1. ALTERNATIEVEN VOOR
FYSIEKE FIXATIE BINNEN
WOONZORGCENTRA
DE VISIE VAN DE COÖRDINEREND EN
RAADGEVEND ARTS
Afstudeerwerk Huisartsgeneeskunde 2013 - 2014
Hanne Leben
Hans Leus
Dorien Nulens
Beate Sels
Promotor: Prof. Dr. J. De Lepeleire
http://www.slideshare.net/Dorien
Nulens/fixatiebeleid
2. Inhoud
• Doelstelling
• Literatuurstudie
o Materiaal en methode
o Resultaten
• Veldonderzoek WZC
o Materiaal en methode
o Resultaten
• Bevraging CRA
o Materiaal en methode
o Resultaten
• Discussie
• Conclusie
• Referenties 2/40
3.
4. Doelstelling
Fysieke fixatie wordt niet meer aanvaard
Situatie in woonzorgcentra (WZC)?
Visie van de coördinerend en raadgevend arts (CRA)?
4/40
8. Materiaal en Methoden
Maart 2014:
• Quaternaire bronnen: /
• Tertiaire & secundaire bronnen:
o Medline database:
• ‘restraint’, physical restraint’, ‘alternatives, ‘nursing home’,
elderly’, physician’, ‘doctor’
o Zoekmachine Google:
• ‘alternatieven’, fysieke fixatie’, ‘vrijheidsbeperkende
maatregelen’, ‘huisarts’
o Bronnen aangereikt door promotor
Literatuurstudie
8/40
9. Definitie fysieke fixatie
Fysieke fixatie (Retsas):
o elke handelingsmethode (menselijk of mechanisch toegepast), materiaal of
uitrusting aan of in de buurt van het lichaam van een persoon,
o met de opzettelijke bedoeling dat de persoon deze niet kan verwijderen
o én die de bewegingsvrijheid beperkt
Component wilsbeschikking?
↔ Chemische fixatie
↔ Omgevingsbeperking
Literatuurstudie
Resultaten
9/40
10. Prevalentie fysieke fixatie
Cijfers over prevalentie van fysieke fixatie in België???
o 2001: Steekproef 76%
o Feb 2014: Eerste meting kwaliteitsindicator WZC
resultaten nog niet gepubliceerd
Literatuurstudie
Resultaten
10/40
11. Wet- en regelgevend kader
Fysieke fixatie
• B1-handeling: ter voorkoming lichamelijke letsels bij individu of anderen
o ! Enkel indien andere opties uitgeput
• Arts is eindverantwoordelijke in de toepassing van zijn behandelingsplan
Rol van CRA
• Opstellen algemeen fixatieprotocol
Literatuurstudie
Resultaten
11/40
12. Kernpunten
• Fysieke fixatie
o Negatieve gevolgen op fysiek en mentaal vlak; ethisch omstreden
o Geen bewijs dat fixatie vallen voorkomt
• Alternatieven
o Van specifieke hulpmiddelen tot multifactoriële interventies
o Persoons- en contextgebonden
o Aan te raden:
• I.k.v. valrisico: Medisch nazicht vb. valpreventie, geriatric assessment, medicatie…
• I.k.v. reduceren fixatiegraad: Educatie personeel over multifactoriële aanpak
• Rol van arts
o Overleg bij toepassen fixatie? Onduidelijk, weinig beschreven
Literatuurstudie
Resultaten
12/40
21. Alternatieven voor fysieke fixatie
• Architecturale en materiële aanpassingen
• Manier van omgaan met probleemgedrag
• Optimaliseren van de gezondheid van de bewoner
Veldonderzoek
Resultaten
21/40
26. Materiaal en methode
Semi-gestructureerde vragenlijst
Definitie van fysieke fixatie en alternatieven
1. Algemene vragen: wet, protocol, fysieke fixatie
2. Wie vraagt naar fysieke fixatie?
3. Alternatieven: kennis en toepassing in eigen WZC
4. Reeds toegepaste alternatieven in eigen WZC
5. Wie vraagt naar alternatieven?
6. Alternatieven: barrières
7. Rol van de CRA
Bevraging CRA
26/40
27. JA
Algemene vragen
JA NEE Weet ik
niet /
NVT
Blanco
In mijn WZC wordt fysieke fixatie toegepast 88.30% 6.38% 2.20% 3.19%
Ik ben bekend met de regelgeving inzake fixatie 72.34% 25.53% 0% 2.13%
In mijn WZC is er een protocol voor fysieke
fixatie
86.17% 2.13% 8.51% 3.19%
Ik heb meegewerkt aan het protocol voor fixatie 35.11% 56.38 5.32% 3.19%
Bevraging CRA
Resultaten
27/40
28. JA
Algemene vragen
JA NEE Weet ik
niet /
NVT
Blanco
In mijn WZC wordt fysieke fixatie toegepast 88.30% 6.38% 2.20% 3.19%
Ik ben bekend met de regelgeving inzake fixatie 72.34% 25.53% 0% 2.13%
In mijn WZC is er een protocol voor fysieke
fixatie
86.17% 2.13% 8.51% 3.19%
Ik heb meegewerkt aan het protocol voor fixatie 35.11% 56.38 5.32% 3.19%
Bevraging CRA
Resultaten
28/40
30. Reeds gebruikte alternatieven
1. Architecturale en materiële aanpassingen
2. Manier van omgaan met probleemgedrag
3. Optimaliseren van de gezondheid van de bewoner
Bevraging CRA
Resultaten
30/40
32. Rol van de CRA
Willen Hebben
Inspraak in algemene protocol 81.91% 71.28%
Inspraak in individuele protocol 47.28% 39.36%
28.72% wordt gecontacteerd bij urgente situatie
44.68% neemt deel aan multidisciplinair overleg bij herevaluatie
86.17% is voor het gebruik van alternatieven zodat fixatie tot een minimum
kan beperkt worden
Bevraging CRA
Resultaten
32/40
34. Wat denkt de CRA over…
• Definitie Ruimte voor eigen interpretatie
• Fixatie in WZC Hoog aantal ja!
Betrokkenheid
Rol directie
• Wetgeving Kennis beperkt
Wat is eigen taak?
• Alternatieven CRA = voorstander
Barrières
Discussie
34/40
36. Conclusie
1. Educatie is nodig op veel vlakken
o Wet- en regelgeving
o Indicaties en nadelen van fixatie
o Voor- en nadelen, kostprijs en indicaties van
alternatieven
alle betrokken partijen
2. Gradatiesysteem volgens vrijheidsbeperking
36/40
37. Conclusie
3. Rol van de arts
o CRA: algemeen protocol opstellen
o Behandelende arts:
• opstellen individueel protocol, deel van behandelplan
• urgente situatie
• multidisciplinaire herevaluatie
37/40
38. Referenties
1. Retsas AP. Survey findings describing the use of physical restraints in nursing homes in Victoria,
Australia. Int J Nurs Stud 1998;35:184–91
2. Van Wesenbeeck, A, De Becker I, Man B, Milisen K. Het gebruik van fixatiemiddelen bij ouderen.
In: Milisen, K, De Maesschalck L, Abraham I, editors. Verpleegkundige zorgaspecten bij ouderen.
Maarssen: Elsevier gezondheidszorg; 2002. P. 373-384.
3. Decreet van 17 oktober 2003 betreffende de kwaliteit van de gezondheids- en
welzijnsvoorzieningen. Vlaamse Codex. Beschikbaar via:
http://www.codex.vlaanderen.be/Portals/codex/documenten/1011700.html
4. FOD Volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu. Technische commissie voor
verpleegkunde werkgroep: fixatie en isolatie. Eindverslag oktober 2007. Beschikbaar via:
http://www.health.belgium.be/filestore/19071744/NL_DEFINITIEF%20besluiten%20werkgroep%20
FIXATIE.pdf
5. K.B. van 9 maart 2014 tot wijziging van het koninklijk besluit van 21 september 2004 houdende
vaststelling van de normen voor de bijzondere erkenning als rust- en verzorgingstehuis, als
centrum voor dagverzorging of als centrum voor niet-aangeboren hersenletsels, Belgisch
Staatsblad, 10 april 2014, 30719-30725.
6. Evans D, Wood J, Lambert L. Patient injury and physical restraint devices: a systematic review. J
Adv Nurs. 2003;41(3):274-82.
7. Milisen K, Vandenberghe J, Sabbe M et al. Richtlijn betreffende vrijheidsbeperkende maatregelen
ter beveiliging van de patiënt in de Universitaire Ziekenhuizen Leuven. Tijdschrift voor
geneeskunde 2006, 62(32), 1659-1663. 38/40
39. Referenties
8. Hermans T. , Melis C. De relatie tussen het fysiek fixatiebeleid en het voorkomen van valincidenten
in Vlaamse woonzorgcentra [proefschrift]. Leuven: K.U.Leuven; 2012
9. Oliver D, Connelly JB, Victor CR, Shaw FE, Whitehead A, Genc Y, et al. Strategies to prevent falls
and fractures in hospitals and care homes and effect of cognitive impairment: systematic review and
meta-analyses. BMJ. 2007;334(7584):82.
10. Möhler R, Richter T, Köpke S, Meyer G. Interventions for preventing and reducing the use of physical
restraints in long-term geriatric care. Cochrane Database Syst Rev. 2011(2):CD007546.
11. Köpke S, Mühlhauser I, Gerlach A, Haut A, Haastert B, Möhler R, et al. Effect of a guideline-based
multicomponent intervention on use of physical restraints in nursing homes: a randomized controlled
trial. JAMA. 2012;307(20):2177-84.
12. Koczy P, Becker C, Rapp K, Klie T, Beische D, Büchele G, et al. Effectiveness of a multifactorial
intervention to reduce physical restraints in nursing home residents. J Am Geriatr Soc.
2011;59(2):333-9.
13. Hardeman F, Van Vliet M, Van der Leeuw J, Gerretsen A. Ruim 80 alternatieven voor
vrijheidsbeperking in de zorg. Vilans; 2014. Beschikbaar via:
http://www.vilans.nl/docs/producten/Alternatievenbundel_vrijheidsbeperking_2014.pdf
39/40
