Багш: Н. Цэдэвсүрэн /Ph.D/

1. ХҮН ТӨРӨЛХТНИЙ СЭТГЭЛГЭЭНИЙ
ТҮҮХ
Сэдэв:
Эртний өрнө дахины философи
Лекц №2

2. ЭРТНИЙ ГРЕК РОМЫН ФИЛОСОФИ
 Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Õ¿í òºðºëõòíèé ñî¸ë
èðãýíøëèéí àíõíû ãàë ãîëоìòûí íýã áîëîõ Ãðåê, Ðîìûí
ôèëîñîôè ¿¿ñýõ ò¿¿õýí íºõöºë, õºãæèë, îíöëîã
õèéãýýä ìºí ÷àíàðûã îéëãóóëàõàä îðøèíî. .
 Õè÷ýýëèéí çîðèëò:
 Ýðòíèé Ãðåê Ðîìûí ôèëîñîôè ¿¿ñ÷ õºãæèõ ò¿¿õýí
íºõöºë
 Ìèëåòèéí ñóðãóóëü
 Ãîëëîõ òºëººëºã÷äèéí ¿çýë áàðèìòëàë
 Элейн сургууль /Платон, Сократ, Аристотель/

3.  Ýðòíèé Ãðåê, Ðîìûí ôèëîñîôè íü ìýäëýãèéí áóñàä
ñàëáàðóóäûí íýãýí àäèë äîìãèéí ñýòãýëãýýíä
òóëãóóðëàí õºãæñºí áºãººä Ýíý ôèëîñîôè íü ÌݪVII-
МЭIV çóóíû ¿åýñ ¿¿ñýëòýé. Ýðòíèé Ãðåê Ðèìä
õºãæñºí ôèëîñîôè ò¿¿õýí ¸ñîîð ìàòåðèàëèçìûã
ñýòãýëãýýíèéõýý àíõíû õýëáýð áîëãîæ áàéâ. Ýíý
¿åèéí ôèëîñîôè íü äîìãèéí ñýòãýëãýýíýýñ õàëüæ
õèéñâýð ñýòãýëãýýã ãîë áîëãîæ áàéñíààðàà
íýëýýä îíöëîã ìºí íàòóð øèíæòýé ¿çýë ñóðãààëóóäûã
äýâø¿¿ëýí òàâüæ áàéñíààðàà íýëýýä îíöëог юм.
ЭРТНИЙ ГРЕК РОМЫН ФИЛОСОФИ

4.  Ìèëåòèéí ñóðãóóëü Ýíý ñóðãóóëèéã ¿íäýñëýã÷ íü
Ôàëåñ Ìݪ 625-547. Îðøèí áóé á¿õíèé ýõ ¿íäýñ íü óñ
áóþó áîäèñûí øèíãýí áàéäàë ãýäãèéã îíöëîîä Óñ áîë
ºâºðìºö áîäèñ áºãººä á¿õ þì óсíààñ ¿¿ñýí ýðãýýä
óñàíäàà øèíãýæ áàéäàã õýìýýí ¿çñýí. Òýðýýð àíõíû
õóàíëèéã çîõèîæ, àíõíû íàð õèðòýëòèéã òîîöîîëæ
áàéñàí òºäèéã¿é æèëèéã 365 õîíîãò àíõ óäàà
õóâààñíààðàà îäîí îðîí ñóäëàëä òîìîîõîí õóâü íýìðýý
îðóóëñàí àíõíû ýðäýìòýí, ôèëîñîôè÷ þì.
ЭРТНИЙ ГРЕК РОМЫН ФИЛОСОФИ

5.  Äàðààãèéí òîìîîõîí òºëººëºã÷èéí íýã íü Ôàëåñèéí
øàâü Àíàêñèìàíäð /МЭӨ610-547/ þì. Òýðýýð
á¿õíèé àíõäàã÷ ýõ ¿íäýñ áîë “àïåéðîí” õýìýýõ ¿ë
òàéëáàðëàãäàõ áîäèñ þì. Ýíý áîäèñûí ººð÷ëºëò
õºäºëãººíººð þìñ ¿¿ñ÷ áèé áîëíî. Àïåéðîí íü
òºãñãºëã¿é ìºíõ, áàéíãûí õºäºë㺺íä îðøèæ áàéäàã
õýìýýí ¿çñýí íü ìàòåðèéí øèíæ ÷àíàðûã îíöîëæ
ºãñíººðºº îíöëîã þì.
ЭРТНИЙ ГРЕК РОМЫН ФИЛОСОФИ

6.  Ìèëåòèéí ñóðãóóëèéí íýãýí òºëººëºã÷ áîë Àíàêñèìåí
/МЭӨ585-525/ þì. Òýðýýð õÿçãààðã¿é àãààð áîë
á¿õíèé ýõ ¿íäýñ. Á¿õ ¿çýãäýë þìñ àãààðààñ ¿¿ñ÷,
äàõèí àãààð áîëîí õóâèð÷ áàéäàã. Àãààðûã
øèíãýð¿¿ëáýë ãàë ãàðíà, ºòãºð¿¿ëáýë ñàëõè ¿¿ñ÷
¿¿ë ìàíàí, óñ ãàçàð, õàä ÷óëóó ¿¿ñíý õýìýýí ¿çñýí
áàéäàã. Èéíõ¿¿ Мèëåòèéí ñóðãóóëèéí òºëººëãº÷èä
òºäèéã¿é ýðòíèé Ãðåê Ðîìûí ôèëîñîôè÷èä õ¿ðýýëýí
áóé þìñ ¿çýãäýë þóíààñ ¿¿ñäýã áîëîõ
ººð÷ëºëòèéíõºº ÿâöàä õýðõýí õóâèðäàã, áîëîõûã îëæ
òîãòîîõûí òºëºº îðîëäîæ áàéñаí íü òîäîðõîé áàéíà.
Óëìààð àíõäàã÷ ìàòåðèéã îëîõ ãýñýí ÿâäàë íü
ôèëîñîôèéí ò¿¿õýí äýõ òîìîîõîí äýâøèë áàéñàí þì.
ЭРТНИЙ ГРЕК РОМЫН ФИЛОСОФИ

7.  Ýðòíèé Ãðåê Ðîìûí ôèëîñîôèéí òîìîîõîí òºëººëºã÷èéí
íýã áîë àëäàðò ôèëîñîôè÷ Ñîêðàò /МЭӨ469/ þì.
Ñîêðàò íü Àôèí õîòîä òºðñºí áºãººä õ¿íèé îþóí
óõààíûã îíöëîí ººðèé㺺 òàíèí ìýäýõ íü ÷óõàë.
Óëìààð ¿íýí ìýäëýãèéã õàðèëöàí ÿðèàíä
òóëãóóðëàí îëæ àâäàã ãýñýí. Ôèëîсîôè ãýäýã áîë
àìьäðàë ãýæ þó âý? т¿¿íèé óòãà ó÷èð õ¿íèé óã
÷àíàðûí òóõаé àñóóäëыг хэрэгжүүлэхийг зорьж
байсан.
 Тэрээр
ЭРТНИЙ ГРЕК РОМЫН ФИЛОСОФИ

8.  Сократын философидолт дараах зарчмуудад
тулгуурладаг.
 1. Ухаарч ойлгоогүй амьдралыг туулж өнгөрүүлэх нь утга
учиргүй хэрэг.
 2. Сайхан амьдралыг хүсвэл сэтгэлгээ болон үйлдэл нь үр
ашигтай бодитой оршиж байдаг.
 3. Үнэн бол та бидэнд, хүнд өөрт нь байдаг.
 4. хэн ч хэнийг ч зөв үйл саруул сэтгэлгээнд сургаж
чадахгүй харин философичид, багш нар бусдыг өөрийгөө
танин мэдэж эхлэхэд нь түлхэц өгөх асуулт тавьдаг.
 Философи бол хүн хэрхэн амьдрах тухай сургаал юм.
ЭРТНИЙ ГРЕК РОМЫН ФИЛОСОФИ

9.  Эртний Грекийн Эфисын философич Гераклит
/МЭӨ530-470/
 Тэрээр бүх зүйл хөдөлж байдаг. Үүнийг голын
урсгалтай зүйрлэсэн байдаг.
 Ертөнцөд хувирч өөрчлөгдөшгүй зогсонги зүйл
хаана ч үгүй. ӨдӨр бүр шинэ нар гардаг төдийгүй
нар бол байнга шинэчлэгдэж байдаг. Энэ бүхний
цаана нэг нэгдмэл эх үндэс байна. Тэр нь бурхан ч
бус хүн ч бус, харин хэмжээсээрээ асч, ундарч
байдаг мөнхий амьд гал байсан, байгаа, байх ч
болно. улмаар юмсын эх шалтгаан нь дотоодод нь
агуулагдаж байдаг.
ЭРТНИЙ ГРЕК РОМЫН ФИЛОСОФИ

10.  Эртний Грекийн сэтгэлгээнд гарч ирсэн томоохон
онол бол атомизм юм. Үүнийг үндэслэгч нь
Демокрит /МЭӨ460/ юм. Бодит ертөнцийн
анхдагч бүрвэр нь атом хэмээх үл үзэгдэх физик
хэсэг байв. Түүний үзлээр атом нь хуваагдашгүй
хэсэг гэсэн утгатай Грек үг.
 Энэ сургаалаар цааш хуваагдашгүй. Юмсын
задралын эцсийн жижиг хэсгүүд бол ертөнцийн
юмс бүхний эхлэл юм. Атомуудын дотоодод
хоосон орон зай гэж байхгүй.
 Атомууд нь хоорондоо хэлбэр хэмжээ, байрлал,
байдлаараа ялгаатай бөгөөд хязгааргүй олон
юм.
ЭРТНИЙ ГРЕК РОМЫН ФИЛОСОФИ

11.  Аристотель /МЭӨ384-322/. Ертөнцийн юмс
үзэгдэл матери ба хэлбэр юм. Матери нь юмсын
эх материал, хэлбэр бол уг юмсын тухай
ойлголтыг бий болгодог. Тиймээс хэлбэр нь
идэвхтэй эхлэл ба материас анхдагч юм.
 Хэлбэр дангаараа юмсыг бий болгож чадахгүй,
материал шаардлагатай.
 Хэлбэр
 Матери
 Зорилго
 Үйлдэгч эхлэл
ЭРТНИЙ ГРЕК РОМЫН ФИЛОСОФИ

12.  Платон /МЭӨ427-347/ Ертөнц нь бодисын буюу
мэдрэгдэгч ерөнц ба үзэл санааны ертөнцөөс тогтдог.
Мэдрэгдэгч ертөнцийн юмс үнэхээр оршиж байгаа
ертөнц биш харин матери нь ухамсраас ангид
оршигч, материалллаг бус үзэл санаанаас уламжилж
бий болсон. Тиймээс мэрэгдэгч юмсын ертөнц нь
хоёрдогч.
 ЭЙДОС бол орон зайд хязгааргүй, мэдрэн хүртэхээс
үл хамаарч бие даасан, объектив байдлаар оршдог
бөгөөд эйдос бол үнэхээр оршиж байдаг үнэн ахуй
юм. тэрээр эйдос бол бидний мэдрэхүйд өгөгдөшгүй
дэдд ахуй. Бид оюун санаагаараа л олж болно. Юмс
үзэгдэл бол нэгж, түр зуурын харьцангуй шинжтэй
зүйл харин эйдос бол үүсэж усташгүй мөнхийн,
хувирал өөрчлөлтгүй туйлын объектив зүйл мөн.
ЭРТНИЙ ГРЕК РОМЫН ФИЛОСОФИ

13. ФИЛОСОФИ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
 Философи = цэцэн мэргэнд + дурлах
 “Философи бол үгний эрэлд шатаж шаналсан
оюун ухаан”. Гадамер Үг гэж юу вэ? /ойлголт/
 Мужаан хүн модны найз
 Дархан хүн төмрийн найз
 Философич хүн ойлголтын найз
 Та жимсийг идэж болох уу? БОЛОХГҮЙ
 ЯАГААД?
Философи бол ойлголтын үйлдвэрлэл

14.  Философи бол гайхахаас эхэлдэг. Аристотель
 Пифагор
 Философи гэдэг нэр томъёог анх хэрэглэсэн.
 Үлгэр домог, үүсэл гарал, үнэнд дурласан хүн
/үнэн/, натур фил, танин мэдэхүй, логик /ойлголт
бодомж оюун дүгнэлт/ амьдрал ба үхэл,
эргэлзээ /хийсвэр/ .
 Метафизик
 Танин мэдэхүй
 Логик
Ёс /с фил
Гоо зүй
Шинжлэх/У фил
Шашны фил
Оюун санааны
фил
Хэлний фил
• Боловсролын /Ф
• нйигмийн фил
• улс төрийн фил
•Математикийн фил
• соёлын фил
• Урлагйин фил
• анагаахын фил
•Эдийн засгийн фил

15.  Сократ: Философийн амин зүрх бол амьдралыг
судлах явдал
 Аристотель
 Платон: философи бол төнх туйлийн үнэнийг
танин мэдэхүй, фил-чид цэцэн сүнстэй төрдөг.
 Философи бол софи мэдлэгт татагддаг.
 Эргэлзэх сэтгэлгээ бол фил-н үндэс
 Философид асуулт тавих, маргах явдал гарцаагүй
чухал
 Буддизм
 Кунз