1. I H C CÔNG NGH NG NAI
1
PHA CH HÓA CH T
I. Các công th c v n ng :
1. N ng mol ( mol/l, M):
- Là s mol ch t tan có trong m t ơn v th tích dung d ch. N ng mol
thay i theo nhi t .
s mol ch t tan (n)
CM = ( ơn v mol/l, mmol/l )
th tích dung d ch (v)
2. N ng molan (m):
- Là s mol ch t tan có trong 1 kg dung môi, không thay i theo nhi t .
s mol ch t tan (g)
Cm =
s kg dung môi (kg)
2. I H C CÔNG NGH NG NAI
2
3. N ng ph n trăm:
a. N ng ph n trăm v kh i lư ng:
- Là kh i lư ng ch t tan (g) có trong 100g dung d ch
s g ch t tan (m)
C% = × 100
s gam dung d ch (m’)
b. N ng ph n trăm v th tích:
- Là th tích ch t tan (ml, l) có trong 100 (ml, l) dung d ch.
s (ml,l)ch t tan
C% = x 100%
s (ml,l ) dung d ch
c. N ng ppm, ppt:
• N ng ppm (ph n tri u kh i lư ng ):
- Dung d ch: 1ppm = 1 µg/ml = mg/ l (cho dung d ch loãng D ≈ 1)
- Ch t r n: 1ppm = 1 µg/g = mg/kg
M nhãnchai
m = Cppm
x x )(10..
100 6
gV
P
ml
−
M ch txác nh
• N ng ppb (ph n t kh i lư ng):
- ppb = 10-3
ppm = 1 µg/l
- ppb = 10-3
ppm = 1 µg/kg
Lưu ý : 1kg = 103
g = 109
µg = 106
mg
• N ng ppt (ph n ngàn t kh i lư ng )
- 1 ppt = 10-3
ppb = 10-6
ppm = 10-6
mg/l
4. N ng ph n mol:
H n h p hai c u t A và B , ph n mol XA là s mol c a A (nA) trên t ng s
mol c a h n h p.
s mol ch t A (nA)
XA =
t ng s mol ch t (n)
3. I H C CÔNG NGH NG NAI
3
5. N ng ương lư ng gam hay n ng ương lư ng:
N ng ương lư ng s ương lư ng gam ch t tan có trong 1 lít dung d ch.
s ương lư ng gam ch t tan (n’)
CN =
s (l) dung d ch (v)
Trong ó:
M M
- n’ = , v i : Là s ương lư ng gam và =
Z
- Z: S electron trao i trong 1 mol, s H+
(OH-
) hay ion tham gia ph n
ng trung hoà.
6. M i liên h :
ZCC
d
CC
M
d
CC MNNM /
Ð
10
%
10
% ===
II. Cách pha hóa ch t.
1. Pha dung d ch n ng mol/l ( CM):
a. i v i ch t r n: Lư ng cân ch t r n c n l y pha Vml dung d ch có
n ng CM
p.1000
100.V.M.C
m M
=
V i: m : kh i lư ng cân ch t r n (g)
CM : n ng mol/l (M)
M : Kh i lư ng phân t
V : th tích c n pha (ml)
P : tinh khi t c a hoá ch t
b. i v i ch t l ng: Th tích l ng m c c n dùng pha (ml) dung d ch
có n ng CM.
%C.d.1000
100.V.M.C
V M
ðð =
%.1000
100...
C
VMC
m M
=
V i : V : th tích dung d ch m c (ml)
m: kh i lư ng cân (g)
V : th tích dung d ch c n pha (ml)
4. I H C CÔNG NGH NG NAI
4
d : t tr ng (g/ml)
C% : n ng ph n trăm c a dung d ch
2. Pha dung d ch có n ng ương lư ng (CN)
a. i v i ch t r n: Lư ng cân ch t r n c n l y pha Vml dung d ch có
n ng CN
p.1000
100.VÐ..C
m N
cân =
V i : m : kh i lư ng cân ch t r n (g)
CN : n ng ương lư ng dung d ch c n pha
V : th tích c n pha (ml)
p : tinh khi t ch t r n
b. i v i ch t l ng: th tích ch t l ng m c c n dùng pha V(ml)
dung d ch có n ng CN
1000.d.C%
V.100..
dam
C
V N
dac =
V i : V : th tích dung d ch m c (ml)
V : th tích dung d ch c n pha (ml)
d : kh i lư ng riêng (t tr ng) c a dung d ch (g/ml)
C% : n ng ph n trăm c a dung d ch m c
3. N ng ph n trăm kh i lư ng:
a. Ch t r n không ng m nư c: Lư ng ch t r n c n l y pha mdd (g) dung
d ch có n ng C%
p
mC
m dd
ct
.100
%.
=
V i: m : kh i lư ng cân (g)
mdd : kh i lư ng dung d ch c n pha (g)
b. Ch t r n ng m nư c:
Lư ng ch t r n c n l y pha mdd (g) có n ng C%.
2
1
.100
%.
M
M
x
p
mC
m dd
ct =
V i: M1 : kh i lư ng phân t ng m nư c
M2 : Kh i lư ng phân t không ng m nư c
4. N ng ph n trăm kh i lư ng - th tích:
5. I H C CÔNG NGH NG NAI
5
Cân s g ch t r n b ng C% mu n pha pha thành 100ml dd.
5. Ph n trăm th tích - th tích:
2211 %.%. VCVC =
V i : V1 : th tích dung d ch c n l y pha
V2 : th tích dung d ch c n pha
C1% : n ng ph n trăm dung d ch l y pha
C2% : n ng ph n trăm dung d ch c n pha
III. Pha dung d ch có n ng nh s n
Cách 1: Pha 1 th tích V1 dung d ch có n ng C1% t 1 dung d ch có n ng
C2% v i C2% > C1% có dung d ch 1 và dung d ch 2 tra b ng.
C1.V1.d1 = C2.V2.d2
th tích dung d ch C2% c n l y là:
11
22
2
1
22
111
2
V.d
V.d
C
C
hay
d.C
d.V.C
V ==
Cách 2: Quy t c ư ng chéo.
- N ng C%:
Dung d ch u
C2% C1%
C1% ⇒
%C%C
%C
V
V
2H
ññ
12
1
0 −
= H2O0
H2O 0 C2 – C1
- N ng mol hay ương lư ng:
Dung d ch u
C2 C1
C1 ⇒
12
1
02
CC
C
V
V
H
ññ
−
=
6. I H C CÔNG NGH NG NAI
6
H2O 0 C2 – C1
IV. Cách pha m t s ch th thông d ng.
1. Ch th h tinh b t : Starch Soluble (C6H10O5)n
- Pha ch th h tinh b t 1%: Hòa tan 5 g trong 100 ml nư c c t , khu y u,
vào becher có ch a 400ml nư c c t ang sôi. un ti p n khi dung d ch sôi
tr l i, ngu i nh vài gi t HCHO 40% b o qu n h tin b t ư c lâu hơn.
2. Ch th Phenoltalein ( C20H14O4)n
- pha ch th pp 0,1% : Hòa tan 0,1 g ch th pp b ng 100ml etanol 96%
3. Ch th Methyl orange ( C14H14N3NaO3S)
- Pha ch th MO 0,04% : Hòa tan 0,04g ch th MO b ng 100 ml Etanol 20%
ho c 100ml nư c c t.
4. Ch th Methyl red ( C15H15N3O2)
- Pha ch th MR 0,1% : Hòa tan 0,1g ch th MR trong 100ml ethanol 96%
5. Ch th Murexide ( C8H8N6O6)
- Pha ch th Murexide có th b ng nư c c t, Nacl ho c ư ng Saccharose.
Nhưng b o qu n ch th trong th i gian lâu hơn ta dùng Nacl.
- Nghi n 1g ch th Murexide v i 100 g Nacl ã ư c s y khô ngu i.
6. Ch th Xylenol Orange (C31H28N2Na4O13S)
- Pha ch th XO có th b ng etanol 50% (0,1%) ho c b ng KNO3. b o qu n
ch th trong th i gian lâu hơn ta dùng KNO3.
- Nghi n k 1 g ch th XO v i 100g KNO3 tinh khi t.
7. Ch th Erochrome black. T ( C20H12N3NaO7S)
- Pha ch th ETOO có th b ng etanol 96% ( 0,05% ÷ 0,5%) , KCl ho c b ng
saccharose.
- Ta ch n KCl pha ch th ETOO vì nó b o qu n ư c lâu hơn. Nghi n k 1 g
ch th ETOO v i 100g KCl tinh khi t ã s y khô ngu i.
8. Ch th IndigoCarmine ( C16H8N2Na2O8S2)
- Pha ch th Indigocarmine 0,25% : Hòa tan 0,25g Indigocarmine trong 100ml
Etanol 50%
9. Ch th Alizarin yellow ( C13H8N3NaO5)
7. I H C CÔNG NGH NG NAI
7
- Pha ch th Alizarin yellow 0,1% : Hòa tan 0,1g ch th Alizarin vàng trong 100
ml nư c c t .
- Kho ng i màu c a ch th : pH = 10,2 – pH 12,1
10.Bromthymol blue ( C27H28Br2O5S)
- Pha ch th Bromthymol xanh 0,1% : Hoà tan 0,1g ch th Bromthymol xanh
trong 100ml etanol 20%
- Kho ng i màu c a ch th : pH 5,8 – pH 7,6
11.Hydroxylammonium Chloride ( NH2OH.HCl)
Tan trong nư c c t.
12.Hydroxylammonium Sulfate ( NH2OH)2.H2SO4
Tan trong nư c c t
13. Ch th 1 -10 Phenanthroline ( C12H8N2.H2O )
- Pha ch th 1-10 phenanthroline 0,1%: Cân 0,1 g ch th ,hòa tan trong 100ml
nư c c t, khu y và gia nhi t t i 800
C. Không ư c un sôi, trong trư ng h p
không gia nhi t thì thêm 2 gi t HCl m c khu y u n khi tan h t
( 1- 10 phenanthrolin tan c a nó rât th p 3,3g/l).
14.Acid Fusinsulforo: Pha ch th acid Fusinsulfuro 1%: Cân 1g ch th cho vào
c c ch a 100ml ethanol, khu y u cho tan hoàn toàn .
15.Fluorescein (C20H12O5): Pha ch th Fluorescein 0,5%: Cân 0,5g ch th cho
vào c c ch a 100ml ethanol, khu y u cho tan hoàn toàn.
16.Dimetylglyoxin (C4H8N2O2)
Pha ch th 1% trăm trong 100ml c n.
17.Ch th Ferroin
Hòa tan 1,485g 1-10phenaltrolin và 0,695g FeSO4. 7H2O trong nư c, thêm
nư c c t thành 100 ml
18.Ch th Diphenylamin ( C12H11N)
Pha ch th C12H11N 1%, cân 1 g ch th + 100 ml H2SO4 m c
19.Ch th Tashiro.
- Dung d ch A: Hòa tan 0,1g MR trong 100m ethanol tinh khi t trên n i cách
thu
- Dung d ch B: Hoà tan 0,5 g Metylen xanh trong 100ml Ethanol 50%
• Khi dùng pha dung d ch A v i dung d ch B theo t l 1:1
9. I H C CÔNG NGH NG NAI
9
THU C TH C BI T DÙNG TRONG PTN
1. Aluminon : 1g → 1l H20 c t → l c m nh tan h t .
2. Thu c th Schiff : 2 g NaHSO3 + 0,2g fucsin Clohidrat và 2ml HCl c vào
100ml nươc c t. B o qu n trong trai màu có nút y kín.
3. Thu c th Lucas: Hòa tan 136g ZnCl2 khan trong 90ml dung d ch HCl m
c c n thi t ph i làm l nh bên ngoài bình khi pha.
4. Thu c th Nessler : Hòa tan 50g KI trong 1 lư ng nư c l nh ít n mưc có th
(kho ng 50ml). Thêm vào ó dung d ch HgCl bão hòa (kho ng 22g HgCl2
trong 350ml H20) cho n khi dư, i u này ư c nh n bi t do có k t t a xu t
hi n. Sau ó thêm 200m NaOH 5N và pha loãng n 1l . yên ch dùng
ph n nư c l c trong.
5. Montequi A ( ) ( )[ ]( )424 SCNHgNH
Hoà tan 20g NH4SCN trong 200ml nư c c t. Tr n c n th n dung d ch này v i
200ml dung d ch ch a 27g HgCl2 r i pha loãng n 1l. yên dung d ch này
2 ngày êm r i l c, b o qu n trong chai màu, y kín.
6. Axit Cromic : 20g K2Cr2O7 + 100 ml H2SO4 m c + 400 ml H2O
7. Thu c th α-Napthylamin ( C10H9N)
Cân 0,5 g C10H9N + 1ml HCl m c, sau ó nh m c n 100 ml nư c c t
(pha dùng ngay ho c gi nhi t nh p.
8. Thu c th Orcinal : Hoà tan 2g orcinal trong 100ml H2SO4 30%
9. Thu c th Kaufman
Cho 0,5l metanol và 75 g NaBr vào becher l n khu y n khi bão hòa. L c,
thêm vào 2,75ml brom l ng. B o qu n trong chai màu t i.
CÁCH PHA DUNG D CH M B O V I N C C
1. Pha dung d ch m pH = 7
• Dung d ch 1: Na2HPO4 cân 11,866g sau ó nh m c thành 1lít.
→ có C = 1/15M
10. I H C CÔNG NGH NG NAI
10
• Dung d ch 2 : KH2PO4 cân 9,073g sau ó nh m c thành 1 lít
→ có C = 1/15M
⇒ L y 61,2 ml dung d ch 1 nh m c thành 100ml b ng dung d ch 2 ư c
100ml dung d ch b o qu n i n c c pH= 7
2. Pha dung d ch m pH = 4
Cách 1:
- Dung d ch 1: dung d ch HCl 0,1N
- Dung d ch 2: cân 21,014g H3C6H5O7.H2O + 200 ml NaOH 1N, sau ó
nh m c b ng nư c c t n 1lít.
(dùng H3C6H5O7.H2O ho c NaH2C6H5O7 )
⇒ Hút 56 ml dung d ch 2 r i nh m c thành 100ml dung d ch b ng dung d ch
1 ư c 100 ml dung d ch b o qu n i n c c pH = 4
Cách 2:
- Dung d ch 1: Dung d ch NaOH 0,1N
- Dung d ch 2: 40,846 g KHC8H4O4. Sau ó nh m c thành 1 lít
⇒ Hút 0,8 ml dung d ch 1 + 50 ml dung d ch 2. Sau ó nh m c thành 200ml
b ng nư c c t. Ta ư c 100ml dung d ch b o qu n i n c c pH = 4
M T S DUNG D CH C BI T
1. Dung d ch Amonicitrat 50%:Hoà tan 500g acid citric trong 600ml NH4OH
25% thêm nư c c t n 1l, sau 24h l c.
2. H n h p cư ng thu : T l 1/3, tr n 1 th tích HNO3 v i 3 th tích HCl.
3. H2SO4 tác nhân: Hoà tan 5,5g Ag2SO4 trong 1kg H2SO4 m c(1l=1,84kg),
1-2 ngày cho hoà tan hoàn toàn Ag2SO4.
4. H n h p xúc tác CuSO4+K2SO4: Theo t l 1:10, cân 10g CuSO4+ 100g
K2SO4. Cho vào c i s tr n u, cho vào chai thu tinh s d ng d n.
5. Dung d ch ki m Azua:
- Hoà tan 160g NaOH trong 150ml nư c c t, làm l nh.
- Hoà tan 5g NaN3 trong 50ml nư c c t.
11. I H C CÔNG NGH NG NAI
11
- Hoà tan 300g NaI (ho c KI) trong 200ml nư c c t
⇒ Tr n 3 dung d ch này và thêm nư c c t t i 500ml. N u có k t t a nâu thì ph i
l c b .
6. Dung d ch Kaliantimon tartrat: Hoà tan 1,3715g K(SbO)C4H6O.1/2 H2O
trong 400ml nư c c t, nh m c 500ml, b o qu n trong chai nâu.
7. Dung d ch Garola A:B
- Dung d ch Garola A: 28.5g Co(NO)2+ CH3COOH + nư c c t, nh
m c 500ml
- Dung d ch Garola B: 180g NaNO2 + nư c c t thành 500ml. ng trong
chai màu t i, khi dùng tr n theo t l 1:1.
8. m pH=5: Cân 68g CH3COONa hoà tan trong 500ml nư c c t và hút 72ml
CH3COOH 99,5%. nh m c 1lít b ng nư c c t.
9. m pH=10: Cân 9,14g NH4Cl hoà tan trong 500ml nư c c t và hút 80ml
NH4OH 25%, nh m c b ng nư c c t n 1l.
M T S HOÁ CH T KHI PHA C N T M ACID
- T t c các mu i Fe khi pha lưu ý c n ph i t m ACID, tuỳ thu c vào g c Cl-
hay g c SO4
2-
ta l a ch n ACID t m cho úng và s ml ACID c n cho vào
tuỳ thu c lư ng cân nhi u hay ít.
- CuSO4, MnSO4, Bi(NO3)3, K2Cr2O7: T m H2SO4 96%.
- SnCl2 t m HCl 36%, un cách thu .
- Hydroquinon (C6H6O2), tan trong HCl 35%.
- I t tan trong KI.
12. I H C CÔNG NGH NG NAI
12
T TR NG CÁC DUNG D CH AXÍT TRONG NƯ C 200
C
T
tr ng
HCl
%
T
tr ng
C2H4O2
%
T
tr ng
H2SO4
%
T
tr ng
HNO3
%
T
tr ng
H3PO4
%
1,050 10,5 1.0125 10 1,035 5 1,055 10 1,055 10,32
1,075 15,5 1,0195 15 1,070 10 1,115 20 1,115 20,25
1,085 17,5 1,0263 20 1,105 15 1,180 30 1,150 25,57
1,005 19,4 1,0326 25 1,140 20 1,310 50 1,185 30,65
1,100 20,4 1,0384 30 1,180 25 1,370 60 1,335 50,07
1,175 35,2 1,0438 35 1,395 50 1,395 65,8 1,425 60,29
1,180 36,2 1,0575 50 1,5 60 1,405 68,1 1,685 85,11
1.185 37,2 1,0524 99 1,8355 96 1,485 91,1 1,745 90,13
1,190 38,3 1,0498 100 1,8342 99 1,413 100 1,870 100,0
13. I H C CÔNG NGH NG NAI
13
KH I LƯ NG C A M T S HOÁ CH T THÔNG D NG
TRONG PTN
H2SO4
M = 98.08
C% = 96
d = 1.84
CH3COOH
M= 60.05
C% = 99.5
d = 1.05
HCl
M= 36.46
C%= 36
d= 1.18
HNO3
M= 63.01
C% = 68
d = 1.4
H2O2
M = 34.01
C% = 30
d = 1.11
NH4OH
M= 17.03
C% = 25
d= 0.88
EDTA.2H2O
M = 372.24
P = 98%
CaCl2.2H2O
M= 147.02
P= 98%
FeCl3.6H2O
M=270.3
P=99%
SnCl2
M=225.63
P = 98%
NH4Cl
M = 53.49
P = 99.5%
NaOH
M= 40
P = 96%
Pb(NO3)2
M=331.21
P=99%
Na2SiO3
M=284.20
P=20%
K2CrO4
M=194.19
P=95.5%
K2Cr2O7
M=294.18
P=99.8%
Ba(NO3)2
M=261.34
P=99.5%
NaNO2
M=69.00
P=99%
CdCl2.H2O
M= 228.35
P= 99%
CoCl2.6H2O
M=237.93
P=99%
NiCl2.6H2O
M=237.70
P=98%
MnSO4.H2O
M=169.02
P=99%
FeSO4.7H2O
M=278.02
P=99%
Na2SO4
M=142.4
P=99%
KCl
M=74.55
P=99.5%
KMnO4
M= 158.03
P=99.5%
CuSO4.5H2O
M=249.68
P=99%
MgCl2.6H2O
M=203.3
P=98%
BaCl2
M=244.28
P=99%
NaBr
M=102.9
P=99%
14. I H C CÔNG NGH NG NAI
14
KNO3 (M = 101,1, p = 98,5)
Iod
M=253.81
P=99.5%
HgCl2
M=271.5
P=99.5%
Na2CO3
M=105.99
p=99%
CH3COONa
M = 16.08
p =99%
ZnCl2
M=163.3
p=98%
KI
M = 166
p = 99%
KSCN
M = 97.18
p = 98.5%
NH4SCN
M = 76.12
P = 98.5%
Na2HPO4
M= 358.14
p = 99%
(NH4)2C2O4
M= 142.11
p = 99.8%
K4[Fe(CN)6]
M = 422.59
p = 99%
K3[Fe(CN)6]
M=383.49
p = 99%
NH4SCN
M = 76.12
P = 98.5%
AgNO3
M=169.87
P = 99.8%
MgSO4.7H2O
M= 246.47
P=99%
KH2PO4
M=136.09
P=99.5%
NH4NO3
M=80.04
P= 99%
FeCl2.4H2O
M= 198.81
P= 99.5%
C6H8O7.H2O
M= 210.14
P= 99.5%
KOH
M=56.11
P=82%
NaCl
M=58.44
P=99.5%
KCN
M = 65.15
p = 96%
H2C2O4. 2H2O
M=126.07
P= 99.5
AlCl3.6H2O
M= 241.43
P= 97%
Na2B4O7.
10H2O
M= 381.37
P=99.5
NH4Fe(SO4)2.
12H2O
M= 482.2
P= 99%
(NH4)6Mo7O24.
H2O
M=1235.86
p = 99%
H3PO4
M=97.994
C% = 85
d=1.69
Na2S2O3. 5H2O
M=248.18
P=99%
Cr2(SO4)3.
6H2O
M= 500.26
P=50%
Ca(NO3)2.
4H2O
M= 236.15
P= 99%
K2HPO4.
3H2O
M= 228.22
P= 99%
Cu(NO3)2.
3H2O
M= 241.60
P= 99.5%
Al(NO3)3.
9H2O
M= 375.13
P= 99%
Ca(OH)2
M= 74.09
P= 90%
Mu i
Morh.6H2O
M=392.14
P=99.5%
15. I H C CÔNG NGH NG NAI
15
M T S I U C N LƯU Ý KHI PHA CH HOÁ CH T
- i v i acid Nitric: Acid nitric gây ph ng n ng. Khí nâu NO2 thoát ra t
acid làm t n thương ư ng hô h p và m t. Acid này còn có th gây n khi
ti p xúc v i các ch t kh như H2S, rư u. Khi ti p xúc v i nh ng cháy ư c
thì có th b c cháy sinh ra khí NO2. Vì v y khi ch a cháy ph i c n eo m t
n ch ng c. trong trư ng h p b ng c khi hít ph i khí NO2 thì ta ph i
cho n n nhân th b ng khí oxy và n m yên.
- i v i acid H2SO4: Gây ph ng n ng khi ti p xúc v i da. Trong trư ng h p
acid rơi vào ngư i thì ta ph i nhanh chóng r a b ng dung d ch ki m nh như
NaHCO3 2%...sau ó r a l i b ng nư c.
- i v i acid HF: Acid và hơi u vô cùng c, làm t n thương da, m t và
ư ng hô h p. Acid này có th phá hu thu tinh và nhi u ch t khác. N u
trong trư ng h p b cháy ta có th dùng nư c d p t t. N u trong không
khí có HF thì ta ph i eo m t n ch ng c cách ly.
- i v i acid Acetic: làm ph ng n ng da, hơi acid làm t n thương n ng niêm
m c. Nguy hi m khi ti p xúc v i Ahydric cromic, Natri peroxyt và acid
nitric vì có th b c cháy. D p t t b ng nư c.
- i v i acid HCl: Làm ph ng da. Hơi acid làm t n thương m nh n màng
niêm m c m t và mũi. Khi ti p xúc v i nhi u kim lo i làm thoát khí H2 t o
nên h n h p n v i không khí. Trong trư ng h p b cháy thì ph i d p t t
b ng nư c, Na2CO3, vôi. Khi làm vi c, chúng ta ph i mang kh u trang ho t
tính , vi c pha ch ph i tuy t i ư c ti n hành trong t hút.