SlideShare a Scribd company logo
1 of 41
Download to read offline
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 1
s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts
afv|fkfng
kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf
kf]v/f dxfgu/kflnsf !) /fd3f6, kf]v/f
kf]i6 aS; g+= $!( sf:sL, u08sL k|b]z
kmf]gM )^!-%@^$%%, kmofS;M )^!-%#%*)&
E-mail: info@ahtcs.org.np; URL: www.ahtcs.org.np
www.facebook.com/ahtcspokhara
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 2
afv|fkfng k'l:tsf
;Dkfbg
e/t kf]v/]n
tflnd ;+of]hs
kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf
/fd3f6, kf]v/f
kmf]g g+=)^!—%@^$%%,(*)@*!)@!%
cf=j=@)&^÷)&&
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 3
b'O{ zAb
kz'kfng Joa;fodf ;+nUg s[ifsx?n] afv|fkfngnfO{ Ps cleGg k]zfsf] ?kdf ckgfPsf]
kfO{G5 . s[lif k]zfdf ;+nUgx?dWo] ^)Ü eGbf a9L s[ifs 3/kl/jf/n] afv|fkfng ul//x]sf]
tYo xfd|f] ;fd' 5 .
;a} ef}uf]lns If]qdf ug{ ;lsg], ahf/sf] ;d:of gePsf], zx/Ls/0fsf] j[l4;Fu} df;'sf]
dfu a9b} uPsf], ;fgf] nufgLaf6 ;Grfng ug{ ;lsg] ePsf]n] o; Joj;fosf] lj:tf/sf
k|z:t ;+efjgf /x]sf 5g .
ljleGg ;/sf/L tyf u}x« ;/sf/L ;+3 ;+:yfx?af6 cfocfh{g tyf /f]huf/L j[l4sf nfuL
afv|fkfng Joj;fonfO{ hf]8 lbb} cfPsf] ePtf klg cfxf/f, :jf:Yo / k|hgg
Joj:yfkgsf ljljb kIfx?df plrt Wofg k'Ug g;Sg' / lgjf{xd'vLaf6 Joj;foLs/0f lt/
ck]lIft ?kdf cuf8L a9g g;s]sf] sf/0f pTkfbg tyf pTkfbsTj pk]lIft ?kdf j[l4
x'g g;sL/x]sf] cj:yfdf ;/f]sf/jfnf ;a}n] pNn]lvt s'/fx?nfO{ dWogh/ u/L cfoft
k|lt:yfkgdf of]ubfg k'¥ofpg' cfhsf] cfjZostf xf] .
k':tsdf ;dfa]z ljifo a:t'x?n] afv|fkfng Joj;fo;Fu ;DjlGwt k|fljlws tyf
s[ifsx?sf] 1fg tyf l;k ljsf;df ;xof]u k'Ug] ck]If /flvPsf] 5 .
wGojfb .
e/t kf]v/]n
tflnd ;+of]hs
kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 4
!=afv||fkfng
!=!=kl/ro
dfgj ;Eotfsf] ;'?jft ;Fu ;Fu} ;'?u/]sf] afv|fkfng cfhsf] ca:yfdf cfOk'Ubf Pp6f
Joj;fosf] ?kdf b]vf k/]sf] 5 . xfd|f] b]zsf] wd{ ;+:s[tL nufPt ljleGg sfo{df afv|f
k|of]u x'g] ePsf]n] ubf{ afv|fkfng Joj;fo a[xt ?kdf kmi6fPsf] kfO{G5 . xfd|f] b]zdf of]
Joj;fo lxdfn, t/fO{ / leqL db]z ;Dd ckgfOb} cfPsf] kfOG5 . o;n] s'n df;'
laqmLdf ;/b/ &)% :yfg cf]u6]sf] 5 . j}1flgsx? afv|f b'wsf nfuL kfNg hf]8 lbG5g .
afv|fsf] b'w ufO{ e+}l;sf] eGbf w]/} kf]lifnf] x'G5 . la/fdLn] klg ;lhn} krfpg ;Sb5g .
ufO{ e}+l;sf] b'w gkmfKg]n] klg afv|fsf] b'w vfg ;S5g . To:t} b]jLb]jtf a'emfpg] b]lv
rf8ka{ / pT;jsf nflu klg afv|f pkof]uL dflgG5 . ;fgf] nufgLaf6 ul/a ls;fgn]
klg z'? ug{ ;Sg] Joj;fo ePsf] x'bf df;', pmg tyf ;fdfg 9'jfgLsf] p2]Zon] g]kfndf
afv|fsf] :yfg cuf8L /x]sf] 5 .
lsg afv|f kfNg] M
!_ yf]/} nufgLaf6 Joj;fo z'? ug{ ;lsG5 M lsgsL
 k|lt afv|f d'No sd 5 .
 ;fgf] 7fFp / uf]7 eP x'G5 .
 ;fgf] kl/af/ / yf]/} 3fF;kft xF'bf klg z'? ug{ ;lsG5 .
@_ l5§} cfDbfgL lbg]
 kf7f kf7Lx? %÷^ dlxgf pd]/ k'u]kl5 a]Rg ;lsG5 .
 kf7Lx? ! aif{ pd]/ gk'Ub} Aofpg] .
 Ps k6sdf ! jf ! eGbf a9L aRrf lbG5g .
 afnL uPsf] kfFr dlxgfd} AofpF5g / l56} afnL hfG5g .
#_ kfNg ;lhnf] M
 w]/} lsl;dsf] 3fF;kft vfG5g .
 afFw]/ kfNg ;lsG5 .
 s]6fs]6Ln] klg /]vb]v ug{ ;S5g .
 eL/kfvfdf klg rg{ ;S5g .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 5
$_ hf]lvd sd M
 /f]ux? sd nfU5g .
 k|lt afv|f d'No sd 5 .
 pRr kxf8b]lv t/fO{;Ddsf]] xfjfkfgLdf klg x'g ;S5g .
 kfgLsf] cefa x'g] 7fFpdf klg kfNg ;lsG5 .
 ;fgf] hgfj/ ePsf]n] eL/ jf kxf8df lx8g ;lhnf] x'G5 .
%_ ahf/df ;lhn} a]Rg ;lsg]
 ;a} dflg;n] df;' vfg]
 rf8ka{ k'hfcfhf ;a}df rNg]
 s]lx l5d]sL ldn]/ klg df;'sf nfuL sf6g ;lsg]
 ufFp b]lv ahf/ ;Dd Pp6} d'No
^_ al9 t]h:aL dn M
 ufO{ e}l;sf] dneGbf afv|fsf] dn al9 t]lhnf] x'G5 .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 6
!=@=afv|fsf hftx?
xfn g]kfndf :jb]zL, ljb]zL / ltgLx?sf] j0f{z+s/ hftsf] afv|fx? kflnPsf] 5 .
qm=; afv|fsf] Hfft Zf/Ll/s agfj6 / l;kmfl/; ePsf] ef}uf]lns If]q kmf]6f]
:jb]zL afv|f
! t/fO{ afv|f
em§ x]bf{ hd'gfkf/L afv|f h:t} b]lvg] .
t/ hd'gfkf/L eGbf ;fgf] x'G5 .
;/b/ @% b]lv #% s]=hL=;Dd x'G5 .
t/fO{ tyf leqL dw]z -@)) b]lv !))) lkm6 ;Dd_
@& k|ltzt afv|fn] h'DNofxf kfpFb5g .
@ v/L÷kxf8L afv|f
zf/Ll/s tf}n @) b]lv #) s]=hL= ;Dd x'G5 .
%& k|ltzt afv|fn] h'DNofxf kfpFb5g .
b'O{ aif{df # k6s Aofpg]
tNnf] Pj+ dWo kxf8L If]q -!))) lkm6 b]lv &)))
lkm6;Dd_
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 7
#
l;Gxfn afv|f
 of] hft sfnf], v}/f] ;]tf] /+usf] x'G5 .
 s/La @% k|ltzt afv|fn] h'DNofxf kfpFb5g .
 ;/b/ #) b]lv $) s]=hL=sf] x'G5 .
 pRr kxf8L If]q -&))) lkm6 b]lv ())) lkm6
;Dd_
 !^ k|ltzt afv|fn] h'DNofxf kfpFb5g .
$
Rofªu|f
 lxdfnL kj{t >[+vnfsf] k5fl8kl66 ;'Vvf, a9L
xfjf nfUg], lr;f] / cw{d?e'ldh:tf] 7fFpdf
kfOG5 .
 klZdgf / g/d vfnsf] Gofgf] e'jf pTkfbgsf]
nflu k|lz4 5 .
 jif{df Ps k6s dfq Jofpg] / Ps k6sdf
Pp6f dfq aRrf Aofpg] ub{5g .
 ;/b/ tf}n @% b]lv #) s]=lh= x'G5 .
 ())) lkm6 eGbf dflysf] prfOdf
 ! k|ltzt afv|fn] h'DNofxf kfpFb5g .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 8
@ ljb]zL afv|f
! hd'gfkf/L afv|f
 of] ef/t af6 cfoft ul/Psf] afv|f xf] .
 o; hftsf] s'g} lgl:rt /+u x'b}g .
 nfdf–nfdf v'§f, p7]sf] gfs, nfdf] sfg, ;/b/
#) b]lv ^) s]=hL x'G5 .
 t/fO{ tyf dWo kxf8L If]q -!%)) ld6/ ;Dd_
@ Aff/a]/L afv|f
 of] clk|msf af6 NofOPsf] afv|f xf] .
 ;]tf] / 6f6]kf6] /+u x'G5 .
 ;/b/ tf}n @& b]lv #^ s]= hL= x'G5 .
 t/fO{ tyf dWo kxf8L If]q -!%)) ld6/ ;Dd_
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 9
# af]o/ afv|f
 of] blIf0f clk|msfaf6 NofOPsf] afv|f xf] .
 df;' pTkfbgsf] lglDt kflng] o; hftsf]
afv|fsf] zf/Ll/s laz]iftf z/L/df ;fgf] ;]tf] /f}+
n] 9flsPsf] / 3fF6L, 6fpsf] /ftf] /f}+ n] 9flsPsf]
x'G5 .
 ;/b/ jo:s af]sfsf] tf}n !!)–!#% s]=hL= /
afv|Lsf] tf}n ()–!)) s]=hL= x'G5 .
 b'O{ jif{df # k6s Aofpg] .
$ ;fgg afv|f
 b"wsf] nflu ljZj k|l;4 dflgg] of] afv|f
:aLh/Nof08af6 k|;fl/t ePsf] xf] .
 of] afv|fsf] l;Ë x'b}g .
 o; hftsf] afv|fn] b}lgs ;/b/ # ln6/ b"w
lbG5 .
 ;/b/ zf/Ll/s tf}n $% s]=hL x'G5 .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 10
@=Joj:yfkg
@=!=vf]/sf] Joj:yfkg
lsg rflxG5 <
 cf/fd lbg .
 3fFd, kfgL / hf8f]af6 hf]ufpg .
 h+unL hgfj/af6 hf]ufpg .
 v]tLkftL hf]ufpg .
 rf]/af6 hf]ufpg .
afv|f s;/L kfNg]
ufFp3/df @,$ uf]6f b]lv @)–#) uf]6f;Dd afv|f kfn]sf] kfO{G5 . yf]/} x'g]n] 3/d}
afFw]/ kfn]sf] kfOG5 . w]/} x'g]x?n] 5f8f 5f]8]/ kfNg] u/]sf] kfO{G5 . oL b'a} t/Lsfsf
cf–cfkmg} kmfObf / a]kmfObf 5g .
aw'Fjf kfNbf x'g] kmfObfx?
 h'Qf] hDdf x'G5 .
 hËnL hgfj/af6 x'g] gf]S;fg 365 .
 /f]u km}lng] 8/ sd x'G5 .
 ljif vfg] 8/ x'b}g .
 af]6 la?jf x'sf{pg ;lhnf] x'G5 .
 uf]7fnf] hfg]n] cGo sfd ug{ ;S5 .
5f8f 5f]8]/ kfNbf x'g] kmfObfx?
 cfkmgf] hUuf hldg gx'g]n]] klg kfNg ;S5g .
 3fF;kft hDdf ug]{ em+em6 x'b}g .
afv|fkfng k4ltdf ;'wf/ s;/L ug]{
 ;Gt'lnt cfxf/ pknAw u/fpg] .
 pGgt vf]/sf] Joj:yf ug]{ .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 11
 nj0fx?, g'g / le6fldgx? lgoldt ?kn] lbg] Joj:yf ldnfpg] .
 af]sf, afv|f, ;fgf kf7f–kf7L, v;L / ao:sx?nfO{ /fVg] cnu cnu Joj:yf
ldnfpg] .
 aif{sf] @ k6s jfxo k/hLlj la?4 cf}iflw kfgLn] g'xfOlbg] -l8lkË ug]{_ Joj:yf
ldnfpg] .
 cf}iflwx? lgoldt?kn] v'jfpg] Joj:yf ldnfpg] .
 ;do–;dodf EoflS;gx? lbg] Joj:yf ldnfpg] .
 ;]lknf] tyf bnbn If]qdf rg{ hfg glbg] .
vf]/ agfpgsf] nfuL s:tf] 7fFp pQd dflgG5 <
 v'nf, ;'Vvf / yf]/} p7]sf] efu
 blIf0f k'j{ jf blIf0f klZrd df]x8f kms{]sf]
 dnd"q ;lhn} aflx/ lg:sg] lgsf; ePsf] .
 ;kmf kfgL tyf 3fF;x? kfO{g] / r/0f If]q glhs kg]{ 7fFp .
gd'gf k|sf/sf] vf]/ lgdf0f -$ b]lv ^ j6f afv|fsf nfuL_
 vf]/ agfpbf :yflgo ;fdfu|Lx?sf]
clwstd k|of]u ug]{
 ljleGg pd]/ ;d'xsf afv|fnfO{ cnu
cnu /fVg ldNg] u/L k|z:t 7fFp
ePsf] agfpg] .
 k|z:t k|sfz / xfjf v]Ng] Joj:yf
x'g'k5{ .
 3fF; vfgsf nfuL /fd|f] 6f6gf] agfO
lbg'k5{ .
 k|z:t kfgL lbg] k|aGw ldnfpg' k5{ .
 a8Sof}nf / lk;fa emg]{ /fd|f] Joj:yf ldnfpg'k5{ tf ls vf]/ ;kmf ug{ ;lhnf]
xf]; .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 12
3fF; vfg] 6f6gf]
e'FO{df xfn]sf] 3fF; eGbf 6f6gf]df xfn]sf]
3fF; afv|fn] a9L ?rfP/ vfG5 . ctM
6f6gf] afv|f a:g] 6f+8sf] Psftkm{sf]
leQfdf 6fF;]/] agfpg' k5{ .
afv|fnfO{ sAhfdf lng] M
afv|f ;fgf] hgfj/ ePsf]n] sAhfdf lng ufx|f] 5}g . sAhfdf lngfn] sfd ug{ ;lhnf]
x'G5 . cfkm' / afv|fsf] ;'/Iff x'G5 . afv|fnfO{ sAhfdf lng] t/Lsf w]/} 5g . h; dWo]
/fd|f]], ;/n / pkof]uLtfaf/] tn j0f{g ul/Psf] 5 .
sAhfdf lng] t/Lsf
!_ sf7sf] rf]s]df 3fF6L /fvL bfDnfn]
afFw]/
 pg sf6g ;lhnf], afx|o k/lhjLsf] cf}iflw bNg ;lhnf], ;'O{ lbg ;lhnf] x'G5 .
@_ b'O{ v'§fn] Rofk]/
 cf}iflw v'nfpg ;lhnf], 6fpsf], d'v / cfFvf lg/LIf0f ug{ ;lhnf] x'G5 .
#_ n8fP/
v;L kfg{, ;'O{ lbg, y'g]nf]sf] pkrf/ ug{ of] t/Lsf ckgfOG5 .
@=@=bfFtsf] cfwf/df afv|fsf] pd]/ kQf nufpg] tl/sf
hGdg] lalQs} @ j6f b"w]bfFt x'G5g
! dlxgfdf * j6f b"w]bfFt x'G5g
!* dlxgfdf aLrsf @ b"w]bfFt km'SnL gofF :yfoL bfFtn] 7fFp lnG5 .
@$ dlxgfdf aLrsf $ b"w]bfFt km'SnL gofF :yfoL bfFtn] 7fFp lnG5
#) dlxgfdf aLrsf ^ b"w]bfFt km'SnL gofF :yfoL bfFtn] 7fFp lnG5 .
#^ dlxgfdf ;a} * j6f b"w]bfFtsf] ;§f :yfoL bfFt cfpFb5 .
$* dlxgfdf ;a} bfFt sDhf]/ x'g] xlNng] / l5b|f kg]{ x'g yfNb5g
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 13
@=#=ule{0fL afv|Lsf] x]/rfx / Joa:yfkg
 d'Vo ayfgaf6 ule{0fL afv|fnfO{ cnUu} /fVg] .
 aFw'jf k|0ffnL ckgfO{ kfNg] .
 r/fpg] ePdf ;lhnf] / ;dy/ 7fFpx?df dfq r/fpg] .
 uef{j:yfdf k|ltlbg sl/a @)) u|fd cGg lbg] Joj:yf ldnfpg] .
 ;'Ts]/L x'g] ca:yfdf b]lvg] nIf0fx? canf]sg ug]{ .
 ;'Ts]/L x'g] qmddf aRrf hGdg @ 306feGbf a9L ;do nfUof] eg] kz' k|flalwssf]
;xof]u lng] .
 3fF; bfgfkfgL lb+bf ;kmf 7fFpdf lbg] .
 ;'Ts]/L ePkl5 lbOg] bfgfkfgLsf] dfqf klxnf] lbgaf6 qmdz a9fpb} nfg] /
l;kmfl/; eP cg';f/sf] k"0f{ dfqf 5}7f} lbg b]lvdfq lbg] .
 ;fngfn ;'Ts]/L afv|L cfkm}n] vfPdf b'w pkfbg sd x'g] / ;Gtfg hGdfpg] Ifdtf
;d]t sd x'g] ePsf]n] ;fngfndf Wofg lbg' kg]{ .
@=$ ev{/} hGd]sf kf7f kf7Lsf] x]/rfx / Joj:yfkg
 hlGdgf;fy kf7f kf7LnfO{ ;'Vvf / Gofgf] 7fFpdf /fVg] .
 ;kmf / g/d sk8fsf] ;xfotfn] gfssf Kjfn / k'/} z/L/ /fd|f];Fu ;kmf ug]{ .
 ev{/} hGd]sf kf7f–kf7Lsf] k5f8Lsf b'a}
v'§f ;dfO{ 6fpsf] tn kfg]{ u/L prfNg]
/ lj:tf/} lj:tf/} k]08'nd xNn] h:t} $–
% k6s otfptf xNnfpg] .
 gfn sf6bf ;kmf / lgdnL{s/0f u/]sf]
An]8, s}+rL jf rSs' k|of]u ug]{ .
 gfn sf6bf z/L/ eGbf @ OGr tnsf]
efudf sf6g] .
 sfl6;s]sf] efudf l6Gr/ cfof]l8g jf
o:t} PlG6;]lK6sx? nufpg] .
 sNrf}8f] / y'gx?nfO{ dg–tftf]kfgLn] ;kmf ug]{ .
 aRrfnfO{ klxnf]k6s afSnf] lauf}tL b'w r':g lbg] .
 To;kl5 dfq aRrfnfO{ oy]i6 dfqfdf b'w r'l;/xg lbg' k5{ .
 Gofgf] / ;'Vvf 7fFpdf /fVg' k5{ / cGo lx+;|s hLjhGt'af6 hf]ufpg' k5{ .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 14
 Kff7f–kf7L @ xKtfsf ePkl5 vfg x'g], g/d / tfultnf] 3fF;x? lj:tf/} vfg lbg'
k5{ .
 To:t} # xKtfsf ePkl5 la:tf/} c? bfgfkfgL / kf}li6s cfxf/x? klg lbb} ug'{k5{ .
 k|hggsf nfuL pko'Qm gx'g] vfnsf kf7fx?nfO{ ! dlxgfsf] pd]/ ePkl5 vl;
kfg'{k5{ .
 kf7f–kf7Lx? # dlxgfsf] pd]/ k'Ugf;fy cfdfaf6 5'§fO{ /fVg'k5{ .
 k|hggsf nfuL /flvg] af]sfnfO{ klg # dlxgfsf] pd]/ b]lv 5§fP/ /fVg] .
 xNsf vfnsf] a|';n] b}lgs ?kdf kf7f–kf7LnfO{ sf]/]/ ;kmf /fVg] .
 cfaZostf cg';f/ a]nf a]nfdf v'/ klg sfl6lbg'k5{ .
@=% Aofpg] M
afv|fsf] ue{ calw !%) lbgsf] x'G5 . dfpaf6 kf7f kf7L #–$ dlxgf k'u]kl5 5'§ofpg'
k5{ . cGoyf cfpg] a]tdf :jf:Yo kf7f hlGdb}gg . ;fy} b'w pTkfbg klg sd x'G5 .
Aofpg] dfpnfO{ clGtd @ dlxgf kf]lifnf] 3fF;kft / cGg yf]/} yf]/} lbg' k5{ . Aofpg]
lbg glhs cfPdf afv|fnfO{ h+Ëndf 5f]8g' x'b}g .
#=j+z ;'wf/ -gZn ;'wf/_
:yflgo kf]yL hgfj/nfO{ pGgt hftsf] efn] nufP/ ;Gtfg pTkfbg ug]{ k|s[ofnfO{
gZn ;'wf/ elgG5 . o;/L hlGdPsf ;Gtfgn] cfÇgf] pd]/df k|ToIf ?kdf pTkfbgdf
;'wf/ NofPsf] x'g' kb{5 . of] dfq geP/ Pp6} xfjfkfgLdf a9L pTkfbg lbg] c;n kf]yL
/ efn] aLr k|hgg u/fO{ a9L pTkfbgzLn ;Gtfg pTkfbg ug]{ k|s[ofnfO{ gZn ;'wf/
elgG5 .
afv|fkfng Joj;foaf6 /fd|f] kmfObf
lng /f]usf] /f]syfd tyf pkrf/,
bfgfkfgL tyf vf]/sf] ;'wf/ / /fd|f]
:ofxf/ ;';f/ eP/ dfq gk'uL To;sf]
pTkfbg Ifdtfdf a[l4 klg u/fpg'
k5{ . h;sf] nflu afv|fdf j+z ;'wf/
-hflto ;'wf/_ ;DalGw t/Lsf
ckgfpb} hfg'k5{ . jz+ ;'wf/ ug{
lgDg t/Lsf ug{ ;lsG5 .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 15
#=!=k|hgg lalw
gftf kg{] aLrsf] k|hgg -xf8gftfdf x'g] k|hggsf c;/x?_
cfkmgf] glhssf] gftf kg]{ -^ k':tf;Dd_ efn] kf]yL;Fu k|hgg u/fO{ ;Gtfg pTkfbg
u/fpg] k|s[ofnfO{ gftf kg]{ aLrsf] k|hgg elgG5 . h:t} M Pp6} cfdfsf lblb efO{,
afa' 5f]/L aLrsf] k|hgg u/fpg' .
a]kmfObf
 ;f]xLhftsf] g/fd|f] u'0f cfpF5 .
 /f]u k|lt/f]wfTds Ifdtf sd x'b} hfG5 .
 ;Gtfg pTkfbg Ifdtf s|dzM 36b} hfG5 .
 n'nf, nË8f tyf Vofp6] x'g'sf] ;fy} c;fwf/0f
cj:yfsf ;Gtfg hGdg ;S5g .
 zf/Ll/s tf}n 365 .
kmfObfx?M
 af]sf vf]Hg 6f“9f hfg' kb}{g .
 af]sf cfkmgf] vf]/dfg} 5 eg] kf]yLn] af]sf] vf]h]sf] Wofg lbO{/xg' kb}{g .
 af]sf ld;fpbf nfUg] /sdsf] art x'G5 .
 :jhflto u'0fx? a9b} hfG5 .
gftf gkg]{ aLrsf] k|hgg
s'g} gftf gkg]{ efn] / kf]yL aLr u/fpg] k|hggnfO{ gftf gkg]{ aLrsf] k|hgg
elgG5 . h:t} M gftf gkg]{ pxL
hftsf :yflgo efn] / :yflgo
kf]yL aLr k|hgg u/fpg' .
km/s km/s hftsf efn] / kf]yL
aLrsf] k|hgg u/fpg'
:yflgo v/L afv|f / pGgt
hftsf hd'gfkf/L / af/a]/L
af]sf aLr k|hgg u/fpg] .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 16
gftf gkg]{ aLr / km/s km/s hfltdf k|hgg u/fpbf x'g] kmfObfx?
 ;Gtfgdf afa' cfdfsf eGbf /fd|f] u'0fx? cfp5g .
 /f]u;Fu n8g ;Sg] Ifdtf a95 .
 sd pTkfbg lbg] hftnfO{ qmdz M pTkfbgdf a[l4 u/fpF5 .
cGt/ ;DaGwLo k|hggsf a]kmfObfx?M
 af]sf vf]Hg tyf kfNg sl7g x'g ;S5 .
 pGgt hftsf af]sf kfpg cln ufx«f] x'G5 .
 jftfj/0f gldNg] x'“bf x'sf{pg sl7g x'g ;S5 .
 pGgt af]sfx?df /f]u k|lt/f]wfTds Ifdtf sd x'G5 .
#=@=gZn ;'wf/sf nflu af]sfsf] 5gf}6M
af]sf
k|hggsf nflu 5gf]6 ul/g] af]sf / afv|fdf x'g'kg]{ u'0fx?
 ;d"xdf ;a}eGbf a9L jhg ePsf] .
 nfdf] / vFlbnf] z/L/ ePsf] .
 5f]6f–5f]6f t/ alnof v'§f ePsf] .
 ub{g nfdf] ePsf] /
;Lwf lhp8fn ePsf] .
 rf}8f 5ftL ePsf] .
 ;w}+ h'DNofxf hGdfO/xg]
/ @ jif{df sDtLdf #
k6s Aofpg] dfpsf
;Gtfg .
 klxnf]rf]l6 kf7f–kf7L
hGdfpFbf @ j6f :yfoL
bfFt (permanent
teeth) ePsL dfpaf6 hGd]sf aRrf .
 ub{g / k5fl8sf] efudf nfdf] / e'mKk k/]sf] /f}+ ePsf] . x]b}{df alnof], tu8f /
cfqmfds (aggresive) b]lvg] .
 hlGdbf @ lsnf]u|fd eGbf a9L tf}n ePsf] .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 17
 hGd]sf] ^ dlxgf;Dddf sDtLdf !% lsnf] tf}n k'u]sf] .
 y'g, sNrf}+8f] /fd|f];Fu ljsf; ePsf] .
 c08sf]ifsf b'a} bfgfx? 7"N7"nf / a/fa/ cfsf/sf] ePsf] .
 !* dlxgf k'lu;Sbf ;a}eGbf a9L tf}n u|x0f ug{;Sg] / @ j6f :yfoL bfFt cfPsf .
 /f]u ;xg ;Sg] Ifdtf a9L ePsf dfpx?af6 hGd]sf kf7f–kf7L 5fGg] .
 Pp6} pd]/ ;d"xsf dWo]af6 ;a}eGbf 7"nf]nfO{ 5fGg] .
 glhssf] gftf kg]{ jf Pp6} j+zaf6 hGd]sfnfO{ g5fGg] .
 pGgt hftsf] ‑ cyf{t rfx]sf] jfxo k|hfltsf] gZnaf6 sDtLdf %) k|ltzt ld>0f
ePsf] 5fGg] .
 k|hgg p2]Zos} nflu 5flgPsf af]sf / afv|Lsf] ;+;u{af6 hlGdPsf aRrfdfq
kf]yL
5gf]6 ul/g] afv|Ldf s:tf u'0f
x'g'k5{ <
 nfdf] / vFlbnf] z/L/ ePsf] .
 jyfgdf ;a}eGbf 7"nf] b]lvg] .
 k|hggsf nflu rflxg] ljz]if
u'0fx? :ki6 b]Vg ;lsg] .
 ;kmf lhp8fn ePsf] / ;lqmo
vfnsf] .
 ( dlxgfsf] pd]/kl5
klxnf]k6s ule{0fL ePsf]
cfdfaf6 hGd]sf] aRrf .
 nfdfnfdf v'§f ePsf] /
sNrf}+8f] el/gsf nflu k|z:t
vfnL 7fpF b]lvg] .
 k'i6 k/]sf] sNrf}+8f] / l7Ss
cfsf/sf] y'g ePsf] .
 klxnf] rf]l6 aRrf hGdfpFbf @ j6f :yfoL bfFt ePsf] .
 lhp8fnsf] ef/ rf/j6} v'§fdf a/fa/ ePsf] .
 aRrf t'lxg] /]s8{ gePsf] .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 18
 k5fl8kl§ t'ngfTds?kn] k'ms]sf] b]lvg] .
 @ jif{sf] cjlwdf # k6s aRrf hGdfpg ;Sg] .
 h'DNofxf jf ltDNofxf hGd]sf] dWo]af6 x'g'kg]{ .
 cfkmgf kf7f–kf7LnfO{ k|z:t b"w lbg ;Sg] .
 zt k|ltzt jf w]/} kf7fkf7L x'sf{pg] Ifdtf ePsf] .
 hlGdg] a]nfdf sDtLdf @ lsnf]u|fd tf}n ePsf] .
 l56f] l56f] zf/Ll/s j[l4 x'g] vfnsf] jf ^ dlxgfsf] pd]/df !% lsnf]u|fd eGbf
 a9L tf}n x'g] .
 /f]u k|lt/f]wfTds Ifdtf pRr ePsf] .
 ljleGg vfnsf] :yfgLo jftfj/0f;Fu ;lhn} 3'nldn x'g;Sg] .
gsf/fTds 5gf}6sf k|efax?
u|fdL0f If]qdf ckgfpg'kg]{ k|hggsf] ;a}eGbf pQd tl/sf
Jf0f{z+s/ k|hgg /fd|f] x'g] ePsf]n]
Pp6f ufpF / csf]{ ufpF aLr jf
r/0fIf]qdf ayfg gldl;g] ufpF aLr
af]sfx? ;f6f;f6 ub}{ k|hgg u/fpg]
rng rnfpg' ;fx«} pQd x'G5 . -
xf8gftfsf] k|hgg x'g'af6 hf]ufpgsf]
nflu x/]s @–@ aif{df gftf gkg]{
7fFpaf6 af]sfx? ;f6f;f6 u/L k|hgg
u/fpg'k5{ ._
#=#=k|hgg slxn] / s;/L
u/fpg]
 klxnf] k6s afnL nufpFbf af]sfsf]
pd]/ ( dlxgfeGbf a9Lsf] x'g'k5{
 klxnf]k6s ule{0f x'g] afv|Lsf] pd]/
klg ( dlxgf eGbf a9Lsf] x'g' k5{
 b'O{ leGg leGg hftsf afv|fsf]
;+;u{af6 hGd]sf j0f{z+s/ aRrfsf]
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 19
aLrdf k|hgg u/fpg]
 cfk;df gftf gkg]{ vfnsf jf leGbfleGb} ufpFsf afv|L / af]sf aLr k|hgg
u/fpg'k5{ .
 pGgt hftsf] af]sf / :yfgLo afv|LaLrsf] k|hggaf6 hGd]sf] 5fGg' k5{ .
#=$=k|hggsf nflu kflng] af]sfsf] x]/rfx / Joj:yfkg
 5'6} vf]/sf] Joj:yf x'g'k5{ .
 aFw'jf k|0ffnLdf x'sf{Og] Joj:yf x'g'k5{ cyjf cnu r/0f If]q x'g'k5{ .
 ;s];Dd lbgsf] #–$ 306f zf/Ll/s cEof; x'g] Joj:yf ldnfpg' k5{ . 3fF;, bfgf,
kfgL, k|z:tdfqfdf lbg' k5{ .
 k|To]s $ dlxgfdf /f]ulg/f]ws cf}iflwx? v'jfpg' k5{ .
 ;do–;dodf /f]ula?4sf vf]kx? nufpg' k5{ .
 k|hggsf nflu /flvg] af]sf k|To]s @–@ jif{df x6fO{ ;f]sf] ;66fdf gofF af]sf
Nofpg'k5{ .
#=% ule{0fL afv|Lsf] x]/rfx / Joj:yfkg
 d'Vo ayfgaf6 ule{0fL afv|LnfO{ cnUu} /fVg] .
 aFw'jf–k|0ffnL ckgfO{ kfNg] .
 r/fpg] ePdf ;lhnf] / ;dy/ 7fpFx?df dfq r/fpg] .
 uef{j:yfdf k|ltlbg sl/a @)) u|fd cGg ‑ bfgf_ lbg] Joj:yf ldnfpg] .
 ;'Ts]/L x'g] cj:yfdf b]lvg] nIf0fx? cjnf]sg ug]{ .
 ;'Ts]/L x'g] qmddf aRrf hGdg @ 306feGbf j9L ;do nfUof] eg] k|fljlwssf]
 ;xof]u lng] .
 3fF; / bfgfkfgL lbFbf lgolGqt tl/sf ckgfpg], o;f] ubf{ eF8fNgf] kms{g]
 ‑ k|f]n]lK;;_ ;Defjgf 365 .
 ;'Ts]/L ePkl5 lbOg] bfgfkfgLsf] dfqf klxnf] lbgaf6 qmdzM a9fpFb} nfg] /
 l;kmfl/; eP cg';f/sf] k"0f{ dfqf 5}7f}+ lbg b]lvdfq lbg] ug'{k5{ .
 ;fngfnnfO{ /fd|f];Fu uf8g'k5{, o;sf nflu slDtdf ! ld6/ ulx/f] vfN8f] vGg]
 / To;}leq ;fngfn /fvL /fd|f];Fu k'g]{ .
 ;fngfn ;'Ts]/L afv|L cfk}+mn] vfPdf To;kl5 b"w pTkfbg sd x'g] / ;Gtfg
 hGdfpg] Ifdtf;d]t sd x'b} hfG5 .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 20
#=^ ev{/ hGd]sf kf7f–kf7Lsf] x]/rfx / Joj:yfkg
 hlGdgf;fy kf7f–kf7LnfO{ ;'Vvf / Gofgf] 7fpFdf nfg] .
 ;kmf / g/d sk8fsf ] ;xfotfn ] gfssf Kjfn / k/' } z/L/ /fdf| ;] uF ;kmf
ul/lbg]
 ev{/ hGd]sf] kf7f–kf7Lsf] k5fl8sf b'a} v'§f ;dfO{ 6fpsf] tn kg]{ u/L prfNg]
 / lj:tf/} lj:tf/} k]08'nd xNn]h:t} $–% k6s otfptf xNnfpg] .
 gfn sf6bf ;kmf / :6]l/nfOh u/]sf] rSs", s}+rL jf An]8 k|of]u ug]{ .
 gfn sf6bf z/L/eGbf @ OGrdflysf] efuaf6 dfq sf6g] .
 sfl6;s]sf] efudf l6~r/ cfof]l8g jf o:t} Pl06;]lK6sx? nufOlbg] .
 sNrf}+8f] / y'gx?nfO{
tftf]kfgLn] ;kmf ug]{ / ;'Sg
lbg] .
 aRrfnfO{ klxnf]k6s b"w r':g
lbg'eGbf klxn] b'j} y'gnfO{ %–
% k6s lgrf]/]/
 afSnf] lauf}tL b"w kmofFSg] .
To;kl5dfq aRrfx?nfO{
oy]i6dfqfdf b"w r'l;/xg
lbg'k5{ .
 Gofgf] / ;'Vvf 7fpFdf /fVg'k5{
/ cGo lx+;|s hLjhGt'af6 hf]ufpg'k5{ .
 kf7f–kf7L @ xKtfsf ePkl5 vfg x'g], g/d / tfultnf] 3fF;x? vfg lj:tf/}
lbg'k5{ .
 To:t} # xKtfsf ePkl5 lj:tf/} c? bfgfkfgL / kf}li6s cfxf/x? klg lbF+b}
ug'{k5{ .
 k|hggsf nflu pko'Qm gx'g] vfnsf kf7fx?nfO{ ! dlxgfsf] pd]/ ePkl5 v;L
kfg'{k5{ .
 kf7f–kf7Lx? # dlxgf pd]/ k'Ugf;fy cfdfaf6 5'6ofP/ /fVg'k5{ .
 k|hggsf nflu /flvg] af]sfnfO{ klg # dlxgfb]lv cGo kf7f–kf7Lx?;Fu g/fvL
5'§} 7fpFdf /fVg] Joj:yf ldnfpg'k5{ .
 kf7f–kf7Lx? ! dlxgfsf ePkl5 klxnf]k6s cfjZos cf}ifwLx? v'jfpg] ‑ 8«]l~rª
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 21
ug]{ ug'{k5{ .
 xNsf vfnsf] a|'; ‑ sfk]{6 a|';_ n] b}lgs?kdf kf7f–kf7LnfO{ sf]/]/ ;kmf ug]{
ug'{k5{ .
 cfjZostfg';f/ a]nfa]nfdf v'/ klg sfl6lbg'k5{ .
#=&=v;L kfg]{
v;L kfbf{ hlxn] klg bIf k|flalwssf] ;xof]uaf6 kfg'{ k5{ . ;fy} v'Nnf tl/sfaf6 v;L
gkf/L ;w} aGb tl/sf cyf{t g;f RofKg] k4ltaf6 g} vl; kfg'k5{ .
v;L kfbf{ Wofg lbg'{kg]{ s'/fx?
 Kff7f] ! dlxgfsf] x'gf;fy v;L kfg'k5{
 v;L kfg'{ eGbf cl3 g} To;sf nfuL clt cfaZos a:t' / pks/0fx? 7Ls kfg]{ .
 PlG6;]lK6s k|of]u u/]/ af]l8{hf]–Sof:6]6/ / v;L kfg]{ dfG5]sf] xft /fd|f];Fu ;kmf
ug]{ .
 Kff7f]nfO{ /fd|f];Fu cF7ofP/ ;dfpg]
 c08sf]ifnfO{ a'9L cf}nf / dflxnL cf}nf k|of]u u/]/ la:tf/} tGsfpg] .
 z'qmaflxgL gnL kQf
nufO{ /fd|f] ;Fu ;dfP/
5]pkl§ Nofpg] .
 RofKg' kg]{ gzfdf al8{hf]–
Sof:6]6/ /flv;s]kl5
;fgf y'g ePsf] 7fFp
eGbf -½_ cfwf OGr tn
l7s 7fFpdf /fvL @)
;]s]G8hlt RofKg]
 To;kl5 ToxL gzfsf]
sl/a rf}yfO{ OGr -)=@%_
tnaf6 af]l8{hf]/fvL /fd|f] ;Fu RofKg]
 o;/L Psfkl§sf] g;f RoflklbPkl5 l7s To:t} k|lqmof ckgfO{ csf]{kl§sf] gzf klg
b'O{ k6s Roflklbg] .
 g;f Roflk;s]kl5 Tof] efudf ;kmf skf; / l6gr/ cfof]l8g jf cGo PlG6;]lK6s
nufO{lbg] .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 22
#=* af“emf]kg
afv|L jo:s eO{;s] kl5 ;Gtfg pTkfbg ug{ ;Ifd x'g' kb{5 . t/ s'g} sf/0fn] ubf{
afv|Ln] ;Gtfg pTkfbg ug{ ;Sb}g eg] To;nfO{ af“emf]kg elgG5 . af“emf]kg laleGg
sf/0fn] ubf{ x'G5 .
afv|fdf af“emf]kg cfpg'sf sf/0fx?M
s'kf]if0fM
jo:s ePkl5 afv|Lsf]] Ct'rqm z'? x'G5 . Ct'rqm lgoldt ?kdf x'gsf] nflu zlQm,
k|f]l6g, le6fldg tyf ljleGg vlgh tTjx?sf] cfjZostf kb{5 . oL vfB kbfy{x?
pko'Qm dfqfdf gkfPdf afv|Lsf] k|hgg c+usf] /fd|f] ljsf; x'b}g . h;n] ubf{ afv|Ldf
jf“emf]kg cfpg ;S5 .
;+qmfds /f]ux?M
ljleGg lsl;dsf hLjf0f', ljiff0f', 9';L, k|f]6f]hf]jfx?sf] ;+qmd0fn] ubf{ k|hgg c+udf
laleGg /f]ux? nfUg ;Sb5g . tL dWo] sltko cfxf/f, ;+;u{, :jf;– k|Zjf; / of}g
;+ks{af6 ;b{5g . t;y{ k|hgg u/fp“bf lg/f]uL af]sfaf6 dfq u/fpg' kb{5 .
cfGtl/s k/hLljM
afv|fx?df ljleGg cfGtl/s k/hLljx? nfUb5g . cfGtl/s k/hLljn] afv|fx?sf] /ut
/ kf}li6s tTj r';]/ vfO{lbG5g h;n] ubf{ z/L/df kf}li6s tTjsf] sdL x'g hfG5 /
af“emf]kg /xg ;S5 .
;dodf af]sf glbg'M
;fwf/0ftof afv|Ln]] efn] vf]h]sf] lglZrt ;dodf efn] ld;fPdf ue{ /xg] kSsf x'G5 .
t/ slxn]sxL“ xfdLn] 7Ls ;dodf af]sf ld;fpg ;s]gf} eg] klg af“emf]kg x'g ;S5 .
Ps} lbgdf Pp6} af]sf w]/};“u ld;fpg'M
Pp6f af]sfn] ! lbgdf @ j6f eGbf a9L afv|LnfO{ ;]jf k'¥ofpg ;Sb}g . olb Ps}
lbgdf @ j6f eGbf w]/} afv|LnfO{{ Pp6} af]sf];“u ld;fO{of] eg] ue{ g/xg klg ;S5 .
Aff“emf]kg /f]syfdsf pkfox?M
af“emf]kg /f]syfdsf] nflu ;j{k|yd t s] sf/0fn] ubf{ af“emf]kg cfPsf] xf] ;f] kQf
nufpg' kb{5 / ;f]xL sf/0f cg';f/sf pkfox? ckgfpg' kb{5 .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 23
 afv|fsf]] z/L/sf] pko'Qm ljsf;sf] nflu ljleGg kf}li6s tTjx? h:t}M le6fdLg /
vlgh tTjx? cfjZos kg]{ x'gfn] afv|f cfxf/df Wofg lbg' kg]{ x'G5 .
 afv|fx?nfO{ lbgx'“ kf}li6s o'QmM bfgfkfgL v'jfpg] ug{' kb{5 . ljleGg k|sf/sf
;+qmfds /f]u nfu]df t'?Gt To;sf] lg/fs/0f ul/ xfNg' kb{5 .
 afv|fx?nfO{ lgoldt cfGtl/s k/hLlj lj?4sf] cf}iflw v'jfpg' kb{5 .
 kf7]3/sf] ;+qmd0f ePsf] v08df kz' k|fljlwssf] ;Nnfx lnO{ pkrf/ ug'{ kb{5 .
$=cfxf/ Joj:yfkg
afv|fnfO{ v'jfpg] bfgfkfgL 3fF;kftnfO{ g} cfxf/f elgG5 .
$=!=afv|fsf] nfuL cfxf/
afv|fnfO{ 3fF; lbg] 7fFpdf hlxn]klg 3fF;x? tyf :ofpnf jf cGo afnLgfnLsf 8fF7,
e';, sf];fsf af]qmf, 9'6f] cfbL h:tf rLhlah vfnL gu/L /fvLlbg'k5{ . ;fy} kfgL
vfg] efF8fdf ;w} kfgL /fvL lbg'k5{ . /fd|f] pTkfbg lngsf] nfuL bfgf / kfgLsf]
dxTjk'0f{ e'ldsf x'G5 . To:t} ule{0fL afv|fsf] cfxf/, bfgfaf6 k'lt{ ug{ ;lsG5 .
 ;s];Dd rf}aL;} 306f
afv|fn] 3fF; vfg] 7fFpdf
xl/of] 3fF; x'g'k5{ .
 pknAw x'g ;S5 eg]
nj0fsf nflu vlghsf]
l9Ssf v'jfpg' k5{ .
 g'g tyf cGo nj0fx?
;s];Dd xKtfsf] Ps k6s
v'jfpg' k5{
 ;kmf kfgL k|z:t dfqfdf lkpg lbg' k5{ .
 @% lsnf] jf ;f]eGbf a9L tf}n ePsf] afv|fnfO{ b}lgs sl/a @%) u|fd bfgf
v'jfpg'k5{ .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 24
$=@ ;Gt'lnt bfgf agfpg] t/Lsf
tnsf] t/Lsfdf b]vfP cg'?k w]/} lsl;dsf cGg
afnL tyf bfnafnLx? ld;fpg ;s]df bfgf w]/}
/fd|f] x'G5 . tof/ kfl/Psf] bfgfdf bfnsf] ;f6f]
lkgf /flvPdf / ;'Vvf ?kdf v'jfPdf lkgf
ld;fpg' eGbf klxnf dl;gf] kf/L clgafo{ ?kdf
e'6g' k5{ . t/ kmf8f] agfPdf e'6g cfaZos
kb}g .
;Gt'lnt bfgfsf] dfqf M
7'nf] afv|f M ½ dfgf
ule{0fL afv|f M ! dfgf
Jof8] af]sf M ! dfgf
$=#= vlghsf] l9Ssf agfpg] t/Lsf
x/]s lhaLt k|f0fLnfO{ af“Rg tyf zl//sf] a[l4 lasf; / pTkfbgsf nflu laleGg vfB
tTjsf] cfjZos kb{5 . h'g kf]ifs tTjx? afv|fx?n] 3fF;kft / bfgfaf6 k|fKt
ul//x]sf x'G5g . afv|fx?nfO{ laleGg cj:yfdf laleGg kf]ifs tTjsf] cfjZostf kb{5
. 3f“; / bfgfaf6 k'/f x'g g;s]sf t/ zl//nfO{ cfjZos kg]{ vlgh kl/k"lt{ ug{sf
nflu ljleGg lrhx? ld;fO{ agfO{{Psf] 8NnfnfO{ g} vlghsf] l9Ssf elgG5 .
z/L/df vlghsf] sld ePdf b]lvg] ljleGg nIf0fx? M
 afv|f ga9g] / n'nf] n·8f] x'G5 .
 vfPsf] vfgf /fd|f];+u krfpg ;Sb}g .
 z/L/df /utsf] dfqf sd x'G5 -afv|fsf] z/L/sf] /+u km/s x'G5 ._
 ;dodf afnL nfUb}g .
 afv|fn] df6f] jf sfuh vfg] ub{5 .
 ue{df /x]sf] aRrfsf] /fd|f] a[l4 ljsf; x'b}g .
s] s] ld;fpg]M
;fwf/0ftof afv|fnfO{ cfjZos kg]{ nj0fx? k"lt{ ug{ tn lbOPsf] j:t' ld;fpg
;lsG5 .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 25
 c08fsf] af]qmf % j6f -SofN;Lod / km;kmf]/; kfO{G5_
 /ftf]df6f] ! dfgf -kmnfd kfO{G5_
 g'g ! dfgf -;f]l8od / Snf]/fO{8 kfO{G5_
 d}bf !÷@ dfgf -5 eg]_
 kfgL cfjZos dfqfdf
agfpg] tl/sfM
 cfjZos ;fdfu|L hDdf ug]{ .
 /ftf] df6f]nfO{ dl;gf] kf/L lk:g] -lk+Wg],
5fGg]_ / Ps dfgf 5'§fofpg]
 c08fsf] af]qmfnfO{ cfuf]df /ftf] x'g] ul/
kf]Ng] jf ;]sfpg] tfsL lk;]/ dl;gf]
kfg{ ;lhnf] xf]; .
 g'g w'nf] eP Ps dfgf jf 8Nnf eP
lk;]/ Ps dfgf 5'6ofpg] .
 d}bf eP !÷@ dfgf 5'§fofO{ ;a}nfO{ Ps}
7fp“df /fd|f] ;+u ld;fpg] .
 /fd|f];+u ldl;Pkl5 yf]/} yf]/} kfgL /fVb}
ld>0fnfO{ d'5g] / cfjZostf -OR5f_ cg'?ksf] 8Nnf kfg]{ .
 aLrdf Kjfn jgfpg] tfsL 8f]/Lsf] ;xfotfn] em'08fpg ;lhnf] xf]; .
 tof/ ePsf] 8NnfnfO{ z'?df 5xf/Ldf ;'sfpg] / kl5 3fddf ;'sfpg' kb{5 .
 o;/L tof/ ePsf] vlgh l9Ssf afv|fnfO{ r6fpg ;lsG5 .
;fjwfgLM
 z'?df afv|fnfO{ afgL kfg{ cln ufx«f] x'G5
. To;}n] cfkm}n] r6fpg] sf]lz; ug'{ k5{ .
 g'lgnf] ePsf]n] ;''?df afv|fn] rkfP/
km'6fpg klg ;S5 . t/ lj:tf/} rf6g]
afgL ;'? x'G5 .
w]/} vfP/ la/fdL k/]sf] nIf0f
 d'v jl/kl/ ufh lkm+h b]lvg]
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 26
 afFofkl§sf] e'l8 km'n]sf] b]lvg]
 dflQPh:tf] Jojxf/ b]vfpg]
pkrf/
 l9Ssf vfg /flvlbPsf] 7fFpaf6 x6fpg]
 k|;:t kfgLdf em08} cfwf ln6/ cldnf] ld;fP/ v'nfpg] .
$=$=lauf}tL b'wsf] dxTj
afv|f JofPsf] klxnf] lbg b]lv s]lx lbg -#–$ lbg_ ;Dd cfpg] b"wnfO{ ljuf}tL b"w
elgG5 . gjhft lzz'sf] nflu of] b"w w]/} dxTjk'0f{ cfxf/ xf] . To;sf/0f lzz'nfO{
hGd]sf] $ lbg ;Dd ljuf}tL b"w pknAw u/fpg' clt cfjZos x'G5 . lauf}tL b"w s]lx
lbg kl5 qmda4 ?kn] x/fpb} hfG5 .
ljuf}tL b"w v'jfPdf s] kmfO{bf x'G5 <
 /f]u;+u n8g ;Sg] Ifdtf k|fKt ;S5 , h;n] ubf{ /f]u sd nfU5 .
 k|f]l6g -kf]lifnf] a:t'_ w]/} x'G5 .
 le6fldg al9 x'G5 .
 ev{/ hGd]sf] kz'sf] k]6 leq ePsf] lb;f lgsfN5 .
 /fd|f] ;+u a9g ;S5 .
 kl5uP/ ;dodf g} afnL nfU5g .
 kf7f–kf7Ln] b"w r';] kl5 dfpsf] ;fn /fd|/L em5{ .
 7"nf] ePkl5 pTkfbg al9 lbG5 .
ljuf}tL b"w gv'jfPdf
 /f]u ;+u n8g] Ifdtf sd x'G5 .
 lbzf -sAhLot_ uf]6f k5{ .
 dfpn] ;fn /fd|/L emfg{ ;Sb}g .
 /fd|f] ;+u a9g ;Sb}g .
 7"nf] ePkl5 /fd|f] pTkfbg lbg ;Sb}gg .
dfp d/]/ lauf}lt b"w gePdf s] ug]{ <
;fdfGo b"w / c08fsf] ld>0f agfpg], h;sf] tl/sf tn lbOPsf] 5 .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 27
 #)) Pd= Pn= ;fdfGo b"w lng] -;kmf_
 ;kmf kfgL @)) Pd= Pn= pdfn]/ dgtftf] ePkl5 b"wdf ld;fpg] .
 Pp6f s'v'/fsf] c08fnfO{ km'6fP/ ld;fpg] .
 /fd|/L ld;fPkl5 b"wbfgLsf] ;xfotfn] v'jfpg] .
$=%=e6df;sf] b"w agfpg] tl/sfM
 e6df;nfO{ /fd|f];“u g89g] ul/ e'6g]
 e'6]sf] e6df;nfO{ gfªnf]df xNsf lkg]/ af]qmf
x6fpg] .
 tof/L e6df;nfO{ ;kmf;“u lk;]/ w'nf] agfpg] .
 kfgL pdfn]/ ;kmf ef“8f]df ;]nfpg]
 ;]nfPsf] ! dfgf -# lrof lunf;_ kfgLdf ! k;/
e6df;sf] w'nf] /fVg]
 /fd|/L 3f]n]/ tof/ ul/Psf] e6df;sf] b"wnfO{
af]tnsf] ;xfotfn] jf b"w bfgLdf /fvL v'jfpg] .
 Ps k6s agfPsf] e6df;sf] b'w $ 306f eGbf
al9 g/fVg] . km]l/ v'jfpg' k/]df csf]{ k6s k]ml/
agfpg] .
%=kfrg k|0ffnL;Fu ;DalGwt ;d:ofx?
 vfgfdf ?lr gb]vfpg]
 k]6 km'Ng]
 kvnf nfUg] ÷sAhLot x'g]
 ckr x'g]
 laiffQm x'g]
^=ef]h et]/df kmflnPsf vfg]s'/f al9 vfPdf b]vfkg]{ ;d:ox?
 Uof; pTkGg x'g], k]6 km'Ng]
 ;f; km]g{ cK7f/f] x'g]
 l56f] l56f] yf]/} yf]/} lk;fa ug]{
 s/fpg] / 56k6fpg]
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 28
 lb;f ubf{ ufx«f] x'g]
 3l/3l/ e'O{df n8g]
pkrf/ ljlw
 pkrf/sf nfuL :yflgo ?kdf pknAw ljleGg j:t'x?sf] k|of]u ug]{ h:t} M lx+u,
vfg] ;f]8f, ufFhf, cb'af, tf]/Lsf] t]n, l6d'/ cfbL
 DoUg]l;od ;Nkm]6 k|of]u ug]{
 ;dod} :yflgo k|fljlws jf u|fdL0f kz' :jf:Yo sfo{stf{ ;+u ;Dks{ u/L pkrf/
ug]{ .
&=3fF;kftaf6 x'g] ljifsf] c;/ / pkrf/
s]lx ljiffn' 3fF;kftx?
w]/} vfnsf afnL, 3fF;kft tyf 8fn] 3fF;x?df ljiffn' tTj /xg] u5{ . To:tf a:t'
vfPdf afv|fnfO{ laifn] c;/ kfb5{ . sltko afnL, af]6la?jf / 3fF;kft w]/} slnnf]
ca:yfdf v'jfpFbf ljiffn' k|s[ltsf x'G5g h:t} h} 3fF;, ux'F, ds}, h'g]nf], ds}r/L,
:jL; Snf]e/, ;]tf] Snf]e/, /ftf] Snf]e/ cflb . oL 3fF;x? slnnf] cj:yfdf v'jfOof]
eg] gfO{6]«6 gfds ljifsf] c;/ ub5{ .
ljif nfUbf b]lvg] nIf0fx?
 d'vj/Lkl/ ufFh el/g]
 k]6 b'Vg], 56k6fpg]
 ule{0fL afv|fn] ljiffn' 3fF; vfbf ue{ t'lxg] ;Defagf al9 x'g;S5
 df+zk];L al9 v'DrLg]
 yf]/} yf]/} lk;fa ug]{
 b"wsf] dfqf 36fpg]
 b]a]|kl§sf] e'8L km'n]sf] b]lvg]
pkrf/ s;/L ug]{
 ldyfOlng An'–@) gfds cf}iflw $) ld=ln=lbgsf] rf/k6s gzfaf6 ;'O{ lbg] .
 t/n cf}iflwx? v'nfpg]
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 29
cFu]/L, bz{glkkn,gLnf] km'Ng] uGw], wf]qm], cf?kft], /ftf] lzl/; vfPdf
nfUg] ljif
 d'v jl/kl/ ufFh el/g]
 k]6 b'Vg], 5§k6fpg]
 ule{0fL afv|fn] ljiffn' 3fF; vfbf ue{ t'lxg] ;Defagf a9L x'g;S5 .
 df+zk];L a9L v'DrLg]
 yf]/} yf]/} lk;fa ug]{
 b'wfn' afv|f ePdf b"wsf] dfqf 36fpg]
 b]a]|kl§sf] e'8L km'n]sf] b]lvg]
pkrf/
 k|lt ao:s afv|f # b]lv % ln6/ kfgL v'jfpg] .
 k|lt ao:s afv|f vfgf ksfpg] t]n @%) ld=ln= sf b/n] v'jfpg] .
 cldnf] !)) ld=ln= nfO{ cfwf ln6/ kfgLdf ld;fO{ k|lt ao:s afv|fnfO{ v'jfpg] .
 @–% lrof rDrf DofUg]l;od ;Nkm]6 #)) ld=ln= kfgLdf ld;fO{ ao:s afv|fnfO{
v'nfpg] .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 30
*=5]/f}6L
nuftf/ kftnf] kfgL h:tf] lb;f cfpg'nfO{ 5]/f}6L elgG5 . o:tf] cj:yfdf z/L/af6
w]/} dfqfdf kfgL lg:sf;g
x'g] xF'bf ;dodf g} pkrf/
ug'{ k5{ .
sf/0fx?
 vfgf vfg] 7fFpm /
jftfj/0fdf cfsl:ds
kl/jt{g ePdf .
 w]/} k|f]l6gldl>t vfB
kbfy{ vfPdf .
 ljiffn' 3fF; vfPdf .
 cfGt/Ls k/hLlax?sf]
sf/0f .
pkrf/ s;/L ug]{
 g]Anf]g kfp8/ / ;Nkmf
au{sf cf}iflw;Fu} k|of]u
ug]{ .
 olb cfGtl/s k/lhlasf
sf/0faf6 5]/f}6L nfu]sf]
xf] eg] To;sf] nfuL
cf}iflw v'nfpg] .
 vf]/ j/Lkl/sf] jftfa/0f,
e'O{– kfgL cfbLsf] ;/–
;kmfO{ / :jf:Yodf al9
hf]8 lbg] .
 z/L/df kfgLsf] dfqf sd x'g] x'bf ;f]sf] nflu hLjghn agfO{ v'jfpg], hLjghn
agfpbf %)) ld=ln kfgLdf ! lrof rDrf g'g / # lrof rDrf lrgL /fVg] .
 ;fy} :yflgo kz' :jfYo k|fljlwssf] k/fdz{ / ;xof]u lng] .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 31
(= /f]uL tyf lg/f]uL afv|fx? aLr leGgtf
s'g} klg afv|fdf ltgLx?sf] zf/Ll/s agfj6 ;Gt'lnt 5 / z/L/df s'g} lsl;dsf
ljs[ltx? ge} ;Dk"0f{ c+ux?n] ug{' kg]{ sfo{ ;'rf? ?kn] ul//x]sf 5g eg] To:tf
afv|fnfO{ xfdL :j:y afv|f eGb5f} . s'g} klg afv|fsf]] zf/Ll/s ;+/rgfdf ljs[lt k}bf
x'g', z/L/sf c+ux?n] ug{'kg]{ sfd ;'rf? ?kn] gug{' / afv|fsf] c;fdfGo cj:yf
b]lvG5 eg] To:tf afv|fnfO{ xfdL /f]uL afv|f eGb5f} . tn tflnsfdf :j:Yo / /f]uL
afv|f aLrsf] leGgtfnfO{ k|:6ofO{Psf] 5 .
lg/f]uL÷:j:Yo afv|fsf nIf0fx? /f]uL afv|fsf nIf0fx?
▪ :j:Yo afv|fsf] z/L/ km"lt{nf],
cf“vf t]lhnf], rlDsnf] / rgfvf]
x'G5 .
▪ sfg 7f8f] , 5fnf lrNnf] / g/d,
y't'gf] /l;nf] -kl;gfsf yf]kf
h:tf]_ b]lvG5, sfg tyf k'R5/
nuftf/ rnfO{/xg] x'G5 .
▪ afv|fn] 3f“;, k/fn /fd|/L vfG5,
pu|fpg] k|lqmof ;fwf/0f rln/xG5,
uf]a/df s'g} kl/jt{g cfp“b}g
▪ ;f; km]bf{ cfjfh aflx/ lg:sg'
x'b}g . ;f; km]bf{ s'g} c;lhnf]
dx;'; gePsf] .
▪ gf8Lsf] ult, tfkqmd tyf k]6sf]
rfn ;fwf/0f x'G5 .
▪ ayfgaf6 cnu} a:g], lx8bf ;a} eGbf k5f8L
/xg], emf]qmfpg] .
▪ y't'gf] ;'Vvf x'g], /f}+x? lhlu|· kg]{, 5fnf
v;|f] / s8f x'g] sfg tnlt/ nqfpg],
cf“vfaf6 cf“;' aufO{/xg] .
▪ vfg sd vfg] jf vfb} gvfg], gp3|fp“g],
vf]Sg], 5]g]{ tyf lbzf df kl/jt{g -slxn]
;fx«f], lunf] tyf slAhot_ x'g] tyf g/fd|f]
lsl;dsf] uGw cfpg] .
▪ lk;fa aGb x'g], sd jf al9 cfpg], lk;fasf]
/+udf kl/jt{g x'g], lk;fa ubf{ afv|fn] b'v]sf]
cg'ej u/] h:tf] nIf0f b]vfpg] .
▪ Zjf; k|Zjf; k|s[of rf“8f] rf“8f] x'g], gf8Lsf]
ult, :jf; k|:jf; tyf tfkqmd ;fwf/0f x'g'
kg]{ eGbf sd jf a9L x'g] cfbL .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 32
!)=k|d'v ;?jf /f]ux?
afv|fsf d'Vo ;+qmfds /f]ux? / ltgLx?sf nIf0f tyf /f]syfd
qm=;+ /f]usf] gfd nIf0f /f]syfd /f]uL kz'sf] lrq
!= vf]/]t - afv|fnfO{ PSsf;L Hj/f] cfpg] !)^–
!)& l8= km= bfgfkfgL gvfg], d'v /
v'/sf sfkdf ;–;fgf vl6/f cfpg],
cf]7 / lha|f]df vl6/f cfpg], ¥ofn
sf9g], ¥ofn 8f]/Lsf] cfsf/df e'O{
;Dd nqg], lha|f] aflx/ lgsfNg],
lx88'n ug{ g;Sg], ule{0fL afv|f
ePdf t'lxg]
- /f]u al9 b]lvg] 7fFpdf ^.^
dlxgfdf vf]/]t lj?4 vf]k
nufpg], vf]/]t nfu]sf] dfpsf]
b'w kf7f kf7LnfO{ vfg glbg] .
vf]/]t /f]u nfu]sf] afv|f vl/b
ul/ gNofpg], tyf To;
k|sf/sf afv|f Ps csf]{ If]qdf
k|j]z ug{ lgif]wf1f nufpg] .
@= lk= lk=
cf/=
- 7'nf] Hj/f] cfpg] .
- emf]lqmg] / gfs d'v ;'Vvf x'g] .
- gfsaf6 l;+ufg / cf“vfaf6 kfgL
aufp“g] .
- luhf / cf]7df 3f“p b]lvg] .
- Hj/f] cfPsf] !–@ lbg kl5 5]/f}6L
;'? x'g] .
– lk= lk= cf/= /f]u la?4
EofS;Lg nufpg] -e]6g/L
xl:ktn tyf kz' ;]jf lj1
s]Gb|df ;Dks{ /fvL_ .
– d/]sf] afv|fnfO{ vf8n vgL
uf8L lbg] .
– lk= lk= cf/= sf] Zf+sf nfUgf
;fy glhs}sf] kz' ;]jf
sfof{nodf va/ ug]{ .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 33
!!=k/hLlj
;fdfGotof k/hLlj eGgfn] csf{sf] e/df afFRg] eGg] a'lemG5 . s'g} k|f0fL of hLj
h;nfO{ afFRgsf] nflu csf]{] k|f0fLsf] cfjZostf kb{5 To;nfO{ k/hLlj elgG5 .
k/hLljnfO{ d'Vo @ efudf laefhg ul/Psf] 5 .
!=cfGtl/s k/hLlj M
@ afxo k/hLlj
!!=!=cfGtl/s k/hLlj M afv|fsf] z/L/sf] leqL efudf -k]6, cfGb|f, sn]hf], kmf]S;f]_ a;]/
afv|fn] vfPsf] kf}li6s tTj / /ut r':g] ub{5 . cfGtl/s k/hLljx? laleGg ls;Ldsf
x'G5g . tL dWo] s]lx k|d'v k/hLljx? o; k|sf/ /x]sf 5g .
gfDn]÷df6] kl/ro M
gfDn]÷df6], e]8f, afv|fdf klg nfUg] cfGtl/s k/hLlj xf] . of] k/hLlj g]kfnsf] h'g;'s}
efudf klg kfO{G5 . of] /f]un] g]kfnsf cToflws afv|fnfO{ ;tfPsf] 5 .
gfDn]÷df6]sf] hLjg rqm M
 afv|fsf] sn]hf]df ao:s gfDn]
x'G5 / ToxL c08f kf5{ .
 c08f lkQ y}nL x'b} ;fgf]
cfGb|df cfP/ uf]a/;u} ldl;O{
a:5g / afv|fn] lb;f ubf{
aflx/ lg:s5g .
 lr:ofg ePsf] a]nf c08faf6
nfef{ eO{ z+v] sL/fdf l5b{5g
/ ljsl;t x'G5g .
 z+v] sL/faf6 ljsl;t eO{
aflx/ lg:sG5g / ltgLx?
3f+;df 6f+l;P/ a:5g .
 afv|fn] 3f+; vf+bf 6fF;LPsf] nfef{ klg vfG5g .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 34
 Tof] nfef{ cfGb|fdf ljs;Lt eO{ /utåf/f sn]hf]df k'U5 / ao:s eO{ c08f kfg{ yfN5
. o;/L gfDn]sf] hLjg rqm k"/f x'G5 .
gfDn] nfu]sf] nIf0f M
 afv|f /fd|/L a9b}g .
 3fF; /fd|f] ;+u vfb}g .
 sf]vf psfl;b}g .
 la:tf/} b'Anfpb} hfG5 .
 df6f] rf65 .
 cf+vfsf] sf]if ;]tf] x'G5 .
 slxn] 5]5{ / slxn] uf]6f kg]{ x'G5 .
 Rofk' ;'lgg ;S5 .
 clGtddf xf8 5fnfdfq /xG5 .
/f]syfd M
 $÷$ dlxgfdf can]G8fhf]n @)) Pd=lh= cyjf km]ga]G8fhf]n !%) Pd=lh= gfds
cf}ifwL !% s]=hL=sf] afv|fnfO{ ! 6]An]6 v'jfpg] .
 aw'jf kfNg] .
 z+v]sL/fnfO{ lgd"{n kfg{ sf]l;; ug]{ .
cfGt/Ls k/hLjsf] pkrf/ / lgoGq0f ljlw M
 afv|fsf] a8Sof}nf÷lb;fsf] lgoldt k|of]uzfnf kl/If0f u/fpg'kg]{ x'G5
 l;kmfl/; ul/Psf cf}iflwx? aif{df # k6s v'jfpg] ug'{ k5{
 k/hLlj af]Sg] dfWodx? h:t} z+v]ls/f, 9fk÷bnbnn] / a9tf lr;f] hldgdf a9L
kfO{g] x'Fbf To:tf] 7fFpdf afv|fnfO{ r/fpg n}hfg' x'b}g
 k/fn v'jfpg} kg]{ xf] eg] wfg yGSofPsf] sDtLdf ^ dlxgf ePkl5 dfq To:tf] k'/fgf]
k/fn v'jfpg'k5{ .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 35
!@=uf]nf] h'sf
3/kfn'jf afv|fdf cg]s k|sf/sf uf]nf h'sfx? kfO{G5g . ;a} k|sf/sf uf]nf h'sfx?
afv|fsf] :jf:Yosf] nflu xflgsf/s x'G5g . oL h'sfx? nfdf / uf]nfsf/ x'g] ePsf]n]
logLx?nfO{ uf]nf] h'sf elgG5 . s'g} h'sfx? k]lG;n hlt df]6f x'G5g eg] s'g} wfuf] hlt
kftnf] x'G5g . s'g} h'sfx? vfnL cf“vfn] b]Vg g;lsg] x'G5g . uf]nf] h'sfnfO{ b'O{
pk;d"xdf af“8g ;lsG5
!_ ;fgf] uf]nf] h'sf
@_ 7"nf] uf]nf] h'sf
!_ ;fgf] uf]nf] h'sf
oL h'sfx? afv|fsf] k]6df, ;fgf] cfGb|fdf jf kmf]S;f]df a:5g . t/ ;a} k|sf/sf ;fgf
uf]nf h'sfsf] hLjg rqm k'/f x'gsf] nflu gfDn]sf] h:tf] s'g} dWojtL{ cf>ostf{sf]
cfjZostf kb}{g .
h'sfsf] hLjg rqmM
hgfj/sf] k]6 / cfGb|fdf jo:s h'sfx? x'G5g . kf]yL h'sfn] hgfj/sf] kfrg gnL leq
c;+Vo km'n kfb{5, h'g uf]a/ ;+u}
afv|fsf] zl// aflx/ lg:sG5g .
pko{'Qm jftfj/0f kfPsf] v08df oL
km'nx? nfef{df kl/0ft x'G5g .
nfef{x? ljleGg cj:yf kf/ ub}{
glhs}sf 3f“;kftdf 6f“l;G5g .
afv|fn] 3f“;kft vf“bf jf o:tf nfef{
ePsf] uf]a/af6 b'lift ePsf] dfpsf]
y'gaf6 kf7f kf7Ln] b'w r':bf oL
nfef{x? afv|fsf] k]6df k'Ub5g . afv|fsf] k]6df k'u]sf oL nfef{x? s]xL kl/jt{g kZrft
jo:s eO{ afv|fsf] kfrggnLdf km'n kfb{5g . ;fgf] uf]nf] h'sfsf] k|sf]k e]8f÷afv|fdf
al9 b]lvG5 / ;fgf pd]/sf afv|fx? al9 k|efljt x'G5g .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 36
nIf0fM
 afv|fn] 5]g]{, c?rL x'g], afv|f sdhf]/ x'b} hfg] .
 h'sfn] /ut r';]sf] sf/0f /Qm cNktf x'g] / cf“vfsf] sf]if lkmSsf u'nfaL x'g' kg]{df
;]tf] jf lkmSsf kx]nf] x'g] .
 s'g} s'g} afv|fsf] Rofk' d'lgsf] 5fnfdf kfgL hd]/ ;'lgg ;S5 .
7"nf] uf]nf] h'sf
jo:s h'sf afv|fsf] ;fgf] cfGb|fdf /xG5 . jo:s afv|fnfO{ eGbf ;fgf] pd]/sf
afv|fx?nfO{ o;n] a9L c;/ ub{5 .
nIf0f
 zf/Ll/s a[l4 tyf ljsf; sd x'g]
 afv|f sdhf]/ x'b} hfg] .
 /f}+ 7f8f / 5fnf km';|f] x'g] .
 ;'?df afv|fn] 5]g]{ / kl5 uP/ afv|fnfO{ slAhot x'g ;Sg] .
 k]6 km'Ng], afv|f nDk;f/ k/]/ ;'lt/xg] / b"w gvfg] .
/f]syfd
 afv|fnfO{ lgoldt ?kdf cf}ifwL v'jfpg] .
 olb dfp afv|fnfO{ c;/ k'¥ofPsf] 5 eg] aRrfnfO{ dfp;+u n;k; ug{ glbO{ afv|fsf]
pkrf/ ug]{ .
 afv|f a:g] 7fpF ;kmf;'U3/ /fVg] .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 37
!#= lkmQ] h'sf
kl/ro
lkmQ] h'sf nfdf], RofK6f] v08 v08 k/]sf] ;]tf] jf xNsf kx]nf] /+usf] x'G5 . k|foM of]
afv|fsf] cfGb|fdf a:5 . slxn] sfFxL afv|fx?sf] uf]a/;“u} lkmQ] h'sfsf] v08x? aflx/
cfpg] ub{5 .
hLjg rqm
lkmQ] h'sfnfO{ hLjg
rqm k"/f ug{ b'O{
lsl;dsf] cf>obftfsf]
cfjZostf kb{5 . hjfg
lkmQ]h'sfx? dWojtL{
cf>obftfdf kfgLsf]
y}nLsf] ?kdf x'G5 eg]
jo:s lkmQ]h'sf d'Vo
cf>obftfdf s'g} c;/
lagf /x]sf] x'G5 .
lu8÷kmgkmg] /f]u s] xf] <
of] lkmQ] h'sfsf] sf/0faf6 e]8f÷afv|fdf b]lvg] ;d:of xf] . lkmQ] h'sfsf c08fx? s's'/,
:ofn, Ajf;f], dflg;sf] lb;faf6 3f“;kftdf n;k; x'G5g . olb afv|fn] To:tf] 3fF;kft
vfP eg] c08fx? afv|fsf] cfGb|fdf k'u]/ km'65g / nfef{df kl/0ft x'G5g / nfef{n] l;:6
agfpg yfNb5 . obL tL l;:6 e]8f÷afv|fsf] lubLdf k'u]df ltgn] lubL jl/kl/sf tGt'x?
gi6 ug]{ x'gfn] kmgkmg] /f]u nfUb5 .
nIf0fx?
 e]8f afv|fx? 6fpsf] Psflt/ 9NsfP/ kmgkmgL 3'Db} lx8g] .
 af/Daf/ g/fd|f] u/L s/fpg] .
 rSs/ nufP/ 3'Dg] .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 38
 6fpsf] prfnL /fVg] .
 d'5f{ kg]{ .
 lkm+h sf8g] .
 sDd/df kIf3ft eO{ k5f8Lsf] efu p7fpg g;Sg] .
 olb l;:6sf] c;/ cf“vfdf k/]df afv|f cGwf] x'g] .
/f]syfd
 $÷$ dlxgfdf cfGtl/s k/lhjL la?4 e]8f afv|fnfO{ cf}ifwL v'jfpg] .
 v;L sf6bf e]l6Psf kfgLkmf]sf -l;:6_ s's'/nfO{ vfg glbg] . To;nfO{ uf8g] jf
hnfpg] .
 e]8f afv|fdf /f]syfdsf] nflu s's'/nfO{ #÷# dlxgfdf cf}ifwL v'jfpg] .
 lgoldt uf]a/ kl/If0f u/L /f]syfd ug]{ .
 dflg;df ;g]{ lkmQ] h'sfaf6 aRgsf] nflu /fd|f];“u ksfPsf] df;' dfq vfg] .
 dflg;sf] lbzf ePsf] 7fp“df afv|fx?nfO{ rg{ glbg] .
!$=jfxo k/hLljsf] pkrf/ tyf lgoGq0f ug]{ pkfox? M
afv|fsf] aflx/L z/L/df /x]/ /ut
r':g], 5fnfdf 6f]s]/ 3fp kfg]{ /
afv|fdf ljleGg y/Lsf /f]u pTkGg
u/fO{ cfÇgf] hLjg lgjf{x ug]{
k/hLljnfO{ afxo k/hLlj elgG5 .
s'g} afxo k/hLljn] cfkm} afv|fdf
/f]u pTkGg u5{g eg] s'g}n] cGo
/f]uL afv|faf6 lg/f]uLdf /f]u ;fg]{
sfd ub{5g .
 afv|fsf] vf]/sf] lgoldt
;/;kmfO{ x'g'{k5{
 ljleGg l;kmfl/; ul/Psf
cf}iflwx? ld;fOosf] kfgLn]
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 39
g'xfO{lbg] jf aif{sf] @ k6s 8'afpg]
 a'|;n] /f} sf]/Llbg] ugf{n] klg k/hLljsf c08f / ao:s lgoGq0f ug{ ;3fp k'U5
h'd|fM
h'd|f afv|fdf nfUg] Ps lsl;dsf] k/hLlj xf] . h'd|fsf] ^ j6f v'§f x'G5g / afv|fsf] /f}+ w]/}
ePsf] efusf] 5fnfdf 6f“l;P/ /ut r';L afv|fnfO{ sdhf]/ agfp5g . h'd|fsf] Ps hf]8f
efn] kf]yLn] @,@),))) ;Dd ;Gtfg pTkfbg ug{ ;S5g . h'd|fsf] km'naf6 aRrf lg:sg
!& lbg nfU5 .
lsgf{M
afv|fsf] z/L/sf] aflx/L efudf /x]/ /ut r':g] k/hLlj xf] . lsgf{n] afv|fsf] /ut r';]/
sdhf]/ agfp“g'sf ;fy} /f]uL afv|faf6 lg/f]uL afv|fdf /f]u ;f5{ .
lsgf{sf] hLjg rs|M
lsgf{sf] c08f, nfef{, lgDkm -;fgf] cj:yfsf] lsgf{_ / jo:s ul/ rf/ cj:yf x'G5g .
kf]yL lsgf{ afv|fsf]] z/L/df g} x'“bf efn] nfU5 . clg afv|fsf] z/L/af6 e"“O{df v:5 /
c08f kf5{ / kf]yL d5{ . c08f af6 @–!) xKtfdf nfef{ aG5 . nfef{ afv|fdf 6f“l;O{ /ut
r':g yfN5 To;kl5 lgDkm -;fgf] cj:yfsf] lsgf{_ df kl/0ft x'G5 . s]xL lbgkl5 lgDkm
jo:s aG5 To;kl5 efn] nfU5 / kf]yL e'“O{df v;L km'n kf5{ / kf]yL lsgf{ d5{ s]xL
;do kl5 km'naf6 nfef{ lg:sG5g . o;/L lsgf{sf] hLjg rqm rln/xG5 .
p“lkofM
p“lkof Ps k|sf/sf] afxo k/hLlj xf] . o:n] afv|f nufot dflg;nfO{ klg ;tfp“5 .
p“lkof afv|fdf 6f]Sg] a]nfdf dfq afv|fsf] z/L/df hfG5 . c? a]nf 3/ jf vf]/sf]] c“Wof/f]
/ w'nf]df a:5g . p“lkofn] hLjg e/df $))–%)) km'n kf5{ . km'naf6 aRrf lg:sg b'O{
xKtf nfU5 t/ udL{ ;dodf cem l5§} aRrf lg:sg ;S5 .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 40
n'tf]M
n'tf] Ps k|sf/sf] z'Id k/hLlj xf] . o:fn], e]8f÷afv|fsf ;fy} cGo hgfj/x? /
dflg;nfO{ ;d]t ;tfp“5 . n'tf]sf] ls6f0f' /f}+ sf] km]baf6 leq k;]/ /ut r';L cfÇgf]
hLjg lgjf{x u5{g h:n] ubf{ 5fnfdf /ut cfpg] kfk|f pKsg], lrnfpg] x'G5 .
h'd|f, plkof, lsgf{, n'tf] nfu]sf] s;/L yfxf kfpg] <
 5fnf / /f}+ v;|f] / lhªl/∙ b]lvG5 .
 5fnfdf 6f+l;Psf] b]lvG5, 5fnfdf
lnvf b]lvG5 .
 afv|fn] w]/} sGofp+5g ;fy} /f} em5{ .
 afv|f b'Anf] b]lvG5 .
/f]syfdM
 afv|fx? km/s km/s u/]/ af+Wg] .
 vf]/ agfp+bf pHofnf] agfpg]
 vf]/ ;kmf /fVg] .
 lg/Gt/ jfxo k/hLljsf] cf}ifwL nufO{lbg] .
afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 41
!%=clen]v
s'g} s'/f nfdf] ;do ;Dd gla;L{of]; eg]/ at{dfgdf ePsf lqmofsnfkx?sf] lnlvt
ljj/0fnfO{ clen]v cyjf /]s8{ elgG5 .
lsg clen]v /fVg] -clen]v /fVgfn] x'g] kmfObfx?_M
 la;]{sf s'/f ;Demfp+5 .
 at{dfgdf ePsf] s'/f laut ;Dd :yfO{ /xG5 .
 cfGtl/s k/hLljsf] /f]syfdsf] nflu cf}iflw v'jfpg ;xof]u u5{
 s'g ;dodf s'g afv|fnfO{ s] ePsf] lyof] / s] ul/Psf] lyof] eGg] yfxf kfpg ;lhnf]
x'G5 .
 s;}n] cfkmgf] afv|fsf] af/]df hfGg rfx]df b]vfpg ;lhnf] x'G5 .
 s'g df};ddf s'g ;d:of al9 cfp5, yfxf kfpg ;lsG5 .
/]s8{ s;/L /fVg] <
/]s8{ /fVg] cfkmgf cfkmg} tl/sfx? x'G5g . d'Vo ul/ s'g p2]Zosf nflu /]s8{ /fVg] Tolx
cg';f/sf] kmf/d tof/ ul/ /fVg] ul/G5 .
!^ ljleGg k|sf/sf /f]ulj?4 lbOg] vf]ksf gfd / dfqf
dlxgf /f]u dfqf÷k|lt k"0f{ jo:s
afv|fsf nflu
dfqf÷kf7f–kf7L ev{/sf]
jo:ssf nflu
hgj/L – k]ma|'c/L
‑ df3
;LkLkL )=@ ld=ln= ‑ 5fnfdf ;"O{ lbg] )=@ ld=ln= ‑5fnfdf ;"O{ lbg]
k]ma|c/L – dfr{
‑kmfNu'g
kLkLcf/ !=) ld=ln=÷df;' jf ‑5fnfdf
;"O{ lbg]
!=) ld=ln=÷df;' jf ‑5fnfdf ;"O{
lbg]
dfr{ – clk|n ‑r}t lakm/ (Pox) ;"O{sf] k|of]u u/L g/d df;'df
;"O{ nufpg]
;"o{sf] k|of]u u/L g/d
df;'df ;"O{ nufpg]
clk|n – d] ‑j}zfv OG6]/f]6f]lS;ldof % ld=ln= ‑ 5fnfdf ;"O{
nufpg
@=% ld=ln= ‑5fnfdf ;"O{ nufpg]
clk|n – d] ‑j}zfv vf]/]t (FMD) @ ld=ln= ‑5fnfdf ;"O{
nufpg]
nufpg] ! ld=ln= ‑ 5fnfdf ;"O{
nufpg]

More Related Content

What's hot

Aksharica - 027 (अक्षरिका - ०२७)
Aksharica - 027 (अक्षरिका - ०२७)Aksharica - 027 (अक्षरिका - ०२७)
Aksharica - 027 (अक्षरिका - ०२७)Rajesh Koirala
 
Aksharica - 070 (अक्षरिका - ०७०)
Aksharica - 070 (अक्षरिका - ०७०)Aksharica - 070 (अक्षरिका - ०७०)
Aksharica - 070 (अक्षरिका - ०७०)Rajesh Koirala
 
Aksharica - 047 (अक्षरिका - ०४७)
Aksharica - 047 (अक्षरिका - ०४७)Aksharica - 047 (अक्षरिका - ०४७)
Aksharica - 047 (अक्षरिका - ०४७)Rajesh Koirala
 
Aksharica - 021 (अक्षरिका - ०२१)
Aksharica - 021 (अक्षरिका - ०२१)Aksharica - 021 (अक्षरिका - ०२१)
Aksharica - 021 (अक्षरिका - ०२१)Rajesh Koirala
 
राष्ट्रिय चिकित्सा शिक्षा विधेयक
राष्ट्रिय चिकित्सा शिक्षा विधेयकराष्ट्रिय चिकित्सा शिक्षा विधेयक
राष्ट्रिय चिकित्सा शिक्षा विधेयकNiraj Bartaula
 
Aksharica - 045 (अक्षरिका - ०४५)
Aksharica - 045 (अक्षरिका - ०४५)Aksharica - 045 (अक्षरिका - ०४५)
Aksharica - 045 (अक्षरिका - ०४५)Rajesh Koirala
 
2009 11-08-07-49-20
2009 11-08-07-49-202009 11-08-07-49-20
2009 11-08-07-49-20DPNet
 
New national-health-policy-nepal-2017-2074-first-draft
New national-health-policy-nepal-2017-2074-first-draftNew national-health-policy-nepal-2017-2074-first-draft
New national-health-policy-nepal-2017-2074-first-draftRobert chaudhary
 
The youth definition for Nepal
The youth definition for Nepal The youth definition for Nepal
The youth definition for Nepal Brabim Kumar
 
Programe review NFDN ERO vs Plan Nepal sunsari Unite 2012
Programe review NFDN ERO vs Plan Nepal sunsari Unite 2012Programe review NFDN ERO vs Plan Nepal sunsari Unite 2012
Programe review NFDN ERO vs Plan Nepal sunsari Unite 2012Uttam Siwakoti
 
Peace, Love & Liberty in Nepali Version
Peace, Love & Liberty in Nepali VersionPeace, Love & Liberty in Nepali Version
Peace, Love & Liberty in Nepali VersionBasanta Adhikari
 
Overview of National Health Policy and Public Health Program in Nepal : For ...
Overview of National Health Policy and Public Health Program in Nepal :  For ...Overview of National Health Policy and Public Health Program in Nepal :  For ...
Overview of National Health Policy and Public Health Program in Nepal : For ...Public Health Update
 
Teacher and employment rules 2069 of Far Western University
Teacher and employment rules 2069 of Far Western University Teacher and employment rules 2069 of Far Western University
Teacher and employment rules 2069 of Far Western University Dammar Singh Saud
 
Aksharica - 031 (अक्षरिका - ०३१)
Aksharica - 031 (अक्षरिका - ०३१)Aksharica - 031 (अक्षरिका - ०३१)
Aksharica - 031 (अक्षरिका - ०३१)Rajesh Koirala
 
Aksharica - 040 (अक्षरिका - ०४०)
Aksharica - 040 (अक्षरिका - ०४०)Aksharica - 040 (अक्षरिका - ०४०)
Aksharica - 040 (अक्षरिका - ०४०)Rajesh Koirala
 
Report of humanities faculties 2073
Report of humanities faculties 2073Report of humanities faculties 2073
Report of humanities faculties 2073Dammar Singh Saud
 
Investing in teenage girls - World population Day 2016 (Preeti)
Investing in teenage girls - World population Day 2016 (Preeti)Investing in teenage girls - World population Day 2016 (Preeti)
Investing in teenage girls - World population Day 2016 (Preeti)Public Health Update
 

What's hot (20)

Aksharica - 027 (अक्षरिका - ०२७)
Aksharica - 027 (अक्षरिका - ०२७)Aksharica - 027 (अक्षरिका - ०२७)
Aksharica - 027 (अक्षरिका - ०२७)
 
Aksharica - 070 (अक्षरिका - ०७०)
Aksharica - 070 (अक्षरिका - ०७०)Aksharica - 070 (अक्षरिका - ०७०)
Aksharica - 070 (अक्षरिका - ०७०)
 
Aksharica - 047 (अक्षरिका - ०४७)
Aksharica - 047 (अक्षरिका - ०४७)Aksharica - 047 (अक्षरिका - ०४७)
Aksharica - 047 (अक्षरिका - ०४७)
 
Aksharica - 021 (अक्षरिका - ०२१)
Aksharica - 021 (अक्षरिका - ०२१)Aksharica - 021 (अक्षरिका - ०२१)
Aksharica - 021 (अक्षरिका - ०२१)
 
राष्ट्रिय चिकित्सा शिक्षा विधेयक
राष्ट्रिय चिकित्सा शिक्षा विधेयकराष्ट्रिय चिकित्सा शिक्षा विधेयक
राष्ट्रिय चिकित्सा शिक्षा विधेयक
 
Aksharica - 045 (अक्षरिका - ०४५)
Aksharica - 045 (अक्षरिका - ०४५)Aksharica - 045 (अक्षरिका - ०४५)
Aksharica - 045 (अक्षरिका - ०४५)
 
2009 11-08-07-49-20
2009 11-08-07-49-202009 11-08-07-49-20
2009 11-08-07-49-20
 
New national-health-policy-nepal-2017-2074-first-draft
New national-health-policy-nepal-2017-2074-first-draftNew national-health-policy-nepal-2017-2074-first-draft
New national-health-policy-nepal-2017-2074-first-draft
 
The youth definition for Nepal
The youth definition for Nepal The youth definition for Nepal
The youth definition for Nepal
 
Programe review NFDN ERO vs Plan Nepal sunsari Unite 2012
Programe review NFDN ERO vs Plan Nepal sunsari Unite 2012Programe review NFDN ERO vs Plan Nepal sunsari Unite 2012
Programe review NFDN ERO vs Plan Nepal sunsari Unite 2012
 
Peace, Love & Liberty in Nepali Version
Peace, Love & Liberty in Nepali VersionPeace, Love & Liberty in Nepali Version
Peace, Love & Liberty in Nepali Version
 
Overview of National Health Policy and Public Health Program in Nepal : For ...
Overview of National Health Policy and Public Health Program in Nepal :  For ...Overview of National Health Policy and Public Health Program in Nepal :  For ...
Overview of National Health Policy and Public Health Program in Nepal : For ...
 
NC Manifesto Abridged
NC Manifesto AbridgedNC Manifesto Abridged
NC Manifesto Abridged
 
Ram Sharan Mehta jiwani Nepali
Ram Sharan Mehta  jiwani NepaliRam Sharan Mehta  jiwani Nepali
Ram Sharan Mehta jiwani Nepali
 
Teacher and employment rules 2069 of Far Western University
Teacher and employment rules 2069 of Far Western University Teacher and employment rules 2069 of Far Western University
Teacher and employment rules 2069 of Far Western University
 
Aksharica - 031 (अक्षरिका - ०३१)
Aksharica - 031 (अक्षरिका - ०३१)Aksharica - 031 (अक्षरिका - ०३१)
Aksharica - 031 (अक्षरिका - ०३१)
 
Aksharica - 040 (अक्षरिका - ०४०)
Aksharica - 040 (अक्षरिका - ०४०)Aksharica - 040 (अक्षरिका - ०४०)
Aksharica - 040 (अक्षरिका - ०४०)
 
Report of humanities faculties 2073
Report of humanities faculties 2073Report of humanities faculties 2073
Report of humanities faculties 2073
 
Investing in teenage girls - World population Day 2016 (Preeti)
Investing in teenage girls - World population Day 2016 (Preeti)Investing in teenage girls - World population Day 2016 (Preeti)
Investing in teenage girls - World population Day 2016 (Preeti)
 
National health policy 2071
National health policy 2071National health policy 2071
National health policy 2071
 

Similar to Goat production book jan 2020

12. fire dks 12
12. fire dks 1212. fire dks 12
12. fire dks 12DPNet
 
Rice diseases and pest.pptx
Rice diseases and pest.pptxRice diseases and pest.pptx
Rice diseases and pest.pptxsamikshya22
 
9. drought dks 9
9. drought dks 99. drought dks 9
9. drought dks 9DPNet
 
Goat Farming In Nepal
Goat Farming In NepalGoat Farming In Nepal
Goat Farming In NepalLokendra Badu
 
8. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 88. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 8DPNet
 
Rota virus vaccine guideline
Rota virus vaccine guidelineRota virus vaccine guideline
Rota virus vaccine guidelineNabaraj Paudel
 
Ne human rights_in_islam
Ne human rights_in_islamNe human rights_in_islam
Ne human rights_in_islamLoveofpeople
 
Khanepani mahasul-nirdharan-aayog
Khanepani mahasul-nirdharan-aayogKhanepani mahasul-nirdharan-aayog
Khanepani mahasul-nirdharan-aayogDPNet
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10DIPECHO Nepal
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10DPNet
 
Tomato farming in poly house (प्लास्टिक घरमा गोलभेंडा खेती)
Tomato farming in poly house (प्लास्टिक घरमा गोलभेंडा खेती)Tomato farming in poly house (प्लास्टिक घरमा गोलभेंडा खेती)
Tomato farming in poly house (प्लास्टिक घरमा गोलभेंडा खेती)Lokendra Badu
 

Similar to Goat production book jan 2020 (20)

Hamro Aangan 2070
Hamro Aangan 2070Hamro Aangan 2070
Hamro Aangan 2070
 
12. fire dks 12
12. fire dks 1212. fire dks 12
12. fire dks 12
 
12. fire dks 12
12. fire dks 1212. fire dks 12
12. fire dks 12
 
Rice diseases and pest.pptx
Rice diseases and pest.pptxRice diseases and pest.pptx
Rice diseases and pest.pptx
 
9. drought dks 9
9. drought dks 99. drought dks 9
9. drought dks 9
 
Third Eye Volunteer Nepal
Third Eye Volunteer NepalThird Eye Volunteer Nepal
Third Eye Volunteer Nepal
 
Spices crops booklet
Spices crops bookletSpices crops booklet
Spices crops booklet
 
Goat Farming In Nepal
Goat Farming In NepalGoat Farming In Nepal
Goat Farming In Nepal
 
8. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 88. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 8
 
9. drought dks 9
9. drought dks 99. drought dks 9
9. drought dks 9
 
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
 
Rota virus vaccine guideline
Rota virus vaccine guidelineRota virus vaccine guideline
Rota virus vaccine guideline
 
Ne human rights_in_islam
Ne human rights_in_islamNe human rights_in_islam
Ne human rights_in_islam
 
Khanepani mahasul-nirdharan-aayog
Khanepani mahasul-nirdharan-aayogKhanepani mahasul-nirdharan-aayog
Khanepani mahasul-nirdharan-aayog
 
Child rights in School
Child rights in SchoolChild rights in School
Child rights in School
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10
 
Tomato farming in poly house (प्लास्टिक घरमा गोलभेंडा खेती)
Tomato farming in poly house (प्लास्टिक घरमा गोलभेंडा खेती)Tomato farming in poly house (प्लास्टिक घरमा गोलभेंडा खेती)
Tomato farming in poly house (प्लास्टिक घरमा गोलभेंडा खेती)
 
Community hiv aids ppt
Community hiv aids pptCommunity hiv aids ppt
Community hiv aids ppt
 
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegrationReturning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
 

Recently uploaded

Call girls Service Phullen / 9332606886 Genuine Call girls with real Photos a...
Call girls Service Phullen / 9332606886 Genuine Call girls with real Photos a...Call girls Service Phullen / 9332606886 Genuine Call girls with real Photos a...
Call girls Service Phullen / 9332606886 Genuine Call girls with real Photos a...call girls hydrabad
 
Call Girls Kathua Just Call 8250077686 Top Class Call Girl Service Available
Call Girls Kathua Just Call 8250077686 Top Class Call Girl Service AvailableCall Girls Kathua Just Call 8250077686 Top Class Call Girl Service Available
Call Girls Kathua Just Call 8250077686 Top Class Call Girl Service AvailableDipal Arora
 
Indore Call Girls ❤️🍑7718850664❤️🍑 Call Girl service in Indore ☎️ Indore Call...
Indore Call Girls ❤️🍑7718850664❤️🍑 Call Girl service in Indore ☎️ Indore Call...Indore Call Girls ❤️🍑7718850664❤️🍑 Call Girl service in Indore ☎️ Indore Call...
Indore Call Girls ❤️🍑7718850664❤️🍑 Call Girl service in Indore ☎️ Indore Call...minkseocompany
 
Call Girls Mussoorie Just Call 8854095900 Top Class Call Girl Service Available
Call Girls Mussoorie Just Call 8854095900 Top Class Call Girl Service AvailableCall Girls Mussoorie Just Call 8854095900 Top Class Call Girl Service Available
Call Girls Mussoorie Just Call 8854095900 Top Class Call Girl Service AvailableJanvi Singh
 
💞 Safe And Secure Call Girls Coimbatore🧿 6378878445 🧿 High Class Coimbatore C...
💞 Safe And Secure Call Girls Coimbatore🧿 6378878445 🧿 High Class Coimbatore C...💞 Safe And Secure Call Girls Coimbatore🧿 6378878445 🧿 High Class Coimbatore C...
💞 Safe And Secure Call Girls Coimbatore🧿 6378878445 🧿 High Class Coimbatore C...dilbirsingh0889
 
Chennai Call Girls Service {7857862533 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Chennai
Chennai Call Girls Service {7857862533 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in ChennaiChennai Call Girls Service {7857862533 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Chennai
Chennai Call Girls Service {7857862533 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Chennaikhalifaescort01
 
💰Call Girl In Bangalore☎️63788-78445💰 Call Girl service in Bangalore☎️Bangalo...
💰Call Girl In Bangalore☎️63788-78445💰 Call Girl service in Bangalore☎️Bangalo...💰Call Girl In Bangalore☎️63788-78445💰 Call Girl service in Bangalore☎️Bangalo...
💰Call Girl In Bangalore☎️63788-78445💰 Call Girl service in Bangalore☎️Bangalo...gragneelam30
 
👉 Chennai Sexy Aunty’s WhatsApp Number 👉📞 7427069034 👉📞 Just📲 Call Ruhi Colle...
👉 Chennai Sexy Aunty’s WhatsApp Number 👉📞 7427069034 👉📞 Just📲 Call Ruhi Colle...👉 Chennai Sexy Aunty’s WhatsApp Number 👉📞 7427069034 👉📞 Just📲 Call Ruhi Colle...
👉 Chennai Sexy Aunty’s WhatsApp Number 👉📞 7427069034 👉📞 Just📲 Call Ruhi Colle...rajnisinghkjn
 
ANATOMY AND PHYSIOLOGY OF REPRODUCTIVE SYSTEM.pptx
ANATOMY AND PHYSIOLOGY OF REPRODUCTIVE SYSTEM.pptxANATOMY AND PHYSIOLOGY OF REPRODUCTIVE SYSTEM.pptx
ANATOMY AND PHYSIOLOGY OF REPRODUCTIVE SYSTEM.pptxSwetaba Besh
 
(RIYA)🎄Airhostess Call Girl Jaipur Call Now 8445551418 Premium Collection Of ...
(RIYA)🎄Airhostess Call Girl Jaipur Call Now 8445551418 Premium Collection Of ...(RIYA)🎄Airhostess Call Girl Jaipur Call Now 8445551418 Premium Collection Of ...
(RIYA)🎄Airhostess Call Girl Jaipur Call Now 8445551418 Premium Collection Of ...TanyaAhuja34
 
Call Girl in Chennai | Whatsapp No 📞 7427069034 📞 VIP Escorts Service Availab...
Call Girl in Chennai | Whatsapp No 📞 7427069034 📞 VIP Escorts Service Availab...Call Girl in Chennai | Whatsapp No 📞 7427069034 📞 VIP Escorts Service Availab...
Call Girl in Chennai | Whatsapp No 📞 7427069034 📞 VIP Escorts Service Availab...amritaverma53
 
Call Girls in Lucknow Just Call 👉👉8630512678 Top Class Call Girl Service Avai...
Call Girls in Lucknow Just Call 👉👉8630512678 Top Class Call Girl Service Avai...Call Girls in Lucknow Just Call 👉👉8630512678 Top Class Call Girl Service Avai...
Call Girls in Lucknow Just Call 👉👉8630512678 Top Class Call Girl Service Avai...soniyagrag336
 
❤️ Chandigarh Call Girls☎️98151-579OO☎️ Call Girl service in Chandigarh ☎️ Ch...
❤️ Chandigarh Call Girls☎️98151-579OO☎️ Call Girl service in Chandigarh ☎️ Ch...❤️ Chandigarh Call Girls☎️98151-579OO☎️ Call Girl service in Chandigarh ☎️ Ch...
❤️ Chandigarh Call Girls☎️98151-579OO☎️ Call Girl service in Chandigarh ☎️ Ch...Rashmi Entertainment
 
Cara Menggugurkan Kandungan Dengan Cepat Selesai Dalam 24 Jam Secara Alami Bu...
Cara Menggugurkan Kandungan Dengan Cepat Selesai Dalam 24 Jam Secara Alami Bu...Cara Menggugurkan Kandungan Dengan Cepat Selesai Dalam 24 Jam Secara Alami Bu...
Cara Menggugurkan Kandungan Dengan Cepat Selesai Dalam 24 Jam Secara Alami Bu...Cara Menggugurkan Kandungan 087776558899
 
Bhawanipatna Call Girls 📞9332606886 Call Girls in Bhawanipatna Escorts servic...
Bhawanipatna Call Girls 📞9332606886 Call Girls in Bhawanipatna Escorts servic...Bhawanipatna Call Girls 📞9332606886 Call Girls in Bhawanipatna Escorts servic...
Bhawanipatna Call Girls 📞9332606886 Call Girls in Bhawanipatna Escorts servic...Dipal Arora
 
Circulatory Shock, types and stages, compensatory mechanisms
Circulatory Shock, types and stages, compensatory mechanismsCirculatory Shock, types and stages, compensatory mechanisms
Circulatory Shock, types and stages, compensatory mechanismsMedicoseAcademics
 
Russian Call Girls In Pune 👉 Just CALL ME: 9352988975 ✅❤️💯low cost unlimited ...
Russian Call Girls In Pune 👉 Just CALL ME: 9352988975 ✅❤️💯low cost unlimited ...Russian Call Girls In Pune 👉 Just CALL ME: 9352988975 ✅❤️💯low cost unlimited ...
Russian Call Girls In Pune 👉 Just CALL ME: 9352988975 ✅❤️💯low cost unlimited ...chanderprakash5506
 
Call 8250092165 Patna Call Girls ₹4.5k Cash Payment With Room Delivery
Call 8250092165 Patna Call Girls ₹4.5k Cash Payment With Room DeliveryCall 8250092165 Patna Call Girls ₹4.5k Cash Payment With Room Delivery
Call 8250092165 Patna Call Girls ₹4.5k Cash Payment With Room DeliveryJyoti singh
 
Lucknow Call Girls Service { 9984666624 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Lucknow U...
Lucknow Call Girls Service { 9984666624 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Lucknow U...Lucknow Call Girls Service { 9984666624 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Lucknow U...
Lucknow Call Girls Service { 9984666624 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Lucknow U...Janvi Singh
 
7 steps How to prevent Thalassemia : Dr Sharda Jain & Vandana Gupta
7 steps How to prevent Thalassemia : Dr Sharda Jain & Vandana Gupta7 steps How to prevent Thalassemia : Dr Sharda Jain & Vandana Gupta
7 steps How to prevent Thalassemia : Dr Sharda Jain & Vandana GuptaLifecare Centre
 

Recently uploaded (20)

Call girls Service Phullen / 9332606886 Genuine Call girls with real Photos a...
Call girls Service Phullen / 9332606886 Genuine Call girls with real Photos a...Call girls Service Phullen / 9332606886 Genuine Call girls with real Photos a...
Call girls Service Phullen / 9332606886 Genuine Call girls with real Photos a...
 
Call Girls Kathua Just Call 8250077686 Top Class Call Girl Service Available
Call Girls Kathua Just Call 8250077686 Top Class Call Girl Service AvailableCall Girls Kathua Just Call 8250077686 Top Class Call Girl Service Available
Call Girls Kathua Just Call 8250077686 Top Class Call Girl Service Available
 
Indore Call Girls ❤️🍑7718850664❤️🍑 Call Girl service in Indore ☎️ Indore Call...
Indore Call Girls ❤️🍑7718850664❤️🍑 Call Girl service in Indore ☎️ Indore Call...Indore Call Girls ❤️🍑7718850664❤️🍑 Call Girl service in Indore ☎️ Indore Call...
Indore Call Girls ❤️🍑7718850664❤️🍑 Call Girl service in Indore ☎️ Indore Call...
 
Call Girls Mussoorie Just Call 8854095900 Top Class Call Girl Service Available
Call Girls Mussoorie Just Call 8854095900 Top Class Call Girl Service AvailableCall Girls Mussoorie Just Call 8854095900 Top Class Call Girl Service Available
Call Girls Mussoorie Just Call 8854095900 Top Class Call Girl Service Available
 
💞 Safe And Secure Call Girls Coimbatore🧿 6378878445 🧿 High Class Coimbatore C...
💞 Safe And Secure Call Girls Coimbatore🧿 6378878445 🧿 High Class Coimbatore C...💞 Safe And Secure Call Girls Coimbatore🧿 6378878445 🧿 High Class Coimbatore C...
💞 Safe And Secure Call Girls Coimbatore🧿 6378878445 🧿 High Class Coimbatore C...
 
Chennai Call Girls Service {7857862533 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Chennai
Chennai Call Girls Service {7857862533 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in ChennaiChennai Call Girls Service {7857862533 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Chennai
Chennai Call Girls Service {7857862533 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Chennai
 
💰Call Girl In Bangalore☎️63788-78445💰 Call Girl service in Bangalore☎️Bangalo...
💰Call Girl In Bangalore☎️63788-78445💰 Call Girl service in Bangalore☎️Bangalo...💰Call Girl In Bangalore☎️63788-78445💰 Call Girl service in Bangalore☎️Bangalo...
💰Call Girl In Bangalore☎️63788-78445💰 Call Girl service in Bangalore☎️Bangalo...
 
👉 Chennai Sexy Aunty’s WhatsApp Number 👉📞 7427069034 👉📞 Just📲 Call Ruhi Colle...
👉 Chennai Sexy Aunty’s WhatsApp Number 👉📞 7427069034 👉📞 Just📲 Call Ruhi Colle...👉 Chennai Sexy Aunty’s WhatsApp Number 👉📞 7427069034 👉📞 Just📲 Call Ruhi Colle...
👉 Chennai Sexy Aunty’s WhatsApp Number 👉📞 7427069034 👉📞 Just📲 Call Ruhi Colle...
 
ANATOMY AND PHYSIOLOGY OF REPRODUCTIVE SYSTEM.pptx
ANATOMY AND PHYSIOLOGY OF REPRODUCTIVE SYSTEM.pptxANATOMY AND PHYSIOLOGY OF REPRODUCTIVE SYSTEM.pptx
ANATOMY AND PHYSIOLOGY OF REPRODUCTIVE SYSTEM.pptx
 
(RIYA)🎄Airhostess Call Girl Jaipur Call Now 8445551418 Premium Collection Of ...
(RIYA)🎄Airhostess Call Girl Jaipur Call Now 8445551418 Premium Collection Of ...(RIYA)🎄Airhostess Call Girl Jaipur Call Now 8445551418 Premium Collection Of ...
(RIYA)🎄Airhostess Call Girl Jaipur Call Now 8445551418 Premium Collection Of ...
 
Call Girl in Chennai | Whatsapp No 📞 7427069034 📞 VIP Escorts Service Availab...
Call Girl in Chennai | Whatsapp No 📞 7427069034 📞 VIP Escorts Service Availab...Call Girl in Chennai | Whatsapp No 📞 7427069034 📞 VIP Escorts Service Availab...
Call Girl in Chennai | Whatsapp No 📞 7427069034 📞 VIP Escorts Service Availab...
 
Call Girls in Lucknow Just Call 👉👉8630512678 Top Class Call Girl Service Avai...
Call Girls in Lucknow Just Call 👉👉8630512678 Top Class Call Girl Service Avai...Call Girls in Lucknow Just Call 👉👉8630512678 Top Class Call Girl Service Avai...
Call Girls in Lucknow Just Call 👉👉8630512678 Top Class Call Girl Service Avai...
 
❤️ Chandigarh Call Girls☎️98151-579OO☎️ Call Girl service in Chandigarh ☎️ Ch...
❤️ Chandigarh Call Girls☎️98151-579OO☎️ Call Girl service in Chandigarh ☎️ Ch...❤️ Chandigarh Call Girls☎️98151-579OO☎️ Call Girl service in Chandigarh ☎️ Ch...
❤️ Chandigarh Call Girls☎️98151-579OO☎️ Call Girl service in Chandigarh ☎️ Ch...
 
Cara Menggugurkan Kandungan Dengan Cepat Selesai Dalam 24 Jam Secara Alami Bu...
Cara Menggugurkan Kandungan Dengan Cepat Selesai Dalam 24 Jam Secara Alami Bu...Cara Menggugurkan Kandungan Dengan Cepat Selesai Dalam 24 Jam Secara Alami Bu...
Cara Menggugurkan Kandungan Dengan Cepat Selesai Dalam 24 Jam Secara Alami Bu...
 
Bhawanipatna Call Girls 📞9332606886 Call Girls in Bhawanipatna Escorts servic...
Bhawanipatna Call Girls 📞9332606886 Call Girls in Bhawanipatna Escorts servic...Bhawanipatna Call Girls 📞9332606886 Call Girls in Bhawanipatna Escorts servic...
Bhawanipatna Call Girls 📞9332606886 Call Girls in Bhawanipatna Escorts servic...
 
Circulatory Shock, types and stages, compensatory mechanisms
Circulatory Shock, types and stages, compensatory mechanismsCirculatory Shock, types and stages, compensatory mechanisms
Circulatory Shock, types and stages, compensatory mechanisms
 
Russian Call Girls In Pune 👉 Just CALL ME: 9352988975 ✅❤️💯low cost unlimited ...
Russian Call Girls In Pune 👉 Just CALL ME: 9352988975 ✅❤️💯low cost unlimited ...Russian Call Girls In Pune 👉 Just CALL ME: 9352988975 ✅❤️💯low cost unlimited ...
Russian Call Girls In Pune 👉 Just CALL ME: 9352988975 ✅❤️💯low cost unlimited ...
 
Call 8250092165 Patna Call Girls ₹4.5k Cash Payment With Room Delivery
Call 8250092165 Patna Call Girls ₹4.5k Cash Payment With Room DeliveryCall 8250092165 Patna Call Girls ₹4.5k Cash Payment With Room Delivery
Call 8250092165 Patna Call Girls ₹4.5k Cash Payment With Room Delivery
 
Lucknow Call Girls Service { 9984666624 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Lucknow U...
Lucknow Call Girls Service { 9984666624 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Lucknow U...Lucknow Call Girls Service { 9984666624 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Lucknow U...
Lucknow Call Girls Service { 9984666624 } ❤️VVIP ROCKY Call Girl in Lucknow U...
 
7 steps How to prevent Thalassemia : Dr Sharda Jain & Vandana Gupta
7 steps How to prevent Thalassemia : Dr Sharda Jain & Vandana Gupta7 steps How to prevent Thalassemia : Dr Sharda Jain & Vandana Gupta
7 steps How to prevent Thalassemia : Dr Sharda Jain & Vandana Gupta
 

Goat production book jan 2020

  • 1. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 1 s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts afv|fkfng kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf kf]v/f dxfgu/kflnsf !) /fd3f6, kf]v/f kf]i6 aS; g+= $!( sf:sL, u08sL k|b]z kmf]gM )^!-%@^$%%, kmofS;M )^!-%#%*)& E-mail: info@ahtcs.org.np; URL: www.ahtcs.org.np www.facebook.com/ahtcspokhara
  • 2. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 2 afv|fkfng k'l:tsf ;Dkfbg e/t kf]v/]n tflnd ;+of]hs kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf /fd3f6, kf]v/f kmf]g g+=)^!—%@^$%%,(*)@*!)@!% cf=j=@)&^÷)&&
  • 3. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 3 b'O{ zAb kz'kfng Joa;fodf ;+nUg s[ifsx?n] afv|fkfngnfO{ Ps cleGg k]zfsf] ?kdf ckgfPsf] kfO{G5 . s[lif k]zfdf ;+nUgx?dWo] ^)Ü eGbf a9L s[ifs 3/kl/jf/n] afv|fkfng ul//x]sf] tYo xfd|f] ;fd' 5 . ;a} ef}uf]lns If]qdf ug{ ;lsg], ahf/sf] ;d:of gePsf], zx/Ls/0fsf] j[l4;Fu} df;'sf] dfu a9b} uPsf], ;fgf] nufgLaf6 ;Grfng ug{ ;lsg] ePsf]n] o; Joj;fosf] lj:tf/sf k|z:t ;+efjgf /x]sf 5g . ljleGg ;/sf/L tyf u}x« ;/sf/L ;+3 ;+:yfx?af6 cfocfh{g tyf /f]huf/L j[l4sf nfuL afv|fkfng Joj;fonfO{ hf]8 lbb} cfPsf] ePtf klg cfxf/f, :jf:Yo / k|hgg Joj:yfkgsf ljljb kIfx?df plrt Wofg k'Ug g;Sg' / lgjf{xd'vLaf6 Joj;foLs/0f lt/ ck]lIft ?kdf cuf8L a9g g;s]sf] sf/0f pTkfbg tyf pTkfbsTj pk]lIft ?kdf j[l4 x'g g;sL/x]sf] cj:yfdf ;/f]sf/jfnf ;a}n] pNn]lvt s'/fx?nfO{ dWogh/ u/L cfoft k|lt:yfkgdf of]ubfg k'¥ofpg' cfhsf] cfjZostf xf] . k':tsdf ;dfa]z ljifo a:t'x?n] afv|fkfng Joj;fo;Fu ;DjlGwt k|fljlws tyf s[ifsx?sf] 1fg tyf l;k ljsf;df ;xof]u k'Ug] ck]If /flvPsf] 5 . wGojfb . e/t kf]v/]n tflnd ;+of]hs kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf
  • 4. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 4 !=afv||fkfng !=!=kl/ro dfgj ;Eotfsf] ;'?jft ;Fu ;Fu} ;'?u/]sf] afv|fkfng cfhsf] ca:yfdf cfOk'Ubf Pp6f Joj;fosf] ?kdf b]vf k/]sf] 5 . xfd|f] b]zsf] wd{ ;+:s[tL nufPt ljleGg sfo{df afv|f k|of]u x'g] ePsf]n] ubf{ afv|fkfng Joj;fo a[xt ?kdf kmi6fPsf] kfO{G5 . xfd|f] b]zdf of] Joj;fo lxdfn, t/fO{ / leqL db]z ;Dd ckgfOb} cfPsf] kfOG5 . o;n] s'n df;' laqmLdf ;/b/ &)% :yfg cf]u6]sf] 5 . j}1flgsx? afv|f b'wsf nfuL kfNg hf]8 lbG5g . afv|fsf] b'w ufO{ e+}l;sf] eGbf w]/} kf]lifnf] x'G5 . la/fdLn] klg ;lhn} krfpg ;Sb5g . ufO{ e}+l;sf] b'w gkmfKg]n] klg afv|fsf] b'w vfg ;S5g . To:t} b]jLb]jtf a'emfpg] b]lv rf8ka{ / pT;jsf nflu klg afv|f pkof]uL dflgG5 . ;fgf] nufgLaf6 ul/a ls;fgn] klg z'? ug{ ;Sg] Joj;fo ePsf] x'bf df;', pmg tyf ;fdfg 9'jfgLsf] p2]Zon] g]kfndf afv|fsf] :yfg cuf8L /x]sf] 5 . lsg afv|f kfNg] M !_ yf]/} nufgLaf6 Joj;fo z'? ug{ ;lsG5 M lsgsL  k|lt afv|f d'No sd 5 .  ;fgf] 7fFp / uf]7 eP x'G5 .  ;fgf] kl/af/ / yf]/} 3fF;kft xF'bf klg z'? ug{ ;lsG5 . @_ l5§} cfDbfgL lbg]  kf7f kf7Lx? %÷^ dlxgf pd]/ k'u]kl5 a]Rg ;lsG5 .  kf7Lx? ! aif{ pd]/ gk'Ub} Aofpg] .  Ps k6sdf ! jf ! eGbf a9L aRrf lbG5g .  afnL uPsf] kfFr dlxgfd} AofpF5g / l56} afnL hfG5g . #_ kfNg ;lhnf] M  w]/} lsl;dsf] 3fF;kft vfG5g .  afFw]/ kfNg ;lsG5 .  s]6fs]6Ln] klg /]vb]v ug{ ;S5g .  eL/kfvfdf klg rg{ ;S5g .
  • 5. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 5 $_ hf]lvd sd M  /f]ux? sd nfU5g .  k|lt afv|f d'No sd 5 .  pRr kxf8b]lv t/fO{;Ddsf]] xfjfkfgLdf klg x'g ;S5g .  kfgLsf] cefa x'g] 7fFpdf klg kfNg ;lsG5 .  ;fgf] hgfj/ ePsf]n] eL/ jf kxf8df lx8g ;lhnf] x'G5 . %_ ahf/df ;lhn} a]Rg ;lsg]  ;a} dflg;n] df;' vfg]  rf8ka{ k'hfcfhf ;a}df rNg]  s]lx l5d]sL ldn]/ klg df;'sf nfuL sf6g ;lsg]  ufFp b]lv ahf/ ;Dd Pp6} d'No ^_ al9 t]h:aL dn M  ufO{ e}l;sf] dneGbf afv|fsf] dn al9 t]lhnf] x'G5 .
  • 6. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 6 !=@=afv|fsf hftx? xfn g]kfndf :jb]zL, ljb]zL / ltgLx?sf] j0f{z+s/ hftsf] afv|fx? kflnPsf] 5 . qm=; afv|fsf] Hfft Zf/Ll/s agfj6 / l;kmfl/; ePsf] ef}uf]lns If]q kmf]6f] :jb]zL afv|f ! t/fO{ afv|f em§ x]bf{ hd'gfkf/L afv|f h:t} b]lvg] . t/ hd'gfkf/L eGbf ;fgf] x'G5 . ;/b/ @% b]lv #% s]=hL=;Dd x'G5 . t/fO{ tyf leqL dw]z -@)) b]lv !))) lkm6 ;Dd_ @& k|ltzt afv|fn] h'DNofxf kfpFb5g . @ v/L÷kxf8L afv|f zf/Ll/s tf}n @) b]lv #) s]=hL= ;Dd x'G5 . %& k|ltzt afv|fn] h'DNofxf kfpFb5g . b'O{ aif{df # k6s Aofpg] tNnf] Pj+ dWo kxf8L If]q -!))) lkm6 b]lv &))) lkm6;Dd_
  • 7. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 7 # l;Gxfn afv|f  of] hft sfnf], v}/f] ;]tf] /+usf] x'G5 .  s/La @% k|ltzt afv|fn] h'DNofxf kfpFb5g .  ;/b/ #) b]lv $) s]=hL=sf] x'G5 .  pRr kxf8L If]q -&))) lkm6 b]lv ())) lkm6 ;Dd_  !^ k|ltzt afv|fn] h'DNofxf kfpFb5g . $ Rofªu|f  lxdfnL kj{t >[+vnfsf] k5fl8kl66 ;'Vvf, a9L xfjf nfUg], lr;f] / cw{d?e'ldh:tf] 7fFpdf kfOG5 .  klZdgf / g/d vfnsf] Gofgf] e'jf pTkfbgsf] nflu k|lz4 5 .  jif{df Ps k6s dfq Jofpg] / Ps k6sdf Pp6f dfq aRrf Aofpg] ub{5g .  ;/b/ tf}n @% b]lv #) s]=lh= x'G5 .  ())) lkm6 eGbf dflysf] prfOdf  ! k|ltzt afv|fn] h'DNofxf kfpFb5g .
  • 8. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 8 @ ljb]zL afv|f ! hd'gfkf/L afv|f  of] ef/t af6 cfoft ul/Psf] afv|f xf] .  o; hftsf] s'g} lgl:rt /+u x'b}g .  nfdf–nfdf v'§f, p7]sf] gfs, nfdf] sfg, ;/b/ #) b]lv ^) s]=hL x'G5 .  t/fO{ tyf dWo kxf8L If]q -!%)) ld6/ ;Dd_ @ Aff/a]/L afv|f  of] clk|msf af6 NofOPsf] afv|f xf] .  ;]tf] / 6f6]kf6] /+u x'G5 .  ;/b/ tf}n @& b]lv #^ s]= hL= x'G5 .  t/fO{ tyf dWo kxf8L If]q -!%)) ld6/ ;Dd_
  • 9. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 9 # af]o/ afv|f  of] blIf0f clk|msfaf6 NofOPsf] afv|f xf] .  df;' pTkfbgsf] lglDt kflng] o; hftsf] afv|fsf] zf/Ll/s laz]iftf z/L/df ;fgf] ;]tf] /f}+ n] 9flsPsf] / 3fF6L, 6fpsf] /ftf] /f}+ n] 9flsPsf] x'G5 .  ;/b/ jo:s af]sfsf] tf}n !!)–!#% s]=hL= / afv|Lsf] tf}n ()–!)) s]=hL= x'G5 .  b'O{ jif{df # k6s Aofpg] . $ ;fgg afv|f  b"wsf] nflu ljZj k|l;4 dflgg] of] afv|f :aLh/Nof08af6 k|;fl/t ePsf] xf] .  of] afv|fsf] l;Ë x'b}g .  o; hftsf] afv|fn] b}lgs ;/b/ # ln6/ b"w lbG5 .  ;/b/ zf/Ll/s tf}n $% s]=hL x'G5 .
  • 10. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 10 @=Joj:yfkg @=!=vf]/sf] Joj:yfkg lsg rflxG5 <  cf/fd lbg .  3fFd, kfgL / hf8f]af6 hf]ufpg .  h+unL hgfj/af6 hf]ufpg .  v]tLkftL hf]ufpg .  rf]/af6 hf]ufpg . afv|f s;/L kfNg] ufFp3/df @,$ uf]6f b]lv @)–#) uf]6f;Dd afv|f kfn]sf] kfO{G5 . yf]/} x'g]n] 3/d} afFw]/ kfn]sf] kfOG5 . w]/} x'g]x?n] 5f8f 5f]8]/ kfNg] u/]sf] kfO{G5 . oL b'a} t/Lsfsf cf–cfkmg} kmfObf / a]kmfObf 5g . aw'Fjf kfNbf x'g] kmfObfx?  h'Qf] hDdf x'G5 .  hËnL hgfj/af6 x'g] gf]S;fg 365 .  /f]u km}lng] 8/ sd x'G5 .  ljif vfg] 8/ x'b}g .  af]6 la?jf x'sf{pg ;lhnf] x'G5 .  uf]7fnf] hfg]n] cGo sfd ug{ ;S5 . 5f8f 5f]8]/ kfNbf x'g] kmfObfx?  cfkmgf] hUuf hldg gx'g]n]] klg kfNg ;S5g .  3fF;kft hDdf ug]{ em+em6 x'b}g . afv|fkfng k4ltdf ;'wf/ s;/L ug]{  ;Gt'lnt cfxf/ pknAw u/fpg] .  pGgt vf]/sf] Joj:yf ug]{ .
  • 11. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 11  nj0fx?, g'g / le6fldgx? lgoldt ?kn] lbg] Joj:yf ldnfpg] .  af]sf, afv|f, ;fgf kf7f–kf7L, v;L / ao:sx?nfO{ /fVg] cnu cnu Joj:yf ldnfpg] .  aif{sf] @ k6s jfxo k/hLlj la?4 cf}iflw kfgLn] g'xfOlbg] -l8lkË ug]{_ Joj:yf ldnfpg] .  cf}iflwx? lgoldt?kn] v'jfpg] Joj:yf ldnfpg] .  ;do–;dodf EoflS;gx? lbg] Joj:yf ldnfpg] .  ;]lknf] tyf bnbn If]qdf rg{ hfg glbg] . vf]/ agfpgsf] nfuL s:tf] 7fFp pQd dflgG5 <  v'nf, ;'Vvf / yf]/} p7]sf] efu  blIf0f k'j{ jf blIf0f klZrd df]x8f kms{]sf]  dnd"q ;lhn} aflx/ lg:sg] lgsf; ePsf] .  ;kmf kfgL tyf 3fF;x? kfO{g] / r/0f If]q glhs kg]{ 7fFp . gd'gf k|sf/sf] vf]/ lgdf0f -$ b]lv ^ j6f afv|fsf nfuL_  vf]/ agfpbf :yflgo ;fdfu|Lx?sf] clwstd k|of]u ug]{  ljleGg pd]/ ;d'xsf afv|fnfO{ cnu cnu /fVg ldNg] u/L k|z:t 7fFp ePsf] agfpg] .  k|z:t k|sfz / xfjf v]Ng] Joj:yf x'g'k5{ .  3fF; vfgsf nfuL /fd|f] 6f6gf] agfO lbg'k5{ .  k|z:t kfgL lbg] k|aGw ldnfpg' k5{ .  a8Sof}nf / lk;fa emg]{ /fd|f] Joj:yf ldnfpg'k5{ tf ls vf]/ ;kmf ug{ ;lhnf] xf]; .
  • 12. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 12 3fF; vfg] 6f6gf] e'FO{df xfn]sf] 3fF; eGbf 6f6gf]df xfn]sf] 3fF; afv|fn] a9L ?rfP/ vfG5 . ctM 6f6gf] afv|f a:g] 6f+8sf] Psftkm{sf] leQfdf 6fF;]/] agfpg' k5{ . afv|fnfO{ sAhfdf lng] M afv|f ;fgf] hgfj/ ePsf]n] sAhfdf lng ufx|f] 5}g . sAhfdf lngfn] sfd ug{ ;lhnf] x'G5 . cfkm' / afv|fsf] ;'/Iff x'G5 . afv|fnfO{ sAhfdf lng] t/Lsf w]/} 5g . h; dWo] /fd|f]], ;/n / pkof]uLtfaf/] tn j0f{g ul/Psf] 5 . sAhfdf lng] t/Lsf !_ sf7sf] rf]s]df 3fF6L /fvL bfDnfn] afFw]/  pg sf6g ;lhnf], afx|o k/lhjLsf] cf}iflw bNg ;lhnf], ;'O{ lbg ;lhnf] x'G5 . @_ b'O{ v'§fn] Rofk]/  cf}iflw v'nfpg ;lhnf], 6fpsf], d'v / cfFvf lg/LIf0f ug{ ;lhnf] x'G5 . #_ n8fP/ v;L kfg{, ;'O{ lbg, y'g]nf]sf] pkrf/ ug{ of] t/Lsf ckgfOG5 . @=@=bfFtsf] cfwf/df afv|fsf] pd]/ kQf nufpg] tl/sf hGdg] lalQs} @ j6f b"w]bfFt x'G5g ! dlxgfdf * j6f b"w]bfFt x'G5g !* dlxgfdf aLrsf @ b"w]bfFt km'SnL gofF :yfoL bfFtn] 7fFp lnG5 . @$ dlxgfdf aLrsf $ b"w]bfFt km'SnL gofF :yfoL bfFtn] 7fFp lnG5 #) dlxgfdf aLrsf ^ b"w]bfFt km'SnL gofF :yfoL bfFtn] 7fFp lnG5 . #^ dlxgfdf ;a} * j6f b"w]bfFtsf] ;§f :yfoL bfFt cfpFb5 . $* dlxgfdf ;a} bfFt sDhf]/ x'g] xlNng] / l5b|f kg]{ x'g yfNb5g
  • 13. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 13 @=#=ule{0fL afv|Lsf] x]/rfx / Joa:yfkg  d'Vo ayfgaf6 ule{0fL afv|fnfO{ cnUu} /fVg] .  aFw'jf k|0ffnL ckgfO{ kfNg] .  r/fpg] ePdf ;lhnf] / ;dy/ 7fFpx?df dfq r/fpg] .  uef{j:yfdf k|ltlbg sl/a @)) u|fd cGg lbg] Joj:yf ldnfpg] .  ;'Ts]/L x'g] ca:yfdf b]lvg] nIf0fx? canf]sg ug]{ .  ;'Ts]/L x'g] qmddf aRrf hGdg @ 306feGbf a9L ;do nfUof] eg] kz' k|flalwssf] ;xof]u lng] .  3fF; bfgfkfgL lb+bf ;kmf 7fFpdf lbg] .  ;'Ts]/L ePkl5 lbOg] bfgfkfgLsf] dfqf klxnf] lbgaf6 qmdz a9fpb} nfg] / l;kmfl/; eP cg';f/sf] k"0f{ dfqf 5}7f} lbg b]lvdfq lbg] .  ;fngfn ;'Ts]/L afv|L cfkm}n] vfPdf b'w pkfbg sd x'g] / ;Gtfg hGdfpg] Ifdtf ;d]t sd x'g] ePsf]n] ;fngfndf Wofg lbg' kg]{ . @=$ ev{/} hGd]sf kf7f kf7Lsf] x]/rfx / Joj:yfkg  hlGdgf;fy kf7f kf7LnfO{ ;'Vvf / Gofgf] 7fFpdf /fVg] .  ;kmf / g/d sk8fsf] ;xfotfn] gfssf Kjfn / k'/} z/L/ /fd|f];Fu ;kmf ug]{ .  ev{/} hGd]sf kf7f–kf7Lsf] k5f8Lsf b'a} v'§f ;dfO{ 6fpsf] tn kfg]{ u/L prfNg] / lj:tf/} lj:tf/} k]08'nd xNn] h:t} $– % k6s otfptf xNnfpg] .  gfn sf6bf ;kmf / lgdnL{s/0f u/]sf] An]8, s}+rL jf rSs' k|of]u ug]{ .  gfn sf6bf z/L/ eGbf @ OGr tnsf] efudf sf6g] .  sfl6;s]sf] efudf l6Gr/ cfof]l8g jf o:t} PlG6;]lK6sx? nufpg] .  sNrf}8f] / y'gx?nfO{ dg–tftf]kfgLn] ;kmf ug]{ .  aRrfnfO{ klxnf]k6s afSnf] lauf}tL b'w r':g lbg] .  To;kl5 dfq aRrfnfO{ oy]i6 dfqfdf b'w r'l;/xg lbg' k5{ .  Gofgf] / ;'Vvf 7fFpdf /fVg' k5{ / cGo lx+;|s hLjhGt'af6 hf]ufpg' k5{ .
  • 14. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 14  Kff7f–kf7L @ xKtfsf ePkl5 vfg x'g], g/d / tfultnf] 3fF;x? lj:tf/} vfg lbg' k5{ .  To:t} # xKtfsf ePkl5 la:tf/} c? bfgfkfgL / kf}li6s cfxf/x? klg lbb} ug'{k5{ .  k|hggsf nfuL pko'Qm gx'g] vfnsf kf7fx?nfO{ ! dlxgfsf] pd]/ ePkl5 vl; kfg'{k5{ .  kf7f–kf7Lx? # dlxgfsf] pd]/ k'Ugf;fy cfdfaf6 5'§fO{ /fVg'k5{ .  k|hggsf nfuL /flvg] af]sfnfO{ klg # dlxgfsf] pd]/ b]lv 5§fP/ /fVg] .  xNsf vfnsf] a|';n] b}lgs ?kdf kf7f–kf7LnfO{ sf]/]/ ;kmf /fVg] .  cfaZostf cg';f/ a]nf a]nfdf v'/ klg sfl6lbg'k5{ . @=% Aofpg] M afv|fsf] ue{ calw !%) lbgsf] x'G5 . dfpaf6 kf7f kf7L #–$ dlxgf k'u]kl5 5'§ofpg' k5{ . cGoyf cfpg] a]tdf :jf:Yo kf7f hlGdb}gg . ;fy} b'w pTkfbg klg sd x'G5 . Aofpg] dfpnfO{ clGtd @ dlxgf kf]lifnf] 3fF;kft / cGg yf]/} yf]/} lbg' k5{ . Aofpg] lbg glhs cfPdf afv|fnfO{ h+Ëndf 5f]8g' x'b}g . #=j+z ;'wf/ -gZn ;'wf/_ :yflgo kf]yL hgfj/nfO{ pGgt hftsf] efn] nufP/ ;Gtfg pTkfbg ug]{ k|s[ofnfO{ gZn ;'wf/ elgG5 . o;/L hlGdPsf ;Gtfgn] cfÇgf] pd]/df k|ToIf ?kdf pTkfbgdf ;'wf/ NofPsf] x'g' kb{5 . of] dfq geP/ Pp6} xfjfkfgLdf a9L pTkfbg lbg] c;n kf]yL / efn] aLr k|hgg u/fO{ a9L pTkfbgzLn ;Gtfg pTkfbg ug]{ k|s[ofnfO{ gZn ;'wf/ elgG5 . afv|fkfng Joj;foaf6 /fd|f] kmfObf lng /f]usf] /f]syfd tyf pkrf/, bfgfkfgL tyf vf]/sf] ;'wf/ / /fd|f] :ofxf/ ;';f/ eP/ dfq gk'uL To;sf] pTkfbg Ifdtfdf a[l4 klg u/fpg' k5{ . h;sf] nflu afv|fdf j+z ;'wf/ -hflto ;'wf/_ ;DalGw t/Lsf ckgfpb} hfg'k5{ . jz+ ;'wf/ ug{ lgDg t/Lsf ug{ ;lsG5 .
  • 15. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 15 #=!=k|hgg lalw gftf kg{] aLrsf] k|hgg -xf8gftfdf x'g] k|hggsf c;/x?_ cfkmgf] glhssf] gftf kg]{ -^ k':tf;Dd_ efn] kf]yL;Fu k|hgg u/fO{ ;Gtfg pTkfbg u/fpg] k|s[ofnfO{ gftf kg]{ aLrsf] k|hgg elgG5 . h:t} M Pp6} cfdfsf lblb efO{, afa' 5f]/L aLrsf] k|hgg u/fpg' . a]kmfObf  ;f]xLhftsf] g/fd|f] u'0f cfpF5 .  /f]u k|lt/f]wfTds Ifdtf sd x'b} hfG5 .  ;Gtfg pTkfbg Ifdtf s|dzM 36b} hfG5 .  n'nf, nË8f tyf Vofp6] x'g'sf] ;fy} c;fwf/0f cj:yfsf ;Gtfg hGdg ;S5g .  zf/Ll/s tf}n 365 . kmfObfx?M  af]sf vf]Hg 6f“9f hfg' kb}{g .  af]sf cfkmgf] vf]/dfg} 5 eg] kf]yLn] af]sf] vf]h]sf] Wofg lbO{/xg' kb}{g .  af]sf ld;fpbf nfUg] /sdsf] art x'G5 .  :jhflto u'0fx? a9b} hfG5 . gftf gkg]{ aLrsf] k|hgg s'g} gftf gkg]{ efn] / kf]yL aLr u/fpg] k|hggnfO{ gftf gkg]{ aLrsf] k|hgg elgG5 . h:t} M gftf gkg]{ pxL hftsf :yflgo efn] / :yflgo kf]yL aLr k|hgg u/fpg' . km/s km/s hftsf efn] / kf]yL aLrsf] k|hgg u/fpg' :yflgo v/L afv|f / pGgt hftsf hd'gfkf/L / af/a]/L af]sf aLr k|hgg u/fpg] .
  • 16. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 16 gftf gkg]{ aLr / km/s km/s hfltdf k|hgg u/fpbf x'g] kmfObfx?  ;Gtfgdf afa' cfdfsf eGbf /fd|f] u'0fx? cfp5g .  /f]u;Fu n8g ;Sg] Ifdtf a95 .  sd pTkfbg lbg] hftnfO{ qmdz M pTkfbgdf a[l4 u/fpF5 . cGt/ ;DaGwLo k|hggsf a]kmfObfx?M  af]sf vf]Hg tyf kfNg sl7g x'g ;S5 .  pGgt hftsf af]sf kfpg cln ufx«f] x'G5 .  jftfj/0f gldNg] x'“bf x'sf{pg sl7g x'g ;S5 .  pGgt af]sfx?df /f]u k|lt/f]wfTds Ifdtf sd x'G5 . #=@=gZn ;'wf/sf nflu af]sfsf] 5gf}6M af]sf k|hggsf nflu 5gf]6 ul/g] af]sf / afv|fdf x'g'kg]{ u'0fx?  ;d"xdf ;a}eGbf a9L jhg ePsf] .  nfdf] / vFlbnf] z/L/ ePsf] .  5f]6f–5f]6f t/ alnof v'§f ePsf] .  ub{g nfdf] ePsf] / ;Lwf lhp8fn ePsf] .  rf}8f 5ftL ePsf] .  ;w}+ h'DNofxf hGdfO/xg] / @ jif{df sDtLdf # k6s Aofpg] dfpsf ;Gtfg .  klxnf]rf]l6 kf7f–kf7L hGdfpFbf @ j6f :yfoL bfFt (permanent teeth) ePsL dfpaf6 hGd]sf aRrf .  ub{g / k5fl8sf] efudf nfdf] / e'mKk k/]sf] /f}+ ePsf] . x]b}{df alnof], tu8f / cfqmfds (aggresive) b]lvg] .  hlGdbf @ lsnf]u|fd eGbf a9L tf}n ePsf] .
  • 17. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 17  hGd]sf] ^ dlxgf;Dddf sDtLdf !% lsnf] tf}n k'u]sf] .  y'g, sNrf}+8f] /fd|f];Fu ljsf; ePsf] .  c08sf]ifsf b'a} bfgfx? 7"N7"nf / a/fa/ cfsf/sf] ePsf] .  !* dlxgf k'lu;Sbf ;a}eGbf a9L tf}n u|x0f ug{;Sg] / @ j6f :yfoL bfFt cfPsf .  /f]u ;xg ;Sg] Ifdtf a9L ePsf dfpx?af6 hGd]sf kf7f–kf7L 5fGg] .  Pp6} pd]/ ;d"xsf dWo]af6 ;a}eGbf 7"nf]nfO{ 5fGg] .  glhssf] gftf kg]{ jf Pp6} j+zaf6 hGd]sfnfO{ g5fGg] .  pGgt hftsf] ‑ cyf{t rfx]sf] jfxo k|hfltsf] gZnaf6 sDtLdf %) k|ltzt ld>0f ePsf] 5fGg] .  k|hgg p2]Zos} nflu 5flgPsf af]sf / afv|Lsf] ;+;u{af6 hlGdPsf aRrfdfq kf]yL 5gf]6 ul/g] afv|Ldf s:tf u'0f x'g'k5{ <  nfdf] / vFlbnf] z/L/ ePsf] .  jyfgdf ;a}eGbf 7"nf] b]lvg] .  k|hggsf nflu rflxg] ljz]if u'0fx? :ki6 b]Vg ;lsg] .  ;kmf lhp8fn ePsf] / ;lqmo vfnsf] .  ( dlxgfsf] pd]/kl5 klxnf]k6s ule{0fL ePsf] cfdfaf6 hGd]sf] aRrf .  nfdfnfdf v'§f ePsf] / sNrf}+8f] el/gsf nflu k|z:t vfnL 7fpF b]lvg] .  k'i6 k/]sf] sNrf}+8f] / l7Ss cfsf/sf] y'g ePsf] .  klxnf] rf]l6 aRrf hGdfpFbf @ j6f :yfoL bfFt ePsf] .  lhp8fnsf] ef/ rf/j6} v'§fdf a/fa/ ePsf] .  aRrf t'lxg] /]s8{ gePsf] .
  • 18. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 18  k5fl8kl§ t'ngfTds?kn] k'ms]sf] b]lvg] .  @ jif{sf] cjlwdf # k6s aRrf hGdfpg ;Sg] .  h'DNofxf jf ltDNofxf hGd]sf] dWo]af6 x'g'kg]{ .  cfkmgf kf7f–kf7LnfO{ k|z:t b"w lbg ;Sg] .  zt k|ltzt jf w]/} kf7fkf7L x'sf{pg] Ifdtf ePsf] .  hlGdg] a]nfdf sDtLdf @ lsnf]u|fd tf}n ePsf] .  l56f] l56f] zf/Ll/s j[l4 x'g] vfnsf] jf ^ dlxgfsf] pd]/df !% lsnf]u|fd eGbf  a9L tf}n x'g] .  /f]u k|lt/f]wfTds Ifdtf pRr ePsf] .  ljleGg vfnsf] :yfgLo jftfj/0f;Fu ;lhn} 3'nldn x'g;Sg] . gsf/fTds 5gf}6sf k|efax? u|fdL0f If]qdf ckgfpg'kg]{ k|hggsf] ;a}eGbf pQd tl/sf Jf0f{z+s/ k|hgg /fd|f] x'g] ePsf]n] Pp6f ufpF / csf]{ ufpF aLr jf r/0fIf]qdf ayfg gldl;g] ufpF aLr af]sfx? ;f6f;f6 ub}{ k|hgg u/fpg] rng rnfpg' ;fx«} pQd x'G5 . - xf8gftfsf] k|hgg x'g'af6 hf]ufpgsf] nflu x/]s @–@ aif{df gftf gkg]{ 7fFpaf6 af]sfx? ;f6f;f6 u/L k|hgg u/fpg'k5{ ._ #=#=k|hgg slxn] / s;/L u/fpg]  klxnf] k6s afnL nufpFbf af]sfsf] pd]/ ( dlxgfeGbf a9Lsf] x'g'k5{  klxnf]k6s ule{0f x'g] afv|Lsf] pd]/ klg ( dlxgf eGbf a9Lsf] x'g' k5{  b'O{ leGg leGg hftsf afv|fsf] ;+;u{af6 hGd]sf j0f{z+s/ aRrfsf]
  • 19. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 19 aLrdf k|hgg u/fpg]  cfk;df gftf gkg]{ vfnsf jf leGbfleGb} ufpFsf afv|L / af]sf aLr k|hgg u/fpg'k5{ .  pGgt hftsf] af]sf / :yfgLo afv|LaLrsf] k|hggaf6 hGd]sf] 5fGg' k5{ . #=$=k|hggsf nflu kflng] af]sfsf] x]/rfx / Joj:yfkg  5'6} vf]/sf] Joj:yf x'g'k5{ .  aFw'jf k|0ffnLdf x'sf{Og] Joj:yf x'g'k5{ cyjf cnu r/0f If]q x'g'k5{ .  ;s];Dd lbgsf] #–$ 306f zf/Ll/s cEof; x'g] Joj:yf ldnfpg' k5{ . 3fF;, bfgf, kfgL, k|z:tdfqfdf lbg' k5{ .  k|To]s $ dlxgfdf /f]ulg/f]ws cf}iflwx? v'jfpg' k5{ .  ;do–;dodf /f]ula?4sf vf]kx? nufpg' k5{ .  k|hggsf nflu /flvg] af]sf k|To]s @–@ jif{df x6fO{ ;f]sf] ;66fdf gofF af]sf Nofpg'k5{ . #=% ule{0fL afv|Lsf] x]/rfx / Joj:yfkg  d'Vo ayfgaf6 ule{0fL afv|LnfO{ cnUu} /fVg] .  aFw'jf–k|0ffnL ckgfO{ kfNg] .  r/fpg] ePdf ;lhnf] / ;dy/ 7fpFx?df dfq r/fpg] .  uef{j:yfdf k|ltlbg sl/a @)) u|fd cGg ‑ bfgf_ lbg] Joj:yf ldnfpg] .  ;'Ts]/L x'g] cj:yfdf b]lvg] nIf0fx? cjnf]sg ug]{ .  ;'Ts]/L x'g] qmddf aRrf hGdg @ 306feGbf j9L ;do nfUof] eg] k|fljlwssf]  ;xof]u lng] .  3fF; / bfgfkfgL lbFbf lgolGqt tl/sf ckgfpg], o;f] ubf{ eF8fNgf] kms{g]  ‑ k|f]n]lK;;_ ;Defjgf 365 .  ;'Ts]/L ePkl5 lbOg] bfgfkfgLsf] dfqf klxnf] lbgaf6 qmdzM a9fpFb} nfg] /  l;kmfl/; eP cg';f/sf] k"0f{ dfqf 5}7f}+ lbg b]lvdfq lbg] ug'{k5{ .  ;fngfnnfO{ /fd|f];Fu uf8g'k5{, o;sf nflu slDtdf ! ld6/ ulx/f] vfN8f] vGg]  / To;}leq ;fngfn /fvL /fd|f];Fu k'g]{ .  ;fngfn ;'Ts]/L afv|L cfk}+mn] vfPdf To;kl5 b"w pTkfbg sd x'g] / ;Gtfg  hGdfpg] Ifdtf;d]t sd x'b} hfG5 .
  • 20. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 20 #=^ ev{/ hGd]sf kf7f–kf7Lsf] x]/rfx / Joj:yfkg  hlGdgf;fy kf7f–kf7LnfO{ ;'Vvf / Gofgf] 7fpFdf nfg] .  ;kmf / g/d sk8fsf ] ;xfotfn ] gfssf Kjfn / k/' } z/L/ /fdf| ;] uF ;kmf ul/lbg]  ev{/ hGd]sf] kf7f–kf7Lsf] k5fl8sf b'a} v'§f ;dfO{ 6fpsf] tn kg]{ u/L prfNg]  / lj:tf/} lj:tf/} k]08'nd xNn]h:t} $–% k6s otfptf xNnfpg] .  gfn sf6bf ;kmf / :6]l/nfOh u/]sf] rSs", s}+rL jf An]8 k|of]u ug]{ .  gfn sf6bf z/L/eGbf @ OGrdflysf] efuaf6 dfq sf6g] .  sfl6;s]sf] efudf l6~r/ cfof]l8g jf o:t} Pl06;]lK6sx? nufOlbg] .  sNrf}+8f] / y'gx?nfO{ tftf]kfgLn] ;kmf ug]{ / ;'Sg lbg] .  aRrfnfO{ klxnf]k6s b"w r':g lbg'eGbf klxn] b'j} y'gnfO{ %– % k6s lgrf]/]/  afSnf] lauf}tL b"w kmofFSg] . To;kl5dfq aRrfx?nfO{ oy]i6dfqfdf b"w r'l;/xg lbg'k5{ .  Gofgf] / ;'Vvf 7fpFdf /fVg'k5{ / cGo lx+;|s hLjhGt'af6 hf]ufpg'k5{ .  kf7f–kf7L @ xKtfsf ePkl5 vfg x'g], g/d / tfultnf] 3fF;x? vfg lj:tf/} lbg'k5{ .  To:t} # xKtfsf ePkl5 lj:tf/} c? bfgfkfgL / kf}li6s cfxf/x? klg lbF+b} ug'{k5{ .  k|hggsf nflu pko'Qm gx'g] vfnsf kf7fx?nfO{ ! dlxgfsf] pd]/ ePkl5 v;L kfg'{k5{ .  kf7f–kf7Lx? # dlxgf pd]/ k'Ugf;fy cfdfaf6 5'6ofP/ /fVg'k5{ .  k|hggsf nflu /flvg] af]sfnfO{ klg # dlxgfb]lv cGo kf7f–kf7Lx?;Fu g/fvL 5'§} 7fpFdf /fVg] Joj:yf ldnfpg'k5{ .  kf7f–kf7Lx? ! dlxgfsf ePkl5 klxnf]k6s cfjZos cf}ifwLx? v'jfpg] ‑ 8«]l~rª
  • 21. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 21 ug]{ ug'{k5{ .  xNsf vfnsf] a|'; ‑ sfk]{6 a|';_ n] b}lgs?kdf kf7f–kf7LnfO{ sf]/]/ ;kmf ug]{ ug'{k5{ .  cfjZostfg';f/ a]nfa]nfdf v'/ klg sfl6lbg'k5{ . #=&=v;L kfg]{ v;L kfbf{ hlxn] klg bIf k|flalwssf] ;xof]uaf6 kfg'{ k5{ . ;fy} v'Nnf tl/sfaf6 v;L gkf/L ;w} aGb tl/sf cyf{t g;f RofKg] k4ltaf6 g} vl; kfg'k5{ . v;L kfbf{ Wofg lbg'{kg]{ s'/fx?  Kff7f] ! dlxgfsf] x'gf;fy v;L kfg'k5{  v;L kfg'{ eGbf cl3 g} To;sf nfuL clt cfaZos a:t' / pks/0fx? 7Ls kfg]{ .  PlG6;]lK6s k|of]u u/]/ af]l8{hf]–Sof:6]6/ / v;L kfg]{ dfG5]sf] xft /fd|f];Fu ;kmf ug]{ .  Kff7f]nfO{ /fd|f];Fu cF7ofP/ ;dfpg]  c08sf]ifnfO{ a'9L cf}nf / dflxnL cf}nf k|of]u u/]/ la:tf/} tGsfpg] .  z'qmaflxgL gnL kQf nufO{ /fd|f] ;Fu ;dfP/ 5]pkl§ Nofpg] .  RofKg' kg]{ gzfdf al8{hf]– Sof:6]6/ /flv;s]kl5 ;fgf y'g ePsf] 7fFp eGbf -½_ cfwf OGr tn l7s 7fFpdf /fvL @) ;]s]G8hlt RofKg]  To;kl5 ToxL gzfsf] sl/a rf}yfO{ OGr -)=@%_ tnaf6 af]l8{hf]/fvL /fd|f] ;Fu RofKg]  o;/L Psfkl§sf] g;f RoflklbPkl5 l7s To:t} k|lqmof ckgfO{ csf]{kl§sf] gzf klg b'O{ k6s Roflklbg] .  g;f Roflk;s]kl5 Tof] efudf ;kmf skf; / l6gr/ cfof]l8g jf cGo PlG6;]lK6s nufO{lbg] .
  • 22. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 22 #=* af“emf]kg afv|L jo:s eO{;s] kl5 ;Gtfg pTkfbg ug{ ;Ifd x'g' kb{5 . t/ s'g} sf/0fn] ubf{ afv|Ln] ;Gtfg pTkfbg ug{ ;Sb}g eg] To;nfO{ af“emf]kg elgG5 . af“emf]kg laleGg sf/0fn] ubf{ x'G5 . afv|fdf af“emf]kg cfpg'sf sf/0fx?M s'kf]if0fM jo:s ePkl5 afv|Lsf]] Ct'rqm z'? x'G5 . Ct'rqm lgoldt ?kdf x'gsf] nflu zlQm, k|f]l6g, le6fldg tyf ljleGg vlgh tTjx?sf] cfjZostf kb{5 . oL vfB kbfy{x? pko'Qm dfqfdf gkfPdf afv|Lsf] k|hgg c+usf] /fd|f] ljsf; x'b}g . h;n] ubf{ afv|Ldf jf“emf]kg cfpg ;S5 . ;+qmfds /f]ux?M ljleGg lsl;dsf hLjf0f', ljiff0f', 9';L, k|f]6f]hf]jfx?sf] ;+qmd0fn] ubf{ k|hgg c+udf laleGg /f]ux? nfUg ;Sb5g . tL dWo] sltko cfxf/f, ;+;u{, :jf;– k|Zjf; / of}g ;+ks{af6 ;b{5g . t;y{ k|hgg u/fp“bf lg/f]uL af]sfaf6 dfq u/fpg' kb{5 . cfGtl/s k/hLljM afv|fx?df ljleGg cfGtl/s k/hLljx? nfUb5g . cfGtl/s k/hLljn] afv|fx?sf] /ut / kf}li6s tTj r';]/ vfO{lbG5g h;n] ubf{ z/L/df kf}li6s tTjsf] sdL x'g hfG5 / af“emf]kg /xg ;S5 . ;dodf af]sf glbg'M ;fwf/0ftof afv|Ln]] efn] vf]h]sf] lglZrt ;dodf efn] ld;fPdf ue{ /xg] kSsf x'G5 . t/ slxn]sxL“ xfdLn] 7Ls ;dodf af]sf ld;fpg ;s]gf} eg] klg af“emf]kg x'g ;S5 . Ps} lbgdf Pp6} af]sf w]/};“u ld;fpg'M Pp6f af]sfn] ! lbgdf @ j6f eGbf a9L afv|LnfO{ ;]jf k'¥ofpg ;Sb}g . olb Ps} lbgdf @ j6f eGbf w]/} afv|LnfO{{ Pp6} af]sf];“u ld;fO{of] eg] ue{ g/xg klg ;S5 . Aff“emf]kg /f]syfdsf pkfox?M af“emf]kg /f]syfdsf] nflu ;j{k|yd t s] sf/0fn] ubf{ af“emf]kg cfPsf] xf] ;f] kQf nufpg' kb{5 / ;f]xL sf/0f cg';f/sf pkfox? ckgfpg' kb{5 .
  • 23. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 23  afv|fsf]] z/L/sf] pko'Qm ljsf;sf] nflu ljleGg kf}li6s tTjx? h:t}M le6fdLg / vlgh tTjx? cfjZos kg]{ x'gfn] afv|f cfxf/df Wofg lbg' kg]{ x'G5 .  afv|fx?nfO{ lbgx'“ kf}li6s o'QmM bfgfkfgL v'jfpg] ug{' kb{5 . ljleGg k|sf/sf ;+qmfds /f]u nfu]df t'?Gt To;sf] lg/fs/0f ul/ xfNg' kb{5 .  afv|fx?nfO{ lgoldt cfGtl/s k/hLlj lj?4sf] cf}iflw v'jfpg' kb{5 .  kf7]3/sf] ;+qmd0f ePsf] v08df kz' k|fljlwssf] ;Nnfx lnO{ pkrf/ ug'{ kb{5 . $=cfxf/ Joj:yfkg afv|fnfO{ v'jfpg] bfgfkfgL 3fF;kftnfO{ g} cfxf/f elgG5 . $=!=afv|fsf] nfuL cfxf/ afv|fnfO{ 3fF; lbg] 7fFpdf hlxn]klg 3fF;x? tyf :ofpnf jf cGo afnLgfnLsf 8fF7, e';, sf];fsf af]qmf, 9'6f] cfbL h:tf rLhlah vfnL gu/L /fvLlbg'k5{ . ;fy} kfgL vfg] efF8fdf ;w} kfgL /fvL lbg'k5{ . /fd|f] pTkfbg lngsf] nfuL bfgf / kfgLsf] dxTjk'0f{ e'ldsf x'G5 . To:t} ule{0fL afv|fsf] cfxf/, bfgfaf6 k'lt{ ug{ ;lsG5 .  ;s];Dd rf}aL;} 306f afv|fn] 3fF; vfg] 7fFpdf xl/of] 3fF; x'g'k5{ .  pknAw x'g ;S5 eg] nj0fsf nflu vlghsf] l9Ssf v'jfpg' k5{ .  g'g tyf cGo nj0fx? ;s];Dd xKtfsf] Ps k6s v'jfpg' k5{  ;kmf kfgL k|z:t dfqfdf lkpg lbg' k5{ .  @% lsnf] jf ;f]eGbf a9L tf}n ePsf] afv|fnfO{ b}lgs sl/a @%) u|fd bfgf v'jfpg'k5{ .
  • 24. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 24 $=@ ;Gt'lnt bfgf agfpg] t/Lsf tnsf] t/Lsfdf b]vfP cg'?k w]/} lsl;dsf cGg afnL tyf bfnafnLx? ld;fpg ;s]df bfgf w]/} /fd|f] x'G5 . tof/ kfl/Psf] bfgfdf bfnsf] ;f6f] lkgf /flvPdf / ;'Vvf ?kdf v'jfPdf lkgf ld;fpg' eGbf klxnf dl;gf] kf/L clgafo{ ?kdf e'6g' k5{ . t/ kmf8f] agfPdf e'6g cfaZos kb}g . ;Gt'lnt bfgfsf] dfqf M 7'nf] afv|f M ½ dfgf ule{0fL afv|f M ! dfgf Jof8] af]sf M ! dfgf $=#= vlghsf] l9Ssf agfpg] t/Lsf x/]s lhaLt k|f0fLnfO{ af“Rg tyf zl//sf] a[l4 lasf; / pTkfbgsf nflu laleGg vfB tTjsf] cfjZos kb{5 . h'g kf]ifs tTjx? afv|fx?n] 3fF;kft / bfgfaf6 k|fKt ul//x]sf x'G5g . afv|fx?nfO{ laleGg cj:yfdf laleGg kf]ifs tTjsf] cfjZostf kb{5 . 3f“; / bfgfaf6 k'/f x'g g;s]sf t/ zl//nfO{ cfjZos kg]{ vlgh kl/k"lt{ ug{sf nflu ljleGg lrhx? ld;fO{ agfO{{Psf] 8NnfnfO{ g} vlghsf] l9Ssf elgG5 . z/L/df vlghsf] sld ePdf b]lvg] ljleGg nIf0fx? M  afv|f ga9g] / n'nf] n·8f] x'G5 .  vfPsf] vfgf /fd|f];+u krfpg ;Sb}g .  z/L/df /utsf] dfqf sd x'G5 -afv|fsf] z/L/sf] /+u km/s x'G5 ._  ;dodf afnL nfUb}g .  afv|fn] df6f] jf sfuh vfg] ub{5 .  ue{df /x]sf] aRrfsf] /fd|f] a[l4 ljsf; x'b}g . s] s] ld;fpg]M ;fwf/0ftof afv|fnfO{ cfjZos kg]{ nj0fx? k"lt{ ug{ tn lbOPsf] j:t' ld;fpg ;lsG5 .
  • 25. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 25  c08fsf] af]qmf % j6f -SofN;Lod / km;kmf]/; kfO{G5_  /ftf]df6f] ! dfgf -kmnfd kfO{G5_  g'g ! dfgf -;f]l8od / Snf]/fO{8 kfO{G5_  d}bf !÷@ dfgf -5 eg]_  kfgL cfjZos dfqfdf agfpg] tl/sfM  cfjZos ;fdfu|L hDdf ug]{ .  /ftf] df6f]nfO{ dl;gf] kf/L lk:g] -lk+Wg], 5fGg]_ / Ps dfgf 5'§fofpg]  c08fsf] af]qmfnfO{ cfuf]df /ftf] x'g] ul/ kf]Ng] jf ;]sfpg] tfsL lk;]/ dl;gf] kfg{ ;lhnf] xf]; .  g'g w'nf] eP Ps dfgf jf 8Nnf eP lk;]/ Ps dfgf 5'6ofpg] .  d}bf eP !÷@ dfgf 5'§fofO{ ;a}nfO{ Ps} 7fp“df /fd|f] ;+u ld;fpg] .  /fd|f];+u ldl;Pkl5 yf]/} yf]/} kfgL /fVb} ld>0fnfO{ d'5g] / cfjZostf -OR5f_ cg'?ksf] 8Nnf kfg]{ .  aLrdf Kjfn jgfpg] tfsL 8f]/Lsf] ;xfotfn] em'08fpg ;lhnf] xf]; .  tof/ ePsf] 8NnfnfO{ z'?df 5xf/Ldf ;'sfpg] / kl5 3fddf ;'sfpg' kb{5 .  o;/L tof/ ePsf] vlgh l9Ssf afv|fnfO{ r6fpg ;lsG5 . ;fjwfgLM  z'?df afv|fnfO{ afgL kfg{ cln ufx«f] x'G5 . To;}n] cfkm}n] r6fpg] sf]lz; ug'{ k5{ .  g'lgnf] ePsf]n] ;''?df afv|fn] rkfP/ km'6fpg klg ;S5 . t/ lj:tf/} rf6g] afgL ;'? x'G5 . w]/} vfP/ la/fdL k/]sf] nIf0f  d'v jl/kl/ ufh lkm+h b]lvg]
  • 26. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 26  afFofkl§sf] e'l8 km'n]sf] b]lvg]  dflQPh:tf] Jojxf/ b]vfpg] pkrf/  l9Ssf vfg /flvlbPsf] 7fFpaf6 x6fpg]  k|;:t kfgLdf em08} cfwf ln6/ cldnf] ld;fP/ v'nfpg] . $=$=lauf}tL b'wsf] dxTj afv|f JofPsf] klxnf] lbg b]lv s]lx lbg -#–$ lbg_ ;Dd cfpg] b"wnfO{ ljuf}tL b"w elgG5 . gjhft lzz'sf] nflu of] b"w w]/} dxTjk'0f{ cfxf/ xf] . To;sf/0f lzz'nfO{ hGd]sf] $ lbg ;Dd ljuf}tL b"w pknAw u/fpg' clt cfjZos x'G5 . lauf}tL b"w s]lx lbg kl5 qmda4 ?kn] x/fpb} hfG5 . ljuf}tL b"w v'jfPdf s] kmfO{bf x'G5 <  /f]u;+u n8g ;Sg] Ifdtf k|fKt ;S5 , h;n] ubf{ /f]u sd nfU5 .  k|f]l6g -kf]lifnf] a:t'_ w]/} x'G5 .  le6fldg al9 x'G5 .  ev{/ hGd]sf] kz'sf] k]6 leq ePsf] lb;f lgsfN5 .  /fd|f] ;+u a9g ;S5 .  kl5uP/ ;dodf g} afnL nfU5g .  kf7f–kf7Ln] b"w r';] kl5 dfpsf] ;fn /fd|/L em5{ .  7"nf] ePkl5 pTkfbg al9 lbG5 . ljuf}tL b"w gv'jfPdf  /f]u ;+u n8g] Ifdtf sd x'G5 .  lbzf -sAhLot_ uf]6f k5{ .  dfpn] ;fn /fd|/L emfg{ ;Sb}g .  /fd|f] ;+u a9g ;Sb}g .  7"nf] ePkl5 /fd|f] pTkfbg lbg ;Sb}gg . dfp d/]/ lauf}lt b"w gePdf s] ug]{ < ;fdfGo b"w / c08fsf] ld>0f agfpg], h;sf] tl/sf tn lbOPsf] 5 .
  • 27. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 27  #)) Pd= Pn= ;fdfGo b"w lng] -;kmf_  ;kmf kfgL @)) Pd= Pn= pdfn]/ dgtftf] ePkl5 b"wdf ld;fpg] .  Pp6f s'v'/fsf] c08fnfO{ km'6fP/ ld;fpg] .  /fd|/L ld;fPkl5 b"wbfgLsf] ;xfotfn] v'jfpg] . $=%=e6df;sf] b"w agfpg] tl/sfM  e6df;nfO{ /fd|f];“u g89g] ul/ e'6g]  e'6]sf] e6df;nfO{ gfªnf]df xNsf lkg]/ af]qmf x6fpg] .  tof/L e6df;nfO{ ;kmf;“u lk;]/ w'nf] agfpg] .  kfgL pdfn]/ ;kmf ef“8f]df ;]nfpg]  ;]nfPsf] ! dfgf -# lrof lunf;_ kfgLdf ! k;/ e6df;sf] w'nf] /fVg]  /fd|/L 3f]n]/ tof/ ul/Psf] e6df;sf] b"wnfO{ af]tnsf] ;xfotfn] jf b"w bfgLdf /fvL v'jfpg] .  Ps k6s agfPsf] e6df;sf] b'w $ 306f eGbf al9 g/fVg] . km]l/ v'jfpg' k/]df csf]{ k6s k]ml/ agfpg] . %=kfrg k|0ffnL;Fu ;DalGwt ;d:ofx?  vfgfdf ?lr gb]vfpg]  k]6 km'Ng]  kvnf nfUg] ÷sAhLot x'g]  ckr x'g]  laiffQm x'g] ^=ef]h et]/df kmflnPsf vfg]s'/f al9 vfPdf b]vfkg]{ ;d:ox?  Uof; pTkGg x'g], k]6 km'Ng]  ;f; km]g{ cK7f/f] x'g]  l56f] l56f] yf]/} yf]/} lk;fa ug]{  s/fpg] / 56k6fpg]
  • 28. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 28  lb;f ubf{ ufx«f] x'g]  3l/3l/ e'O{df n8g] pkrf/ ljlw  pkrf/sf nfuL :yflgo ?kdf pknAw ljleGg j:t'x?sf] k|of]u ug]{ h:t} M lx+u, vfg] ;f]8f, ufFhf, cb'af, tf]/Lsf] t]n, l6d'/ cfbL  DoUg]l;od ;Nkm]6 k|of]u ug]{  ;dod} :yflgo k|fljlws jf u|fdL0f kz' :jf:Yo sfo{stf{ ;+u ;Dks{ u/L pkrf/ ug]{ . &=3fF;kftaf6 x'g] ljifsf] c;/ / pkrf/ s]lx ljiffn' 3fF;kftx? w]/} vfnsf afnL, 3fF;kft tyf 8fn] 3fF;x?df ljiffn' tTj /xg] u5{ . To:tf a:t' vfPdf afv|fnfO{ laifn] c;/ kfb5{ . sltko afnL, af]6la?jf / 3fF;kft w]/} slnnf] ca:yfdf v'jfpFbf ljiffn' k|s[ltsf x'G5g h:t} h} 3fF;, ux'F, ds}, h'g]nf], ds}r/L, :jL; Snf]e/, ;]tf] Snf]e/, /ftf] Snf]e/ cflb . oL 3fF;x? slnnf] cj:yfdf v'jfOof] eg] gfO{6]«6 gfds ljifsf] c;/ ub5{ . ljif nfUbf b]lvg] nIf0fx?  d'vj/Lkl/ ufFh el/g]  k]6 b'Vg], 56k6fpg]  ule{0fL afv|fn] ljiffn' 3fF; vfbf ue{ t'lxg] ;Defagf al9 x'g;S5  df+zk];L al9 v'DrLg]  yf]/} yf]/} lk;fa ug]{  b"wsf] dfqf 36fpg]  b]a]|kl§sf] e'8L km'n]sf] b]lvg] pkrf/ s;/L ug]{  ldyfOlng An'–@) gfds cf}iflw $) ld=ln=lbgsf] rf/k6s gzfaf6 ;'O{ lbg] .  t/n cf}iflwx? v'nfpg]
  • 29. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 29 cFu]/L, bz{glkkn,gLnf] km'Ng] uGw], wf]qm], cf?kft], /ftf] lzl/; vfPdf nfUg] ljif  d'v jl/kl/ ufFh el/g]  k]6 b'Vg], 5§k6fpg]  ule{0fL afv|fn] ljiffn' 3fF; vfbf ue{ t'lxg] ;Defagf a9L x'g;S5 .  df+zk];L a9L v'DrLg]  yf]/} yf]/} lk;fa ug]{  b'wfn' afv|f ePdf b"wsf] dfqf 36fpg]  b]a]|kl§sf] e'8L km'n]sf] b]lvg] pkrf/  k|lt ao:s afv|f # b]lv % ln6/ kfgL v'jfpg] .  k|lt ao:s afv|f vfgf ksfpg] t]n @%) ld=ln= sf b/n] v'jfpg] .  cldnf] !)) ld=ln= nfO{ cfwf ln6/ kfgLdf ld;fO{ k|lt ao:s afv|fnfO{ v'jfpg] .  @–% lrof rDrf DofUg]l;od ;Nkm]6 #)) ld=ln= kfgLdf ld;fO{ ao:s afv|fnfO{ v'nfpg] .
  • 30. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 30 *=5]/f}6L nuftf/ kftnf] kfgL h:tf] lb;f cfpg'nfO{ 5]/f}6L elgG5 . o:tf] cj:yfdf z/L/af6 w]/} dfqfdf kfgL lg:sf;g x'g] xF'bf ;dodf g} pkrf/ ug'{ k5{ . sf/0fx?  vfgf vfg] 7fFpm / jftfj/0fdf cfsl:ds kl/jt{g ePdf .  w]/} k|f]l6gldl>t vfB kbfy{ vfPdf .  ljiffn' 3fF; vfPdf .  cfGt/Ls k/hLlax?sf] sf/0f . pkrf/ s;/L ug]{  g]Anf]g kfp8/ / ;Nkmf au{sf cf}iflw;Fu} k|of]u ug]{ .  olb cfGtl/s k/lhlasf sf/0faf6 5]/f}6L nfu]sf] xf] eg] To;sf] nfuL cf}iflw v'nfpg] .  vf]/ j/Lkl/sf] jftfa/0f, e'O{– kfgL cfbLsf] ;/– ;kmfO{ / :jf:Yodf al9 hf]8 lbg] .  z/L/df kfgLsf] dfqf sd x'g] x'bf ;f]sf] nflu hLjghn agfO{ v'jfpg], hLjghn agfpbf %)) ld=ln kfgLdf ! lrof rDrf g'g / # lrof rDrf lrgL /fVg] .  ;fy} :yflgo kz' :jfYo k|fljlwssf] k/fdz{ / ;xof]u lng] .
  • 31. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 31 (= /f]uL tyf lg/f]uL afv|fx? aLr leGgtf s'g} klg afv|fdf ltgLx?sf] zf/Ll/s agfj6 ;Gt'lnt 5 / z/L/df s'g} lsl;dsf ljs[ltx? ge} ;Dk"0f{ c+ux?n] ug{' kg]{ sfo{ ;'rf? ?kn] ul//x]sf 5g eg] To:tf afv|fnfO{ xfdL :j:y afv|f eGb5f} . s'g} klg afv|fsf]] zf/Ll/s ;+/rgfdf ljs[lt k}bf x'g', z/L/sf c+ux?n] ug{'kg]{ sfd ;'rf? ?kn] gug{' / afv|fsf] c;fdfGo cj:yf b]lvG5 eg] To:tf afv|fnfO{ xfdL /f]uL afv|f eGb5f} . tn tflnsfdf :j:Yo / /f]uL afv|f aLrsf] leGgtfnfO{ k|:6ofO{Psf] 5 . lg/f]uL÷:j:Yo afv|fsf nIf0fx? /f]uL afv|fsf nIf0fx? ▪ :j:Yo afv|fsf] z/L/ km"lt{nf], cf“vf t]lhnf], rlDsnf] / rgfvf] x'G5 . ▪ sfg 7f8f] , 5fnf lrNnf] / g/d, y't'gf] /l;nf] -kl;gfsf yf]kf h:tf]_ b]lvG5, sfg tyf k'R5/ nuftf/ rnfO{/xg] x'G5 . ▪ afv|fn] 3f“;, k/fn /fd|/L vfG5, pu|fpg] k|lqmof ;fwf/0f rln/xG5, uf]a/df s'g} kl/jt{g cfp“b}g ▪ ;f; km]bf{ cfjfh aflx/ lg:sg' x'b}g . ;f; km]bf{ s'g} c;lhnf] dx;'; gePsf] . ▪ gf8Lsf] ult, tfkqmd tyf k]6sf] rfn ;fwf/0f x'G5 . ▪ ayfgaf6 cnu} a:g], lx8bf ;a} eGbf k5f8L /xg], emf]qmfpg] . ▪ y't'gf] ;'Vvf x'g], /f}+x? lhlu|· kg]{, 5fnf v;|f] / s8f x'g] sfg tnlt/ nqfpg], cf“vfaf6 cf“;' aufO{/xg] . ▪ vfg sd vfg] jf vfb} gvfg], gp3|fp“g], vf]Sg], 5]g]{ tyf lbzf df kl/jt{g -slxn] ;fx«f], lunf] tyf slAhot_ x'g] tyf g/fd|f] lsl;dsf] uGw cfpg] . ▪ lk;fa aGb x'g], sd jf al9 cfpg], lk;fasf] /+udf kl/jt{g x'g], lk;fa ubf{ afv|fn] b'v]sf] cg'ej u/] h:tf] nIf0f b]vfpg] . ▪ Zjf; k|Zjf; k|s[of rf“8f] rf“8f] x'g], gf8Lsf] ult, :jf; k|:jf; tyf tfkqmd ;fwf/0f x'g' kg]{ eGbf sd jf a9L x'g] cfbL .
  • 32. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 32 !)=k|d'v ;?jf /f]ux? afv|fsf d'Vo ;+qmfds /f]ux? / ltgLx?sf nIf0f tyf /f]syfd qm=;+ /f]usf] gfd nIf0f /f]syfd /f]uL kz'sf] lrq != vf]/]t - afv|fnfO{ PSsf;L Hj/f] cfpg] !)^– !)& l8= km= bfgfkfgL gvfg], d'v / v'/sf sfkdf ;–;fgf vl6/f cfpg], cf]7 / lha|f]df vl6/f cfpg], ¥ofn sf9g], ¥ofn 8f]/Lsf] cfsf/df e'O{ ;Dd nqg], lha|f] aflx/ lgsfNg], lx88'n ug{ g;Sg], ule{0fL afv|f ePdf t'lxg] - /f]u al9 b]lvg] 7fFpdf ^.^ dlxgfdf vf]/]t lj?4 vf]k nufpg], vf]/]t nfu]sf] dfpsf] b'w kf7f kf7LnfO{ vfg glbg] . vf]/]t /f]u nfu]sf] afv|f vl/b ul/ gNofpg], tyf To; k|sf/sf afv|f Ps csf]{ If]qdf k|j]z ug{ lgif]wf1f nufpg] . @= lk= lk= cf/= - 7'nf] Hj/f] cfpg] . - emf]lqmg] / gfs d'v ;'Vvf x'g] . - gfsaf6 l;+ufg / cf“vfaf6 kfgL aufp“g] . - luhf / cf]7df 3f“p b]lvg] . - Hj/f] cfPsf] !–@ lbg kl5 5]/f}6L ;'? x'g] . – lk= lk= cf/= /f]u la?4 EofS;Lg nufpg] -e]6g/L xl:ktn tyf kz' ;]jf lj1 s]Gb|df ;Dks{ /fvL_ . – d/]sf] afv|fnfO{ vf8n vgL uf8L lbg] . – lk= lk= cf/= sf] Zf+sf nfUgf ;fy glhs}sf] kz' ;]jf sfof{nodf va/ ug]{ .
  • 33. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 33 !!=k/hLlj ;fdfGotof k/hLlj eGgfn] csf{sf] e/df afFRg] eGg] a'lemG5 . s'g} k|f0fL of hLj h;nfO{ afFRgsf] nflu csf]{] k|f0fLsf] cfjZostf kb{5 To;nfO{ k/hLlj elgG5 . k/hLljnfO{ d'Vo @ efudf laefhg ul/Psf] 5 . !=cfGtl/s k/hLlj M @ afxo k/hLlj !!=!=cfGtl/s k/hLlj M afv|fsf] z/L/sf] leqL efudf -k]6, cfGb|f, sn]hf], kmf]S;f]_ a;]/ afv|fn] vfPsf] kf}li6s tTj / /ut r':g] ub{5 . cfGtl/s k/hLljx? laleGg ls;Ldsf x'G5g . tL dWo] s]lx k|d'v k/hLljx? o; k|sf/ /x]sf 5g . gfDn]÷df6] kl/ro M gfDn]÷df6], e]8f, afv|fdf klg nfUg] cfGtl/s k/hLlj xf] . of] k/hLlj g]kfnsf] h'g;'s} efudf klg kfO{G5 . of] /f]un] g]kfnsf cToflws afv|fnfO{ ;tfPsf] 5 . gfDn]÷df6]sf] hLjg rqm M  afv|fsf] sn]hf]df ao:s gfDn] x'G5 / ToxL c08f kf5{ .  c08f lkQ y}nL x'b} ;fgf] cfGb|df cfP/ uf]a/;u} ldl;O{ a:5g / afv|fn] lb;f ubf{ aflx/ lg:s5g .  lr:ofg ePsf] a]nf c08faf6 nfef{ eO{ z+v] sL/fdf l5b{5g / ljsl;t x'G5g .  z+v] sL/faf6 ljsl;t eO{ aflx/ lg:sG5g / ltgLx? 3f+;df 6f+l;P/ a:5g .  afv|fn] 3f+; vf+bf 6fF;LPsf] nfef{ klg vfG5g .
  • 34. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 34  Tof] nfef{ cfGb|fdf ljs;Lt eO{ /utåf/f sn]hf]df k'U5 / ao:s eO{ c08f kfg{ yfN5 . o;/L gfDn]sf] hLjg rqm k"/f x'G5 . gfDn] nfu]sf] nIf0f M  afv|f /fd|/L a9b}g .  3fF; /fd|f] ;+u vfb}g .  sf]vf psfl;b}g .  la:tf/} b'Anfpb} hfG5 .  df6f] rf65 .  cf+vfsf] sf]if ;]tf] x'G5 .  slxn] 5]5{ / slxn] uf]6f kg]{ x'G5 .  Rofk' ;'lgg ;S5 .  clGtddf xf8 5fnfdfq /xG5 . /f]syfd M  $÷$ dlxgfdf can]G8fhf]n @)) Pd=lh= cyjf km]ga]G8fhf]n !%) Pd=lh= gfds cf}ifwL !% s]=hL=sf] afv|fnfO{ ! 6]An]6 v'jfpg] .  aw'jf kfNg] .  z+v]sL/fnfO{ lgd"{n kfg{ sf]l;; ug]{ . cfGt/Ls k/hLjsf] pkrf/ / lgoGq0f ljlw M  afv|fsf] a8Sof}nf÷lb;fsf] lgoldt k|of]uzfnf kl/If0f u/fpg'kg]{ x'G5  l;kmfl/; ul/Psf cf}iflwx? aif{df # k6s v'jfpg] ug'{ k5{  k/hLlj af]Sg] dfWodx? h:t} z+v]ls/f, 9fk÷bnbnn] / a9tf lr;f] hldgdf a9L kfO{g] x'Fbf To:tf] 7fFpdf afv|fnfO{ r/fpg n}hfg' x'b}g  k/fn v'jfpg} kg]{ xf] eg] wfg yGSofPsf] sDtLdf ^ dlxgf ePkl5 dfq To:tf] k'/fgf] k/fn v'jfpg'k5{ .
  • 35. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 35 !@=uf]nf] h'sf 3/kfn'jf afv|fdf cg]s k|sf/sf uf]nf h'sfx? kfO{G5g . ;a} k|sf/sf uf]nf h'sfx? afv|fsf] :jf:Yosf] nflu xflgsf/s x'G5g . oL h'sfx? nfdf / uf]nfsf/ x'g] ePsf]n] logLx?nfO{ uf]nf] h'sf elgG5 . s'g} h'sfx? k]lG;n hlt df]6f x'G5g eg] s'g} wfuf] hlt kftnf] x'G5g . s'g} h'sfx? vfnL cf“vfn] b]Vg g;lsg] x'G5g . uf]nf] h'sfnfO{ b'O{ pk;d"xdf af“8g ;lsG5 !_ ;fgf] uf]nf] h'sf @_ 7"nf] uf]nf] h'sf !_ ;fgf] uf]nf] h'sf oL h'sfx? afv|fsf] k]6df, ;fgf] cfGb|fdf jf kmf]S;f]df a:5g . t/ ;a} k|sf/sf ;fgf uf]nf h'sfsf] hLjg rqm k'/f x'gsf] nflu gfDn]sf] h:tf] s'g} dWojtL{ cf>ostf{sf] cfjZostf kb}{g . h'sfsf] hLjg rqmM hgfj/sf] k]6 / cfGb|fdf jo:s h'sfx? x'G5g . kf]yL h'sfn] hgfj/sf] kfrg gnL leq c;+Vo km'n kfb{5, h'g uf]a/ ;+u} afv|fsf] zl// aflx/ lg:sG5g . pko{'Qm jftfj/0f kfPsf] v08df oL km'nx? nfef{df kl/0ft x'G5g . nfef{x? ljleGg cj:yf kf/ ub}{ glhs}sf 3f“;kftdf 6f“l;G5g . afv|fn] 3f“;kft vf“bf jf o:tf nfef{ ePsf] uf]a/af6 b'lift ePsf] dfpsf] y'gaf6 kf7f kf7Ln] b'w r':bf oL nfef{x? afv|fsf] k]6df k'Ub5g . afv|fsf] k]6df k'u]sf oL nfef{x? s]xL kl/jt{g kZrft jo:s eO{ afv|fsf] kfrggnLdf km'n kfb{5g . ;fgf] uf]nf] h'sfsf] k|sf]k e]8f÷afv|fdf al9 b]lvG5 / ;fgf pd]/sf afv|fx? al9 k|efljt x'G5g .
  • 36. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 36 nIf0fM  afv|fn] 5]g]{, c?rL x'g], afv|f sdhf]/ x'b} hfg] .  h'sfn] /ut r';]sf] sf/0f /Qm cNktf x'g] / cf“vfsf] sf]if lkmSsf u'nfaL x'g' kg]{df ;]tf] jf lkmSsf kx]nf] x'g] .  s'g} s'g} afv|fsf] Rofk' d'lgsf] 5fnfdf kfgL hd]/ ;'lgg ;S5 . 7"nf] uf]nf] h'sf jo:s h'sf afv|fsf] ;fgf] cfGb|fdf /xG5 . jo:s afv|fnfO{ eGbf ;fgf] pd]/sf afv|fx?nfO{ o;n] a9L c;/ ub{5 . nIf0f  zf/Ll/s a[l4 tyf ljsf; sd x'g]  afv|f sdhf]/ x'b} hfg] .  /f}+ 7f8f / 5fnf km';|f] x'g] .  ;'?df afv|fn] 5]g]{ / kl5 uP/ afv|fnfO{ slAhot x'g ;Sg] .  k]6 km'Ng], afv|f nDk;f/ k/]/ ;'lt/xg] / b"w gvfg] . /f]syfd  afv|fnfO{ lgoldt ?kdf cf}ifwL v'jfpg] .  olb dfp afv|fnfO{ c;/ k'¥ofPsf] 5 eg] aRrfnfO{ dfp;+u n;k; ug{ glbO{ afv|fsf] pkrf/ ug]{ .  afv|f a:g] 7fpF ;kmf;'U3/ /fVg] .
  • 37. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 37 !#= lkmQ] h'sf kl/ro lkmQ] h'sf nfdf], RofK6f] v08 v08 k/]sf] ;]tf] jf xNsf kx]nf] /+usf] x'G5 . k|foM of] afv|fsf] cfGb|fdf a:5 . slxn] sfFxL afv|fx?sf] uf]a/;“u} lkmQ] h'sfsf] v08x? aflx/ cfpg] ub{5 . hLjg rqm lkmQ] h'sfnfO{ hLjg rqm k"/f ug{ b'O{ lsl;dsf] cf>obftfsf] cfjZostf kb{5 . hjfg lkmQ]h'sfx? dWojtL{ cf>obftfdf kfgLsf] y}nLsf] ?kdf x'G5 eg] jo:s lkmQ]h'sf d'Vo cf>obftfdf s'g} c;/ lagf /x]sf] x'G5 . lu8÷kmgkmg] /f]u s] xf] < of] lkmQ] h'sfsf] sf/0faf6 e]8f÷afv|fdf b]lvg] ;d:of xf] . lkmQ] h'sfsf c08fx? s's'/, :ofn, Ajf;f], dflg;sf] lb;faf6 3f“;kftdf n;k; x'G5g . olb afv|fn] To:tf] 3fF;kft vfP eg] c08fx? afv|fsf] cfGb|fdf k'u]/ km'65g / nfef{df kl/0ft x'G5g / nfef{n] l;:6 agfpg yfNb5 . obL tL l;:6 e]8f÷afv|fsf] lubLdf k'u]df ltgn] lubL jl/kl/sf tGt'x? gi6 ug]{ x'gfn] kmgkmg] /f]u nfUb5 . nIf0fx?  e]8f afv|fx? 6fpsf] Psflt/ 9NsfP/ kmgkmgL 3'Db} lx8g] .  af/Daf/ g/fd|f] u/L s/fpg] .  rSs/ nufP/ 3'Dg] .
  • 38. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 38  6fpsf] prfnL /fVg] .  d'5f{ kg]{ .  lkm+h sf8g] .  sDd/df kIf3ft eO{ k5f8Lsf] efu p7fpg g;Sg] .  olb l;:6sf] c;/ cf“vfdf k/]df afv|f cGwf] x'g] . /f]syfd  $÷$ dlxgfdf cfGtl/s k/lhjL la?4 e]8f afv|fnfO{ cf}ifwL v'jfpg] .  v;L sf6bf e]l6Psf kfgLkmf]sf -l;:6_ s's'/nfO{ vfg glbg] . To;nfO{ uf8g] jf hnfpg] .  e]8f afv|fdf /f]syfdsf] nflu s's'/nfO{ #÷# dlxgfdf cf}ifwL v'jfpg] .  lgoldt uf]a/ kl/If0f u/L /f]syfd ug]{ .  dflg;df ;g]{ lkmQ] h'sfaf6 aRgsf] nflu /fd|f];“u ksfPsf] df;' dfq vfg] .  dflg;sf] lbzf ePsf] 7fp“df afv|fx?nfO{ rg{ glbg] . !$=jfxo k/hLljsf] pkrf/ tyf lgoGq0f ug]{ pkfox? M afv|fsf] aflx/L z/L/df /x]/ /ut r':g], 5fnfdf 6f]s]/ 3fp kfg]{ / afv|fdf ljleGg y/Lsf /f]u pTkGg u/fO{ cfÇgf] hLjg lgjf{x ug]{ k/hLljnfO{ afxo k/hLlj elgG5 . s'g} afxo k/hLljn] cfkm} afv|fdf /f]u pTkGg u5{g eg] s'g}n] cGo /f]uL afv|faf6 lg/f]uLdf /f]u ;fg]{ sfd ub{5g .  afv|fsf] vf]/sf] lgoldt ;/;kmfO{ x'g'{k5{  ljleGg l;kmfl/; ul/Psf cf}iflwx? ld;fOosf] kfgLn]
  • 39. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 39 g'xfO{lbg] jf aif{sf] @ k6s 8'afpg]  a'|;n] /f} sf]/Llbg] ugf{n] klg k/hLljsf c08f / ao:s lgoGq0f ug{ ;3fp k'U5 h'd|fM h'd|f afv|fdf nfUg] Ps lsl;dsf] k/hLlj xf] . h'd|fsf] ^ j6f v'§f x'G5g / afv|fsf] /f}+ w]/} ePsf] efusf] 5fnfdf 6f“l;P/ /ut r';L afv|fnfO{ sdhf]/ agfp5g . h'd|fsf] Ps hf]8f efn] kf]yLn] @,@),))) ;Dd ;Gtfg pTkfbg ug{ ;S5g . h'd|fsf] km'naf6 aRrf lg:sg !& lbg nfU5 . lsgf{M afv|fsf] z/L/sf] aflx/L efudf /x]/ /ut r':g] k/hLlj xf] . lsgf{n] afv|fsf] /ut r';]/ sdhf]/ agfp“g'sf ;fy} /f]uL afv|faf6 lg/f]uL afv|fdf /f]u ;f5{ . lsgf{sf] hLjg rs|M lsgf{sf] c08f, nfef{, lgDkm -;fgf] cj:yfsf] lsgf{_ / jo:s ul/ rf/ cj:yf x'G5g . kf]yL lsgf{ afv|fsf]] z/L/df g} x'“bf efn] nfU5 . clg afv|fsf] z/L/af6 e"“O{df v:5 / c08f kf5{ / kf]yL d5{ . c08f af6 @–!) xKtfdf nfef{ aG5 . nfef{ afv|fdf 6f“l;O{ /ut r':g yfN5 To;kl5 lgDkm -;fgf] cj:yfsf] lsgf{_ df kl/0ft x'G5 . s]xL lbgkl5 lgDkm jo:s aG5 To;kl5 efn] nfU5 / kf]yL e'“O{df v;L km'n kf5{ / kf]yL lsgf{ d5{ s]xL ;do kl5 km'naf6 nfef{ lg:sG5g . o;/L lsgf{sf] hLjg rqm rln/xG5 . p“lkofM p“lkof Ps k|sf/sf] afxo k/hLlj xf] . o:n] afv|f nufot dflg;nfO{ klg ;tfp“5 . p“lkof afv|fdf 6f]Sg] a]nfdf dfq afv|fsf] z/L/df hfG5 . c? a]nf 3/ jf vf]/sf]] c“Wof/f] / w'nf]df a:5g . p“lkofn] hLjg e/df $))–%)) km'n kf5{ . km'naf6 aRrf lg:sg b'O{ xKtf nfU5 t/ udL{ ;dodf cem l5§} aRrf lg:sg ;S5 .
  • 40. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 40 n'tf]M n'tf] Ps k|sf/sf] z'Id k/hLlj xf] . o:fn], e]8f÷afv|fsf ;fy} cGo hgfj/x? / dflg;nfO{ ;d]t ;tfp“5 . n'tf]sf] ls6f0f' /f}+ sf] km]baf6 leq k;]/ /ut r';L cfÇgf] hLjg lgjf{x u5{g h:n] ubf{ 5fnfdf /ut cfpg] kfk|f pKsg], lrnfpg] x'G5 . h'd|f, plkof, lsgf{, n'tf] nfu]sf] s;/L yfxf kfpg] <  5fnf / /f}+ v;|f] / lhªl/∙ b]lvG5 .  5fnfdf 6f+l;Psf] b]lvG5, 5fnfdf lnvf b]lvG5 .  afv|fn] w]/} sGofp+5g ;fy} /f} em5{ .  afv|f b'Anf] b]lvG5 . /f]syfdM  afv|fx? km/s km/s u/]/ af+Wg] .  vf]/ agfp+bf pHofnf] agfpg]  vf]/ ;kmf /fVg] .  lg/Gt/ jfxo k/hLljsf] cf}ifwL nufO{lbg] .
  • 41. afv|fkfng M s[ifsx?sf nflu xft]–k':ts -kz' :jf:Yo tflnd tyf k/fdz{ ;]jf_ Page 41 !%=clen]v s'g} s'/f nfdf] ;do ;Dd gla;L{of]; eg]/ at{dfgdf ePsf lqmofsnfkx?sf] lnlvt ljj/0fnfO{ clen]v cyjf /]s8{ elgG5 . lsg clen]v /fVg] -clen]v /fVgfn] x'g] kmfObfx?_M  la;]{sf s'/f ;Demfp+5 .  at{dfgdf ePsf] s'/f laut ;Dd :yfO{ /xG5 .  cfGtl/s k/hLljsf] /f]syfdsf] nflu cf}iflw v'jfpg ;xof]u u5{  s'g ;dodf s'g afv|fnfO{ s] ePsf] lyof] / s] ul/Psf] lyof] eGg] yfxf kfpg ;lhnf] x'G5 .  s;}n] cfkmgf] afv|fsf] af/]df hfGg rfx]df b]vfpg ;lhnf] x'G5 .  s'g df};ddf s'g ;d:of al9 cfp5, yfxf kfpg ;lsG5 . /]s8{ s;/L /fVg] < /]s8{ /fVg] cfkmgf cfkmg} tl/sfx? x'G5g . d'Vo ul/ s'g p2]Zosf nflu /]s8{ /fVg] Tolx cg';f/sf] kmf/d tof/ ul/ /fVg] ul/G5 . !^ ljleGg k|sf/sf /f]ulj?4 lbOg] vf]ksf gfd / dfqf dlxgf /f]u dfqf÷k|lt k"0f{ jo:s afv|fsf nflu dfqf÷kf7f–kf7L ev{/sf] jo:ssf nflu hgj/L – k]ma|'c/L ‑ df3 ;LkLkL )=@ ld=ln= ‑ 5fnfdf ;"O{ lbg] )=@ ld=ln= ‑5fnfdf ;"O{ lbg] k]ma|c/L – dfr{ ‑kmfNu'g kLkLcf/ !=) ld=ln=÷df;' jf ‑5fnfdf ;"O{ lbg] !=) ld=ln=÷df;' jf ‑5fnfdf ;"O{ lbg] dfr{ – clk|n ‑r}t lakm/ (Pox) ;"O{sf] k|of]u u/L g/d df;'df ;"O{ nufpg] ;"o{sf] k|of]u u/L g/d df;'df ;"O{ nufpg] clk|n – d] ‑j}zfv OG6]/f]6f]lS;ldof % ld=ln= ‑ 5fnfdf ;"O{ nufpg @=% ld=ln= ‑5fnfdf ;"O{ nufpg] clk|n – d] ‑j}zfv vf]/]t (FMD) @ ld=ln= ‑5fnfdf ;"O{ nufpg] nufpg] ! ld=ln= ‑ 5fnfdf ;"O{ nufpg]