การบริหารจัดการเมืองสีเขียวของจีน

1. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน:
เมืองเซี่ยงไฮ และเมืองหางโจว มณฑลเจอเจียง
ดารณี เสือเยะ
ผูชวยนักวิจัย
แผนงานนโยบายสาธารณะเพื่อการพัฒนาอนาคตของเมือง
ศูนยศึกษามหานครและเมือง มหาวิทยาลัยรังสิต
http://kotpolski.files.wordpress.com/2013/05/img_5717.png
http://www.visitourchina.com/guide/peoples_square.htm

2. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
1
การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน:
เมืองเซี่ยงไฮ และเมืองหางโจว มณฑลเจอเจียง
เรียบเรียงโดย
ดารณี เสือเยะ
ผูชวยนักวิจัย
แผนงานนโยบายสาธารณะเพื่อการพัฒนาอนาคตของเมือง
โลกเราทุกวันนี้ กําลังกลายเปนเมืองมากขึ้นเรื่อย ๆ ในทศวรรษ 1800 ประชากรของโลกที่
อาศัยอยูในเมืองมีเพียง 3% เทานั้น แตในชวงทศวรรษ 1950 ตัวเลขของคนเมืองพุงขึ้นไปถึง 30% ใน
ปจจุบัน ประชากรที่อาศัยอยูในเมืองมีจํานวนมากกวา 50% มีการคาดคะเนวา ในป ค.ศ. 2030
ประชากรโลกจํานวนมากถึง2 ใน 3 ของประชากรทั้งหมด จะอาศัยอยูในเมือง
จากการศึกษาของ องคกรมาตรวิทยา ในกลุมยุโรปตะวันตก ( EURAMET) เมื่อป ค.ศ. 2013
พบวา เมืองตาง ๆ ทั่วโลกครอบคลุมพื้นที่เพียง2% ของพื้นผิวโลก แตกลับมีปริมาณการบริโภคพลังงาน
สูงถึง 75% ดังนั้น พลังงานและสิ่งแวดลอม (เชน การใชพลังงานอยางยั่งยืน การเปลี่ยนแปลงสภาพ
ภูมิอากาศ) จึงเปนประเด็นที่ตองใหความสําคัญและปรับตัวรับมือเปนอันดับแรก ๆ โดยเฉพาะกับมหา
นคร (Mega Cities)
ภาพที่ 1 40 มหานครทั่วโลก
ที่มา: EURAMET. (2013). Mega Cities [online], 6 June 2014. Retrieved: http://www.emrponline.eu/call2013/docs/MegaCities.pdf

3. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
2
มหานคร(เมืองที่มีการกระจุกตัวของประชากรอยางหนาแนน มีประชากรที่อาศัย ( inhabit) อยู
ในเมืองนั้น ๆ มากกวา 10 ลานคน0
1
) กําลังเกิดขึ้นและกระจายตัวไปตามพื้นที่ตาง ๆ ทั่วโลก โดยเฉพาะ
ทวีปเอเชีย (ดูภาพที่ 1) ที่มีการกระจุกตัวของมหานครอยางหนาแนน โดยที่ 40 มหานครนั้นเปน
ตัวแทนของประชากรราว 300 ลานคน ที่ทําใหเกิด GDP ของโลก 18% และเปนสาเหตุของการปลอย
กาซคารบอนไดออกไซด 10% โดยมีประเทศจีนเปนตัวแปรสําคัญของการปลดปลอยกาซพิษดังกลาวขึ้น
สูชั้นบรรยากาศโลก
จากการเปดเผยรายงานประจําป ค.ศ. 2013ของหนวยงานการประเมินสิ่งแวดลอมของประเทศ
เนเธอรแลนด ( Netherlands Environmental Assessment Agency)1
2
พบวา ปริมาณการปลอยกาซ
คารบอนไดออกไซดทั่วโลก ซึ่งเกิดจากกระบวนการเผาไหมของเชื้อเพลิงฟอสซิล ไมวาจะเปนถานหิน
น้ํามัน หรือกาซธรรมชาติ ของป ค.ศ. 2011 สูงขึ้นถึง 3% แตะระดับ 34,000 ลานตันเปนอยางนอย ทั้งนี้
จีนกลายเปนประเทศที่ปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสูงเปนอันดับ 1 ของโลก ดวยกับปริมาณเฉลี่ย 6-
19 ตัน/คน ในชวงของการกาวขามมาเปนประเทศอุตสาหกรรมรายใหญของโลก โดยปริมาณการปลอย
กาซคารบอนไดออกไซดกวารอยละ 70 ของป ค.ศ. 2012 เกิดจากประเทศจีน
แมจีนจะเปนประเทศที่ติดอันดับตน ๆ ของโลก เรื่องการบริโภคพลังงานจํานวนมหาศาล ซึ่ง
กอใหเกิดผลกระทบตอการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของโลกก็ตาม แตเมืองเซี่ยงไฮและเมืองหาง
โจว มณฑลเจอเจียง ก็สามารถเปนหนึ่งในตนแบบเกี่ยวกับการบริหารจัดการสิ่งแวดลอมภายใตการ
เผชิญกับความเปลี่ยนแปลงทางภูมิอากาศของมหานครตาง ๆ เพื่อนําไปสูการมีคุณภาพชีวิตที่ดีอยาง
ยั่งยืนของคนเมือง
1
EURAMET. (2013). Mega Cities [online], 6 June 2014. Retrieved: http://www.emrponline.eu/call2013/docs
/MegaCities.pdf
2
Jos Olivier. (2013). Trends in global CO2 emissions; 2013 Report, 25 June 2014. p. 5-6.

4. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
3
เซี่ยงไฮ มหานครตนแบบดานการรับมือการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศของเมือง
“เซี่ยงไฮ” แปลวา “อยูสูงจากทะเล” ชื่อเมืองถูกตั้งตามทําเลที่ตั้งเมื่อพันกวาปที่ผานมา ผู
บุกเบิกเมืองคงจินตนาการไมออก ถึงสถานการณในปจจุบันที่เมืองเซี่ยงไฮกําลังเผชิญอยู เมืองที่อยูต่ํา
กวาระดับน้ําทะเล
มหานครเซี่ยงไฮตั้งอยูบริเวณชายฝงดานทิศตะวันออกของมหาสมุทรแปซิฟก ตอนกลางของ
ประเทศจีน ใกลกับปากแมน้ําแยงซีเกียง บริหารงานแบบเทศบาลนครที่มีสถานะเทียบเทามณฑลหนึ่ง
ขึ้นตรงตอรัฐบาลกลาง มีขนาดใหญเปนอันดับสองของประเทศจีน (รองจากเมืองกวางโจว) จํานวน
ประชากรที่มีมากถึง 25,300,000 คน2
3
(มากเปนอันดับ 5 ของโลก) ความหนาแนนของประชากรตอ
พื้นที่อยูที่ 4,887 คนตอตารางกิโลเมตรมีสัดสวนความเปนพื้นที่เมืองที่ใหญที่สุดในโลก
จากภาพที่ 2 พบวา นับตั้งแตป ค.ศ. 1990 เปนตนมา พื้นที่ความเปนเมือง ( Urban land) ของ
เซี่ยงไฮเพิ่มมากขึ้นอยางเห็นไดชัด สวนทางกับการลดลงของพื้นที่เพาะปลูก ( Cropland) และสัดสวนที่
เปนพื้นน้ํา (Water body) กับพื้นที่สีเขียว (Green land) ที่ขยายออกอยางชา ๆ
3
EURAMET. (2013). Mega Cities [online], 6 June 2014. Retrieved: http://www.emrponline.eu/call2013/docs
/MegaCities.pdf
ภาพที่ 1สัดสวนการใชประโยชนจากที่ดินของเมืองเซี่ยงไฮ
ที่มา:Shanghai Meteorological Bureau . Climate Change in Mega-City Shanghai and its impacts [online],
6 June 2014. Retrieved: http://www.atse.org.au/Documents/International%20Colloboration/Workshops/Aust%
20China%20Science%20and%20Tech/Climate%20Change/Zhan.pdf

5. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
4
ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศตอเมืองเซี่ยงไฮ
สถานะของมหานครเซี่ยงไฮที่มีตอประเทศจีนก็เชนเดียวกับที่มหานครนิวยอรกมีตอประเทศ
สหรัฐอเมริกา กลาวคือ สัญลักษณแหงความสําเร็จ หรือเปนสัญญาณเตือนแหงความเจ็บปวดที่กําลังคืบ
คลานเขามา ในอดีตนิวยอรกเปนเมืองศูนยกลางของอุตสาหกรรม เต็มไปดวยโรงงานอุตสาหกรรมขนาด
ใหญ ซึ่งเกือบจะเปนสาเหตุที่นําไปสูการลมสลายของเมือง ภาวะโลกรอนทําใหระดับน้ําทะเลทั่วโลกเพิ่ม
สูงขึ้น เชนเดียวกันมหานครเซี่ยงไฮ ประเทศจีน ตั้งแต ป ค.ศ. 1920-1930 เปนตนมา จมตัวลงกวา 2.8
เมตรการเผชิญกับปญหาเรื่องสิ่งแวดลอม พายุไตฝุนและทอรนาโดคือความผิดปกติที่ปรากฏขึ้นบอยครั้ง
และสถานการณที่เมืองกําลังจมลง หากไมมีการวางแผนการเติบโตของเมืองในอนาคต เซี่ยงไฮจะจมลง
1.5 เซนติเมตร ทุก ๆ ปเปนสัญญาณเตือนที่เซี่ยงไฮตองเลือกระหวางปรับตัวหรือหายนะ ( Adapt or
Die) เชนที่นิวยอรกเคยเลือกมาแลว
สาเหตุสําคัญที่ทําใหเซี่ยงไฮจมน้ําทะเลก็คือ การสูบน้ําจากใตดินมาใชเปนจํานวนมาก ดังนั้น
หนึ่งในวิธีการแกปญหาการทรุดตัวของรัฐบาลเซี่ยงไฮ คือ การติดตั้งทอสูบน้ําจากทะเลสาบไทหูมาใช
บริโภคในมหานครเซี่ยงไฮแทนที่การสูบน้ําใตดินหรือน้ําบาดาลขึ้นมา นอกจากนี้ ยังมีการสรางเขื่อน
บริเวณชายฝงเพื่อปองกันการกัดเซาะพื้นดิน และการเพิ่มพื้นที่สีเขียวในมหานครเซี่ยงไฮใหมากที่สุด
เทาที่จะทําได
แนวทางในการรับมือกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
การกอสรางประตูระบายน้ํา
เมืองเซี่ยงไฮพิจารณาแลวเห็นวา ควรกอสรางประตูระบายน้ําบริเวณปากแมน้ําแยงซีเกียง
เนื่องจากสามารถเปดหรือปดประตูระบายน้ําไดตามปริมาณของน้ําในแมน้ําที่เปลี่ยนแปลงไปตามแต
ฤดูกาล สามารถควบคุมปริมาณน้ําที่ตองการใหไหลผานควบคุมความเร็วของน้ํา หรือใชในการกักเก็บ
น้ําได ในขณะเดียวกันประตูระบายน้ํายังชวยปองกันในกรณีที่เกิดพายุอีกดวย
นอกจากเหตุผลเรื่องประสิทธิภาพของการควบคุมปริมาณน้ํา ประตูระบายน้ํายังมีตนทุนในการ
กอสรางนอยกวาการปรับพื้นที่ของเขื่อนใหสูงขึ้น ซึ่งทางรัฐบาลเซี่ยงไฮใชงบประมาณในการบริหาร
จัดการน้ําทวมในรอบ 10 ปที่ผานมา มากกวา 6 พันลานดอลลารสหรัฐ

6. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
5
การเพิ่มพื้นที่ชุมน้ํา
มหานครเซี่ยงไฮยังคงใชวิธีเสริมแนวกันน้ําทวมบริเวณริมแมน้ํา ซึ่งบางครั้งกลายเปนตัวการที่
สรางความเสียหายตอพื้นที่ริมแมน้ํามากกวา อันเนื่องมาจากการเพิ่มขึ้นของจํานวนประชากรและความ
พยายามในการสงเสริมการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจใหเพิ่มขึ้นในปริมาณเทาตัวทุก ๆ ป ทําใหพื้นที่ชุม
น้ําบริเวณชายฝงคอย ๆ ลดลง และถูกแทนที่ดวยกับโรงงานอุตสาหกรรมและอะพารตเมนตจํานวนมาก
ซึ่งตองการพื้นที่เพิ่มเติมเพื่อการปลูกสรางโรงงานและอะพารตเมนตแหงใหมที่ไมมีสิ้นสุดเนื่องจากพื้นที่
ชุมน้ําเหลานี้ ไมไดเปนเพียงที่อยูอาศัยของสรรพสัตวเทานั้น แตยังทําหนาที่เปนเกราะคุมกันอีกกวา 22
ลานคนในเมืองเซี่ยงไฮจากภัยธรรมชาติอีกดวย
พื้นที่กิจกรรมเหลานี้เปนเสมือนเชื้อเพลิงที่ใหพลังงานแกเศรษฐกิจของมหานคร แตในสมรภูมิ
ของการตอสูกับภาวะโลกรอนหรือการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ สิ่งเหลานี้คือตัวแปรสําคัญที่ทํา
ใหสุขภาวะของเมืองออนแอลง
ผูเชี่ยวชาญเรื่องการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจากคณะกรรมการปกปองทรัพยากรธรรมชาติ
(The Natural Resources Defense Council) กลาววา ในขณะที่รถแทรกเตอรกําลังจัดการขุดพืชชนิด
ตาง ๆ ในพื้นที่ชุมน้ําออกไป เพื่อแทนที่ดวยกับอาคารหลังใหมนั่นเทากับวามหานครเซี่ยงไฮกําลัง
สูญเสียแนวปองกันตามธรรมชาติ ซึ่งสามารถลดการกัดเซาะหนาดินและชวยลดการปะทะของคลื่นลม
พายุ
ดังนั้น การแกปญหานี้จึงอยูที่การหันกลับมาใหความสําคัญกับพื้นที่ชุมน้ําเพื่อทดแทนในสวนที่
แผวถางไป หนึ่งในวิธีการที่เซี่ยงไฮกําลังดําเนินการอยูก็คือเปลี่ยนตัวเองไปสูการใชเครื่องมือทาง
เศรษฐกิจใหม โดยการคัดทายออกจากภาคอุตสาหกรรมที่หิวกระหายพื้นที่ในการกอสรางโรงงานและมุง
หัวเรือการพัฒนาเศรษฐกิจของเมืองไปสูภาคการเงินการธนาคารที่ตองการเพียงแคโตะกับคอมพิวเตอร
ในการทํางานเทานั้น3
4
นอกจากนี้ เมืองเซี่ยงไฮยังแสดงใหเห็นถึงความพยายามในการจัดการกับการปลอยกาซเรือน
กระจกออกสูชั้นบรรยากาศ ซึ่งเปนสาเหตุสําคัญของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
4
Coco Liu of ClimateWire. (2011). Shanghai Struggles to Save Itself From the Sea [online], 6 June 2014.
Retrieved: http://www.nytimes.com/cwire/2011/09/27/27climatewire-shanghai-struggles-to-save-itself-from-the-
s-43368.html?pagewanted=all

7. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
6
การลดปริมาณกาซเรือนกระจก
ตั้งแตป ค.ศ. 1994 เปนตนมา เซี่ยงไฮไดปรับปรุงระบบรางรถไฟใหมีความเชื่อมโยงกันทั่วทั้ง
เมือง จนในปจจุบันถือวาเปนระบบที่มีความยาวมากที่สุดในโลก จูงใจใหประชาชนจอดรถไวที่บาน และ
หันมาใชระบบรถโดยสารสาธารณะเพิ่มมากขึ้น
ในขณะที่เซี่ยงไฮกําลังดําเนินการเรื่องพลังงานสะอาด ประเทศจีนไดแถลงโครงการจําหนาย
กระแสไฟฟาจากพลังงานแสงอาทิตยของจีนใหแกกริด ( Grid) หรือเครือขายพลังงานไฟฟาที่เชื่อมโยง
กันและกระจายทรัพยากรใหแกกัน ซึ่งตอมากลายเปนฟารมกังหันลม ( Wind Farm) นอกพื้นที่ยุโรปที่
ใหญที่สุดแหงแรกของโลก และดวยการชวยเหลือดานเทคโนโลยีการผลิตที่ทันสมัย กระแสไฟฟาจาก
พลังงานน้ําถูกสงไปยังมหานครเซี่ยงไฮดวยกับระยะทางไกลกวาพันไมล สงผลใหเซี่ยงไฮพัฒนามาเปน
เมืองพลังงานสะอาดที่ใหญที่สุดแหงใหมของโลก
อยางไรก็ตาม กระแสไฟฟาครึ่งหนึ่งของเมืองก็ยังคงผลิตมาจากถานหิน ซึ่งเปนตัวการสําคัญที่
กอใหเกิดกาซคารบอนไดออกไซด เพื่อที่จะลดปริมาณกาซเรือนกระจก เซี่ยงไฮจําเปนตองลดการ
บริโภคพลังงานใหนอยลง ผานการออกกฎบังคับใหอาคารตาง ๆ ตองมีเครื่องทําน้ํารอนพลังงาน
แสงอาทิตย (Solar Water Heaters) มาตรการขึ้นราคาคาไฟฟากับอุตสาหกรรมที่ไมมีประสิทธิภาพใน
การผลิต กลาวคือ เปนการผลิตที่มีปริมาณการใชพลังงานไฟฟาสูง รวมทั้งอุตสาหกรรมการผลิตเหล็ก
ซีเมนต และโรงงานผลิตหนัง
รัฐบาลใชวิธีการใหแรงจูงใจ ( carrots) รวมกับการออกคําสั่งและการขอความรวมมือตลอด
ระยะเวลาของการดําเนินงาน ทั้งในระดับภาคอุตสาหกรรมที่สามารถเขาถึงการชวยเหลือทางดาน
การเงินเพื่อพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตใหเปนมิตรกับสิ่งแวดลอมมากขึ้น และในระดับครัวเรือนตางไดรับ
เงินสวนลดจากรัฐบาลหากเปลี่ยนมาใชหลอดไฟและเครื่องปรับอากาศแบบประหยัดพลังงาน
ผลการดําเนินงานปรากฏวา สามารถลดการใชพลังงานในมหานครเซี่ยงไฮไดมากถึง 20% โดย
วัดจากหนวยไฟฟาตอผลผลิตทางเศรษฐกิจ ระหวางป ค.ศ. 2007-2011 รัฐบาลเซี่ยงไฮไมเพียงแตให
คํามั่นสัญญาวา จะรักษาระดับการลดใชพลังงานใหอยูที่ 20% ตอไปในอนาคตเทานั้น แตยังเปนครั้งแรก
ที่มหานครสามารถควบคุมปริมาณการใชพลังงานของเมืองได
อยางไรก็ตาม แมจะมีมาตรการกระตุนการลดใชพลังงานผานเครื่องมือทางการเงินหรือการออก
กฎหมาย หากรัฐบาลเซี่ยงไฮยังคงอนุญาตใหมีการกอสรางอาคารเพิ่มอีกตอไปเรื่อย ๆ พรอมกับพื้นที่สี
เขียว จํานวนตนไม และผืนดินที่ลดลง ความสามารถของเมืองในการดูดซับกาซคารบอนไดออกไซดก็
ยังคงลดลงอยูดี

8. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
7
ลาสุด รัฐบาลเซี่ยงไฮไดผลักดันเรื่องการทําสวนในอาคาร ซึ่งจะเปนผลใหในป ค.ศ. 2015
อาคาร หลังคา และผนังของอาคารที่จะปลูกสรางใหมและอาคารที่มีอยูเดิมจะตองปลูกตนไม พุมไม หรือ
ดอกไมในบริเวณโดยรอบของอาคาร คาดวา จะสามารถสรางพื้นที่ดูดซับกาซคารบอนไดออกไซดขนาด
ใหญแหงใหม ซึ่งมีปริมาณการดูดซับกาซพิษประมาณครึ่งหนึ่งของขนาดสวนสาธารณะเซ็นทรัลพารก
(New York’s Central Park) ที่มีขนาดประมาณสนามฟุตบอล 460 สนามเรียงตอกัน
ภาพที่ 3 เมืองเซี่ยงไฮ
ที่มา: http://www.visitourchina.com/guide/peoples_square.htm

9. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
8
เมืองหางโจวมณฑลเจอเจียง เมืองโดดเดนดานการบริหารจัดการสิ่งแวดลอมของเมือง
เราอาจจะสังเกตจากกรณีศึกษา ในหลาย ๆ เมืองที่หันมาปฏิรูปแนวทางการพัฒนาในอนาคต
ของแตละเมืองไดวา เมืองที่มีระบบการบริหารจัดกาเรื่องสิ่งแวดลอมไดดีนั้น สวนใหญลวนมีการพัฒนา
ดานเศรษฐกิจที่มั่นคงเต็มที่จนสามารถหันมาใหความสําคัญกับประเด็นเรื่องความสุขของคนที่อาศัยอยู
ในเมือง เมืองหางโจว มณฑลเจอเจียงก็เชนเดียวกัน
หางโจวเปนเมืองหลวงของมณฑลเจอเจียงซึ่งอยูทางทิศตะวันออกของประเทศจีน บนที่ราบน้ํา
ทวมถึงริมฝงแมน้ําแยงซี เจริญรุงเรืองหลังจากที่มีการขุดคลองคลองตายวิ่นเหอ (The Grand Canal) ใน
สมัยราชวงศสุย (581-618) ถือเปน 1 ใน 6 ของเมืองโบราณที่มีชื่อเสียงของจีน (อีก 5 เมืองที่เหลือ คือ
ปกกิ่ง หนานจิง ซีอาน ลั่วหยาง และไคเฟง)พื้นที่สวนใหญถูกลอมรอบดวยภูเขา มีเนื้อที่ประมาณ 1 ใน
5 ของประเทศไทย แตมีจํานวนประชากรเทากับประเทศไทย สงผลใหมีปญหาเรื่องความหนาแนนของ
ประชากรและพื้นที่เกษตรกรรมมีนอย ทําใหกิจกรรมทางเศรษฐกิจหลักของเมืองนี้คือ การทองเที่ยว
เมืองหางโจวไดรับการกลาวขานวาเปน “สวรรคบนดิน” (Paradise on Earth) ดวยกับความ
สวยงามของทะเลสาบซีหู (ทะเลสาบตะวันตก) และสถานที่สําคัญอื่น ๆ ที่มีชื่อเสียงระดับโลก ขึ้นชื่อวามี
ธรรมชาติอันวิจิตรงดงามราวกับจิตรกรฝมือดีบรรจงรังสรรคเอาไวก็มิปาน ตัวอาคารบานเรือน ของเมือง
หางโจวจะกอสรางไมสูงมากนัก ตึกใหญจะสูงเพียงแค 7-8 ชั้นเทานั้น เนื่องจากเกรงวาจะบดบังทิวทัศน
ที่สวยงามโดยรอบของเมือง นอกจากนี้หางโจวยังขึ้นชื่อเรื่องอุตสาหกรรมผาไหมที่เกิดขึ้นตั้งแตศตวรรษ
ที่ 75
และยังคงความงดงามและไดรับการกลาวถึงมาจนปจจุบัน
5
Hangzhou -- 'Paradise on Earth'. [online], 8 July 2014. Retrieved:http://www.china.org.cn/english/TR-
c/41940.htm

10. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
9
ภาพที่ 4 ทะเลสาบซีหู (West Lake)
ที่มา: http://en.gotohz.com/whyhangzhou/wlh/wlhabout/201307/t20130716_86499.shtml#sthash.fl29eftD.dpbs
ทะเลสาบซีหู: มรดกโลกทางวัฒนธรรม
หนึ่งในตัวแบบการบริหารจัดการสิ่งแวดลอมที่สําคัญหนึ่งของเมืองหางโจว คือ การฟนฟู
ทะเลสาบซีหู ที่อยูตรงใจกลางของเมืองหางโจว มีความยาวจากทิศ เหนือถึงทิศใต3.3 กิโลเมตร และ
ความกวางจากทิศตะวันออกไปทิศตะวันตก 2.8 กิโลเมตร พื้นที่สวนหนึ่งเปนทะเลสาบตามธรรมชาติ
ขณะที่พื้นที่บางสวนก็ถูกขุดขึ้นมาทีหลัง
ซีหูเปนทะเลสาบที่ทอดยาวทางดานตะวันตกของเมืองหางโจว เกิดจากการที่ อาวเล็ก ๆ บริเวณ
ปากแมน้ําเฉียนถัง(Qiantang)แยกตัวออกจากทะเลเนื่องมาจากตะกอนของแมน้ําจนกลายเปนทะเลสาบ
มีเกาะขนาดประมาณ 6 ตารางกิโลเมตร ภูเขาลอมรอบทั้งสามดาน น้ําในทะเลสาบใสสะอาดงดงาม
เขื่อนไป (Bai) เขื่อนดินที่พาดยาวจากทิศตะวันออกไปจรดทิศตะวันตก และเขื่อนซู (Su)ที่ทอดตัวจาก
ทิศเหนือจรดทิศใต เสมือนเข็มขัดเขียวสองเสนที่ลอยอยูในทะเลสาบนักทองเที่ยว สามารถเดินบนเขื่อน
ดิน ชมดอกไมหลากสีสันและตนไมสีเขียวหลากชนิดโดยรอบบริเวณ สามารถมองแสงสะทอนของน้ําใน
ทะเลสาบและภูเขาที่หางไกลออกไป

11. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
10
ทะเลสาบซีหูมีพื้นที่หลายสวนดวยกัน แบงเปนทะเลสาบใน ( The Inner Lake) ทะเลสาบนอก
(The Outer Lake) ซึ่งมีหมูเกาะ 3 เกาะอยูในบริเวณนี้ ทะเลสาบยู ( Yue Lake) ทะเลสาบในตะวันตก
(West Inner Lake) และทะเลสาบใตเล็ก (Small South Lake)
นอกจากความสวยงามที่เกิดจากธรรมชาติรอบ ๆ ทะเลสาบแลว บริเวณเนื้อที่ประมาณ 50
ตารางกิโลเมตรรอบ ๆ ทะเลสาบยังเต็มไปดวยสถานที่สําคัญทางประวัติศาสตร ศาลา เสา เจดีย และถ้ํา
รวมไปถึง น้ําพุ ไอน้ํา และสระน้ํา ตางเรียงรายอยูบนเนินเขาสีเขียวรอบทะเลสาบนับเปนทะเลสาบที่
งดงามมากในสุดจากบรรดาทะเลสาบที่มีชื่อเดียวกัน (West Lake)5
6
ในประเทศจีน
หลายทานอาจนึกภาพทะเลสาบซีหูตอนสกปรกไมได ครั้งหนึ่งทะเลสาบถูกปลอยปละละเลยจน
น้ําในทะเลสาบไมใสสะอาดและสวยงามเชนในปจจุบันรัฐบาลทองถิ่นเริ่มดําเนินการฟนฟูตั้งแต ป ค.ศ.
2002 แกปญหาโดยการยายคนที่อาศัยอยูบริเวณรอบทะเลสาบซีหูออกไปอยูที่อื่น แลวเริ่มสราง
สวนสาธารณะ 4 แหง บริเวณตอนใตของทะเลสาบ สรางพื้นที่สีเขียวขึ้นมาเพื่อดึงดูดใหนักทองเที่ยวจาก
ภายนอกเขามาเยี่ยมชม โดยไมคิดคาบริการตลอด 24 ชั่วโมง 7 วันตอสัปดาห, ออกกฎหามกอสราง
อาคารขนาดใหญบริเวณทะเลสาบซีหู นอกจากนี้ รัฐบาลเมืองหางโจวยังยอมจายเงินจํานวนมากใหแก
มณฑลอานฮุย ตนน้ําของทะเลสาบเชียนเตาหูที่มณฑลเจอเจียงใชในการอุปโภคบริโภค เพื่อใหมณฑล
อานฮุยรักษาตนน้ําใหดี
อันเนื่องมาจากคุณคาทางวัฒนธรรมและความสวยงาม ทําใหทะเลสาบซีหูไดรับการขึ้นทะเบียน
เปนมรดกโลกทางวัฒนธรรมโดยองคการยูเนสโกใน ป ค.ศ. 2011 โดยใหเหตุผลวา ทะเลสาบซีหูแสดง
ใหเห็นถึงความสวยงามแบบจีน การออกแบบที่ผสมผสานแนวคิดระหวางมนุษยและธรรมชาติเขา
ดวยกันตามประเพณีของชาวจีน มีการใชสิ่งกอสรางจากฝมือของมนุษย เชน วัด เจดีย สวน และเกาะ
เทียม รวมกับภูมิประเทศที่เปนทะเลสาบขนาดใหญ จนไดงานศิลปะที่งดงามและกลมกลืน นับเปนสมบัติ
ทางวัฒนธรรมที่สรางแรงบันดาลใจใหแกกวีและศิลปนรังสรรคผลงานมาเปนระยะเวลายาวนานหลาย
ศตวรรษ และยังมีอิทธิพลตอการออกแบบสวนในที่อื่น ๆ อีกดวย
6
ซีหู หมายถึง ทะเลสาบตะวันตก ทั่วประเทศจีนมีทะเลสาบซีหูมากถึง 36 แหง แตที่มีชื่อเสียงมากที่สุดคือทะเลสาบซีหู
แหงเมืองหางโจว

12. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
11
ภาพที่ 5 สถานีใหบริการเชารถจักรยาน
ที่มา: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/Hangzhou_bike_sharing_station.jpg
เมืองจักรยาน
เมืองหางโจวในฐานะเมืองหลวงของมณฑลเจอเจียง ถือไดวาเปนเมืองที่มีความมั่งคั่งทาง
เศรษฐกิจเปนอยางมาก และการที่เปนเมืองใหญทําใหหางโจวตองเผชิญกับปญหารถติดเชนที่เมืองใหญ
อื่น ๆ มักจะเผชิญ หนึ่งในวิธีการแกปญหาของเมืองหางโจว คือ การจัดทําระบบรถจักรยานใหเชา (Bike
Sharing Programe) โดยมีรัฐบาลเปนผูสนับสนุนหลัก เริ่มดําเนินการมากวา 5 ปแลว ปจจุบันมีจักรยาน
ในโครงการใหเชากวา 50,000 คัน และเปนตนแบบโครงการจักรยานใหเชาในเมืองใหญอื่น ๆ ของ
ประเทศจีน
เมื่อเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2008 รัฐบาลหางโจวไดเปดตัวโครงการระบบรถจักรยานใหเชา
(Bike Sharing System) แหงแรกของประเทศจีน และเปนระบบรถจักรยานใหเชาที่ใหญที่สุดในโลกอีก
ดวย6
7
เพื่อสงเสริมระบบการขนสงที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอมใหขยายตัวออกไป ทั้งคนในเมืองหางโจวและ
นักทองเที่ยวสามารถเชารถจักรยานและใชขี่บนเสนทางจักรยานโดยเฉพาะ ( Bike Lane) ที่มีระยะทาง
กวารอยกิโลเมตร
7
ICLEI. (2011). Hangzhou, China The world’s largest bike sharing program [online], 8 July 2014.
Retrieved: http://www.ecomobility.org/fileadmin/template/project_templates/ecomobility/files/Publications/Case_
stories_EcoMobility_Hangzhau_PDF_print.pdf

13. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
12
ระบบรถจักรยานใหเชาในเมืองหางโจวนั้นถูกออกแบบ ดําเนินการ และใชงบประมาณจาก
รัฐบาลทองถิ่นทั้งหมด เพื่อใหครอบคลุมกิโลเมตรสุดทายจากสถานีรถโดยสารสาธารณะไปยังจุดหมาย
ปลายทางหรือการเดินทางไปยังสถานีรถโดยสารสาธารณะ งบประมาณหลายรอยลานหยวนถูกนํามาใช
ในการลงทุน
ระบบรถจักรยานใหเชา
รัฐบาลหางโจวนําระบบบัตรอิเล็กทรอนิกสมาใชในการจัดการแทนแรงงานมนุษย กวา 80% ของ
สถานีรถจักรยานใหเชาในเมืองหางโจวไมมีเจาหนาที่ประจําดูแล (ดูภาพที่ 5) ผูใชตองบริการตนเอง
เพียงแตะบัตรที่เครื่องล็อกรถ (ดูภาพที่ 6) เพื่อใหเครื่องปลดล็อกทํางาน เราจะเห็นสัญญาณไฟสีเขียว
กระพริบ ระบบจะหักเงินจากบัตร 200 หยวน และเริ่มนับชั่วโมงการใหบริการ เมื่อใชรถจักรยานเสร็จ
เรียบรอยแลว วิธีการคืนรถจักรยานก็ไมยุงยาก ผูใชเพียงแคนํารถไปจอดบริเวณชองจอดรถจักรยาน
ที่วางอยู แตะบัตรที่เครื่อง ก็จะไดรับเงินคืน
ภาพที่ 6 วิธีการใชบริการ
ที่มา:http://untappedcities.com/wp-content/uploads/2013/07/Bike-Sharing-Program-global-China-Untapped-
Cities-Celeste-Zhou5.jpg
เนื่องจากการคํานวณคาบริการรถจักรยานใหเชาจะเริ่มคิดเงินเมื่อผูใชขี่จักรยานเกิน 1 ชั่วโมง
ปรากฏวา ประชาชนสวนใหญใชระบบรถจักรยานใหเชาเฉพาะในชวงแรกหรือชวงสุดทายของการ
เดินทางเทานั้น ทําให 96% ของการใชบริการมีระยะเวลาไมถึงหนึ่งชั่วโมง โดยมีอัตราการขี่จักรยาน

14. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
13
เฉลี่ยอยูที่ 23 นาที รัฐบาลเมืองหางโจวจึงไดกําไรจากคาบริการไมมากนัก การเปดใหเชาพื้นที่โฆษณา
บนรถจักรยานจึงกลายมาเปนแหลงรายไดหลัก ซึ่งมากพอที่จะกําหนดราคาคาเชาบริการในอัตราที่ต่ํา
มาก ๆ ได กลาวคือ คาบริการ 1 หยวน สําหรับ 1-2 ชั่วโมง 2 หยวน สําหรับ 2-3 ชั่วโมง และคาบริการ
3 หยวน สําหรับการขี่ที่มากกวา 3 ชั่วโมงขึ้นไป
ภาพที่ 7 ปริมาณการใชบริการระบบรถจักรยานใหเชา
ที่มา:ICLEI. (2011). Hangzhou, China The world’s largest bike sharing program [online], 8 July 2014.
Retrieved: http://www.ecomobility.org/fileadmin/template/project_templates/ecomobility/files/Publications/Case_
stories_EcoMobility_Hangzhau_PDF_print.pdf
เมื่อเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2008เมืองหางโจวมีสถานีบริการใหเชารถจักรยาน 61 แหง
รถจักรยานทั้งหมด 2,800 คัน กอนที่ในปลายป ค.ศ. 2009 จะมีการขยายสถานีบริการใหเชา
รถจักรยานเพิ่มขึ้นเปน 2,200 สถานี และรถจักรยานอีก 60,600 คัน คุณสามารถพบสถานีบริการทุก
100 เมตร ตั้งแตเปดใหบริการ ตัวเลขผูใชบริการเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง เฉลี่ย 240,000 เที่ยว/วัน ตัวเลข
การใชบริหารที่มากที่สุด คือ 320,000 เที่ยว/วัน
สัดสวนการใชรถจักรยานในการเดินทางของเมืองหางโจวอยูที่ 43% ซึ่งระบบรถจักรยานใหเชา
ก็รวมอยูในนั้นดวย การเดินทางโดยรถจักรยานของเมืองหางโจวตอวันคิดเปนระยะทาง 1,123,200
กิโลเมตร ในระยะทางที่เทากัน หากเปนการเดินทางโดยใชรถจักรยานยนตจะปลอยกาซคารบอนไดออก
ไซคในปริมาณที่มากกวา 200,000 กิโลกรัม อางอิงจากตัวเลขนี้ เปาหมายของรัฐบาลหางโจวที่จะเพิ่ม
จํานวนรถจักรยานใหเชาเปน 175,000 คัน ในป ค.ศ. 2020 เพื่อเพิ่มศักยภาพของเมืองหางโจวในการ

15. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
14
ลดปริมาณกาซเรือนกระจก จะสามารถกําจัดกาซพิษเหลานี้ไดมากกวาในปจจุบันถึง 3 เทาทีเดียว
ถอดบทเรียน
จากกรณีศึกษาทั้งสองเมืองลวนเปนแนวทางในการนํามาประยุกตใชกับกรุงเทพมหานครใน
ฐานะมหานครและเมืองใหญอื่น ๆ ทั่วประเทศไทย มหานครฮองกงที่เผชิญหนากับปญหาแผนดินทรุด
และระดับน้ําทะเลหนุนสูงทําใหเสี่ยงตอการที่เมืองจะจมลงทะเล ก็เชนเดียวกับปญหาที่มหานครกรุงเทพ
กําลังเผชิญ โดยมีสาเหตุหลักที่เหมือนกัน คือ ในอดีตมีการขุดเจาะน้ําใตดินหรือน้ําบาดาลมาใชเปน
จํานวนมาก ปญหาหลายอยางไดเกิดขึ้นไปแลว เชน การพังทลายของอาคารสูง ภาพถายทางดาวเทียว
ที่แสดงใหเห็นพื้นที่ที่ถูกกัดเซาะเขามาเรื่อย ๆ หลายปญหาสามารถจัดการได ในขณะที่อีกหลายปญหา
ยังเปนเหมือนขยะที่ซุกอยูใตพรม ยังไมแสดงออกมาใหเราเห็น
กรณีของเมืองหางโจว ที่มีตนทุนทางธรรมชาติที่สวยงามอยางทะเลสาบซีหู ตัวอยางการบริหาร
จัดการของรัฐบาลทองถิ่นที่ดี การรวมมือกันระหวางทองถิ่นแตละแหงดูแลทรัพยากรธรรมชาติที่ตางฝาย
ตางใชประโยชนรวมกัน หรือกรณีการจัดทําระบบจักรยานใหเชา อาจหมายรวมไปถึงการจัดการระบบ
ขนสงสาธารณะที่มีประสิทธิภาพเขามาดวย หากรัฐบาลทองถิ่นวางแผนอยางเปนระบบ วิเคราะหความ
เปนไปไดและความเหมาะสมของแตละพื้นที่ คอย ๆ ดําเนินการไปทีละจุด ๆ กวาจะครอบคลุมและ
เชื่อมตอกันอาจตองใชระยะเวลาในการเห็นผลลัพธและความเสียสละของประชาชนในเมืองมาก
พอสมควร แตเชื่อเหลือเกินวา หากรัฐบาลมีความโปรงใสและชี้แจงขอมูลแกประชาชนอยางสม่ําเสมอ
การจะไดรับความรวมมือคงเปนสิ่งที่ไมยากจนเกินไป

16. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
15
ภาคผนวก
10 มุมมองที่งดงามของทะเลสาบซีหู7
8
1. รุงอรุณในฤดูใบไมผลิที่เขื่อนซู 2. ชมดอกบัวและสายลม
3. ดวงจันทรในคืนที่เงียบสงบของฤดูใบไมรวง 4. ภาพหิมะละลายบนสะพาน
8
Visit West Lake – Ten Scenic Sites of West Lake. [online], 8 July 2014. Retrieved:http://en.chinatefl.com/
Platform/Pub_CityGuides_details.aspx?id=2&type=5&cityid=1

17. การบริหารจัดการเรื่องเมืองสีเขียวของจีน
16
5. ฟงนกขมิ้นรองเพลงบนตนหลิว 6. ดูปลาและดอกบัวที่บอน้ํา
7. พระอาทิตยตกดินสองแสงจากวาเจดียเหลยเฟง 8. ยอดเขาแฝดสูงทะลุกอนเมฆ
9. ตีระฆังตอนเย็นที่ภูเขาหนานผิง 10. สระน้ําทั้งสามสะทอนเงาดวงจันทร