1. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ ์
เธอ พระองค์เจ้าดิศวร
กุมาร กรมพระยาดารงรา
ชานุภาพ
นาย เชี่ยวชาญชัย เอื ้อศรี ม5/3 เลขที่ 1
user
[Pick the date]

2. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์ เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดารงราชานุภาพ
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
(เปลี่ยนทางมาจาก สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอฯ กรมพระยาดารงราชานุภาพ)
ไปที่: ป้ ายบอกทาง, ค้นหา
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์ เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดารงราชานุภาพ
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดารงราชานุภาพ
ข้ อมูล
วันประสู ติ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2405
วัน
1 ธันวาคม พ.ศ. 2486
สิ้นพระชนม์
พระอิสริยยศ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์
เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดารงราชานุ
ภาพ
พระบิดา ่ ั
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยูหว
มารดา เจ้าจอมมารดาชุ่ม
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์ เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดารงราชานุภาพ (21
มิถุนายน พ.ศ. 2405 - 1 ธันวาคม พ.ศ. 2486) ทรงเป็ นพระราชโอรสองค์ที่ 57 ใน

3. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยูหว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาชุ่ม เมื่อวันเสาร์ แรม 9 ค่า เดือน
่ ั
7 ปี จอ ตรงกับวันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2405 พระองค์ยงทรงเป็ นต้นราชสกุลดิศกุล
ั
เนื้อหา
[ซ่อน]
 1 พระประวัติ
o 1.1 ประสู ติ
o 1.2 ทรงศึกษา
o 1.3 สิ้ นพระชนม์
 2 พระกรณี ยกิจ
 3 พระอิสริ ยยศ
 4 พระโอรสและพระธิดา
o 4.1 หม่อมเฉื่ อย ยมาภัย
o 4.2 หม่อมนวม โรจนดิศ
o 4.3 หม่อมลาดวน วสันต์สิงห์ (2420 - 2511)
o 4.4 หม่อมแสง ศตะรัตน์
o 4.5 หม่อมเจิ ม สนธิ รัตน์
o 4.6 หม่อมอบ สุ ขไพบูลย์
o 4.7 หม่อมหลวงหญิงใหญ่ อิศรเสนา
o 4.8 หม่อมหยาด กลัมพากร
 5 ราชตระกูล
 6 อ้างอิง
o 6.1 หนังสื อ
[แก้ ] พระประวัติ
[แก้ ] ประสู ติ

4. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดารงราชานุภาพ เป็ นพระ
ราชโอรสพระองค์ที่ 57 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยูหว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาชุ่ม
่ ั
ภายในพระบรมมหาราชวัง เมื่อวันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2405 พระองค์ได้รับพระราชทานพระ
นามจากสมเด็จพระบรมชนกนาถเมื่อวันสมโภชเดือน โดยมีรายละเอียดว่า[1]
"สมเด็จพระปรเมนทรมหามงกุฎ พระจอมเกล้ าเจ้ าแผ่ นดินสยามผู้พระบิดา ขอตั้งนาม
กุมารบุตรที่เกิดแต่ ช่ มเล็กเป็ นมารดานั้น และซึ่ งคลอดในวันเสาร์ แรม 9 คา เดือน 7 ปี จอจัตวาศก
ุ ่
นั้น ว่ าดังนี ้ พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร นาคนาม ขอจงเจริ ญชนมายุ วรรณ สุข พล
ปฏิภาณ สรรพสิ ริสวัสดิพิพัฒนมงคลทุกประการ สิ ้นกาลนานต่ อไป เทอญ"
ชาววังโดยทัวไป เรี ยกกันว่า "พระองค์ดิศ" โดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยูหว
่ ่ ั
ทรงนาเอานามของพระอัพภันตริ กามาตย์ (ดิศ โรจนดิศ) ซึ่ งเป็ นบิดาของเจ้าจอมมารดาชุ่มมาตั้ง
พระราชทาน เนื่องจากทรงพระราชดาริ ว่าท่านเป็ นคนซื่ อตรง[2]
[แก้ ] ทรงศึกษา
พระองค์ทรงเริ่ มเรี ยนหนังสื อไทยชั้นต้นจากสานักคุณแสงและคุณปาน ราชนิกุล ใน
พระบรมมหาราชวัง ทรงศึกษาภาษาอังกฤษในโรงเรี ยนหลวง ซึ่ งมีมิสเตอร์ ฟรานซิ ส ยอร์ ช
แพตเตอร์ สน เป็ นพระอาจารย์
ั
 พ.ศ. 2418 เมื่อมีพระชนม์ได้ 13 พรรษา ได้ทรงผนวชเป็ นสามเณรที่วดพระศรี รัตน
ั
ศาสดาราม สมเด็จกรมพระยาปวเรศวริ ยาลงกรณ์ ทรงเป็ น พระอุปัชฌาย์ และประทับจา
พรรษาที่วดบวรนิเวศวิหาร
ั
 พ.ศ. 2420 ทรงสาเร็ จการศึกษาจากโรงเรี ยนนายร้อยทหารบก ได้รับพระราชทานยศเป็ น
นายร้อยตรี ทหารมหาดเล็ก บังคับกองแตรวง พระชนมายุได้ 15 ปี
[แก้ ] สิ้นพระชนม์
เมื่อวันที่ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2486 ที่วงวรดิศ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดารงรา
ั
ชานุภาพ สิ้ นพระชนม์ สิ ริรวมพระชนม์มายุได้ 81 พรรษา ได้ทรงประกอบพระกรณี ยกิจด้าน
ต่าง ๆ ซึ่ งล้วนแต่เป็ นงานใหญ่ และงานสาคัญอย่างยิ่ง ของบ้านเมือง ทรงเป็ นกาลังสาคัญในการ

5. บริ หารประเทศหลายด้าน และทรงเป็ นที่ไว้วางพระราชหฤทัยในพระบาทสมเด็จพระ
่ ั ่ ั
จุลจอมเกล้าเจ้าอยูหว เป็ นอย่างสูง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูหวได้เคยตรัสชม
พระองค์ เปรี ยบเทียบว่าเป็ นเสมือน "เพชรประดับพระมหาพิชยมงกุฎ" ผลงานด้านต่าง ๆ ของ
ั
พระองค์แสดงให้เห็นถึงพระอัจฉริ ยภาพอันสูง เป็ นที่ประจักษ์แก่มหาชนทุกยุคทุกสมัย
[แก้ ] พระกรณียกิจ
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดารงราชานุภาพ ทรงฉายกับ เจ้าจอมมารดาชุ่ม ในรัชกาล
ที่ 4
 พ.ศ. 2422 ได้รับพระราชทานยศเป็ นนายร้อยโท ผูบงคับการทหารม้า ในกรมทหาร
้ ั
มหาดเล็กและในปี เดียวกันนี้ได้รับพระราชทานยศเป็ น นายร้อยเอก ราชองค์รักษ์ประจา
่ ั
พระองค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูหว พระชนมายุได้ 17 ปี
 พ.ศ. 2423 ได้รับพระราชทานยศเลื่อนเป็ นนายพันตรี ผูสนองพระบรมราชโองการ ว่า
้
การกรมทหารมหาดเล็ก
 พ.ศ. 2424 โปรดเกล้าฯ ให้ยายไปสังกัดกรมทหารปื นใหญ่ ซึ่ งเรี ยกกันในสมัยนั้นว่า
้
"กรมกองแก้วจินดา" ทรงจัดตั้งโรงเรี ยนพระตาหนักสวนกุหลาบ
 พ.ศ. 2425 ทรงผนวชเป็ นพระภิกษุ ณ วัดพระศรี รัตนศาสดาราม โดยสมเด็จพระมหา
สมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริ ยาลงกรณ์ ทรงเป็ นพระ อุปัชฌาย์ และประทับจาพรรษาที่
วัดนิเวศธรรมประวัติ จังหวัดพระนครศรี อยุธยา
 พ.ศ. 2428 โปรดเกล้าฯ ให้ยายไปเป็ นผูบงคับการทหารมหาดเล็ก และได้รับ
้ ้ ั
พระราชทานยศเป็ นนายพันโท
 พ.ศ. 2429 โปรดเกล้าฯ พระราชทานพระสุพรรณบัฎ และทรงประกาศแต่งตั้งให้ดารง
พระอิสริ ยยศ เป็ น "กรมหมื่นดารงราชานุภาพ"
 พ.ศ. 2430 โปรดเกล้าฯ ให้เป็ นผูบญชาการทหารบก
้ ั
 พ.ศ. 2431 ได้รับพระราชทานยศเป็ นนายพลตรี
 พ.ศ. 2432 โปรดเกล้าฯ ให้ยายจากงานฝ่ ายทหารไปปฏิบติงานทางพลเรื อน ทรงเป็ นผู้
้ ั
กากับ กรมธรรมการ

6.  พ.ศ. 2433 โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนขึ้นเป็ นอธิบดีกรม ศึกษาธิการ
 พ.ศ. 2435- 58 โปรดเกล้าฯ ให้ดารงตาแหน่งเสนาบดี กระทรวงมหาดไทย
 พ.ศ. 2442 โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนพระอิสริ ยยศเป็ น "กรมหลวงดารงราชานุภาพ"
 พ.ศ. 2454 โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนพระอิสริ ยยศ เป็ น "กรมพระดารงราชานุภาพ"
 พ.ศ. 2458 ดารงตาแหน่งนายกหอพระสมุดสาหรับ พระนคร
 พ.ศ. 2466 ดารงตาแหน่งเสนาบดีกระทรวงมุรธาธร และเป็ นนายพลเอก
 พ.ศ. 2468 ดารงตาแหน่งอภิรัฐมนตรี
 พ.ศ. 2469 ดารงตาแหน่งนายก ราชบัณฑิตยสภา
 พ.ศ. 2472 โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อน พระอิสริ ยยศเป็ น "สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอฯ กรม
พระยาดารงราชานุภาพ"
[แก้ ] พระอิสริยยศ
 พ.ศ. 2405 พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร
 พ.ศ. 2411 พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร
 พ.ศ. 2429 พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นดารงราชานุภาพ (ทรงศักดินา 15000)[3]
o เจ้ากรม - หมื่นดารงราชานุภาพ (ศักดินา 600)
o ปลัดกรม - หมื่นปราบบรพล (ศักดินา 400)
o สมุห์บาญชี - หมื่นสกลคณารักษ์ (ศักดินา 300)
 พ.ศ. 2442 พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงดารงราชานุภาพ (ทรงศักดินา 15000)
o เจ้ากรม - หลวงดารงราชานุภาพ (ศักดินา 600)
o ปลัดกรม - ขุนปราบบรพล (ศักดินา 400)
o สมุห์บาญชี - หมื่นสกลคณารักษ์ (ศักดินา 300)
 พ.ศ. 2454 พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระดารงราชานุภาพ อิสสริ ยลาภบดินทร์ สยามพิชิติ
นทรวโรปการ มโหฬารราชกฤตยานุสร อาทรประพาสการสวัสดิ์ วรรัตนปัญญาศึกษา
พิเศษ นริ นทราธิเบศบรมวงศ์อดิศย ศรี รัตนตรัยคุณธาดา อุดมเดชานุภาพบพิตร(ทรงศักดิ
ั
นา 15000)[4]
o เจ้ากรม - พระดารงราชานุภาพ (ศักดินา 800)

7. o ปลัดกรม - หลวงปราบบรพล (ศักดินา 600)
o สมุห์บาญชี - ขุนสกลคณารักษ์ (ศักดินา 400)
 พ.ศ. 2472 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดารงราชานุภาพ อิสสริ ยลาภบดินทร
สยามวิชิตินทรวโรปการ มโหฬารรัฐประศาสน์ ปิ ยมหาราชนรานุศิษย์ ไพศาลราชกฤตย
การี โบราณคดีปวัติศาสตรโกศล คัมภีรพนธ์นิรุกติปฏิภาน ราชบัณฑิตวิธานนิติธรรม
สมรรถ ศึกษาภิวธปิ ยวาที ขันติสตยตรี สุจริ ตธาดา วิมลรัตนปัญญาอาชวาศรัย พุทธาทิ
ั ั
ไตรสรณาทร พิเศษคุณาภรณ์ธรรมิกนาถบพิตร (ทรงศักดินา 35000)
o เจ้ากรม - พระยาดารงราชานุภาพ (ศักดินา 1000)
o ปลัดกรม - พระปราบบรพล (ศักดินา 800)
o สมุห์บาญชี - หลวงสกลคณารักษ์ (ศักดินา 500)
[แก้ ] พระโอรสและพระธิดา
พระองค์ทรงมีพระโอรส-ธิดาทั้งหมด 37 องค์ สิ้ นชีพิตกษัยตั้งแต่ทรงพระเยาว์ก่อน 1 ปี
ั
4 องค์ เหลือ 33 องค์
[แก้ ] หม่ อมเฉื่อย ยมาภัย
กรมพระยาดารงราชานุภาพ กับพระธิดา คือหม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย หม่อมเจ้าหญิงพิไลยเลขา
และหม่อมเจ้าหญิงพัฒนายุ
พระองค์ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมเฉื่ อยทั้งหมด 10 องค์ คือ
 พันโทหม่อมเจ้าจุลดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2424-2490) เษกสมรสกับ หม่อมแช่ม เปาโรหิ ตย์
o หม่อมราชวงศ์สงขดิศ ดิศกุล
ั
 หม่อมหลวงปนัดดา ดิศกุล
 หม่อมเจ้าอิทธิดารง ดิศกุล (พ.ศ. 2429-2436)
 หม่อมเจ้าทรงวุฒิภาพ ดิศกุล (พ.ศ. 2432-2469) เษกสมรสกับ หม่อมราชวงศ์สอิ้ง สนิท
วงศ์ และ หม่อมราชวงศ์หญิงสุทธิสอาด สนิทวงศ์

8.  หม่อมเจ้าหญิงแฝด
 หม่อมเจ้าหญิงแฝด
 หม่อมเจ้ารัชลาภจิรฐิษ ดิศกุล (พ.ศ. 2436-2443)
 หม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิศกุล(พ.ศ. 2438-2533)
 หม่อมเจ้าหญิงพิไลยเลขา ดิศกุล (พ.ศ. 2440-2528)
 หม่อมเจ้าบันดาลสวัสดี ดิศกุล (พ.ศ. 2442-2469) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าไตรทิพย์เทพ
สุต เทวกุล
 หม่อมเจ้าดิศศานุวติ ดิศกุล (พ.ศ. 2445-2510) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าลุอิสาณ์ จักรพันธุ์
ั
[แก้ ] หม่ อมนวม โรจนดิศ
พระองค์ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมนวมทั้งหมด 5 องค์ คือ
 หม่อมเจ้าหญิงจงจิตรถนอม ดิศกุล(พ.ศ. 2429-2521)
 หม่อมเจ้าหญิงพร้อมเพราพรรณ ดิศกุล (พ.ศ. 2431-2467) เษกสมรสกับ กรมหลวงสิ งหวิ
กรมเกรี ยงไกร
 หม่อมเจ้าหญิงสรรพสมบูรณ์ ดิศกุล (พ.ศ. 2436-2463)
 หม่อมเจ้าหญิงอีก 2 องค์
[แก้ ] หม่ อมลาดวน วสั นต์สิงห์ (2420 - 2511)
พระองค์ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมลาดวนทั้งหมด 7 องค์ คือ
 หม่อมเจ้าพัฒนายุคุณวรรณ ดิศกุล (พ.ศ. 2440-2516)
 หม่อมเจ้าหญิงแฝด (พ.ศ. 2440)
 หม่อมเจ้าสิ วลีวิลาศ ดิศกุล (พ.ศ. 2443-2535)
 หม่อมเจ้าทักษิณาธร ดิศกุล (พ.ศ. 2446-2515)
 หม่อมเจ้าพิศิษฐ์ดิศพงษ์ ดิศกุล (พ.ศ. 2448-2509) เษกสมรสกับ หม่อมสวาสดิ์ เกตุทต ั
 หม่อมเจ้าสุมณี นงเยาว์ ดิศกุล (พ.ศ. 2451-ปัจจุบน?) เษกสมรสกับ พ.อ.สุวฒน์ วินิจฉัย
ั ั
กุล
 หม่อมเจ้าหญิง สิ้ นชีพพิตกษัยเมื่อวันประสูติ
ั

9. [แก้ ] หม่ อมแสง ศตะรัตน์
พระองค์ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมแสงทั้งหมด 6 องค์ คือ
 หม่อมเจ้าหญิงมารยาตรกัญญา ดิศกุล (พ.ศ. 2445-2549) สิ้ นชีพิตกษัย 11 ธันวาคม 2549
ั
 หม่อมเจ้าหญิงพรพิลาศ ดิศกุล (พ.ศ. 2447-2519) เษกสมรสกับ ชวน บุนนาค
 หม่อมเจ้าหญิงพวงมาศผกา ดิศกุล (พ.ศ. 2450-2526)
 หม่อมเจ้าศุกรวรรณดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2452-2519) เษกสมรสกับ หม่อมลดา อินทรกาแหง
 หม่อมเจ้าหญิงเราหิ ณาวดี ดิศกุล (พ.ศ. 2455-2427) เษกสมรสกับ หม่อมหลวงฉายชื่น
กาภู
 หม่อมเจ้าหญิงกฤษณาพักตรพิมล ดิศกุล (พ.ศ. 2460-ปัจจุบน?) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้า
ั
ประสพสุข ศุขสวัสดิ์
[แก้ ] หม่ อมเจิม สนธิรัตน์
พระองค์ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมเจิมทั้งหมด 8 องค์ คือ
 หม่อมเจ้าบันลุศิริสาณต์ ดิศกุล (พ.ศ. 2441-2455)
 หม่อมเจ้าอัปภัศราภา ดิศกุล (พ.ศ. 2446-2524) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าอนันตนรไชย เท
วกุล
 หม่อมเจ้านิพทธ์พนธุดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2448-2509) เษกสมรสกับ หม่อมราไพ กันตามระ
ั ั
 หม่อมเจ้ารัชมาลินี ดิศกุล (พ.ศ. 2451-2528) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าธัญญลักษณ์ ศุข
สวัสดิ์
 หม่อมเจ้าอาชวดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2455-2518) เษกสมรสกับ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์
เจ้าศิริรัตนบุษบง
 หม่อมเจ้ากุมารี เฉลิมลักษณ์ ดิศกุล (พ.ศ. 2458-2544) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าเพลารถ
จิตรพงศ์
 หม่อมเจ้าสุภทรดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2466-2546) เษกสมรสกับ หม่อมอรพินท์ อินทรทูต
ั
[แก้ ] หม่ อมอบ สุ ขไพบูลย์

10. พระองค์ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมอบเพียงองค์เดียว คือ
 หม่อมเจ้ากาฬวรรณดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2453-2527) เษกสมรสกับ หม่อมฉวีทิพย์ หงสนันท์
[แก้ ] หม่ อมหลวงหญิงใหญ่ อิศรเสนา
พระองค์ทรงมีพระโอรส-ธิดากับ หม่อมหลวงหญิงใหญ่ ดิศกุล (อิศรเสนา) (บุตรี คนโต
ของหม่อมเทวาธิราช (หม่อมราชวงศ์แดง อิศรเสนา))เพียง 2 องค์ คือ
 หม่อมเจ้าวีรดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2454-2489)
 หม่อมเจ้าพิริยดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2464-2543) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าหญิงภัทรลดา ฉัตร
ไชย พระธิดาใน พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุรฉัตรไชยากร กรมพระกาแพงเพ็ชร
อัครโยธิน กับ เจ้าหญิงลดาคา ณ เชียงใหม่
[แก้ ] หม่ อมหยาด กลัมพากร
พระองค์ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมอบเพียงองค์เดียว คือ
 หม่อมเจ้ากุมารดิศ ดิศกุล (พ.ศ. 2471-2532) เษกสมรสกับ หม่อมอุบลวรรณ เก่งธัญการ
นอกจากนั้นพระองค์ยงทรงมีหม่อมอีก 3 คน คือ หม่อมเป๋ า หม่อมเยื้อน และ หม่อมเพิ่ม
ั
[แก้ ] ราชตระกูล
พระราชตระกูลในสามรุ่นของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์ เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยา
ดารงราชานุภาพ
สมเด็จพระเจ้าบรม พระชนก: พระอัยกาฝ่ ายพระ พระปัยกาฝ่ ายพระชนก:
วงศ์ เธอ พระองค์ พระบาทสมเด็จพระ ชนก: พระบาทสมเด็จพระพุทธ
เจ้าดิศวรกุมาร ่ ั
จอมเกล้าเจ้าอยูหว พระบาทสมเด็จพระ ยอดฟ้ าจุฬาโลก

11. กรมพระยาดารงรา พุทธเลิศหล้านภาลัย
พระปัยยิกาฝ่ ายพระชนก:
ชานุภาพ
สมเด็จพระอมริ นทราบรม
ราชินี
พระปัยกาฝ่ ายพระชนก:
พระอัยยิกาฝ่ ายพระ เจ้าขรัวเงิน
ชนก:
สมเด็จพระศรี สุริเยน พระปัยยิกาฝ่ ายพระชนก:
ทราบรมราชินี สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
เจ้าฟ้ ากรมพระศรี สุดารักษ์
พระอัยกาฝ่ าย พระปัยกาฝ่ ายพระชนนี:
พระชนนี: ไม่ทราบ
พระยาอัพภันตริ
กามาตย์ พระปัยยิกาฝ่ ายพระชนนี:
พระชนนี: (ดิศ โรจนดิศ) ไม่ทราบ
เจ้าจอมมารดาชุ่ม ใน
รัชกาลที่ 4 พระปัยกาฝ่ ายพระชนนี:
พระอัยยิกาฝ่ าย ไม่ทราบ
พระชนนี:
ขรัวยายคล้าย พระปัยยิกาฝ่ ายพระชนนี:
ไม่ทราบ
[แก้ ] อ้ างอิง

12. ่ ั
1. ^ จอมเกล้าเจ้าอยูหว, พระบาทสมเด็จพระ, คาถาพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระ
่ ั
จอมเกล้าเจ้าอยูหว พระราชทานพระนามพระราชโอรสธิดา, โรงพิมพ์โสภณพิ
พรรฒธนากร, พ.ศ. 2472
2. ^ สมเด็จกรมพระยาดารงราชานุภาพ, หน้า 2-3
3. ^ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งกรม พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่น
ดารงค์ราชานุภาพ, เล่ม 3, ตอน 9, 22 มิถุนายน พ.ศ. 1886, หน้า 69
4. ^ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศ เลื่อน แลตั้งกรม แลตั้งเจ้าพระยา, เล่ม 28, ตอน 0 ง, 11
พฤศจิกายน พ.ศ. 2454, หน้า 1735-1737
[แก้ ] หนังสื อ
 Jeffy Finestone. 2542. สมุดพระรู ป พระราชโอรส พระราชธิดา พระราชนัดดาใน
่ ั
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยูหว. ปรี ยนันทนา รังสิ ต,ม.ร.ว. โลมาโฮลดิ้ง
 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดารงราชานุภาพ และ หม่อมเจ้าหญิง จงจิตร
ถนอม ดิศกุล. จดหมายถึงหญิงใหญ่ (ฉบับชาระใหม่ ). กรุ งเทพ : สถาพรบุ๊คส์, 2551.
ISBN 978-974-16-6535-8
 สมเด็จกรมพระยาดารงราชานุภาพ, ความทรงจา, สานักพิมพ์สมาคมสังคมสงเคราะห์
แห่งประเทศไทย, 12 พฤศจิกายน 2505
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์ เธอ
สมัยก่ อนหน้ า พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรม สมัยถัดไป
พระยาดารงราชานุภาพ
พระนามกรมพระเจ้าบรมวงศ์ พิทยลาภพฤฒิ
นราธิปประพันธ์ ธาดา
เธอชั้น 4
พงศ์ (กรมขุน)
ดารงราชานุภาพ
(กรมพระ)
(กรมพระยา)
พระองค์แรก เจ้าพนักงานใหญ่ ผู้ช่วย จอมพล

13. บัญชาการทหารบก เจ้าพระยาสุ รศักดิ์
(พ.ศ. 2432) มนตรี (เจิม แสง-
ชูโต)
เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย เจ้าพระยาสุ รสี ห์วิ
พระองค์แรก (เมษายน พ.ศ. 2435 - สิ ษฐ์ ศักดิ์ (เชย
สิ งหาคม พ.ศ. 2458) กัลยาณมิตร)