Οι δεκαετίες 1950 και 1960: πολιτικές εξελίξεις

1. Ελλάδα 1950-1967

2. Το Λ.Ε.Κ
 Στις 30 Ιουλίου το Λαϊκό Ενωτικό Κόμμα αποφάσισε τη διάλυσή του και όλα τα στελέχη του
δήλωσαν ότι θα συνταχθούν στο πλευρό του Αλέξανδρου Παπάγου. Τον Αύγουστο
ιδρύθηκαν, έτσι, με διαφορά τεσσάρων ημερών δύο κόμματα, η Ενιαία Δημοκρατική
Αριστερά (ΕΔΑ) και ο Ελληνικός Συναγερμός υπό την ηγεσία του Αλέξανδρου Παπάγου. Στο
νεοσύστατο κόμμα έσπευσαν να ενταχθούν όλα τα αποχωρήσαντα στελέχη από το Λαϊκό
Κόμμα.
 Το Λαϊκόν Ενωτικόν Κόμμα (Λ.Ε.Κ.) ήταν βραχύβιο ελληνικό πολιτικό κόμμα που
συγκροτήθηκε τον Ιανουάριο του 1951.

3. Αλέξανδρος Παπάγος
 Με την άνοδο του Μεταξά στην πρωθυπουργία ο Αλέξανδρος
Παπάγος τοποθετήθηκε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Κατά
τον ελληνοϊταλικό πόλεμο διετέλεσε Αρχιστράτηγος του ελληνικού
στρατού. Κατά την γερμανική κατοχή παρέμεινε στην Αθήνα
συμμετέχοντας σε αντιστασιακές οργανώσεις και χωρίς να διατηρήσει
σχέσεις με το κατοχικό καθεστώς. Το 1943 συνελήφθη και οδηγήθηκε
σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία.
 Με την επιστροφή του στην Ελλάδα ανέλαβε χρέη αυλάρχη
του Βασιλιά Παύλου και στις 19 Ιανουαρίου του 1949 επανήλθε για
τελευταία φορά στο στράτευμα αναλαμβάνοντας την Γενική Αρχηγία
των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, με στόχο την οριστική
επικράτηση του εθνικού στρατού έναντι του Δημοκρατικού Στρατού
Ελλάδας. Τον Μάϊο του 1951 αιφνιδιαστικά δήλωσε την κάθοδό του
στην πολιτική σκηνή και την ίδρυση του νέου πολιτικού κόμματος
του Ελληνικού Συναγερμού.

4. Η Ε.Π.Ε.Κ.
 Οι εκλογές του 1950 και του 1951 έφεραν στην εξουσία τον συνασπισμό της Εθνικής
Προοδευτικής Ένωσης Κέντρου (ΕΠΕΚ), με αρχηγό τον στρατηγό Νικόλαο Πλαστήρα, και
του Κόμματος των Φιλελευθέρων, με αρχηγό τον Σοφοκλή Βενιζέλο, γιο του Ελευθερίου
Βενιζέλου. Σημαντικό έργο επιτελέστηκε στον οικονομικό τομέα, ιδίως το 1952, όταν
υπουργός Συντονισμού ήταν ο Γεώργιος Καρτάλης.
 Επίσης, το 1952 εγκρίθηκε νέο Σύνταγμα, χωρίς όμως να καταργηθούν πολλά από τα
«έκτακτα μέτρα» της περιόδου του Εμφύλιου Πολέμου. Στην εξωτερική πολιτική οι
κυβερνήσεις Πλαστήρα-Βενιζέλου σημείωσαν μεγάλη επιτυχία, εξασφαλίζοντας την ένταξη
της Ελλάδας στο NATO, τον Φεβρουάριο του 1952.

5. Νικόλαος Πλαστήρας
 Ο Νικόλαος Πλαστήρας (4 Νοεμβρίου 1883 - 26 Ιουλίου 1953) ήταν στρατιωτικός και
πολιτικός. Έγινε γνωστός για την στρατιωτική του δράση κατά τους Βαλκανικούς
Πολέμους (όπου έγινε γνωστός ως Μαύρος Καβαλάρης) και τη Μικρασιατική εκστρατεία.
Αρχές του φθινοπώρου του 1941 έρχεται στην Ελλάδα από το Παρίσι όπου διέμενε με
σκοπό να αναστείλει κάθε ένοπλη αντίσταση. Τελικά προσχώρησε στον ΕΔΕΣ και έγινε
ένας από τους προέδρους του ΕΔΕΣ.
 Ως πρωθυπουργός άσκησε μετριοπαθή πολιτική με πλούσια δράση. Ασχολήθηκε με την
εξάλειψη των συνεπειών του Εμφύλιου και την οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότηση,
με ένα σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα εθνικοποιήσεων, κοινωνικών παροχών, διανομής
γης στους ακτήμονες, χορήγησης ψήφου στις γυναίκες, κ.λπ.
 Στη δεύτερη περίοδο της πρωθυπουργίας του συνεργάστηκε με το κόμμα των
Φιλελευθέρων με αρχηγό τον Σοφοκλή Βενιζέλο. Λόγω της αναγκαστικής συνεργασίας και
λόγω της πίεσης των ανακτόρων και των δεξιών κομμάτων αναγκάστηκε να συμβιβαστεί
και να μην προχωρήσει την πολιτική της εθνικής συμφιλίωσης όσο θα ήθελε. Αρχικός του
στόχος ήταν η κατάργηση των στρατοδικείων και η υπαγωγή των υποθέσεων στα
τακτικά δικαστήρια, η κατάργηση των ειδικών αντικομμουνιστικών νόμων, η
απελευθέρωση των εκτοπισμένων και η κατάργηση του θεσμού της διοικητικής
εκτόπισης, η κατάργηση της θανατικής ποινής.

6. Σοφοκλής Βενιζέλος
 Δευτερότοκος γιος του Ελευθερίου Βενιζέλου, εξελέγη βουλευτής Χανίων στις εκλογές
της 1ης Νοεμβρίου 1920.
 Όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποχώρησε από την Ελλάδα, τον ακολούθησε στη Νίκαια
της Γαλλίας. Μετά την επάνοδό του το 1922 επανήλθε στο στράτευμα και διορίσθηκε
στρατιωτικός ακόλουθος στο Παρίσι, όπου παρέμεινε επί οκταετία. Το 1936, μετά το
θάνατο του Εθνάρχη, εξελέγη στη διοικούσα επιτροπή του Κόμματος των Φιλελευθέρων.
Στον πόλεμο του 1940 ζήτησε να καταταγεί, όμως, η αίτησή του δεν έγινε δεκτή. Στις 7
Μαΐου 1943 ανέλαβε το Υπουργείο Ναυτικού στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση
του Εμμανουήλ Τσουδερού στην Αίγυπτο.
 Μετά την απελευθέρωση επανήλθε στην Ελλάδα και το 1945 ανακηρύχθηκε υπαρχηγός
των Φιλελευθέρων, με αρχηγό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη. Τον Φεβρουάριο του 1946 το
Κόμμα των Φιλελευθέρων διασπάται και ο Σοφοκλής Βενιζέλος ηγείται του Κόμματος
των Βενιζελικών Φιλελευθέρων, ενώ στις πρώτες μετακατοχικές εκλογές, ένα μήνα
αργότερα, κατέβηκε ως υποψήφιος με τον κόμμα ΕΠΕ (Εθνική Πολιτική Ένωσις), μαζί με
τους Γεώργιο Παπανδρέου και Παναγιώτη Κανελλόπουλο.
 Οι Φιλελεύθεροι επανενώνονται ένα χρόνο αργότερα και ο Σοφοκλής Βενιζέλος γίνεται
υπαρχηγός και από το Νοέμβριο του 1948 αρχηγός. Από τον Αύγουστο του 1950 ως τον
Οκτώβριο του 1951 σχημάτισε τρεις διαδοχικές κυβερνήσεις, σε συνεργασία με τον
Γεώργιο Παπανδρέου, ως πρωθυπουργός και Υπουργός Εξωτερικών.

7. Εκλογές 1951
 Στις εκλογές που διενεργήθηκαν στις 9 Σεπτεμβρίου 1951 με το σύστημα της ενισχυμένης
αναλογικής ο Ελληνικός Συναγερμός αναδείχθηκε εύλογα πρώτο κόμμα με ποσοστό
36,53%, χωρίς όμως να επιτύχει την αυτοδυναμία.
 Τα κεντρώα κόμματα του Νικόλαου Πλαστήρα και του Σοφοκλή Βενιζέλου με τη συμμετοχή
του Γεωργίου Παπανδρέου μπόρεσαν έτσι να σχηματίσουν κυβέρνηση συνεργασίας.
 Η σύλληψη και εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και των συνεργατών του με την
κατηγορία της αντικατασκοπίας σύμφωνα με απόφαση του έκτακτου Στρατοδικείου
Αθηνών, σε μια περίοδο που ο τότε πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας επιχειρούσε να
επιβάλει πολιτική εθνικής συμφιλίωσης, προωθώντας την απελευθέρωση των
εκτοπισμένων και των πολιτικών κρατουμένων και ενδεχομένως ακόμα και η
νομιμοποίηση του ΚΚΕ, δημιούργησε συνθήκες έντονης πολιτικής πόλωσης και έφθειρε
ανεπανόρθωτα την κυβέρνησή του.

8. Νίκος Μπελογιάννης
 Ο Νίκος Μπελογιάννης (1915 – Γουδή Αττικής, 30 Μαρτίου 1952) ήταν αγωνιστής της Εθνικής
Αντίστασης κατά των Γερμανών, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ και στέλεχος του ΔΣΕ . Εκτελέστηκε το 1952
με την κατηγορία της κατασκοπείας. Η δίκη του που έμεινε στην ιστορία ως «υπόθεση Μπελογιάννη»
και η εκτέλεσή του, έλαβαν μεγάλη δημοσιότητα και προκάλεσαν διεθνείς αντιδράσεις, αποτελώντας
παράδειγμα για την σκληρότητα των μετεμφυλιακών αντικομμουνιστικών διώξεων. Έμεινε γνωστός
στην Ιστορία ως «Ο Άνθρωπος με το γαρύφαλλο» Μετά την ήττα του ΔΣΕ ήταν ένας από τους
τελευταίους που εγκατέλειψαν τη χώρα τον Αύγουστο του 1949 και εγκαταστάθηκε σαν πολιτικός
πρόσφυγας στην Πολωνία. Τον Ιούνιο του 1950 επέστρεψε κρυφά στην Ελλάδα με το ψευδώνυμο
Ερρίκος Πανόζ, με σκοπό να ανασυγκροτήσει τις οργανώσεις του παράνομου τότε ΚΚΕ στην Αθήνα. Στις
20 Δεκεμβρίου 1950, συνελήφθη και δικάστηκε για την εμπλοκή του με το ΚΚΕ με βάση τον Αναγκαστικό
Νόμο 509/1947, σύμφωνα με τον οποίο το ΚΚΕ είχε κηρυχθεί παράνομο θεωρούμενο ως εγκληματική
οργάνωση. Κατηγορήθηκε, επίσης, ως κατάσκοπος της Σοβιετικής Ένωσης.
 Η πρώτη δίκη του Μπελογιάννη ξεκίνησε στην Αθήνα στις 19 Οκτωβρίου 1951 με 52 κατηγορούμενους
συνολικά, από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών στο Αρσάκειο Δικαστικό Μέγαρο. Ένα από τα μέλη του
δικαστηρίου ήταν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο μετέπειτα δικτάτορας του καθεστώτος της 21ης
Απριλίου 1967, ως έκτακτος στρατοδίκης. Η δίκη ολοκληρώθηκε στις 16 Νοεμβρίου με δώδεκα
θανατικές καταδίκες. Μετά την διεθνή κατακραυγή που ακολούθησε, ο πρωθυπουργός Νικόλαος
Πλαστήρας δηλώνει ότι η απόφαση δεν θα εκτελεστεί. Αποφασίζεται όμως ο Μπελογιάννης και
ορισμένοι άλλοι κατηγορούμενοι να παραπεμφθούν σε νέα δίκη με τη βαρύτερη κατηγορία της
κατασκοπείας.

9. Νίκος Μπελογιάννης
 Η δεύτερη δίκη αρχίζει στις 15 Φεβρουαρίου 1952, με βάση τον μεταξικό νόμο
375/1936 περί κατασκοπείας, ενώπιον του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών. Ο
Μπελογιάννης αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες και πρόβαλε τις πατριωτικές ενέργειες
του ίδιου και του ΚΚΕ κατά τη διάρκεια της κατοχής. Η δίκη του πήρε μεγάλη
δημοσιότητα όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον κόσμο. Σε πολλές πόλεις της
Ευρώπης έγιναν εκδηλώσεις συμπαράστασης. Ο Νίκος Μπελογιάννης έμεινε γνωστός
ως «ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», από ένα κόκκινο γαρύφαλλο που κρατούσε
καθημερινά κατά τη διάρκεια της δίκης. Ο Πάμπλο Πικάσο εμπνεύστηκε ένα σκίτσο
από την εικόνα του Μπελογιάννη με το γαρύφαλλο, που έγινε διάσημο.
 Το δικαστήριο καταδίκασε ομόφωνα σε θάνατο την 1η Μαρτίου του 1952 τον
Μπελογιάννη και τους συντρόφους του Έλλη Παππά, Νίκο Καλούμενο, Δημήτρη
Μπάτση, Ηλία Αργυριάδη και Τάκη Λαζαρίδη. Στις στις 30 Μαρτίου 1952,
ημέρα Κυριακή και ώρα 04:10 τα χαράματα, οι τέσσερις μελλοθάνατοι κομμουνιστές,
Μπελογιάννης, Νίκος Καλούμενος, Δημήτης Μπάτσης και Ηλίας
Αργυριάδης μεταφέρθηκαν από τις φυλακές της Καλλιθέας στο στρατόπεδο
του Γουδή και εκτελέστηκαν δια τυφεκισμού.

10. Η Ε.Δ.Α
 Το 1951 ιδρύθηκε στην Ελλάδα η Ενωμένη Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) ως μια οργανωμένη
αντίθεση στο έντονο μετεμφυλιακό πολιτικό κλίμα, συσπειρώνοντας στους κόλπους της
διάφορες ανένταχτες αριστερές δυνάμεις, προσφέροντας, όμως, παράλληλα και πολιτική
στέγη σε όσους κομμουνιστές είχαν παραμείνει στην Ελλάδα. Η Ενιαία Δημοκρατική
Αριστερά (Ε.Δ.Α.) Ήταν το μεγαλύτερο νόμιμο κόμμα της Αριστεράς την περίοδο εκείνη με
σημαντική κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Στις εκλογές του 1951 εξέλεξε 10 βουλευτές ενώ
στις επόμενες το 1952 κανέναν. Μετά τη μεταπολίτευση επανήλθε χωρίς όμως τη δυναμική
του παρελθόντος, για να διαλυθεί οριστικά μετά το 1985.

11. Εκλογές 1952
 Στις εκλογές του Νοεμβρίου 1952 επικράτησε το κόμμα του Ελληνικού Συναγερμού, υπό τον
στρατάρχη Αλέξανδρο Παπάγο.
 Την άνοιξη του 1953 η κυβέρνηση, με πρωτοβουλία του υπουργού Συντονισμού Σπύρου
Μαρκεζίνη, προχώρησε στην υποτίμηση της δραχμής (κατά 100%) και έλαβε μια σειρά
οικονομικών μέτρων, τα οποία εγκαινίασαν το πέρασμα στην ανάπτυξη.
 Ωστόσο, ο Συναγερμός αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα συνοχής, ενώ ο Παπάγος
πέθανε στις αρχές Οκτωβρίου 1955, σε μία στιγμή κατά την οποία είχε σημειωθεί σοβαρή
κρίση στο Κυπριακό Πρόβλημα και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
 Κατόπιν, ο βασιλιάς Παύλος κάλεσε τον υπουργό Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνο
Καραμανλή να σχηματίσει κυβέρνηση.

12. Κωνσταντίνος Καραμανλής
 Τα έτη 1954-1955, ανέτειλε το άστρο του Κωνσταντίνου Καραμανλή,
Επρόκειτο για τον μοναδικό έλληνα πολιτικό, ο οποίος πρωταγωνίστησε
στην πολιτική ζωή της Ελλάδας για 60 περίπου χρόνια, διατελώντας 14
χρόνια πρωθυπουργός της Ελλάδας (1955-1963 και 1974-1980) και 10 χρόνια
πρόεδρος της Δημοκρατίας (1980-1985 και 1990-1995), απολαμβάνοντας καθ’
όλη τη διάρκεια της πολιτικής του πορείας διεθνούς εκτίμησης και
αποδοχής, έστω και αν στο εσωτερικό της χώρας επέδειξε σε πολλές
περιπτώσεις ατολμία στις αναγκαίες πολιτικές και οικονομικές
μεταρρυθμίσεις, ανεχόμενος λάθη και παραλείψεις ενός μεγάλου τμήματος
πολιτικών της συντηρητικής παράταξης που αντιμετώπιζαν το κράτος ως
προσωπικό φέουδο.

13. Κωνσταντίνος Καραμανλής
 Ο Καραμανλής ίδρυσε ένα νέο κόμμα, την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ), και παρέμεινε
στην εξουσία για οκτώ χρόνια, έως το 1963. Κατά την περίοδο αυτή σημειώθηκε ραγδαία
οικονομική ανάπτυξη και πραγματοποιήθηκαν μεγάλα έργα στους τομείς της γεωργίας,
στη βελτίωση του οδικού δικτύου, στον τουρισμό, καθώς και στη βιομηχανία.
 Το 1955-63 η Ελλάδα είχε τους ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης από όλες τις ευρωπαϊκές
χώρες, με εξαίρεση τη Δυτική Γερμανία.
 Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής προωθήθηκε η επίλυση του Κυπριακού, το 1959, με τη
δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Κυρίως αναζητήθηκε ένας μακροπρόθεσμος
προσανατολισμός για την ελληνική οικονομία και κοινωνία, μέσω της σύνδεσης της
Ελλάδας με την ΕΟΚ.

14. Η Ε.Ρ
.Ε
 Η Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις (Ε.Ρ
.Ε.) ήταν ένα ελληνικό πολιτικό κόμμα, αμιγώς
προσωποπαγές που ιδρύθηκε στις 4 Ιανουαρίου 1956 από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το
οποίο έλαβε μέρος στις αμέσως εκλογές του Φεβρουαρίου 1956, κερδίζοντας στη σειρά
τρεις εκλογικές αναμετρήσεις, των ετών 1956, 1958 και 1961, με την τελευταία
χαρακτηρισθείσα "βίας και νοθείας", προκαλώντας τον λεγόμενο "Ανένδοτο Αγώνα" εκ
μέρους της αξιωματικής αντιπολίτευσης που ηγείτο τότε ο Γεώργιος Παπανδρέου.
 η ΕΡΕ χρηματοδότησε διάφορους αντικομμουνιστικούς, συντηρητικούς και εθνικιστικούς
κύκλους, κυρίως δημοσιογραφικούς, σπαταλώντας μάλιστα μεγάλο μέγεθος οικονομικών
πόρων. Τελικά το σχέδιο βρήκε ανοιχτή εφαρμογή στις εκλογές του 1961, που
ονομάστηκαν εκλογές βίας και νοθείας. Η ΕΡΕ διατήρησε επαφές με διάφορους
ακροδεξιούς κύκλους, κυρίως με παρακρατικές οργανώσεις (π.χ. Οργάνωση
Καρφίτσα). Ωστόσο, η κατάσταση θα ξεφύγει από τον έλεγχο της ΕΡΕ το 1963 όταν θα
δολοφονηθεί από την Καρφίτσα ο Γρηγόρης Λαμπράκης, βουλευτής της ΕΔΑ και θα
τραυματιστεί ο Γιώργος Τσαρουχάς. Τότε, ο Καραμανλής θα αναφωνήσει το περίφημο Ποιος
κυβερνά αυτόν τον τόπο θέλοντας έμμεσα να στιγματίσει το παλάτι και την Φρειδερίκη.

15. Η Ε.Ρ
.Ε
 Με τις συμφωνίες Ελλάδας - ΗΠΑ στις 6.5.2959, στις 30.12.1959 και στις 17.6.1960, ο
ελληνικός στρατός και η ελληνική αεροπορία αποκτούσαν συστήματα εκτόξευσης
ατομικών όπλων, ενώ οι ΉΠΑ διατηρούσαν υπό τον απόλυτο έλεγχο τους τις ατομικές
κεφαλές.
 Η εκτόξευση ενός πυραύλου με πυρηνική κεφαλή προϋπόθετε, κατά πάγια συνήθεια της
νατοϊκής συμμαχίας, τόσο τη συμφωνία της Ελλάδας, όσο και τη συναίνεση του Προέδρου
των ΉΠΑ που μόνον αυτός μπορούσε να ενεργοποιήσει ηλεκτρονικά την πυρηνική κεφαλή
ενός οπλικού συστήματος μέσω του συστήματος ασφαλείας PAL

16. Η Ε.Ρ
.Ε
 Το αποτέλεσμα των εκλογών επιβεβαίωσε την πρωτοκαθεδρία της ΕΡΕ και προσωπικά του
Κωνσταντίνου Καραμανλή στο ελληνικό πολιτικό σύστημα παρά το γεγονός ότι υποχώρησε
από 47,2% στο 41,2, αποκάλυψε όμως και μία αναπάντεχη εξέλιξη, την τεράστια εκλογική
άνοδο της ΕΔΑ, η οποία εκτινάχθηκε από το 10% περίπου που κυμαίνονταν τα ποσοστά
της όλη την προηγούμενη περίοδο στο 25% ενεργοποιώντας τα πιο συντηρητικά και
αντιδημοκρατικά αντανακλαστικά ελληνικού πολιτικοστρατιωτικού κατεστημένου
 τα κόμματα του κέντρου 11 συνασπίστηκαν λίγο πριν τις εκλογές υπό την ηγεσία του
Γεωργίου Παπανδρέου σε έναν νέο εκλογικό σχηματισμό με την επωνυμία Ένωση Κέντρου,
το πρόγραμμα του οποίου συνοψιζόταν στην επιδίωξη πολιτικής, κοινωνικής και
οικονομικής δημοκρατίας

17. 1961-1964
 Από το 1961 μέχρι και το 1964 η χώρα εισήλθε, έτσι, σε μια κατάσταση παρατεταμένης
πολιτικής αναταραχής. Η οικονομική στασιμότητα μετά από συναπτά έτη συνεχούς
οικονομικής ανάπτυξης άρχισε να προκαλεί μια σειρά από σκληρές διαδηλώσεις. Οι
απεργίες γίνονταν ολοένα συχνότερες, από εργαζομένους όλων των κλάδων –στη
γεωργία, στα καπνά, στα κηπευτικά, στις οικοδομές. Απεργούσαν επίσης δημόσιοι
υπάλληλοι και εκπαιδευτικοί.
 Η βασίλισσα Φρειδερίκη, που είχε φήμη αυταρχικής προσωπικότητας, δεχόταν κατηγορίες
για κακοδιαχείρηση του βασιλικού εράνου που είχε διενεργηθεί στο διάστημα του εμφυλίου
πολέμου με σκοπό την ανακούφιση των προσφύγων και για τη ροπή της σε πολυτελή βίο
με έξοδα του αναιμικού ελληνικού προϋπολογισμού.

18. Εκλογές 1961
 Οι εκλογές του 1961 έλαβαν χώρα στις 29 Οκτωβρίου χαρίζοντας έναν ανεπανάληπτο
εκλογικό θρίαμβο στην ΕΡΕ που συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία τόσο στη βουλή,
όσο και στο εκλογικό σώμα πετυχαίνοντας το εξωπραγματικό ποσοστό του 50,81%. Ήταν η
πρώτη φορά μετά τις εκλογές του 1928, όπου ένα κόμμα κατόρθωνε να σπάσει το
ψυχολογικό φράγμα του 50%.
 Αυτό, ωστόσο, που απασχολούσε την ελληνική κοινωνία την επόμενη μέρα των εκλογών,
δεν ήταν το υψηλό ποσοστό της ΕΡΕ, όσο η εγκυρότητα του αποτελέσματος αυτού
καθαυτού, αφού καταγραφόταν σωρεία καταγγελιών σε όλη τη χώρα για ατασθαλίες πριν
και κατά τη διάρκεια της εκλογικής διαδικασίας.

19. Γρηγόρης Λαμπράκης
 Ο Γρηγόρης Λαμπράκης (1912 – Θεσσαλονίκη, 22 Μαΐου
1963) ήταν ιατρός, αθλητής και πολιτικός που δολοφονήθηκε
από παρακρατικούς. Η δολοφονία του προκάλεσε διεθνή κατακραυγή για
τις αυταρχικές πρακτικές της κυβέρνησης Καραμανλή και των Σωμάτων
Ασφαλείας, που αποδείχθηκε ότι όχι μόνο ανέχονταν, αλλά και εξέθρεψαν
τον ανεξέλεγκτο παρακρατικό μηχανισμό. Η υπόθεση Λαμπράκη
αναζωογόνησε τον Ανένδοτο Αγώνα του Γεωργίου Παπανδρέου και έπαιξε
τον πιο σημαντικό ίσως ρόλο στην πτώση της κυβέρνησης Καραμανλή τον
ίδιο χρόνο.
 Στην διάρκεια της κατοχής διοργάνωνε με άλλους συναθλητές του αγώνες,
διαθέτοντας τα έσοδα σε λαϊκά συσσίτια. Το 1950 κατέλαβε τη θέση του
υφηγητή Μαιευτικής - Γυναικολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
 Στις εκλογές του Οκτωβρίου 1961 ο Λαμπράκης εξελέγη βουλευτής
Πειραιά συνεργαζόμενος με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ). Υπήρξε
ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος της «Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή
Ύφεση και Ειρήνη». Στις 21 Απριλίου 1963 αψηφώντας σχετική απαγόρευση
της αστυνομίας, πραγματοποίησε την 1η Μαραθώνια πορεία Ειρήνης. Βάδισε
το μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής μόνος του, εν μέσω απειλών, πριν
τελικά συλληφθεί και κρατηθεί για μερικές ώρες.

20. Γρηγόρης Λαμπράκης
 Λίγο μετά τις 8 το βράδυ της Τετάρτης 22 Μαΐου του 1963, ο Γρηγόρης Λαμπράκης
ξεκίνησε από το ξενοδοχείο Κοσμοπολίτ της Θεσσαλονίκης, για να μεταβεί σε
εκδήλωση που διοργάνωσε η «Επιτροπή δια την διεθνή ύφεσιν και ειρήνην», στην
οποία ήταν ομιλητής. Η κατάσταση ήταν τεταμένη. Από τις 6 το απόγευμα πολλές
δεκάδες άτομα ακραίων δεξιών πολιτικών πεποιθήσεων είχαν αρχίσει να
συγκροτούν αντισυγκέντρωση.
 Μετά την ομιλία του για την ειρήνη ο ίδιος φώναξε από τα μεγάφωνα:
« Προσοχή, προσοχή. Εδώ βουλευτής Λαμπράκης. Σαν εκπρόσωπος του Έθνους και του
Λαού, καταγγέλλω ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονίας μου και καλώ τον υπουργό Β. Ελλάδος,
τον νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον στρατηγό Χωροφυλακής Μήτσου, τον διευθυντή της
Αστυνομίας και τον διοικητή Ασφαλείας να προστατέψουν τη συγκέντρωση και τη ζωή μου»
Ο Λαμπράκης μαζί με αρκετά άτομα ξεκίνησαν να περάσουν απέναντι στο
ξενοδοχείο. Καθώς διέσχιζαν το δρόμο, ακούστηκε ο θόρυβος από μία τρίκυκλη
μοτοσυκλέτα, που όρμησε με ξέφρενη ταχύτητα και έπεσε πάνω στην ομάδα του
βουλευτή και των φίλων του, ενώ κάποιος που ήταν ανεβασμένος στην καρότσα,
χτύπησε με ένα λοστό τον Λαμπράκη στο κεφάλι. Ο βουλευτής σωριάστηκε
αιμόφυρτος στο έδαφος. Οδηγός του τρίκυκλου ήταν ο Σπύρος Γκοτζαμάνης,
μεταφορέας, γνωστός στον υπόκοσμο της Θεσσαλονίκης

21. Η Ένωσις Κέντρου
 Η Ένωσις Κέντρου (Ε.Κ.) ήταν το πολιτικό κόμμα με κεντρώο ιδεολογικό προσανατολισμό
που ιδρύθηκε από τον Γεώργιο Παπανδρέου με τη συμμετοχή και του Σοφοκλή Βενιζέλου
το 1961. Το κόμμα ήρθε στην κυβέρνηση το 1963. Η Ε.Κ. ιδρύθηκε κατόπιν συνασπισμού
μικρών κομμάτων του κεντρώου χώρου υπό την ηγεσία του Γεωργίου Παπανδρέου
Εμπεριείχε πολιτικούς από διαφορετικά ρεύματα, από την αριστερά (Ηλίας Τσιριμώκος) ως
την αντικαραμανλική δεξιά (Στέφανος Στεφανόπουλος). Βασικός συνεκτικός κρίκος όλων
αυτών ήταν η χαρισματική προσωπικότητα του Γεωργίου Παπανδρέου.

22. Η Ένωσις Κέντρου

23. Εκλογές 1963
 Το πολιτικό σύστημα έδειχνε ανίκανο να μεταρρυθμιστεί: μία
πρόταση του Καραμανλή για αναθεώρηση του Συντάγματος, το 1963,
δεν απέφερε καρπούς, αφού τον Ιούνιο του έτους αυτού ο
πρωθυπουργός εξαναγκάστηκε σε παραίτηση από τον βασιλιά
Παύλο.
 Στις εκλογές του Νοεμβρίου 1963 και του Φεβρουαρίου 1964
επικράτησε το κόμμα της Ένωσης Κέντρου, που σχημάτισε κυβέρνηση
με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Στις εκλογές της 3ης
Νοεμβρίου, συμμετείχε και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος είχε
επιστρέψει στην Ελλάδα το Σεπτέμβριο του 1963. Η Ένωση Κέντρου
συγκέντρωσε ποσοστό 42,04 % έναντι 39,37 % της ΕΡΕ και 14,34 % της
ΕΔΑ. Μετά την ήττα που υπέστη ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, έφυγε
στο Παρίσι αφήνοντας την ηγεσία του κόμματος στον Παναγιώτη
Κανελλόπουλο.

24. Εκλογές 1963
 Στις 9 Νοεμβρίου 1963 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εγκατέλειψε την Ελλάδα με το επίθετο
Τριανταφυλλίδης για το Παρίσι, απογοητευμένος από τις πολιτικές εξελίξεις και με σκοπό
να ιδιωτεύσει. Ο τρόπος αποχώρησής του έμελλε να αποτελέσει αντικείμενο έντονης
κριτικής τα επόμενα χρόνια. Στο Παρίσι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έμελλε να παραμείνει
11 χρόνια (μέχρι το 1974).
 Μετά το νικηφόρο αποτέλεσμα των εκλογών του 1963 ο επικεφαλής της Ένωσης Κέντρου,
Γεώργιος Παπανδρέου, έλαβε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης και προέβη πράγματι στο
σχηματισμό της. Η κυβέρνηση του, ωστόσο, παραιτήθηκε τον επόμενο μήνα
αποσκοπώντας στη διενέργεια νέων εκλογών, προκειμένου να αποκτήσει μια άνετη
πλειοψηφία και να μην χρειάζεται τη συναίνεση της αριστεράς.

25. Εκλογές 1964
 Στις εκλογές του Φεβρουαρίου 1964 η Ένωση Κέντρου πέτυχε, με τη βοήθεια της ΕΔΑ που δεν κατέθεσε
συνδυασμούς βουλευτών σε αρκετές περιφέρειες, πανηγυρική νίκη λαμβάνοντας 53% των ψήφων και
174 έδρες επί συνόλου 300.
 Η έλλειψη συνοχής μεταξύ των στελεχών της Ε.Κ. δεν άργησε να φανεί. Ο Γ. Παπανδρέου ήλθε σε ρήξη
με τα ανάκτορα και αναγκάστηκε να παρατηθεί στις 15 Ιουλίου 1965. Ο τότε Βασιλιάς Κωνσταντίνος
B΄ έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα, ο οποίος υποστηρίχτηκε
από μερικές δεκάδες περίπου αποστάτες βουλευτές της Ε.Κ. Η κυβέρνηση Αθανασιάδη-Νόβα δεν
έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή και αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Τη νέα εντολή σχηματισμού
κυβέρνησης έλαβε αυτή τη φορά ο Ηλίας Τσιριμώκος, ο οποίος απέτυχε επίσης. Τελευταίος στη σειρά
που έλαβε εντολή υπήρξε ο Στέφανος Στεφανόπουλος ο οποίος πέτυχε να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης.
 Η νέα κυβέρνηση όμως υπό τις πιέσεις του Γ. Παπανδρέου που εν τω μεταξύ είχε εγκαινιάσει τον
δεύτερο «ανένδοτο αγώνα», αναγκάζεται να κηρύξει νέες εκλογές για τον Μάιο του 1967. Προλαβαίνει
όμως η Απριλιανή δικτατορία του Παπαδόπουλου. Ο Γ. Παπανδρέου πεθαίνει τον Νοέμβριο
του 1968 εφόσον έχει υποστεί ταλαιπωρίες από το καθεστώς των Συνταγματαρχών.

26. Τα «Ιουλιανά» 1965
 Τον Ιούλιο του 1965 σημειώθηκε σοβαρό ρήγμα στις τάξεις του
κυβερνώντος κόμματος Ένωση Κέντρου, γνωστό στη σύγχρονη
ιστορία της Ελλάδας με τον όρο Αποστασία του 1965 ή Ιουλιανά.
Αφορμή υπήρξε η απόφαση του Γεωργίου Παπανδρέου να
αντικαταστήσει τον Πέτρο Γαρουφαλιά από το Υπουργείο Εθνικής
Αμύνης και η άρνηση του τότε Βασιλιά Κωνσταντίνου Β΄ να
υπογράψει το σχετικό διάταγμα, αν ο διάδοχος του Γαρουφαλιά
δεν απολάμβανε της απόλυτης εμπιστοσύνης του. Ο βασιλιάς
αρνούνταν να υπογράψει το σχετικό διάταγμα, προβάλλοντας ως
αιτιολογία τη φημολογούμενη εμπλοκή του γιου του (Ανδρέα
Παπανδρέου) στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ.
 Ο Γεώργιος Παπανδρέου θεώρησε έτσι εαυτόν αναγκασμένο από
τη στάση του θεσμικού άρχοντα, βασιλέα Κωνσταντίνο Β΄, να
παραιτηθεί στις 15 Ιουλίου 1965.

27. Η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ
 Ο Ανδρέας Παπανδρέου εκλέχτηκε βουλευτής για πρώτη φορά το 1964 με την Ένωση Κέντρου.
Μετείχε στην κυβέρνηση του πατέρα του, Γεωργίου Παπανδρέου, αρχικά ως Υπουργός
Προεδρίας και λίγο αργότερα ως αναπληρωτής Υπουργός Συντονισμού. Παραιτήθηκε λίγο
αργότερα μετά από πολλές πιέσεις άλλων τάσεων μέσα στο κόμμα και συσπείρωσε γύρω του τη
λεγόμενη κεντροαριστερή πτέρυγα της Ένωσης Κέντρου. Στις 25 Απριλίου του 1965 γίνεται ξανά
αναπληρωτής Υπουργός Συντονισμού, ενώ ένα μήνα αργότερα κατηγορήθηκε ως εμπνευστής και
αρχηγός στην υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ» (Αξιωματικοί Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατία, Αξιοκρατία)
και στο συνωμοτικό Σχέδιο Ελικών. Παράγοντες της Δεξιάς κατήγγειλαν ότι υπήρχε μέσα στο
στρατό οργάνωση με τα αρχικά αυτά και με απόκλιση προς τα "αριστερά", με πολιτικό αρχηγό το
γιο του πρωθυπουργού.
 Στις 14 Νοεμβρίου του 1966 άρχισε στη μεγάλη αίθουσα του Πρωτοδικείου Αθηνών, στο Μέγαρο
Αρσακείου, η δίκη του ΑΣΠΙΔΑ. Στις 24 Φεβρουαρίου 1967 ο εισαγγελέας ζήτησε την άρση της
βουλευτικής ασυλίας του Ανδρέα Παπανδρέου και του Παύλου Βαρδινογιάννη για να
παραπεμφθούν σε δίκη για τον ΑΣΠΙΔΑ. Το αίτημα απορρίφθηκε από την αρμόδια επιτροπή της
Βουλής. υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ έκλεισε οριστικά στις 23 Δεκεμβρίου 1967, με την παροχή αμνηστίας από
τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο, δέκα μέρες μετά το αποτυχημένο κίνημα του βασιλιά
Κωνσταντίνου.

28. Εκλογές 1967
 Αποφασίζονται εκλογές για τις 28 Μαΐου του 1967, ενώ οι φήμες για στρατιωτικό
πραξικόπημα υπό την καθοδήγηση του παλατιού οργίαζαν. Ερήμην του ανίκανου να
κυβερνήσει πολιτικού κόσμου και του παλατιού, διεργασίες στα μεσαία κλιμάκια του
ελληνικού στρατού είχαν ήδη, ωστόσο, διαμορφώσει μια άλλη λύση για την έξοδο της
χώρας από την κρίση από τα πολιτικά πράγματα, πιο ριζοσπαστική και όπως αποδείχτηκε
εκ των υστέρων πιο αποτελεσματική.
 Στις 21 Απριλίου του 1967 επίορκοι αξιωματικοί του στρατού, υπό την ηγεσία του
συνταγματάρχη Γεωργίου Παπαδόπουλου, και συμμετοχή του ταξίαρχου Στυλιανού
Παττακού και του συνταγματάρχη Νικόλαου Μακαρέζου κατέλαβαν την εξουσία με
πραξικόπημα.