SlideShare a Scribd company logo
1 of 65
MODÜL 2:
ERKEN ÇOCUKLUK GELİŞİMİ– TİPİK VE ATİPİK
4. KıSıM
MedVET support
Training programme
MU, Turkey
1
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
IÇERIK
2.3 Refleksler
2.3.1 Primitif refleksler
2.3.2 Düzeltme/denge reaksiyonları
2.4 Duyu bütünleme
2.4.1 Tanım
2.4.2 Duyu bütünleme problemleri
2.5 Çocuk gelişimi değerlenlendirmesinin standardizasyonu
2.5.1 Testler
2.5.2 Gözlem kontrol listesi
2
2.3 Refleksler
3
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
2.3 REFLEKSLER
Bir refleks eylemi, omuriliğin ve periferik sinir sisteminin koordinasyonunu sonucu oluşur. Bu eylemde beynin rolü
yoktur. Refleks eylemi sırasında impulsların hareket ettiği yola refleks ark denir.
Merkezi sinir sistemi beyin, beyin sapı ve omuriliği içerir. Periferik sinir sistemi, beyni ve omuriliği terk eden ve
vücudun belirli bölgelerine giden sinirleri içerir.
•Primitif refleks: Primitif refleksler, normal çocuklarda gözlemlenen spesifik uyaranlara yanıt olarak ortaya
çıkan merkezi sinir sistemine bağlı istemsiz refleks cevaplardır.
•Düzeltme/denge reaksiyonları: Düzeltme reaksiyonları, başın uzayda vertikal olarak pozisyonlanmasını, baş
ve vücudun düzgün hizalanmasını, vücut ve ekstremitelerin düzgün hizalanmasını sağlar. Denge reaksiyonları,
ağırlık merkezi bozulduğunda dengeyi sağlar.
•Postüral cevaplar: Postüral cevaplar, yaşamın ilk yılında gelişen ve fonksiyonel motor becerilerin başarılması
için temel oluşturan olgunlaşan motor becerilerdir.
4
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
2.3.1 PRİMİTİF REFLEKSLER
Palmar yakalama (kaybolma yaşı: 6 ay) - https://www.youtube.com/watch?v=VAk68yXSy7E
Bebek sırtüstü pozisyondayken (yüz ve gövde yukarı bakacak şekilde yatay olarak uzanırken), işaret
parmağınızı çocuğun avuç içine yerleştirin.
Parmakların fleksiyonu, yumruk yapma görülür.
5
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
PRİMİTİF REFLEKSLER
Plantar yakalama (kaybolma yaşı: 15 ay) - https://www.youtube.com/watch?v=Vy18c5oGLSk
Sırtüstü pozisyonda, başparmağınızla ayağın altından, parmaklarının hemen altından sıkın.
Parmakların fleksiyonu görülür.
6
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
PRİMİTİF REFLEKSLER
Galant (kaybolma yaşı: 4 ay) – bkz. https://www.youtube.com/watch?v=-vBZesEaYYs
Yüzüstü pozisyonda (yüz ve gövde aşağı bakacak şekilde), yeni doğan bebeğin cildine, spinöz
çıkıntıların 2-3 cm lateralinden, omuzdan aşağıya dokunulur.
Gövde, uyarı verilen tarafa doğru bükülür.
7
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
PRİMİTİF REFLEKSLER
Asimetrik tonik boyun refleksi (kaybolma yaşı: 3 ay) - https://www.youtube.com/watch?v=0oI_yGQViXY
Sırtüstü pozisyonda, yeni doğan çocuğun başı 15 saniye boyunca bir tarafa döndürülür.
Çene tarafındaki ekstremitelerde ekstansiyon, oksipital tarafta fleksiyon görülür.
8
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
PRİMİTİF REFLEKSLER
Suprapubik ekstansör (kaybolma yaşı: 4 hafta)
Sırtüstü pozisyonda, parmaklarla pubis kemiği üzerindeki deri sıkılır.
Her iki alt ekstremite refleks olarak addüksiyon ve internal rotasyonla beraber ekstansiyona gelir.
Ayaklarda ekin görülür.
9
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
PRİMİTİF REFLEKSLER
Çapraz ekstansör (kaybolma yaşı: 6 hafta) -
https://www.youtube.com/watch?v=KvLCm_J0fsM
Sırtüstü pozisyonda, bir taraf alt ekstemite fleksiyona getirilir.
Diğer taraf alt ekstremitede addüksiyon ve iç rotasyonla birlikte ekstansiyon ve ekin pozisyonu görülür.
10
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
PRİMİTİF REFLEKSLER
Rossolimo (kaybolma yaşı: 4 hafta)
Sırtüstü pozisyonda, 2-4. ayak parmaklarının plantar yüzeylerine hafifçe vurulur.
metakarpofalangeal eklemlerde tonik fleksiyon görülür.
11
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
PRİMİTİF REFLEKSLER
* Topuk (kaybolma yaşı: 3 hafta)
Sırtüstü pozisyonda, kalça ve diz eklemi gergin pozisyonda ve ayak bileği eklemi nötral pozisyondayken
topuğa hafifçe vurulur.
Alt ekstremitede hızlı refleks ekstansiyon hareketi
12
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
PRİMİTİF REFLEKSLER
Moro (kaybolma yaşı: 6 ay) - https://youtu.be/PTz-iVI2mf4
Sırtüstü pozisyonda, baş beklenmedik bir şekilde hafifçe yere bırakılır.
Üst ekstremitelerde abdüksiyon ve ardından adduksiyon hareketi meydana gelir.
13
2.3.2 Düzeltme/denge reaksiyonları
14
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREFLEKSLER
Labirent Düzeltme Refleksi https://www.youtube.com/watch?v=0nT8jBEeBsE
Labirent düzeltme refleksi, yüzü vertikal konumda ve ağzı düz tutabilir. Biri yeni doğan çocuğu dik bir
konumda tuttup bu noktada ileri, geri veya yana doğru yatırır.
Kulaktaki labirentleri ve vestibüler sistemi stimüle ederek başı düzgün pozisyonda tutan boyun
kaslarının kısalmasına veya uzamasına sağladığı için bu adı almıştır.
15
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREFLEKSLER
Boyun düzeltme refleksi- https://www.youtube.com/watch?v=r1pZWHJPKg0
Boyun düzeltme refleksi vücudu kafaya göre yönlendirir. Başın fleksiyona getirilmesi omurganın
uzamasına, başın ekstansiyonu omurganın gerilmesine ve yuvarlaklaşmasına neden olur.
Başın bir taraf omuza doğru eğilmesi, omurgada aynı tarafta bir konkavite oluşturur.
Boyun rotasyonu ile birlikte gövde de aynı tarafa döner.
16
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREFLEKSLER
Vücut düzeltme refleksi
Vücut düzeltme refleksi, zemine bağlı olarak başı yönlendirir.
6. ayda ortaya çıkar ve istemli dönme için önemlidir.
Bu refleks 18 aya kadar olan bebeklerde uyarılabilir.
17
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREFLEKSLER
Çekme refleksi
Çekme refleksi yaklaşık 3-4. ayda ortaya çıkar ve bebek dik oturma pozisyonundayken gerçekleşir.
Bebeğin kollarından biri veya her ikisi tutulduğunda, bebek kolların refleksif reaksiyonunu kullanarak
dik kalmaya çalışacaktır.
18
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREFLEKSLER
Denge reaksiyonları
Denge reaksiyonları, ağırlık merkezinin bozulmasından sonra dengeyi yeniden sağlamak için gereklidir ve
vücudun tamamının cevabını gerektirir.
Genellikle 1. yaşta tüm pozisyonlarda (ayakta durma hariç) bulunur ve hem ekstansör hem de fleksör
kasların aktivasyonunu gerektirir.
19
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
LOKOMOTOR REFLEKSLER
Emekleme refleksi- https://www.youtube.com/watch?v=_zTP2VI_WaQ
Emekleme refleksi genellikle doğumda mevcuttur ve 3-4. ayda kaybolur.
Bebek yatarken ayak tabanına basınç uygulanmasıyla ekstremitelerde emekleme cevabı oluşur.
20
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
LOKOMOTOR REFLEKSLER
Yüzme refleksi - https://www.youtube.com/watch?v=2dPK5QKTsZA
Yüzme refleksi, yeni doğan bebek yüzüstü pozisyonda suya koyulursa ortaya çıkar.
Kollar ve bacaklarda fleksiyon cevabı ortaya çıkar.
Genellikle yaşamın ilk iki haftasında bulunur ve 4-5. aylarda kaybolur.
21
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
LOKOMOTOR REFLEKSLER
Adım alma refleksi- https://www.youtube.com/watch?v=cn7XPS21avE
Adım refleksi ilk altı haftada bulunur ve 5. ayda kaybolur.
Bebek, kendi ağırlığını taşıyacak şekilde ayakları yere bastırıldığında bu refleks ortaya çıkar. Bebek ileri
doğru yürür.
22
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREAKSİYONLAR
Postüral yanıtlar, yaşamın ilk yılında ortaya çıkan ve fonksiyonel motor becerilerin kazanılmasının
temelini oluşturan motor becerileridir.
Yedi postüral cevap vardır:
• Traksiyon
• Horizontal süspansiyon
• Vertikal süspansiyon
• Vojta cevabı
• Collis horizontal süspansiyon
• Collis vertikal süspansiyon
• Peiper-Isbert vertikal süspansiyon
23
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREAKSİYONLAR
Traksiyon - https://www.youtube.com/watch?v=j-Ev0IASCGI
Sırtüstü pozisyonda, kişi işaret parmağını yeni doğanın eline yerleştirir ve bebeği 45 ° açıyla çeker.
24
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREAKSİYONLAR
Horizontal süspansiyon - https://www.youtube.com/watch?v=BasXYtKOjSs
Yüzüstü pozisyonda, değerlendirici baş ve bacaklara destek vermeden ellerini bebeğin gövdesine
yerleştirir ve bebeği havada tutar.
25
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREAKSİYONLAR
Vertikal süspansiyon - https://www.youtube.com/watch?v=veyA3DPdx5Y
Bebek vertikal pozisyonda, yüzü değerlendiriciye dönük şekilde koltuk altından tutularak kaldırılır.
26
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREAKSİYONLAR
Vojta cevabı
Bebek, yüzü değerlendiriciye dönük şekilde, gövdeden tutularak vertikal pozisyondan horizontal
pozisyona getirilir.
27
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREAKSİYONLAR
Collis horizontal süspansiyon
Yüzüstü pozisyonda bebek üst kol ve bacaktan tutularak yatağa paralel şekilde havada horizontal
duruma getirilir.
28
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREAKSİYONLAR
Collis vertikal süspansiyon
Bebek yüzüstü pozisyondayken üst bacağından tutularak, başı aşağı bakacak şekilde dik pozisyona
getirilir.
29
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
POSTÜRALREAKSİYONLAR
Peiper-Isbert vertikal süspansiyon
Bebek yüzüstü pozisyondayken her iki üst bacağından tutularak, başı aşağı bakacak şekilde dik
pozisyona getirilir.
30
2.4 Duyu bütünleme
31
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
2.4.1 TANIM
Duyu bütünleme, insanların görme, dokunma, tatma, duyma, koklama, propriyoseptif ve vestibüler
duyularını kullanarak çevreden ve içinden gelen duyusal girdiyi yorumlama ve daha sonra dünyayla
önemli ve amaçlı bir iletişim kuracak şekilde tepki verme becerisini ifade eder. Duyu bütünleme
becerilerinin gelişimi doğumda başlar ve bir ömür boyu devam eder.
32
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
2.4.2 DUYU BÜTÜNLEMEPROBLEMLERİ
DUYU BÜTÜNLEMEPROBLEMİ İŞARETLERİ NELER OLABİLİR?
Dokunmaya, ışığa sese aşırı hassasiyet veya az tepki verme
Anormal yüksek veya düşük aktivite seviyesi
İlgi azlığı.
Konuşma, motor beceriler veya akademik başarıda gerilik.
Koordinasyon problemleri; sakar veya hantal görünüm
Kötü vücut farkındalığı
33
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
2.4.2 DUYU BÜTÜNLEMEPROBLEMLERİ
NE DUYU BÜTÜNLEMEPROBLEMİ OLABİLİR?
Yeni görevleri öğrenmede veya yeni oyuncaklarla nasıl oynanacağını anlamada problem
İki elin aynı anda kullanılmasını gerektiren görevlerle ilgili problem
Kafası karışmış görünüm
Etkinlik veya mekan değiştirildiğinde problem
Gelişmemiş sosyal beceriler
Dürtüsellik veya öz kontrol eksikliği
Sakinleşme sorunu
34
2.5 Çocuk gelişimi değerlendirmesinin
standardizasyonu
35
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
2.5 ÇOCUKGELİŞİMİ DEĞERLENDİRMESİNİN STANDARDİZASYONU
Bu bölümdeki bilgiler, bebeğin gelişiminin yaşına uygun olup olmadığına karar vermek için kullanılan
testleri anlamaya ve açıklamaya ayrılmıştır.
Bu bölümdeki bilgiler, bebeğin gelişiminin yaşına uygun olup olmadığına karar vermek için kullanılan
testleri anlamaya ve açıklamaya ayrılmıştır.
Gelişimi değerlendiren testlerin amacı, çocuklarda gelişim geriliğini ve atipik gelişimi tespit etmektir.
Bu testler, bir bebeğin bulunduğu aya göre (düzeltilmiş yaş) uygun gelişimi gösterip göstermediğine
karar vermek için kullanılabilir.
Örneğin, bebek 1 ay erken doğmuşsa ve şimdi 3 aylık ise, bu testlerin 2. ayın gelişim aşamalarına
uygun olması beklenir.
36
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
2.5.1 TESTLER
• Bayley Scale of Infant Development-III (BSID-III)
• General Movements (GM’s) Analizi, Heinz Prechtl
• Denver Development Screening Test II (motor ve ince motor maddeleri dahil)
• The Movement Assesment of Infant (MAI)
• Harris Infant Neuromotor Test (HINT)
• Alberta Infant Motor Test (AIMS)
• The test of Infant Motor Performance (TIMP)
• Peabody Developmental Motor Scales 2 (PDMS-2)
• The Gross Motor Function Measure (GMFM)
37
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BAYLEY SCALE OF INFANT DEVELOPMENT-III(BSID-III)
BSID-III: https://www.youtube.com/watch?v=j7ysEWc0-p8
The Bayley Scales of Infant Development (BSID-3) çocuğun bilişsel ve motor fonksiyonlarını belirlenmiş normal
değerlere göre değerlendiren, iyi tanımlanmış psikometrik özelliklere sahip bir testtir. BSID, mevcut progresif
gelişimi değerlendirmek, progresif geriliğin teşhisine yardımcı olmak ve müdahale ihtiyacını tespit etmek için
geliştirilmiştir.
Amaç, çok küçük ve konuşamayan çocuklarda progresif gerilikleri ölçmektir.
38
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BAYLEY SCALE OF INFANT DEVELOPMENT-III(BSID-III)
Hedef Kitle ve Yaş
• Down sendromu, yaygın gelişimsel bozukluk, SP, konuşma bozukluğu, doğumda asfiksi, prenatal
alkol maruziyeti, gestasyonel yaşına göre küçük bebek, preterm doğum, düşük doğum ağırlığı veya
gelişimsel gerilik riski taşıyan diğer çocuklar.
• 1-42 ay arası
Uygulama
• Sosyal-emosyonel ve adaptif davranışlar için 2 anket (ABAS-II kullanarak) ve değerlendirici
tarafından puanlanan 3 bölüm (kognitif, dil ve motor).
39
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BAYLEY SCALE OF INFANT DEVELOPMENT-III(BSID-III)
Puanlama
• Çocuk, araştırmacı tarafından puanlanan bilişsel, motor, ince ve kaba motor ifade edici ve alıcı dil alt
ölçeklerindeki aktiviteyi başarırsa 0, başaramazsa 1 puan alır.
• Ebeveyn tarafından doldurulan sosyal, emosyonel ve adaptif anketlerde de aynı puanlama kullanılır.
Tarama aracı olması nedeniyle MCID (minimal klinik olarak önemli fark) yoktur.
Zaman gereksinimleri
• Uygulama ve skorlama yaklaşık 30 ila 90 dakika sürmektedir.
40
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BAYLEY SCALE OF INFANT DEVELOPMENT-III(BSID-III)
Geçerlilik
• Literatür, preterm bebeklerde 2-4 yaşa kadar BSID-III'ün geçerliliğini vurgulamaktadır.
Güçlü yanlar:
• Erken gelişim geriliğinden şüphelenildiğinde kullanmak için idealdir.
• Ebeveynlerin ve profesyonellerin çocuk için uygun şekilde plan yapabilmesi için yukarıdan aşağıya
gereksinimleri belirleyin. Güçlü yönleri, zayıf yönleri ve yetkinlikleri belirtin.
• Multidisipliner takımlarda kullanım için mükemmeldir ve teste bakım verenin daha fazla katılımını
sağlar.
41
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
GENERALMOVEMENTS (GM’S)ANALYSIS, HEINZ PRECHTL
GM’S ANALİZİ: https://www.youtube.com/watch?v=I-aNAMRtvF8
Kuvözde ve sonrasında preterm bebeklerin, yüksek riskli yenidoğanların ilerideki nöromotor
problemlerini anlamak için kullanılan bir prosedürdür.
Değerlendirme düzeltilmiş 4 aya kadar yapılabilir.
İnvaziv ve rahatsız edici değildir. Bebekler mümkün olduğunca az kıyafetle ve doğal ortamlarında
videoya kaydedilir.
Video kaydı, uygun rıza ile anne, baba veya klinisyen tarafından yapılabilir.
Video kaydı bebek hastanedeyken veya evdeyken, klinisyen veya aile tarafından yapılabilir.
Bu teknik, bebeğin ileride Serebral Palsi tanısı alabileceğini tahmin etmede başarılıdır.
42
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
İKİ DÖNEM VARDIR:
Writhing
movement
Fidgety movement.
43
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BAYLEY SCALE OF INFANT DEVELOPMENT-III (BSID-III)
BSID-III: https://www.youtube.com/watch?v=j7ysEWc0-p8&t=400s
Puanlama, bir uzman tarafından kognitif, motor ve dil gelişimi ile ilgili becerilerin yapılıp yapılamadığına
bağlı olarak 0 ile 1 arasında değişir. Ebeveynler aynı şekilde sosyal-emosyonel kısmı doldurabilirler.
Değerlendirme ve puanlama işlemi 30 ila 90 dakika arasında sürer.
BSID-III, 2-4 yaş arası preterm doğan çocuklar için iyi bir geçerliliğe (0.81) sahiptir.
Gelişimsel bir gerilikten veya erken gelişimdeki çeşitli sorunlardan şüphelendiğinizde daha ayrıntılı bir
değerlendirme için mükemmeldir. Güçlü ve zayıf yönleri ve becerileri belirlediği için sağlık
profesyonellerinin ve ailenin çocukla ilgili birlikte planlama yapmasına olanak sağlar.
44
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
THE MOVEMENT ASSESSMENT OF INFANT (MAI)
MAI: https://www.youtube.com/watch?v=y0yI_gnAs6g
Testin amacı, kas tonusu, ilkel refleksler ve istemli hareketler dahil olmak üzere motor gelişimi
değerlendirmektir.
MAI, başlangıçta serebral palsi gibi nöromüsküler problemler açısından risk altında olan ve yenidoğan
yoğun bakım ünitesinden (NICU) taburcu edilen dört aylık bebeklerin durumunu değerlendirmek için
geliştirilmiş, 65 maddelik bir değerlendirmedir.
Bu testin hedef kitlesi, doğum ağırlığı düşük 0-6 aylık bebeklerden oluşmaktadır.
Aileyle konuşmak, testi yapmak ve puanlamak da dahil olmak üzere toplam 1.5 saat sürer.
45
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
THE MOVEMENT ASSESSMENT OF INFANT (MAI)
Bu testte primitif refleksler, kas tonusu, istemli hareketler ve otomatik reaksiyonlar değerlendirilir.
13 puan üstü yüksek riskli ve 0-7 puan risk göstermez. Sağlık profesyoneli, 7-13 arasındaki bir
puana ise şüpheyle yaklaşmalıdır.
Standart skorlar 4. ve 8. aylarda normal, minimal problemler veya spesifik problemler şeklindedir.
Testte ham puanlar ve risk puanları kullanılmıştır. Tüm öğeler 1'den 5'e kadar puanlanır ve 1 puan 5
puandan daha iyi bir fonksiyonu gösterir. 8'in üzerindeki puanlar yüksek riskli olarak kabul edilir.
MAI'nin güçlü yanı, bebeğin 4 ve 8. ayda aldığı puana göre 12. aydaki kognitif ve motor
problemleri öngörmesidir.
46
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
HARRIS INFANT NEUROMOTOR TEST (HINT)
HINT, bilinen risk faktörleri olan 3-12 ay arasındaki bebeklerde kognitif ve nöromotor geriliklerin erken
tespiti için kullanılan bir değerlendirme yöntemidir.
Testin uygulanması çocukla ebeveynlerin demografik bilgilerinin ve risk faktörlerinin kaydedilmesiyle
başlar.
Daha sonra, 5 madde ile ebeveyn, 22 madde ile bebek değerlendirilir.
47
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
HARRIS INFANT NEUROMOTOR TEST(HINT)
21 değerlendirme kriteri toplandıktan sonra, klinisyen bebeğin genel nöromotor performansı hakkında iki
sonuca ulaşır:
1- bebeğin gelişim düzeyi,
2- bebeğin motor performansı.
Testin puanlaması bu şekilde yapılır.
HINT'in duyarlılığı % 80 ve özgüllüğü % 90.9’dır. Güvenilirliği ve geçerliliği vardır ve kullanımı kolaydır.
48
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
PEABODY DEVELOPMENTAL MOTOR SCALES 2 (PDMS-2)
PDMS-2: https://www.youtube.com/watch?v=YknVE0gUztg
Bu testin amacı, 5 yaşına kadar olan çocuklarda kaba motor, ince motor olmak üzere
motor becerileri değerlendirmek ve karşılaştırmaktır.
PDMS-2 motor parametreleri değerlendiren bir testtir ancak testin duyarlılığı sadece son
6 ay için geçerlidir.
49
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
THE TEST OF INFANT MOTOR PERFORMANCE (TIMP)
TIMP: https://www.youtube.com/watch?v=ufrAnRGxNnM
TIMP, bebeklerin günlük yaşam aktiviteleri için gerekli olan hareket yeteneklerini değerlendirir.
Bu testin amacı, yüksek riskli bebeklerde düşük motor performansı tespit etmektir. Ayrıca zaman içinde
motor performansta oluşan değişiklikleri de gösterir. Preterm 34 hafta ile post dönem 4 ay arasında
yapılabilir.
Spontan aktiviteler için 13 maddesi ve destekli oturma pozisyonunda baş kontrolü için 5 maddesi olan,
toplam 42 maddeden oluşan bir testtir.
Maddelerin geri kalanı düzeltme reaksiyonlarını ve postüral kontrolü değerlendirmektedir.
50
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
ALBERTA INFANT MOTOR TEST (AIMS) -
AIMS: https://www.youtube.com/watch?v=c5VwBJcyX8w
AIMS, 0-18 aylık bebeklerde “risk altında” olanları tespit etmeye yarayan, motor kilometre taşlarının
gelişimini ve bunlara ulaşmak için gerekli adımları değerlendiren bir testtir.
AIMS, bebeğin motor becerilerini değerlendirmek için 4 farklı fonksiyonel pozisyonda uygulanır ve 58
maddeden oluşur. AIMS’in değerlendiriciler arası iyi düzeyde güvenilirlik güvenilirliği vardır (0,86 ile 0,99
arasında).
Uygulayıcı AIMS testini 20-25 dakika içinde tamamlayabilir.
51
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
DDST-II: DENVER DEVELOPMENTAL SCREENING TEST, 2ND EDITION
DDST-II: https://www.youtube.com/watch?v=J0fkUwVtpwE
DDST-II, doğumdan 6 yaşa kadar olan çocuklarda gelişimsel gerilik riskini taramak amacıyla dünya genelinde
kullanılan bir tarama aracıdır. Testin uygulanması gözleme ve ebeveyn görüşlerine dayanır. Test 20 dakika
içinde tamamlanır.
Ebeveyn geribildirimlerini sorgulayan test, dört alanda toplam 125 maddeye sahiptir ve ince motor, kaba
motor, kişisel-sosyal ve dil becerilerini içerir.
52
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
2.5.2 GÖZLEMSEL KONTROL LİSTESİ
The Developmental Milestones Checklist (DMC)
The Developmental Milestones Checklist (DMC), Kenya'da 3-24 aylık bebeklerde motor, dil
ve kişisel-sosyal becerileri değerlendirmek için geliştirilmiştir.
53
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
2.5.2 GÖZLEMSEL KONTROL LİSTESİ
The Kilifi Developmental Inventory (KDI)
(KDC) 6-35 aylık çocuklar için uygun bir psikomotor gelişim kriteri oluşturmak amacıyla tasarlanmıştır.
Envanter 69 maddeden oluşur ve her maddeden önce değerlendirici o maddeyi açıklar ve gösterir. Lokomotor
beceriler ve el-göz koordinasyonu için bir skor hesaplanır.
54
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
DEVELOPMENTAL OBSERVATION CHECKLIST SYSTEM (DOCS)
DOCS üç bölümden oluşan bir envanter / kontrol listesidir:
-Genel gelişim (DC),
-Davranış uyumu (ABC),
-Ebeveyn stresi ve desteği (PSSC).
Test doğumdan 6 yaşa kadar uygulanabilir.
55
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
2.5.2 GÖZLEMSEL KONTROL LİSTESİ
Infant & Toddler developmental checklists (Children’s Learning Institute)
Bu kilometre taşı kontrol listeleri, doğumdan 48 aya kadar olan çocuklarda ebeveynler ve öğretmenler
tarafından kullanılabilir.
Yaş aralıklarına ve gelişim alanlarına ayrılır:
• Dil
• Sosyal emosyonel
• Kognitif
• Okuma öncesi beceriler
• Fiziksel sağlık
• Motor gelişim
56
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
2.5.2 GÖZLEMSEL KONTROL LİSTESİ
Gözlem kontrol listeleri için pathways.org'u da kullanabilirsiniz. Bu sitedeki gelişimin tüm kilometre taşları
Amerikan PediatriAkademisi bulgularıyla desteklenmektedir.
Çocuğunuzun gelişimini izlemek için bu kontrol listelerini kullanın.
Çocuğunuzun kilometre taşlarından herhangi birini gerçekleştiremediğini fark ederseniz, gözlemlerinizi ve
endişelerinizi tartışmak için bu kontrol listesini sağlık uzmanınıza götürün.
• Kilometre Taşı Kontrol Listesi
• Beceri Kontrol Listesi
• İletişim Kontrol Listesi
57
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932 58
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KAYNAKLAR
•Batra, M., Sharma, V. P., Batra, V., Malik, G. K., & Pandey, R. M. (2011). Postural reactions: An elementary unit for
development of motor control. Disability, CBR & Inclusive Development, 22(2), 134-137.
•Zafeiriou DI. Primitive reflexes and postural reactions in the neurodevelopmental examination. Pediatric neurology.
2004;31(1):1-8.
• Infant motor development. Vol.10 Author: Jan P Piek. Publisher: Champaign, IL : Human Kinetics, 2006.
•https://pathways.org/topics-of-development/sensory
•Bayley N. Manual for the Bayley Scales of Infant Development. New York: Psychological Corporation; 1969, 1993.
•Bode MM, D’Eugenio DB, Mettelman BB, Gross SJ. Predictive validity of the Bayley, Third Edition at 2 years for
intelligence quotient at 4 years in preterm infants. J Dev Behav Pediatr. 2014 Nov-Dec;35(9):570-5.
•www.pearsonclinical.com
•www.therapybc.com
•http://www.general-movements-trust.info/
59
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KAYNAKLAR
•Harris, Susan, Haley, Stephen R, Tada, Wendy L, Swanson, Marcia W. Reliability of
Observational Measures of the Movement Assessment of Infants .PHYS THER. 1984; 64:471-
475.
•Chandler, Lynette. Movement Assessment of Infants Manual.
https://depts.washington.edu/dbpeds/Clinics%20and%20Activities/Forms-HRIF%20(MAI-
1980).pdf. 1980.
•Paban M, Piper MC. Early predictors of one year neurodevelopmental outcomes for at risk infants.
Phys Occup Ther Pediatr. 1987;7:17–34.
•Harris SR. Early diagnosis of spastic diplegia, spastic hemiplegia, and quadriplegia. Am J Dis
Child. 1988;143:1356–1360.
•Swans on MW, Bennett F, Shy KK, et al. Identification of neurodevelopmental abnormality at four
and eight months by the Movement Assessment of Infants. Dev Med Child Neurol. 1992;34:321–
337.
•https://blogs.elon.edu/ptkids/2015/03/16/harrison-infant-neuromotor-test-hint/
•Harris SR, Daniels LE. Content validity of the harris infant neuromotor test. Phys Ther.
1996;76(7):727-737
60
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KAYNAKLAR
•Wang HH, Liao HF, Hsieh CL. Reliability, sensitivity to change, and responsiveness of
the Peabody developmental motor scales-second edition for children with cerebral palsy.
Physical Therapy. 2006; 86:1.
•van Hartingsveldt MJ, Cup EH, Oostendorp R. Reliability and validity of the fine motor
scale of the Peabody Developmental Motor Scales–2. Ther. Int. 2005;12: 1–13.
•www.thetimp.com
•https://blogs.elon.edu/ptkids/2015/03/12/test-of-infant-motor-performance-timp
•Piper M, Pinnell L, Darrah J, Maguire T, Byrne P. Construction and validation of the
Alberta Infant Motor Scale (AIMS). Can J Public Health. 1992 Jul-Aug; 83 Suppl 2:S46-
50
•Darrah J, Bartlett D, Maguire TO, Avison WR, Lacaze-Masmonteil T. Have infant gross
motor abilities changed in 20 years? A re-evaluation of the Alberta Infant Motor Scale
normative values. Dev Med Child Neurol. 2014;56(9):877-81.
•https://blogs.elon.edu/ptkids/2019/02/24/alberta-infant-motor-scale-article-summary/
61
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KAYNAKLAR
•https://blogs.elon.edu/ptkids/2015/03/16/ddst-ii-denver-developmental-screening-test-2nd-edition/
•Frankenburg WK, Dodds J, Archer P, Shapiro H, Bresnick B. The Denver II: a major revision and
restandardization of the Denver Developmental Screening Test. Pediatrics. 1992 Jan;89(1):91-7.
PubMed PMID: 1370185.
•Abubakar A, Holding P, van de Vijver FJ, Bomu G, Van Baar A. Developmental monitoring using
caregiver reports in a resource-limited setting: the case of Kilifi, Kenya. Acta Paediatr 2010; 99:
291–7
•Prado EL, Abubakar AA, Abbeddou S, Jimenez EY, Somé JW, Ouédraogo JB. Extending the
Developmental Milestones Checklist for use in a different context in Sub-Saharan Africa. Acta
Paediatr. 2014 Apr;103(4):447-54. doi: 10.1111/apa.12540. Epub 2014 Jan 7.
•Assessing developmental outcomes in children from Kilifi, Kenya, following prophylaxis for
seizures in cerebral malaria.Abubakar A, Van De Vijver FJ, Mithwani S, Obiero E, Lewa N, Kenga
S, Katana K, Holding PJ Health Psychol. 2007 May; 12(3):417-30.
62
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KAYNAKLAR
Hresko, W. P., Miguel, S. A., Sherbenou, R. J., & Burton, S. D. (1994). Developmental Observation
Checklist System: A Systems Approach to Assessing Very Young Children Examiner's Manual. Austin,
TX: Pro-Ed
https://cliengage.org/public/wp-content/uploads/sites/10/2019/06/DevelopmentalMilestones-
English.pdf
63
MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
https://medvet-project.eu/
https://www.facebook.com/Medvetproject/
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of
the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any
use which may be made of the information contained therein.
64
Fzt Gönül ACAR
Fzt Rafet Umut Erdoğan
Marmara University
65

More Related Content

More from Education PowerPoints (20)

MedVET module 10 nl
MedVET module 10 nlMedVET module 10 nl
MedVET module 10 nl
 
MedVET module 9 nl
MedVET module 9 nlMedVET module 9 nl
MedVET module 9 nl
 
MedVet module 8 nl
MedVet module 8 nlMedVet module 8 nl
MedVet module 8 nl
 
MedVet module 7 part 2 nl
MedVet module 7 part 2 nlMedVet module 7 part 2 nl
MedVet module 7 part 2 nl
 
MedVet module 7 part 1 nl
MedVet module 7 part 1 nlMedVet module 7 part 1 nl
MedVet module 7 part 1 nl
 
MedVet module 6 part 2 nl
MedVet module 6 part 2 nlMedVet module 6 part 2 nl
MedVet module 6 part 2 nl
 
MedVet module 6 part 1 nl
MedVet module 6 part 1 nlMedVet module 6 part 1 nl
MedVet module 6 part 1 nl
 
MedVet module 5 nl
MedVet module 5 nlMedVet module 5 nl
MedVet module 5 nl
 
MedVet module 4 nl
MedVet module 4 nlMedVet module 4 nl
MedVet module 4 nl
 
MedVET module 3 nl
MedVET module 3 nlMedVET module 3 nl
MedVET module 3 nl
 
MedVet module 2 part 4 nl
MedVet module 2 part 4 nlMedVet module 2 part 4 nl
MedVet module 2 part 4 nl
 
MedVet module 2 part 3 nl
MedVet module 2 part 3 nlMedVet module 2 part 3 nl
MedVet module 2 part 3 nl
 
MedVet module 2 part 2 nl
MedVet module 2 part 2 nlMedVet module 2 part 2 nl
MedVet module 2 part 2 nl
 
MedVet module 2 part 1 nl
MedVet module 2 part 1 nlMedVet module 2 part 1 nl
MedVet module 2 part 1 nl
 
MedVET module 1 part 4 nl
MedVET module 1 part 4 nlMedVET module 1 part 4 nl
MedVET module 1 part 4 nl
 
MedVET module 1 part 3 nl
MedVET module 1 part 3 nlMedVET module 1 part 3 nl
MedVET module 1 part 3 nl
 
MedVET module 1 part 2 nl
MedVET module 1 part 2 nlMedVET module 1 part 2 nl
MedVET module 1 part 2 nl
 
Med vet module 1 part 1 nl
Med vet module 1 part 1 nlMed vet module 1 part 1 nl
Med vet module 1 part 1 nl
 
MedVET module 5 BG
MedVET module 5 BGMedVET module 5 BG
MedVET module 5 BG
 
MedVET module 10 TR
MedVET module 10 TRMedVET module 10 TR
MedVET module 10 TR
 

Medvet module 2 part 4 TR

  • 1. MODÜL 2: ERKEN ÇOCUKLUK GELİŞİMİ– TİPİK VE ATİPİK 4. KıSıM MedVET support Training programme MU, Turkey 1
  • 2. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 IÇERIK 2.3 Refleksler 2.3.1 Primitif refleksler 2.3.2 Düzeltme/denge reaksiyonları 2.4 Duyu bütünleme 2.4.1 Tanım 2.4.2 Duyu bütünleme problemleri 2.5 Çocuk gelişimi değerlenlendirmesinin standardizasyonu 2.5.1 Testler 2.5.2 Gözlem kontrol listesi 2
  • 4. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 2.3 REFLEKSLER Bir refleks eylemi, omuriliğin ve periferik sinir sisteminin koordinasyonunu sonucu oluşur. Bu eylemde beynin rolü yoktur. Refleks eylemi sırasında impulsların hareket ettiği yola refleks ark denir. Merkezi sinir sistemi beyin, beyin sapı ve omuriliği içerir. Periferik sinir sistemi, beyni ve omuriliği terk eden ve vücudun belirli bölgelerine giden sinirleri içerir. •Primitif refleks: Primitif refleksler, normal çocuklarda gözlemlenen spesifik uyaranlara yanıt olarak ortaya çıkan merkezi sinir sistemine bağlı istemsiz refleks cevaplardır. •Düzeltme/denge reaksiyonları: Düzeltme reaksiyonları, başın uzayda vertikal olarak pozisyonlanmasını, baş ve vücudun düzgün hizalanmasını, vücut ve ekstremitelerin düzgün hizalanmasını sağlar. Denge reaksiyonları, ağırlık merkezi bozulduğunda dengeyi sağlar. •Postüral cevaplar: Postüral cevaplar, yaşamın ilk yılında gelişen ve fonksiyonel motor becerilerin başarılması için temel oluşturan olgunlaşan motor becerilerdir. 4
  • 5. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 2.3.1 PRİMİTİF REFLEKSLER Palmar yakalama (kaybolma yaşı: 6 ay) - https://www.youtube.com/watch?v=VAk68yXSy7E Bebek sırtüstü pozisyondayken (yüz ve gövde yukarı bakacak şekilde yatay olarak uzanırken), işaret parmağınızı çocuğun avuç içine yerleştirin. Parmakların fleksiyonu, yumruk yapma görülür. 5
  • 6. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 PRİMİTİF REFLEKSLER Plantar yakalama (kaybolma yaşı: 15 ay) - https://www.youtube.com/watch?v=Vy18c5oGLSk Sırtüstü pozisyonda, başparmağınızla ayağın altından, parmaklarının hemen altından sıkın. Parmakların fleksiyonu görülür. 6
  • 7. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 PRİMİTİF REFLEKSLER Galant (kaybolma yaşı: 4 ay) – bkz. https://www.youtube.com/watch?v=-vBZesEaYYs Yüzüstü pozisyonda (yüz ve gövde aşağı bakacak şekilde), yeni doğan bebeğin cildine, spinöz çıkıntıların 2-3 cm lateralinden, omuzdan aşağıya dokunulur. Gövde, uyarı verilen tarafa doğru bükülür. 7
  • 8. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 PRİMİTİF REFLEKSLER Asimetrik tonik boyun refleksi (kaybolma yaşı: 3 ay) - https://www.youtube.com/watch?v=0oI_yGQViXY Sırtüstü pozisyonda, yeni doğan çocuğun başı 15 saniye boyunca bir tarafa döndürülür. Çene tarafındaki ekstremitelerde ekstansiyon, oksipital tarafta fleksiyon görülür. 8
  • 9. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 PRİMİTİF REFLEKSLER Suprapubik ekstansör (kaybolma yaşı: 4 hafta) Sırtüstü pozisyonda, parmaklarla pubis kemiği üzerindeki deri sıkılır. Her iki alt ekstremite refleks olarak addüksiyon ve internal rotasyonla beraber ekstansiyona gelir. Ayaklarda ekin görülür. 9
  • 10. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 PRİMİTİF REFLEKSLER Çapraz ekstansör (kaybolma yaşı: 6 hafta) - https://www.youtube.com/watch?v=KvLCm_J0fsM Sırtüstü pozisyonda, bir taraf alt ekstemite fleksiyona getirilir. Diğer taraf alt ekstremitede addüksiyon ve iç rotasyonla birlikte ekstansiyon ve ekin pozisyonu görülür. 10
  • 11. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 PRİMİTİF REFLEKSLER Rossolimo (kaybolma yaşı: 4 hafta) Sırtüstü pozisyonda, 2-4. ayak parmaklarının plantar yüzeylerine hafifçe vurulur. metakarpofalangeal eklemlerde tonik fleksiyon görülür. 11
  • 12. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 PRİMİTİF REFLEKSLER * Topuk (kaybolma yaşı: 3 hafta) Sırtüstü pozisyonda, kalça ve diz eklemi gergin pozisyonda ve ayak bileği eklemi nötral pozisyondayken topuğa hafifçe vurulur. Alt ekstremitede hızlı refleks ekstansiyon hareketi 12
  • 13. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 PRİMİTİF REFLEKSLER Moro (kaybolma yaşı: 6 ay) - https://youtu.be/PTz-iVI2mf4 Sırtüstü pozisyonda, baş beklenmedik bir şekilde hafifçe yere bırakılır. Üst ekstremitelerde abdüksiyon ve ardından adduksiyon hareketi meydana gelir. 13
  • 15. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREFLEKSLER Labirent Düzeltme Refleksi https://www.youtube.com/watch?v=0nT8jBEeBsE Labirent düzeltme refleksi, yüzü vertikal konumda ve ağzı düz tutabilir. Biri yeni doğan çocuğu dik bir konumda tuttup bu noktada ileri, geri veya yana doğru yatırır. Kulaktaki labirentleri ve vestibüler sistemi stimüle ederek başı düzgün pozisyonda tutan boyun kaslarının kısalmasına veya uzamasına sağladığı için bu adı almıştır. 15
  • 16. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREFLEKSLER Boyun düzeltme refleksi- https://www.youtube.com/watch?v=r1pZWHJPKg0 Boyun düzeltme refleksi vücudu kafaya göre yönlendirir. Başın fleksiyona getirilmesi omurganın uzamasına, başın ekstansiyonu omurganın gerilmesine ve yuvarlaklaşmasına neden olur. Başın bir taraf omuza doğru eğilmesi, omurgada aynı tarafta bir konkavite oluşturur. Boyun rotasyonu ile birlikte gövde de aynı tarafa döner. 16
  • 17. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREFLEKSLER Vücut düzeltme refleksi Vücut düzeltme refleksi, zemine bağlı olarak başı yönlendirir. 6. ayda ortaya çıkar ve istemli dönme için önemlidir. Bu refleks 18 aya kadar olan bebeklerde uyarılabilir. 17
  • 18. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREFLEKSLER Çekme refleksi Çekme refleksi yaklaşık 3-4. ayda ortaya çıkar ve bebek dik oturma pozisyonundayken gerçekleşir. Bebeğin kollarından biri veya her ikisi tutulduğunda, bebek kolların refleksif reaksiyonunu kullanarak dik kalmaya çalışacaktır. 18
  • 19. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREFLEKSLER Denge reaksiyonları Denge reaksiyonları, ağırlık merkezinin bozulmasından sonra dengeyi yeniden sağlamak için gereklidir ve vücudun tamamının cevabını gerektirir. Genellikle 1. yaşta tüm pozisyonlarda (ayakta durma hariç) bulunur ve hem ekstansör hem de fleksör kasların aktivasyonunu gerektirir. 19
  • 20. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 LOKOMOTOR REFLEKSLER Emekleme refleksi- https://www.youtube.com/watch?v=_zTP2VI_WaQ Emekleme refleksi genellikle doğumda mevcuttur ve 3-4. ayda kaybolur. Bebek yatarken ayak tabanına basınç uygulanmasıyla ekstremitelerde emekleme cevabı oluşur. 20
  • 21. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 LOKOMOTOR REFLEKSLER Yüzme refleksi - https://www.youtube.com/watch?v=2dPK5QKTsZA Yüzme refleksi, yeni doğan bebek yüzüstü pozisyonda suya koyulursa ortaya çıkar. Kollar ve bacaklarda fleksiyon cevabı ortaya çıkar. Genellikle yaşamın ilk iki haftasında bulunur ve 4-5. aylarda kaybolur. 21
  • 22. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 LOKOMOTOR REFLEKSLER Adım alma refleksi- https://www.youtube.com/watch?v=cn7XPS21avE Adım refleksi ilk altı haftada bulunur ve 5. ayda kaybolur. Bebek, kendi ağırlığını taşıyacak şekilde ayakları yere bastırıldığında bu refleks ortaya çıkar. Bebek ileri doğru yürür. 22
  • 23. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREAKSİYONLAR Postüral yanıtlar, yaşamın ilk yılında ortaya çıkan ve fonksiyonel motor becerilerin kazanılmasının temelini oluşturan motor becerileridir. Yedi postüral cevap vardır: • Traksiyon • Horizontal süspansiyon • Vertikal süspansiyon • Vojta cevabı • Collis horizontal süspansiyon • Collis vertikal süspansiyon • Peiper-Isbert vertikal süspansiyon 23
  • 24. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREAKSİYONLAR Traksiyon - https://www.youtube.com/watch?v=j-Ev0IASCGI Sırtüstü pozisyonda, kişi işaret parmağını yeni doğanın eline yerleştirir ve bebeği 45 ° açıyla çeker. 24
  • 25. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREAKSİYONLAR Horizontal süspansiyon - https://www.youtube.com/watch?v=BasXYtKOjSs Yüzüstü pozisyonda, değerlendirici baş ve bacaklara destek vermeden ellerini bebeğin gövdesine yerleştirir ve bebeği havada tutar. 25
  • 26. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREAKSİYONLAR Vertikal süspansiyon - https://www.youtube.com/watch?v=veyA3DPdx5Y Bebek vertikal pozisyonda, yüzü değerlendiriciye dönük şekilde koltuk altından tutularak kaldırılır. 26
  • 27. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREAKSİYONLAR Vojta cevabı Bebek, yüzü değerlendiriciye dönük şekilde, gövdeden tutularak vertikal pozisyondan horizontal pozisyona getirilir. 27
  • 28. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREAKSİYONLAR Collis horizontal süspansiyon Yüzüstü pozisyonda bebek üst kol ve bacaktan tutularak yatağa paralel şekilde havada horizontal duruma getirilir. 28
  • 29. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREAKSİYONLAR Collis vertikal süspansiyon Bebek yüzüstü pozisyondayken üst bacağından tutularak, başı aşağı bakacak şekilde dik pozisyona getirilir. 29
  • 30. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 POSTÜRALREAKSİYONLAR Peiper-Isbert vertikal süspansiyon Bebek yüzüstü pozisyondayken her iki üst bacağından tutularak, başı aşağı bakacak şekilde dik pozisyona getirilir. 30
  • 32. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 2.4.1 TANIM Duyu bütünleme, insanların görme, dokunma, tatma, duyma, koklama, propriyoseptif ve vestibüler duyularını kullanarak çevreden ve içinden gelen duyusal girdiyi yorumlama ve daha sonra dünyayla önemli ve amaçlı bir iletişim kuracak şekilde tepki verme becerisini ifade eder. Duyu bütünleme becerilerinin gelişimi doğumda başlar ve bir ömür boyu devam eder. 32
  • 33. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 2.4.2 DUYU BÜTÜNLEMEPROBLEMLERİ DUYU BÜTÜNLEMEPROBLEMİ İŞARETLERİ NELER OLABİLİR? Dokunmaya, ışığa sese aşırı hassasiyet veya az tepki verme Anormal yüksek veya düşük aktivite seviyesi İlgi azlığı. Konuşma, motor beceriler veya akademik başarıda gerilik. Koordinasyon problemleri; sakar veya hantal görünüm Kötü vücut farkındalığı 33
  • 34. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 2.4.2 DUYU BÜTÜNLEMEPROBLEMLERİ NE DUYU BÜTÜNLEMEPROBLEMİ OLABİLİR? Yeni görevleri öğrenmede veya yeni oyuncaklarla nasıl oynanacağını anlamada problem İki elin aynı anda kullanılmasını gerektiren görevlerle ilgili problem Kafası karışmış görünüm Etkinlik veya mekan değiştirildiğinde problem Gelişmemiş sosyal beceriler Dürtüsellik veya öz kontrol eksikliği Sakinleşme sorunu 34
  • 35. 2.5 Çocuk gelişimi değerlendirmesinin standardizasyonu 35
  • 36. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 2.5 ÇOCUKGELİŞİMİ DEĞERLENDİRMESİNİN STANDARDİZASYONU Bu bölümdeki bilgiler, bebeğin gelişiminin yaşına uygun olup olmadığına karar vermek için kullanılan testleri anlamaya ve açıklamaya ayrılmıştır. Bu bölümdeki bilgiler, bebeğin gelişiminin yaşına uygun olup olmadığına karar vermek için kullanılan testleri anlamaya ve açıklamaya ayrılmıştır. Gelişimi değerlendiren testlerin amacı, çocuklarda gelişim geriliğini ve atipik gelişimi tespit etmektir. Bu testler, bir bebeğin bulunduğu aya göre (düzeltilmiş yaş) uygun gelişimi gösterip göstermediğine karar vermek için kullanılabilir. Örneğin, bebek 1 ay erken doğmuşsa ve şimdi 3 aylık ise, bu testlerin 2. ayın gelişim aşamalarına uygun olması beklenir. 36
  • 37. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 2.5.1 TESTLER • Bayley Scale of Infant Development-III (BSID-III) • General Movements (GM’s) Analizi, Heinz Prechtl • Denver Development Screening Test II (motor ve ince motor maddeleri dahil) • The Movement Assesment of Infant (MAI) • Harris Infant Neuromotor Test (HINT) • Alberta Infant Motor Test (AIMS) • The test of Infant Motor Performance (TIMP) • Peabody Developmental Motor Scales 2 (PDMS-2) • The Gross Motor Function Measure (GMFM) 37
  • 38. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 BAYLEY SCALE OF INFANT DEVELOPMENT-III(BSID-III) BSID-III: https://www.youtube.com/watch?v=j7ysEWc0-p8 The Bayley Scales of Infant Development (BSID-3) çocuğun bilişsel ve motor fonksiyonlarını belirlenmiş normal değerlere göre değerlendiren, iyi tanımlanmış psikometrik özelliklere sahip bir testtir. BSID, mevcut progresif gelişimi değerlendirmek, progresif geriliğin teşhisine yardımcı olmak ve müdahale ihtiyacını tespit etmek için geliştirilmiştir. Amaç, çok küçük ve konuşamayan çocuklarda progresif gerilikleri ölçmektir. 38
  • 39. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 BAYLEY SCALE OF INFANT DEVELOPMENT-III(BSID-III) Hedef Kitle ve Yaş • Down sendromu, yaygın gelişimsel bozukluk, SP, konuşma bozukluğu, doğumda asfiksi, prenatal alkol maruziyeti, gestasyonel yaşına göre küçük bebek, preterm doğum, düşük doğum ağırlığı veya gelişimsel gerilik riski taşıyan diğer çocuklar. • 1-42 ay arası Uygulama • Sosyal-emosyonel ve adaptif davranışlar için 2 anket (ABAS-II kullanarak) ve değerlendirici tarafından puanlanan 3 bölüm (kognitif, dil ve motor). 39
  • 40. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 BAYLEY SCALE OF INFANT DEVELOPMENT-III(BSID-III) Puanlama • Çocuk, araştırmacı tarafından puanlanan bilişsel, motor, ince ve kaba motor ifade edici ve alıcı dil alt ölçeklerindeki aktiviteyi başarırsa 0, başaramazsa 1 puan alır. • Ebeveyn tarafından doldurulan sosyal, emosyonel ve adaptif anketlerde de aynı puanlama kullanılır. Tarama aracı olması nedeniyle MCID (minimal klinik olarak önemli fark) yoktur. Zaman gereksinimleri • Uygulama ve skorlama yaklaşık 30 ila 90 dakika sürmektedir. 40
  • 41. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 BAYLEY SCALE OF INFANT DEVELOPMENT-III(BSID-III) Geçerlilik • Literatür, preterm bebeklerde 2-4 yaşa kadar BSID-III'ün geçerliliğini vurgulamaktadır. Güçlü yanlar: • Erken gelişim geriliğinden şüphelenildiğinde kullanmak için idealdir. • Ebeveynlerin ve profesyonellerin çocuk için uygun şekilde plan yapabilmesi için yukarıdan aşağıya gereksinimleri belirleyin. Güçlü yönleri, zayıf yönleri ve yetkinlikleri belirtin. • Multidisipliner takımlarda kullanım için mükemmeldir ve teste bakım verenin daha fazla katılımını sağlar. 41
  • 42. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 GENERALMOVEMENTS (GM’S)ANALYSIS, HEINZ PRECHTL GM’S ANALİZİ: https://www.youtube.com/watch?v=I-aNAMRtvF8 Kuvözde ve sonrasında preterm bebeklerin, yüksek riskli yenidoğanların ilerideki nöromotor problemlerini anlamak için kullanılan bir prosedürdür. Değerlendirme düzeltilmiş 4 aya kadar yapılabilir. İnvaziv ve rahatsız edici değildir. Bebekler mümkün olduğunca az kıyafetle ve doğal ortamlarında videoya kaydedilir. Video kaydı, uygun rıza ile anne, baba veya klinisyen tarafından yapılabilir. Video kaydı bebek hastanedeyken veya evdeyken, klinisyen veya aile tarafından yapılabilir. Bu teknik, bebeğin ileride Serebral Palsi tanısı alabileceğini tahmin etmede başarılıdır. 42
  • 44. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 BAYLEY SCALE OF INFANT DEVELOPMENT-III (BSID-III) BSID-III: https://www.youtube.com/watch?v=j7ysEWc0-p8&t=400s Puanlama, bir uzman tarafından kognitif, motor ve dil gelişimi ile ilgili becerilerin yapılıp yapılamadığına bağlı olarak 0 ile 1 arasında değişir. Ebeveynler aynı şekilde sosyal-emosyonel kısmı doldurabilirler. Değerlendirme ve puanlama işlemi 30 ila 90 dakika arasında sürer. BSID-III, 2-4 yaş arası preterm doğan çocuklar için iyi bir geçerliliğe (0.81) sahiptir. Gelişimsel bir gerilikten veya erken gelişimdeki çeşitli sorunlardan şüphelendiğinizde daha ayrıntılı bir değerlendirme için mükemmeldir. Güçlü ve zayıf yönleri ve becerileri belirlediği için sağlık profesyonellerinin ve ailenin çocukla ilgili birlikte planlama yapmasına olanak sağlar. 44
  • 45. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 THE MOVEMENT ASSESSMENT OF INFANT (MAI) MAI: https://www.youtube.com/watch?v=y0yI_gnAs6g Testin amacı, kas tonusu, ilkel refleksler ve istemli hareketler dahil olmak üzere motor gelişimi değerlendirmektir. MAI, başlangıçta serebral palsi gibi nöromüsküler problemler açısından risk altında olan ve yenidoğan yoğun bakım ünitesinden (NICU) taburcu edilen dört aylık bebeklerin durumunu değerlendirmek için geliştirilmiş, 65 maddelik bir değerlendirmedir. Bu testin hedef kitlesi, doğum ağırlığı düşük 0-6 aylık bebeklerden oluşmaktadır. Aileyle konuşmak, testi yapmak ve puanlamak da dahil olmak üzere toplam 1.5 saat sürer. 45
  • 46. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 THE MOVEMENT ASSESSMENT OF INFANT (MAI) Bu testte primitif refleksler, kas tonusu, istemli hareketler ve otomatik reaksiyonlar değerlendirilir. 13 puan üstü yüksek riskli ve 0-7 puan risk göstermez. Sağlık profesyoneli, 7-13 arasındaki bir puana ise şüpheyle yaklaşmalıdır. Standart skorlar 4. ve 8. aylarda normal, minimal problemler veya spesifik problemler şeklindedir. Testte ham puanlar ve risk puanları kullanılmıştır. Tüm öğeler 1'den 5'e kadar puanlanır ve 1 puan 5 puandan daha iyi bir fonksiyonu gösterir. 8'in üzerindeki puanlar yüksek riskli olarak kabul edilir. MAI'nin güçlü yanı, bebeğin 4 ve 8. ayda aldığı puana göre 12. aydaki kognitif ve motor problemleri öngörmesidir. 46
  • 47. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 HARRIS INFANT NEUROMOTOR TEST (HINT) HINT, bilinen risk faktörleri olan 3-12 ay arasındaki bebeklerde kognitif ve nöromotor geriliklerin erken tespiti için kullanılan bir değerlendirme yöntemidir. Testin uygulanması çocukla ebeveynlerin demografik bilgilerinin ve risk faktörlerinin kaydedilmesiyle başlar. Daha sonra, 5 madde ile ebeveyn, 22 madde ile bebek değerlendirilir. 47
  • 48. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 HARRIS INFANT NEUROMOTOR TEST(HINT) 21 değerlendirme kriteri toplandıktan sonra, klinisyen bebeğin genel nöromotor performansı hakkında iki sonuca ulaşır: 1- bebeğin gelişim düzeyi, 2- bebeğin motor performansı. Testin puanlaması bu şekilde yapılır. HINT'in duyarlılığı % 80 ve özgüllüğü % 90.9’dır. Güvenilirliği ve geçerliliği vardır ve kullanımı kolaydır. 48
  • 49. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 PEABODY DEVELOPMENTAL MOTOR SCALES 2 (PDMS-2) PDMS-2: https://www.youtube.com/watch?v=YknVE0gUztg Bu testin amacı, 5 yaşına kadar olan çocuklarda kaba motor, ince motor olmak üzere motor becerileri değerlendirmek ve karşılaştırmaktır. PDMS-2 motor parametreleri değerlendiren bir testtir ancak testin duyarlılığı sadece son 6 ay için geçerlidir. 49
  • 50. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 THE TEST OF INFANT MOTOR PERFORMANCE (TIMP) TIMP: https://www.youtube.com/watch?v=ufrAnRGxNnM TIMP, bebeklerin günlük yaşam aktiviteleri için gerekli olan hareket yeteneklerini değerlendirir. Bu testin amacı, yüksek riskli bebeklerde düşük motor performansı tespit etmektir. Ayrıca zaman içinde motor performansta oluşan değişiklikleri de gösterir. Preterm 34 hafta ile post dönem 4 ay arasında yapılabilir. Spontan aktiviteler için 13 maddesi ve destekli oturma pozisyonunda baş kontrolü için 5 maddesi olan, toplam 42 maddeden oluşan bir testtir. Maddelerin geri kalanı düzeltme reaksiyonlarını ve postüral kontrolü değerlendirmektedir. 50
  • 51. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 ALBERTA INFANT MOTOR TEST (AIMS) - AIMS: https://www.youtube.com/watch?v=c5VwBJcyX8w AIMS, 0-18 aylık bebeklerde “risk altında” olanları tespit etmeye yarayan, motor kilometre taşlarının gelişimini ve bunlara ulaşmak için gerekli adımları değerlendiren bir testtir. AIMS, bebeğin motor becerilerini değerlendirmek için 4 farklı fonksiyonel pozisyonda uygulanır ve 58 maddeden oluşur. AIMS’in değerlendiriciler arası iyi düzeyde güvenilirlik güvenilirliği vardır (0,86 ile 0,99 arasında). Uygulayıcı AIMS testini 20-25 dakika içinde tamamlayabilir. 51
  • 52. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 DDST-II: DENVER DEVELOPMENTAL SCREENING TEST, 2ND EDITION DDST-II: https://www.youtube.com/watch?v=J0fkUwVtpwE DDST-II, doğumdan 6 yaşa kadar olan çocuklarda gelişimsel gerilik riskini taramak amacıyla dünya genelinde kullanılan bir tarama aracıdır. Testin uygulanması gözleme ve ebeveyn görüşlerine dayanır. Test 20 dakika içinde tamamlanır. Ebeveyn geribildirimlerini sorgulayan test, dört alanda toplam 125 maddeye sahiptir ve ince motor, kaba motor, kişisel-sosyal ve dil becerilerini içerir. 52
  • 53. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 2.5.2 GÖZLEMSEL KONTROL LİSTESİ The Developmental Milestones Checklist (DMC) The Developmental Milestones Checklist (DMC), Kenya'da 3-24 aylık bebeklerde motor, dil ve kişisel-sosyal becerileri değerlendirmek için geliştirilmiştir. 53
  • 54. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 2.5.2 GÖZLEMSEL KONTROL LİSTESİ The Kilifi Developmental Inventory (KDI) (KDC) 6-35 aylık çocuklar için uygun bir psikomotor gelişim kriteri oluşturmak amacıyla tasarlanmıştır. Envanter 69 maddeden oluşur ve her maddeden önce değerlendirici o maddeyi açıklar ve gösterir. Lokomotor beceriler ve el-göz koordinasyonu için bir skor hesaplanır. 54
  • 55. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 DEVELOPMENTAL OBSERVATION CHECKLIST SYSTEM (DOCS) DOCS üç bölümden oluşan bir envanter / kontrol listesidir: -Genel gelişim (DC), -Davranış uyumu (ABC), -Ebeveyn stresi ve desteği (PSSC). Test doğumdan 6 yaşa kadar uygulanabilir. 55
  • 56. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 2.5.2 GÖZLEMSEL KONTROL LİSTESİ Infant & Toddler developmental checklists (Children’s Learning Institute) Bu kilometre taşı kontrol listeleri, doğumdan 48 aya kadar olan çocuklarda ebeveynler ve öğretmenler tarafından kullanılabilir. Yaş aralıklarına ve gelişim alanlarına ayrılır: • Dil • Sosyal emosyonel • Kognitif • Okuma öncesi beceriler • Fiziksel sağlık • Motor gelişim 56
  • 57. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 2.5.2 GÖZLEMSEL KONTROL LİSTESİ Gözlem kontrol listeleri için pathways.org'u da kullanabilirsiniz. Bu sitedeki gelişimin tüm kilometre taşları Amerikan PediatriAkademisi bulgularıyla desteklenmektedir. Çocuğunuzun gelişimini izlemek için bu kontrol listelerini kullanın. Çocuğunuzun kilometre taşlarından herhangi birini gerçekleştiremediğini fark ederseniz, gözlemlerinizi ve endişelerinizi tartışmak için bu kontrol listesini sağlık uzmanınıza götürün. • Kilometre Taşı Kontrol Listesi • Beceri Kontrol Listesi • İletişim Kontrol Listesi 57
  • 59. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 KAYNAKLAR •Batra, M., Sharma, V. P., Batra, V., Malik, G. K., & Pandey, R. M. (2011). Postural reactions: An elementary unit for development of motor control. Disability, CBR & Inclusive Development, 22(2), 134-137. •Zafeiriou DI. Primitive reflexes and postural reactions in the neurodevelopmental examination. Pediatric neurology. 2004;31(1):1-8. • Infant motor development. Vol.10 Author: Jan P Piek. Publisher: Champaign, IL : Human Kinetics, 2006. •https://pathways.org/topics-of-development/sensory •Bayley N. Manual for the Bayley Scales of Infant Development. New York: Psychological Corporation; 1969, 1993. •Bode MM, D’Eugenio DB, Mettelman BB, Gross SJ. Predictive validity of the Bayley, Third Edition at 2 years for intelligence quotient at 4 years in preterm infants. J Dev Behav Pediatr. 2014 Nov-Dec;35(9):570-5. •www.pearsonclinical.com •www.therapybc.com •http://www.general-movements-trust.info/ 59
  • 60. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 KAYNAKLAR •Harris, Susan, Haley, Stephen R, Tada, Wendy L, Swanson, Marcia W. Reliability of Observational Measures of the Movement Assessment of Infants .PHYS THER. 1984; 64:471- 475. •Chandler, Lynette. Movement Assessment of Infants Manual. https://depts.washington.edu/dbpeds/Clinics%20and%20Activities/Forms-HRIF%20(MAI- 1980).pdf. 1980. •Paban M, Piper MC. Early predictors of one year neurodevelopmental outcomes for at risk infants. Phys Occup Ther Pediatr. 1987;7:17–34. •Harris SR. Early diagnosis of spastic diplegia, spastic hemiplegia, and quadriplegia. Am J Dis Child. 1988;143:1356–1360. •Swans on MW, Bennett F, Shy KK, et al. Identification of neurodevelopmental abnormality at four and eight months by the Movement Assessment of Infants. Dev Med Child Neurol. 1992;34:321– 337. •https://blogs.elon.edu/ptkids/2015/03/16/harrison-infant-neuromotor-test-hint/ •Harris SR, Daniels LE. Content validity of the harris infant neuromotor test. Phys Ther. 1996;76(7):727-737 60
  • 61. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 KAYNAKLAR •Wang HH, Liao HF, Hsieh CL. Reliability, sensitivity to change, and responsiveness of the Peabody developmental motor scales-second edition for children with cerebral palsy. Physical Therapy. 2006; 86:1. •van Hartingsveldt MJ, Cup EH, Oostendorp R. Reliability and validity of the fine motor scale of the Peabody Developmental Motor Scales–2. Ther. Int. 2005;12: 1–13. •www.thetimp.com •https://blogs.elon.edu/ptkids/2015/03/12/test-of-infant-motor-performance-timp •Piper M, Pinnell L, Darrah J, Maguire T, Byrne P. Construction and validation of the Alberta Infant Motor Scale (AIMS). Can J Public Health. 1992 Jul-Aug; 83 Suppl 2:S46- 50 •Darrah J, Bartlett D, Maguire TO, Avison WR, Lacaze-Masmonteil T. Have infant gross motor abilities changed in 20 years? A re-evaluation of the Alberta Infant Motor Scale normative values. Dev Med Child Neurol. 2014;56(9):877-81. •https://blogs.elon.edu/ptkids/2019/02/24/alberta-infant-motor-scale-article-summary/ 61
  • 62. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 KAYNAKLAR •https://blogs.elon.edu/ptkids/2015/03/16/ddst-ii-denver-developmental-screening-test-2nd-edition/ •Frankenburg WK, Dodds J, Archer P, Shapiro H, Bresnick B. The Denver II: a major revision and restandardization of the Denver Developmental Screening Test. Pediatrics. 1992 Jan;89(1):91-7. PubMed PMID: 1370185. •Abubakar A, Holding P, van de Vijver FJ, Bomu G, Van Baar A. Developmental monitoring using caregiver reports in a resource-limited setting: the case of Kilifi, Kenya. Acta Paediatr 2010; 99: 291–7 •Prado EL, Abubakar AA, Abbeddou S, Jimenez EY, Somé JW, Ouédraogo JB. Extending the Developmental Milestones Checklist for use in a different context in Sub-Saharan Africa. Acta Paediatr. 2014 Apr;103(4):447-54. doi: 10.1111/apa.12540. Epub 2014 Jan 7. •Assessing developmental outcomes in children from Kilifi, Kenya, following prophylaxis for seizures in cerebral malaria.Abubakar A, Van De Vijver FJ, Mithwani S, Obiero E, Lewa N, Kenga S, Katana K, Holding PJ Health Psychol. 2007 May; 12(3):417-30. 62
  • 63. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 KAYNAKLAR Hresko, W. P., Miguel, S. A., Sherbenou, R. J., & Burton, S. D. (1994). Developmental Observation Checklist System: A Systems Approach to Assessing Very Young Children Examiner's Manual. Austin, TX: Pro-Ed https://cliengage.org/public/wp-content/uploads/sites/10/2019/06/DevelopmentalMilestones- English.pdf 63
  • 64. MedVETSUPPORT 2017-1-TR01-KA202-045932 https://medvet-project.eu/ https://www.facebook.com/Medvetproject/ This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License. The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein. 64
  • 65. Fzt Gönül ACAR Fzt Rafet Umut Erdoğan Marmara University 65