zobaczyli „żywe dziecko”, odmówili. Ka-
tia mówi, że straciła wszystkie oszczędności – w Juracie
wszystko drogie, i jedzie do Berlina, do matki chrzestnej
Żeni. W Niemczech mieszka też jego ojciec, z którym Ka-
tia rozeszła się. Po drodze na noc zatrzymują się w War-
szawie – tam mieszka jej mama. A rano jadą do Berlina.
Może tam będzie lepiej…
Karolina – germanistka
Karolina pochodzi z Tucholi. Ukończyła germanistykę
na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. W
sezonie – od maja do października - prowadzi pensjonat w
Pucku, a poza sezonem zajmuje się tłumaczeniami, prywat-
nie uczy też języka niemieckiego. Gdy zaczęła się wojna
na Ukrainie, zgłosiła do władz Pucka chęć przyjęcia trzech
uchodźców. Dość długo na nich czekała. Zgłosiły się trzy
kobiety, a potem one na kolanach i ze łzami w oczach pro-
Ukrainki i my
Helena Głogowska
►

16. 16 VI.2022
Czasopis
n
Reportaż
siły, by przyjęła jeszcze ich siostry i znajome. W ten spo-
sób w pensjonacie było po tygodniu jedenaście osób – na
potencjalne 12 miejsc. Jak przyjechały trzy pierwsze Ukra-
inki, by je nakarmić, udała się do zaprzyjaźnionego baru po
zupę pomidorową. – Świetnie gotują, – więc pomyślałam,
że na pewno zaspokoję ich głód i apetyt. Okazało się, że
zupa im nie smakowała, bo nie było w niej ziemniaków i
nie podano chleba. Nie odpowiadały im też polskie śniada-
nia – kanapki i herbata. One chciały gotowaną kaszę, ziem-
niaki, kotlety, a nie kanapki. A herbatę piły po śniadaniu, a
nie do śniadania. Jak zaproponowałam, by może same sobie
gotowały, Karolina powiedziała, że ona zatrudnia kuchar-
ki i nie może pozbawić ich pracy. Przyjmowała je jeszcze
przed sezonem, w marcu. Pensjonat wtedy nie był ogrze-
wany. Musiała zaopatrzyć się w gaz, by ogrzać pensjonat.
A to też kosztuje, ale nie chciała, by Ukrainki marzły. Fir-
ma handlująca gazem użyczyła jej bezpłatnie, skoro to na
ogrzanie uchodźców. Karolina martwiła się, że wojna nie
skończy się szybko. Jej mąż powiedział: „Pójdziesz z tor-
bami przez uchodźców”. Ale Karolina pomaga jak może
Ukrainkom, mimo wszystko, z nadzieją na rekompensatę
za straty poniesione w sezonie.
„Nasze” Ukrainki
17 maja żegnaliśmy „nasze” Ukrainki – Ludę z wnuczka-
mi Anią, Aliną i Lerą. Po ponad dwumiesięcznym pobycie
w „Ostrzyckim Lesie” postanowiły wracać do Żytomierza.
Odbierałam je na stacji Pomorskiej Kolei Metropolitarnej
w Gdańsku. Jakie miały radosne miny! Pierwszy raz od 8
marca widziałam w ich oczach tyle radości! Dziewczyny
stęskniły się za domem, za rodzicami, a osiemnastoletnia
Ania także za swoim chłopakiem. Choć uczyły się zdal-
nie, brakowało im towarzystwa na kaszubskim odludziu.
Luda nie miała wyjścia – musiała się poddać presji wnu-
czek. Mimo radości z powrotu do domu z niepokojem tam
wracała. Jednak nie miała sumienia, aby pozostawać dłużej
na łasce obcych ludzi. Jej ukraińska emerytura – na szczę-
ście wypłacana – to tylko około 300 zł! Jednorazowa pol-
ska pomoc w wysokości 300 zł przyszła tuż przed wyjaz-
dem. Gdy w banku sprawdzały stan swego polskiego kon-
ta, które ciągle było puste, pani powiedziała, by spokojnie
czekały. Luda zapytała mnie: „Spokojnie – to ile czasu?”,
myśląc, że oznacza to jakiś określony termin. Ludzie do-
brej woli pomagali im jak mogli – teściowa Marcina Ja-
dwiszczoka, który użyczył im swoje mieszkanie w ośrod-
ku „Ostrzycki Las”, zaprosiła Ukrainki na śniadanie wiel-
kanocne. Odwiedzała je też w ośrodku, przyjechała też,
by odprowadzić je do pociągu. Marcin, przyjeżdżając do
ośrodka, zapraszał je na grilla. Na pożegnanie zaprosił je
na obiad do restauracji. Zapewnił też, że w każdej chwili
mogą wrócić. Pokazaliśmy im Gdańsk, wspomagaliśmy jak
mogliśmy z sąsiadami i znajomymi, by czuły się tu dobrze,
by miały z czego żyć. Sporadyczne spotkania dopełniali-
śmy rozmowami telefonicznymi. Wszyscy mamy własne
sprawy, wśród których trzeba znaleźć miejsce dla Ludy i
jej dziewczyn. Przez ponad dwa miesiące wymienialiśmy
się informacjami. Tak dowiedziałam się, że po 10 dniach
wyjechała Natasza – była tak straumatyzowana, że nie dała
się przekonać, by pozostać w Polsce. Po miesiącu wyjecha-
ła Ira – jej pracodawca postawił jej warunek, albo wraca,
albo ją zwalnia z pracy. Nie było wyjścia. Do Ludy przyje-
chała jej siostra Stasia, która zamieszkała razem z nią, za-
nim wyjechała na Ukrainę. Luda bardzo chciała podjąć ja-
kąś pracę, ale był z nią problem. W poczuciu wdzięczno-
ści przyjechała do mnie, by umyć okna przed Wielkanocą.
Z sąsiadką Aleksandrą Moskwową pracowała na działce.
W „Ostrzyckim Lesie” z dziewczynami posadziły dziesięć
świerków na pamiątkę po sobie. Obiecałyśmy sobie, że na-
sza znajomość nie skończy się wraz z wojną. Już z Żytomie-
rza zadzwoniła Luda, opowiadając o powitaniu ich przez
rodzinę: trzynastoletnia Lera nie mogła się powstrzymać
od łez przy spotkaniu z tatą, na Anię czekał jej chłopak. W
żytomierskim mieszkaniu Ludy czekały na nią jej ulubio-
ne storczyki i ciągle kwitnący „kaladnik”. Po kilku dniach
Luda także była już w pracy.
Wiktoria i Natasza
18 maja po północy z pociągu, na który odprowadzali-
śmy „nasze” Ukrainki, wysiadła matka Wiktoria z cztero-
letnią dziewczynką Nataszą. Z walizką i z czterema siat-
kami. Zapytała o lotnisko, bo nie miała zielonego pojęcia,
gdzie jest i jak tam dojechać. Litując się z sąsiadem za-
wieźliśmy je na gdańskie lotnisko. Rano o godzinie 6.30
lecą do Manchesteru, do sponsora, który zobowiązał się
Pamiątkowe zdjęcie ze spaceru z „naszymi” Ukrainkami
po gdańskiej starówce
Fot.
Michał
Kusztejko
►

17. 17
VI.2022
Czasopis
n
je tam spotkać i dać bezpłatnie dach nad głową przez pół
roku. Wiktoria otrzymała wizę brytyjską na trzy lata. Tu-
taj w Polsce była od 4 marca – w Koszalinie. Mieszkała
u pani Uli, z którą bardzo się zżyła. Miała szczęście, jak
mówiła, bo znalazła pracę w ogródku – 15 zł za godzinę,
więc miała na podstawowe wydatki. Jej córeczka chodziła
do przedszkola, więc mogła pracować w godzinach od 7
do 15-ej. Natasza nauczyła się bardzo szybko języka pol-
skiego, gorzej z jej mamą. Nigdy wcześniej nie była w Pol-
sce. Na Ukrainie mieszkała w Czerniowcach – miała tam
własną firmę. Z wykształcenia była ekonomistką, z zawo-
du – główną księgową. 8 miesięcy wcześniej nagle na za-
wał serca zmarł jej 38-letni mąż. Jej rodzice już nie żyją, a
teściowie zginęli w wypadku. Gdy wybuchła wojna, dłu-
go się nie zastanawiała. Przez Rumunię, Słowację w cią-
gu pięciu dni dotarła z córką do Koszalina, gdyż tam była
jej znajoma. Nie ma po co wracać do Czerniowców – ni-
kogo z bliskich już tam nie ma. Zna dość dobrze angielski,
może znajdzie w Manchesterze pracę, chciałaby pracować.
Natasza ma już zapewnione miejsce w przedszkolu. Może
za rok odwiedzi panią Ulę, która dała jej przytułek w Pol-
sce. Na Ukrainę chce wrócić, by postawić pomnik na gro-
bie męża. Natasza wie, że jej tata jest niebie i że lecąc sa-
molotem go zobaczy.
Marusia
Marusia, obładowana bagażami, jechała pociągiem z
Warszawy do Białegostoku przed Wielkanocą. Odwiedza-
ła swych dawnych gospodarzy. Myśląc, że jest uchodźczy-
nią z Ukrainy, zapytałam ją o to. – Przed świętami nada-
wali mi różnych prezentów – odpowiedziała. Przyjechała
do Polski jako dziewiętnastoletnia dziewczyna, ze wsi pod
Ivanofrankivskiem (dawnym Stanisławowem) dwadzieścia
lat temu. W domu było ciężko, ojciec był nałogowym al-
koholikiem. Już nie żyje. Już wtedy nie było łatwo z pra-
cą, ale była zdesperowana, by zarobić pieniądze i pomóc
rodzinie na Ukrainie. Pracowała dorywczo pod Warszawą
w ogrodnictwie, przy kwiatach, o czym nie miała zielone-
go pojęcia. Nie znała języka polskiego. Wiele razy płaka-
ła z powodu własnej bezsilności. Wreszcie udało się zna-
leźć pracę lżejszą – przy sprzątaniu domów. – Pani, komu
ja w Warszawie za te dwadzieścia lat domów nie sprząta-
łam – opowiada, wymieniając dostojne stanowiska swoich
gospodarzy. – Na początku nie wiedziałam do czego słu-
ży sprzęt, w który mnie wyposażono przy sprzątaniu. Ale
wszystkiego można się nauczyć. Zdobyła zaufanie gospo-
darzy – miała klucze od ich mieszkań. I do dziś utrzymuje
z nimi kontakty, od czasu do czasu ich odwiedzając. Bar-
dzo krytycznie wypowiada się na temat uchodźców z Ukra-
iny. – Poprzyjeżdżały moje koleżanki, sąsiadki, myśląc,
że tu ktoś nad nimi się będzie litował. Mówię im, przecież
tam u nas pod Ivanofrankivskiem nie ma wojny, po co tu
przyjechałyście? A jak już przyjechałyście, to trzeba pra-
cować. Takiej jednej pomogłam znaleźć pracę przy sprzą-
taniu, ale wstydu się tylko najadłam. Bo sprzątała byle jak,
a przy tym stwierdziła, że to dla niej za ciężka praca. Te-
raz Marusia mieszka w Wasilkowie z partnerem. Nie za-
łożyła dotychczas rodziny, bo ciągle musiała ciężko pra-
cować. – Teraz mam lżej – mówi – ale to, przez co prze-
szłam w ciągu dwudziestu lat, to naprawdę szkoła życia.
Jej mama i brat także są w Polsce. Przyjechali tu jeszcze
przed wojną i pracują.
Ina – poetka białorusko-ukraińska
Inę Snarską, rodem z białoruskiego Połocka, poznałam
w Mińsku na pierwszym, a może na jednym z pierwszych
Zjazdów Białorusinów Świata – w 1993 albo w 1997 r. Po-
tem spotykałyśmy się co cztery lata w Mińsku na kolejnych
Zjazdach. Ostatnio w 2017 r. Raz nawet spotkałyśmy się
niespodziewanie w Połocku przed zabytkową cerkwią So-
fijską. Ina studiowała w Połtawie, wyszła za mąż za Ukra-
ińca i mieszka z rodziną w Połtawie. Jak tylko zaczęła się
wojna na Ukrainie, myślałam o niej. Nawet zaproponowa-
łam jej przyjazd do Polski. Nie byłam pierwsza. Wcześniej
zaprosiła ją Natalia Rusiecka z Lublina.Ale Ina nie wyjeż-
dża, jest z rodziną – z mężem, synem, synową i czterolet-
nim wnukiem Makarem w Połtawie. – Lena, dziakuju za
zapraszeńnie, ale ja nie mahu astavić tut siamji.
W wywiadzie dla Radia Svoboda powiedziała, że przez
miesiąc od wybuchu wojny nie dała rady pisać, czytała
tylko wiadomości o wojnie. – Lena, ja vielmi bajusia, ale
maju nadzieju, szto Ukraina pieramoża – mówi. Wyjeżdża
na wieś, gdzie budzi się wiosna i daje natchnienie. Ina pi-
sze po ukraińsku i po białorusku:
Літак
1.
Макару чотири роки, його лякають повітряні тривоги,
особливо, коли застають на вулиці.
Малому хочеться бігти додому, щоб сховатися,
вдома йому не так страшно.
Щоб якось заспокоїти онука, я придумала гру-замову,
коли звучить сирена, треба казати: „Я літак, я не боюся!”
– Буся, а літак літає високо?
– Так, мій рідний.
– Вище нашого дома і вище хмар?
– Звісно.
– Тоді я хочу літати вище сирен і вище війни.
2.
„А я літак, я не боюся, –
каже онук, – ми потерпимо, буся...”
Потерпимо... Терен долоні коле...
але ми на волі.
Онучок маленький, не бійся, не бійся,
ми летимо вище терену, листя,
вище повітряних жахів-тривог
і над нами лиш Бог.
17.04.2022
►

18. 18 VI.2022
Czasopis
n
Reportaż
* * *
Праўда мая сярмяжная:
Тут мяжа, там мяжа,
Ворага нішчым адважна,
Калі перамога падкажаш нам?
Воля мая прывольная,
Хмара плыве раптоўная,
Рэкі ў крыві гаручыя,
Плачу дажджамі ў Бучы я.
Калі ўжо спачын у маім даму?
Сірэны равуць як сірыны,
Госпадзі, папускаеш чаму?
Дай жа, малю, крылы нам...
Каб прачнуцца у цішыню.
Але не згасае надзея.
Вербная сёння Нядзеля.
17.04.2022г.
22 kwietnia Ina napisała na Facebooku:
Вірші приходять українською та білоруською мова-
ми поперемінно, і все ж частіше білоруською. Пишеть-
ся рідною мовою про рідну мені Україну... Позавчора
гуляла у лісі, дякуй Богу, поки що є така можливість, і
побачила зламане дерево старої абрикоси. Її гілки попре
все квітують! Боляче до сліз. Сум і радість. Подумало-
ся про непереможну силу життя, а також наших воїнів
ЗСУ, які виявляють приклади неймовірного героїзму,
героїзму, що перевищує людські можливості...
* * *
Дрэвы, як салдаты, паміраюць апоўначы.
– Волі, волі! – паўтараюць яны.
Я бачу іхнія вочы.
Ваяры.
А дрэвы такія моцныя,
Карэннем рэжуць зямлю.
– Воля! Воля! – гучыць, як знаменне.
Я не сплю.
«Люлі-люлі, – спяваю,
Засні, дзіця», –
Усім тым, хто за волю
Аддаў жыцця.
Ах, зноў вымаўляю па-украінску,
Па-беларуску будзе «жыццё».
Так рукі сплятаюцца бліскаўкамі.
Адкрыццё.
Поўня, як збан з маланкамі,
Чую – звініць...
Гэтыя дрэвы такія моцныя.
Жыць!
Адварваныя ад карэння,
Усё ж цвітуць.
Абрыкосы, як адкравенне,
Тут.
20.04.2022г.
Надзея
Перад Вялікднем мыю вокны,
як рабілі мая бабуля і маці:
сонца няхай абцалуе хату,
каб жыць тут, доўга жыць...
На праменьчыку красы, чысціні
і нават немагчымага,
кажу вайне: „Не!”
Так рабілі мая бабуля і маці,
так раблю я.
Дзея з надзеяю на перамогу.
22.04.2022г.
Під шатами вишні
стою сама себе вище.
Прошу у вишні та Бога,
щоб легкою була дорога
тим, хто летить в небеса...
Тихіше, тихіше, вибухи,
дайте послухати голос вишній.
28.04.2022
* * *
Збіраю ландышы – чысціня і святло,
наталяюся пахамі – сонечнымі, святочнымі.
А за вакном вые сірэна і цвіце бэз,
такое непрыроднае паяднанне.
Сэрца маё, не плач,
бо жывыя ўсе, хто пайшоў...
Стаўлю букецікі ў кожным пакоі-спакоі,
як рабіла некалі ў дзяцінстве.
«Родныя душы, ляціце сюды,
я вас не чую, але адчуваю...»
І сірэны змаўкаюць, і пахнуць кветкі,
і няма вайны.
11.05.2022
„Kурсую паміж вёскай і Палтавай, пішу час ад часу
вершы, перажываю за Украіну...” – napisała Ina
Profesor Mychajło
Wiersze Iny przesyłam profesorowi Mychajło Selivaczo-
vovi, który przez Kosów, Użhorod, Słowację dotarł z żoną
do Wiednia. Stamtąd prowadzi wykłady on-line dla stu-
dentów. Odprowadza ośmioletnią wnuczkę do szkoły, uczy
się niemieckiego, zwiedza muzea. I pomyśleć, że przed I
wojną światową jego babcia Anna Solankówna wyjecha-
ła z Grodna na nauki do austriackiego Insbrucku, a on do-
tarł do Austrii ponad sto lat później uciekając od wojny z
Ukrainy!
Helena Głogowska ■
►

19. 19
VI.2022
Czasopis
n
DZIENNIKARSKIE ŚLEDZTWO■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
Zrujnowali mi życie
Niewykluczone, że Ptaszyński
mógł zostać typowym kozłem ofiar-
nym trochò w myśl stalinowskiej za-
sady – dajcie mi człowieka, a znaj-
dzie się paragraf. Śledczy bowiem pod
obstrzałem opinii publicznej musieli
szybko się wykazać. Tym bardziej, że
w tym czasie w Białymstoku napad-
nięto ze skutkiem śmiertelnym inną
młodą kobietą, dochodziło do niewy-
jaśnionych napadów na tle seksual-
nym, a poza tym nic tak nie wyzwala
wielkiego społecznego gniewu jak za-
mordowanie 2,5-letniego dziecka.
Janek niósł ojca na rękach
Zatrzymano go w Michnówce 1
grudnia 2001 roku, zaraz po tym
jak odkryto ciała matki i jej dziecka.
Ptaszyński od kilku dni, pod nieobec-
ność hospitalizowanego w Białymsto-
ku ojca, pomagał tam matce na go-
spodarce. Do domu pojechał na jego
prośbę, choć wcześniej był umówio-
ny z Mariolą i jej przyjaciółmi na za-
bawę andrzejkową.
– W dzieciństwie i zanim trafił do
aresztu, Janek bardzo ciężko praco-
wał. Nasz ojciec chorował, walczył
z chorobą nowotworową przez trzy-
naście lat, i większość czasu spędził
w szpitalu onkologicznym w Białym-
stoku – wspomina jego siostra Walen-
tyna. – Właściwie to szybko musiał
przejąć obowiązki ojca. Rodzice nas
tak wychowali, że trzeba pracować i
pomagać ludziom. Na wsi pomagał
wszystkim sąsiadom, a jak się stała
ta tragedia, wszyscy go bardzo żało-
wali i twierdzili, że na pewno Mario-
li pomagał, a nie ją skrzywdził. Pa-
miętam, kiedy zawieźliśmy ojca do
szpitala onkologicznego na ul. Ogro-
dową, to nie działała winda, i Janek
na rękach zaniósł go na czwarte pię-
tro na oddział chemioterapii. Poma-
gał wszystkim komu się dało, taki
był na wolności i jak opowiada te-
raz, w areszcie też umieszczają mu w
celi takich ludzi, którym trzeba poma-
gać. Wychowywał się z siostrami, na
wakacjach pilnował siostrzenic, nig-
dy nie skrzywdziłby innego człowie-
ka, a tym bardziej kobiety czy dziec-
ka. Bardzo odpowiedzialnie opieko-
wał się naszymi córkami. Nie wiem
dlaczego tak pokutuje i my razem z
nim…
Prokurator: Ptaszyński
jest niewinny
Z aresztu Jan wychodzi po kilku
miesiącach. Prokurator Marek Żen-
dzian w uzasadnieniu o umorzeniu
śledztwa pisze wprost: „Dotychcza-
sowe czynności – zarówno proceso-
we jak i operacyjne nie pozwalają na
przyjęcie, iż sprawcą zbrodni jest
Jan Ptaszyński. Wprawdzie jego ali-
bi sprowadzające się do tego, że po
odwiezieniu Marioli i Klaudii S. po-
jechał do siebie na wieś nie do koń-
ca było realnie sprawdzalne, ale brak
jest wyraźnego ewentualnego moty-
wu działania. W tej sytuacji negatyw-
ne opinie biegłych dotyczące pozosta-
wionych przez sprawcę śladów linii
papilarnych i DNA włosa pozwalają
na przyjęcie, iż Jan Ptaszyński nie po-
pełnił zarzucanych mu zbrodni. Prze-
prowadzone do chwili obecnej czyn-
ności nie pozwoliły jednak na wyty-
W tym roku mija siedemnaście lat od skazania Jana Ptaszyń-
skiego,mieszkańcaprawosławno-białoruskiejwsiMichnów-
ka(gminaNarewka)nadożywocie.Miałjakobyzamordować
w Białymstoku swoją partnerkę i jej malutką córeczkę, Ma-
riolę i Klaudię S.
Janek z siostrzenicą. Michnówka, 2003 r.
Fot.
ze
zbiorów
rodzinnych
►

20. 20 VI.2022
Czasopis
n
DZIENNIKARSKIE ŚLEDZTWO■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
powanie innej osoby, której można by
przypisać popełnienie zabójstwa Ma-
rioli i Klaudii S. Dalsze czynności by-
łyby powieleniem poprzednich, gdyż
wszystkie dotychczas ujawnione po-
szlaki sprawdzono. Dlatego umorze-
nie śledztwa po ponad 15 miesiącach
od jego wszczęcia jest zasadne. Mimo
umorzenia śledztwa sprawa nadal po-
zostaje w zainteresowaniu organów
ścigania do czasu wykrycia spraw-
ców lub przedawnienia”.
Opinie biegłych wzięte
z sufitu?
Jan Ptaszyński cieszył się wolno-
ścią. Nie ukrywał się, nie wyjechał za-
granicę, opiekował się matką. Spraw-
cy podwójnego morderstwa nadal po-
zostawali nieznani. Ojciec Marioli był
jednak ciągle przekonany o winie nie-
doszłego zięcia. Zaskarża skutecznie
decyzję o umorzeniu śledztwa, do
akcji wkracza nowy prokurator i 6
czerwca 2004 roku pojawia się akt
oskarżenia.
Wcześniej Ptaszyński ponowne lą-
duje w areszcie tymczasowym, ale
Sąd Apelacyjny w Białymstoku na-
kazuje natychmiastowe zwolnienie.
Rusza ponowny proces. Ptaszyński
stawia się na każdej rozprawie i cały
czas odpowiada z wolnej stopy.
– Nie pojawiły się żadne nowe oko-
liczności, nie odkryto nowych dowo-
dów, poza wziętymi z sufitu opinia-
mi biegłych, że mam jakoby zabu-
rzoną osobowość i że nadmiernie po-
ciąga mnie płeć przeciwna. Nie bada-
no mnie, do tych wątpliwych wnio-
sków doszli po kilku rozmowach ze
mną – żali się Ptaszyński. – Ale ja-
kie to dowody na moją winę? Że za-
biłem kobietę, z którą planowałem
przyszłość?
Proces toczy się ekspresowo jak na
polskie warunki i przy takim cięża-
rze gatunkowym. 19 września 2005
roku zapada wyrok dożywotniego po-
zbawienia wolności. Opinia publicz-
na jest òądna krwi. – Gdyby nie za-
mordowano dziecka, nie byłoby ta-
kiej presji, ani na sąd, ani na policję
– mówi mi Ptaszyński w 2014 roku.
- Musieli kogoś znaleźć i znaleźli, ruj-
nując mi życie.
Ta sprawa nie daje nam
spokoju
Od ośmiu lat jestem w mniej lub
bardziej regularnym kontakcie z me-
cenas Iwoną Zielinko, która zajmuje
się od początku sprawą Janka pro pu-
blico bono, oraz jego ciocią Lubą. Ta
sprawa nie daje nam spokoju. Posta-
nowiłem więc do niej wrócić jeszcze
raz, odkładając na bok wszystkie inne
projekty dziennikarskie, gdyż stan
psychiczny Janka jest coraz gorszy.
W tym celu postanowiłem założyć na
ten cel zbiórkę pieniężną, z otwartą
przyłbicą informując potencjalnych
darczyńców o tzw. osobistych uwa-
runkowaniach. Oto jej treść:
„W 2014 roku odwiedziłem w haj-
nowskim areszcie Janka Ptaszyń-
skiego. Powstało z tego kilka tek-
stów, m.in. w ogólnopolskim Tygo-
dniku Przegląd. Od niedawna jestem
w posiadaniu sensacyjnych informacji
i materiałów, które rzucą nowe świa-
tło na tę historię, i pozwolą, mam na-
dzieję, wyjść na wolność człowieko-
wi, który odsiaduje karę więzienia
»za nie swoje winy«. Historia Tom-
ka Komendy, to najlepszy dowód na
to, że walczyć o sprawiedliwość trze-
ba do końca, i że »nadzieja umiera
ostatnia«...
Wyniki mojego dziennikarskie-
go śledztwa opublikuję w jednym z
ogólnopolskich tygodników, ale żeby
do tego doszło, muszę mieć co naj-
mniej dwa miesiące czasu, aby zająć
tylko i wyłącznie historią Janka. Jako
dziennikarz-freelancer (m.in. tygo-
dnik »Przegląd«, miesięcznik »Cza-
sopis«) tego czasu nie mam zbyt wie-
le, gdyż zajmuję się zwykle kilkoma
tematami na raz, i z tego się utrzymu-
ję.Wprzypadku Janka Ptaszyńskiego,
taki model pracy odpada, gdyż od tek-
stu, jaki opublikuję, zależy jego dalsze
»być, czy nie być…«. Nie mogę za-
tem sobie pozwolić na błędy, czy po-
śpiech, jakie zwykle towarzyszą pracy
współczesnego dziennikarza.
Kwota, jaką zamierzam zabrać na
to przedsięwzięcie, pozwoli mi, w
polskich warunkach, zająć się skru-
pulatnie i wnikliwie wyłącznie tą
sprawą:.
– Mamy nadzieję, że może Panu uda
się rozwiązać tę tragedię – pisze mi w
mejlu Walentyna.
Topowalczmy...–https://zrzutka.pl/
ex4hx6
Z góry, w imieniu Janka, dziękuję
za Waszą hojność!
Arkadiusz Panasiuk ■
Janek z wujkiem ok. 1988 r.
Fot.
ze
zbiorów
rodzinnych
►

21. 21
VI.2022
Czasopis
n
O ostrożności
i odwadze w polityce
ByłyprzewodniczącyRadyNajwyższejBiało-
rusi Stanisłaŭ Szuszkiewicz zmarł w nocy z 3
na4majawwieku88lat.Mszażałobnaodby-
łasię7majawkościelekatedralnympodwe-
zwaniemNajświętszejMariiPannywMińsku.
Wuroczystościpożegnaniawziąłudziałm.in.
ambasador nadzwyczajny i pełnomocny RP
na Białorusi Artur Michalski, który jesienią
2020 roku został zmuszony do opuszczenia
Białorusi na prośbę władz białoruskich. Na
pogrzebSzuszkiewiczaprzybyłateżprof.Elż-
bieta Smułkowa, pierwsza ambasador RP na
Białorusi, autor niniejszego artykułu, a tak-
żegrupadyplomatów–nieliczna,gdyżmało
kto już w Mińsku pozostał.
Na kilkudniowy wyjazd na Białoruś delegacja polska uzy-
skała jednorazową zgodę władz Mińska. Szuszkiewicza że-
gnały także setki Białorusinów, przechodząc kilka godzin
w szeregu przed trumną w kościele. Arcybiskup Józef Sta-
niewski przywołał wspomnienia Szuszkiewicza, który przy-
znał mu się, że na jego przebudzenie duchowe, wzmocnie-
nie sumienia, wpływ miały słowa kardynała Karola Woj-
tyły, przyszłego Jana Pawła II, którego usłyszał będąc w
Polsce. Biskup Staniewski przypomniał życzliwą i aktyw-
ną postawę Szuszkiewicza na rzecz odrodzenia wyznań re-
ligijnych, w tym Kościoła katolickiego. Stanowczość i czę-
sto ponawiane interwencje Szuszkiewicza i legendy biało-
ruskiego Kościoła katolickiego tamtego czasu, kardynała
Kazimierza Świątka, wobec oporu ówczesnej postsowiec-
kiej biurokracji sprawiły, że już na początku lat 90. Kościół
odzyskał właśnie ten budynek, w którym po 30 latach od-
prawiono mszę żałobną. W czasach sowieckich wiele bu-
dynków sakralnych burzono lub lokowano tam różne ma-
Inmemoriam
■Marek Ziółkowski
Pamięci Stanisłaua Szuszkiewicza
Polska delegacja na mszy żałobnej w kościele katedralnym. Z lewej ambasador Artur Michalski, obok prof. Elżbieta
Smułkowa
21
VI.2022
Czasopis
n
►