SlideShare a Scribd company logo

Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress

•
•
A
Atheeqa

Mengkaji tahap kepuasan terhadap kualiti perkhidmatan bas ekspress di Jerteh

Education
1 of 99
Download to read offline
BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 PENGENALAN Pengangkutan awam sudah pasti memainkan peranan yang penting dalam mengangkut penumpang ke tempat kerja atau ke tempat-tempat yang mereka kehendaki, dan yang lebih penting, untuk mengurangkan kesesakan lalu lintas. Sistem pengangkutan awam merupakan kaedah yang paling berkesan untuk ramai orang bergerak dari satu tempat ke sesuatu tempat yang lain, terutamanya di kawasan bandar atau bandar padat. Pengangkutan awam adalah salah satu komponen teras untuk menyokong kemampanan pertumbuhan daripada pusat bandar. Perkhidmatan bas, khususnya, menyediakan fleksibiliti yang besar dalam memenuhi permintaan untuk pengangkutan awam. Dalam banyak negara-negara membangun seperti Malaysia, Indonesia dan Thailand, bas adalah satu-satunya pilihan majoriti penduduk dan merupakan salah satu pengangkutan awam yang aktif di kawasan bandar. Malaysia mempunyai tiga mod pengangkutan iaitu darat, air dan udara. Mod pengangkutan darat meliputi jalan raya, jalan tidak berturap dan sebagainya. Rangkaian jalan raya di Malaysia adalah luas, iaitu meliputi 63.445 kilometer. 1,630 kilometer daripadanya terdiri daripada lebuhraya. Mod utama pengangkutan di Semenanjung Malaysia termasuklah bas, keretapi, feri, bot, kereta dan kapal terbang melalui jalan udara, darat dan air. Pelbagai usaha yang telah dijalankan oleh pihak kerajaan untuk mempopularkan pengangkutan awam dalam kalangan masyarakat. Objektif ini hanya boleh dicapai sekiranya masyarakat yang berada di bandar menggunakan pengangkutan awam sebagai mod utama mereka pengangkutan. Walau bagaimanapun, ia bukan satu perkara yang mudah. Realitinya adalah hanya 5 peratus daripada rakyat Malaysia menggunakan pengangkutan awam di seluruh negara (Syed Hamid, 2013). Terdapat peningkatan penggunaan mod awam pengangkutan seperti kereta api komuter, bas ekpress, bas mini, teksi. Walau
2 bagaimanapun, masih berlaku masalah kekurangan pengguna menggunakan pengangkutan awam, berbanding menggunakan kenderaan sendiri (Rozmi, 2012). Dalam konteks Malaysia, perkhidmatan pengangkutan awam seperti bas ekpress telah menjadi sistem pengangkutan utama di Sabah, Sarawak dan Semenanjung Malaysia. Malah, pengurangan pergantungan kepada kenderaan bermotor adalah salah satu elemen penting dalam pengurusan alam sekitar bandar (Abd Rahim & Nor Ghani, 2006). Hampir setiap bandar di setiap negeri di negara Malaysia mempunyai rangkaian perkhidmatan bas ekspres yang mempunyai terdiri daripada pelbagai arah destinasi yang ingin dituju oleh penumpang bas tersebut. Akta Lembaga Pelesenan Kenderaan Perdagangan 1987 telah mendefinisikan bas ekspres sebagai bas yang digunakan untuk membawa penumpang menggunakan tambang yang berasingan untuk sesuatu destinasi yang dituju. Perkhidmatan bas ekspres juga beroperasi mengikut jadual tetap, melalui laluan yang diberikan, tambang bas yang terkawal (Fauziah Hassan, 1994). Perkhidmatan bas ekspres disediakan oleh kerajaan sebagai perkhidmatan pengangkutan penting kepada pengguna. Bagi kebanyakan bandar besar di Malaysia, umpamanya Johor Bharu, Pulau Pinang, Kuala Terengganu, Kota Bharu dan sebagainya pilihan pengangkutan untuk penduduk adalah terhad, dan hanya bergantung kepada beberapa jenis pengangkutan sahaja. Jenis pengangkutan tersebut antaranya ialah kenderaan persendirian seperti kereta, dan pengangkutan awam yang terdiri daripada bas dan teksi (Haryati Shafii & Sharifah Meryam Shareh Musa, 2008). Negara kita banyak ketinggalan berbanding dengan negara-negara maju yang lain seperti Jepun, Amerika Syarikat, Britian, United Kingdom dan sebagainya. Pilihan pengangkutan awam di negara mereka lebih banyak dan pelbagai. Ada sesetangah pengangkutan awam yang terdapat di negara mereka tidak terdapat di negara Malaysia. Antaranya ialah keretapi bandar yang terdapat di permukaan dan di bawah tanah. Dalam membangunkan sesebuah bandar, penggunaan kenderaan awam dan kenderaan persendirian adalah penting. Namun, pergantungan yang tinggi terhadap kenderaan persendirian seperti motosikal dan kereta akan memberi implikasi yang negatif dari segi penggunaan sumber tenaga, contohnya fosil yang dibakar oleh enjin kenderaan
3 boleh mendatangkan dan meningkatkan pencemaran udara dan seterusnya memberi impak negatif kepada persekitaran. Masalah kesesakan lalu lintas yang dialami oleh penduduk di bandar tidak seharusnya dibiarkan berterusan. Ini kerana kesesakan lalu lintas boleh memberi gangguan kepada persekitaran dan psikologi manusia (Aiken et al., 1982). Di bandar, sebahagian besar penyediaan kemudahan awam adalah untuk memenuhi permintaan pengguna untuk bergerak dari satu tempat kepada satu tempat yang lain. Antaranya adalah untuk menghubungkan pengguna ke tempat bekerja, pusat perkhidmatan, sekolah, institut pengajian, tempat membeli belah dan sebagainya. Penyediaan mod pengangkutan yang pelbagai, adalah untuk memberi peluang kepada masyarakat memilih mod pengangkutan yang lebih mesra pengguna, selamat, selesa dan ekonomik. Pengangkutan juga dilihat sebagai pemangkin yang mampu melonjakkan pembangunan ekonomi ke tahap yang lebih tinggi (Abd Rahim Md Noor & Nor Ghani Md Nor, 2006). Oleh itu, penilaian ke atas tahap kepuasan orang ramai terhadap kualiti pengangkutan bas ekpress perlu dinilai. Salah satu faktor yang paling penting secara langsung mempengaruhi tahap kepuasan penumpang adalah kualiti perkhidmatan (Ang et al., 2006). Sementara itu, Malaysia secara aktif menyediakan infrastruktur pengangkutan awam yang cekap dan berkesan untuk menarik minat rakyat setempat untuk menaiki bas ekpress. Walaubagaimanapun, keyakinan orang ramai terhadap perkhidmatan pengangkutan awam sering tergugat apabila pengangkutan awam seperti bas ekpress sentiasa terganggu dengan insiden kemalangan akibat daripada kecuaian pemandu bas. Contoh kemalangan bas ekpress yang berlaku pada tahun 2017 membabitkan sebuah bas ekpress dari perjalanan Kuala Lumpur menuju ke Butterworth, Pulau Pinang pada 27 Mac 2017 (Sinar Harian, 2017). Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD) memberikan tumpuan utama kepada pengusaha bas di mana pengendali bas diberikan kontrak insentif untuk meningkatkan kualiti perkhidmatan. Proses perubahan telah dibangunkan untuk menyediakan perkhidmatan pengangkutan awam yang melibatkan pihak berkepentingan. Pengangkutan awam juga haruslah dilindungi dengan lesen dan permit yang sah. Pengurusan perkhidmatan pengangkutan awam yang baru akan
4 mengetatkan peraturan dari segi harga tambang dan rangkaian perjalanan (Azmi bin Abdul Aziz & Nor Fanim, 2012). Sistem pengangkutan juga diberi penekanan yang penting di dalam Rancangan Struktur Kuala Terengganu (2006). Penekanan tersebut adalah bertujuan untuk meningkatkan tahap kemudahsampaian melalui sistem perhubungan dan penyediaan pengangkutan awam merupakan objektif nombor 8 di dalam objektif pembangunan Kuala Terengganu (Rancangan Tempatan Daerah Kuala Terengganu 2005-2020). Melalui sistem yang bersistematik dan moden, pengangkutan awam boleh menyumbang kepada pertumbuhan ekonomi dan memberi pulangan balik kepada pendapatan negara. Kaedah yang telah digunapakai untuk mengukur keberkesanan pengangkutan awam di Malaysia perlu diubah, kerana viability pengangkutan awam tidak dapat diukur melalui perolehan keuntungan dari operasi pengangkutan awam. Seringkali kedengaran alasan daripada pengusaha bas, berkenaan dengan frekuensi pengangkutan awam yang tidak kerap di sesetengah lokasi perbandaran kerana laluan tersebut tidak menguntungkan. Walhal laluan tersebut sentiasa dilalui kenderaan peribadi, menunjukkan wujudnya pergerakan orang ramai di kawasan terbabit. Oleh itu wajar untuk petujuk KPI (petunjuk Prestasi Utama) diperkenalkan bagi mengukur keberkesanan pengangkutan awam, dan untuk mengesan bahagian weakest link yang mana yang patut diberi perhatian mendalam (Cadangan Penambaikan SPAD). Kerajaan juga telah meletakkan pengangkutan awam bandar sebagai salah satu Bidang Keberhasilan Utama Negara (NKRA) untuk memudahkan mobiliti rakyat bagi menjalankan aktiviti harian. Kemudahan pengangkutan awam yang baik mampu meningkatkan produktiviti dan mengurangkan masalah kesesakan lalu lintas. Kualiti perkhidmatan bas boleh diukur menggunakan konsep Indeks Kualiti Perkhidmatan Bas atau Bus Service Quality Index (BSQI) yang dibina berdasarkan aspek sepertipurata masa menunggu, purata bilangan penumpang bagi setiap bas, suhu dalam bas dan kelajuan. Dalam sektor pengangkutan awam yang tidak begitu menguntungkan ini, satu daripada langkah kerajaan untuk meningkatkan KPI ialah dengan menghulurkan bantuan dalam bentuk dana. Bagaimanapun, di samping membantu, penunjuk produktiviti syarikat bas juga perlu dipantau. Dalam sektor pengangkutan bas, produktiviti pemandu dan staf lain boleh dikira melalui kaedah
5 mudah seperti jumlah jam bekerja dalam sebulan, kekerapan mengambil cuti sakit, bilangan hari ponteng, dan jumlah kilometer perjalanan setiap pemandu bagi sehari atau menggunakan kaedah yang lebih terperinci seperti Indeks Produktiviti Pelbagai Faktor atau Multi-Factor Productivity Index (MFPI). Dasar pengangkutan boleh mendatangkan kesan positif kepada ekonomi dan sosial dan kesan positif kepada alam sekitar. Menurut kajian Strategi Komuniti untuk Mobiliti Mampan, Suruhanjaya Komuniti Eropah (1992), "pengangkutan mampan" berfungsi untuk memenuhi peranan ekonomi dan sosial di samping mendatangkan kesan negatif kepada alam sekitar melalui pembebasan gas berbahaya dari asap kenderaan. Laporan itu mengenalpasti isu-isu kritikal yang berkaitan dengan pencemaran dan bunyi standard, saiz trak dan berat badan, had laju, penggunaan tenaga, penggunaan tanah, kesesakan, dan risiko yang wujud dalam mengangkut barang-barang berbahaya, dan langkah-langkah yang boleh mengambil kira lebih baik daripada kos luaran pengangkutan. Matlamat utama yang ingin dicapai adalah untuk meningkatkan mod pengangkutan yang lebih mesra alam. 1.2 MATLAMAT KAJIAN Matlamat bagi kajian ini adalah mengenalpasti sistem sedia ada perkhidmatan bas ekpress. Selain itu, untuk mengetahui tahap kepuasan pengguna yang menggunakan perkhidmatan bas ekpress dalam memenuhi tahap kepuasan mereka sebagai pengguna iaitu dari segi perkhidmatan, keselamatan dan keselesaan. Selain itu, kajian ini dijalankan bagi mengenal pasti lebih terperinci faktor utama yang mempengaruhi kadar kemalangan bas ekpress di samping mengetahui garis panduan dan penambaikan yang dilakukan oleh pihak bertanggungjawab untuk pengurangan kadar kemalangan bas ekpress.
6 1.3 OBJEKTIF KAJIAN Kajian ini dirangka untuk meninjau tahap kepuasan pengguna bas ekpress yang menggunakan perkhidmatan bas ekpress di Stesen Bas Pekan Jerteh. Objektif utama bagi kajian ini adalah seperti berikut: i. Mengenalpasti sistem operasi sedia ada perkhidmatan bas ekpress di Terminal Bas Jerteh. ii. Mengenalpasti sejauhmanakah tahap kepuasan pengguna di dalam aspek perkhidmatan, keselesaan dan keselamatan. iii. Meneliti faktor utama yang mempengaruhi kadar kemalangan bas ekpress. iv. Mengkaji garis panduan dan penambaikan untuk mengurangkan kadar kemalangan bas ekpress. 1.4 PERMASALAHAN KAJIAN Stesen Bas Jerteh merupakan salah satu kawasan yang dipertanggungjawabkan bagi menyediakan sistem pengangkutan bas di kawasan Pekan Jerteh yang berada di dalam daerah Besut. Stesen bas ini menyediakan pelbagai perkhidmatan bas ekpress antaranya ialah Sani Express, Adik- Beradik Ekpress, Perdana Ekpress dan banyak lagi. Apabila penggunaan bas ekpress semakin pesat di Stesen bas Jerteh, pihak bertanggungjawab seperti Majlis Daerah Besut (MDB) telah memperluaskan kawasan stesen bas Jerteh yang turut dipanggil sebagai Jerteh Souq. Di Jerteh Souq ini, penumpang disediakan pelbagai kemudahan seperti medan selera, kedai runcit, tandas awam dan kedai menjual pakaian. Malahan, kawasan stesen bas ini turut menjadi tarikan penduduk setempat pada setiap hari Khamis. Hal ini demikian kerana di tingkat bawah stesen bas ini, terdapatnya tapak pasar tani yang menjual pelbagai makanan, barangan, pakaian dan sebagainya.
7 Namun begitu, beberapa isu yang melibatkan kepuasan pengguna telah timbul sejak beberapa tahun yang lalu dan masalah ini dilihat masih belum berpenghujung. Antara isu yang melibatkan kepuasan pengguna adalah dari segi tahap keselamatan, perkhidmatan dan keselesaan penumpang. Berdasarkan pembacaan melalui media sosial dan surat khabar, acap kali kedengaran kemalangan yang membabitkan bas ekpress. Malahan angka yang terkorban mencatatkan jumlah yang banyak. Sebagai contoh, kes terdahulu pada Disember 2009 di Ipoh, Perak, yang membabitkan bas ekpress Sani yang mengorbankan sebanyak 10 orang nyawa. Bas Transnasional remuk dan mengorbankan sebanyak 2 nyawa selepas bertembung dengan sebuah treler di Kilometer 31, Jalan Kuantan- Maran pada Mei 2009. Selain itu, baru-baru ini pada 27 MAC 2017, berlaku satu kemalangan membabitkan sebuah bas ekpress dalam perjalanan dari Kuala Lumpur ke Butterworth apabila bas berkenaan terbabas selepas dikatakan mengelak seekor binatang di kilometer 151.9 di Lebuhraya Utara Selatan berhampiran susur keluar Bukit Tambun. Berdasarkan kemalangan-kemalangan bas ekpress yang pernah berlaku, jelas menunjukkan bahawa keselamatan penumpang mempengaruhi tahap kepuasan pengguna terhadap sesuatu perkhidmatan bas ekpress. Ramai penumpang mengadu bahawa sesetengah bas ekpress dipandu secara laju oleh sesetengan pemandu bas ekpress. Selain daripada masalah keselamatan yang melibatkan penumpang, melalui pembacaan yang dibuat oleh penyelidik dari laman sesawang juga timbul isu terhadap tahap keselesaan bas ekpress yang juga kurang memuaskan. Menurut pemerhatian yang telah dibuat, kebanyakan penumpang menyatakan rasa kurang berpuas hati mereka dari beberapa aspek keselesaan antaranya adalah mengenai tempat duduk yang sempit, pendingin hawa tidak berfungsi baik, bas kurang bersih dan layanan dari kakitangan semasa dalam bas ekpress juga agak mengecewakan.
8 Disebabkan stesen bas Jerteh menyediakan perkhidmatan bas ekpress yang menyediakan perkhidmatan bas ekpress kepada penduduk setempat, adalah sangat wajar jika pihak bas ekpress mahupun pihak stesen bas menyediakan perkhidmatan yang lebih baik dari aspek keselamatan, keselesaan dan sebagainya. Secara tidak langsung perkhidmatan yang cekap, selesa dan selamat akan menjadikan bas ekpress sebagai pengangkutan awam yang menjadi pilihan pengangkutan utama penduduk. Oleh yang demikian, penyelidik berminat untuk mengetahui dengan lebih lanjut lagi tentang tahap kepuasan pengguna bas ekpress Stesen Bas Jerteh. Berikut merupakan beberapa persoalan yang perlu dijawab dalam kajian ini. 1.5 PERSOALAN KAJIAN Beberapa persoalan cuba dijawab dalam kajian ini adalah seperti berikut: i. Apakah sistem yang dijalankan terhadap perkhidmatan bas ekpress di Terminal bas Jerteh? ii. Apakah tahap kepuasan pengguna terhadap perkhidmatan bas ekpress dari segi aspek perkhidmatan, keselesaan dan keselamatan. iii. Apakah faktor utama yang mmepengaruhi kadar kemalangan semasa mebggunakan perkhidmatan bas ekpress di Stesen Bas Jerteh? iv. Bagaimanakah garis panduan dan penambaikan yang dijalankan mampu mengurangkan kadar kemalangan bas ekpress? 1.6 DEFINISI KONSEPTUAL Konsep-konsep utama dalam kajian ini perlu perincian yang mendalam untuk menerangkan secara jelas tentang kepentingannya di dalam kajian ini. Konsep utama yang jelas juga akan membantu penyelidik serta pembaca untuk memahami maksud dan ciri-ciri konsep berkenaan yang menjadi teras kepada kajian ini. Terdapat empat konsep utama yang akan dijelaskan adalah pengangkutan awam, bas ekpress, konsep pengguna dan kepuasan pengguna.
9 1.6.1 Pengangkutan Awam Pengangkutan merupakan salah satu alternatif dalam sistem perhubungan di dunia. Ia dianggap sebagai nadi penggerak dan pendapatan bagi sesetengah masyarakat. Pembangunan sesuatu tempat berkait rapat dengan sistem pengangkutan (Siti Faridah Binti Mohd Sunif, 2011). Di Malaysia, sistem pengangkutan awam merupakan aspek terpenting di dalam sistem perhubungan sama ada bagi masyarakat bandar mahupun luar bandar. Pengangkutan merujuk kepada kenderaan yang membawa seseorang atau sesuatu dari satu tempat ke satu tempat yang lain dan biasanya ia membawa dengan jarak yang jauh berbanding jika berjalan kaki. Pengangkutan ini bertujuan bagi memudahkan sistem perhubungan masyarakat sama ada di kota mahupun di desa. Pengangkutan awam boleh dianggap sebagai alternatif pengangkutan moden yang berdaya saing ke mod pengangkutan persendirian yang mempunyai beberapa ciri- ciri ketepatan masa, kekerapan perjalanan dan menarik minat penumpang (Syahriah Bachok et.al, 2015). Pengangkutan merupakan satu keperluan asas dalam kehidupan semua orang, sama ada secara persendirian ataupun awam. Pengangkutan mampu memberikan kesempurnaan dan peningkatan kepada kualiti hidup seharian. Pengangkutan awam merupakan salah satu alternatif dalam pemilikan kenderaan sendiri. Selain membantu mengurangkan kos sara hidup dalam membayar pinjaman kenderaan dan kenaikan harga minyak, ia juga mampu menyelamatkan alam sekitar dengan penjimatan tenaga dan pengurangan kepada penggunaan bahan api fosil. Pengangkutan awam juga merupakan pengangkutan yang disediakan oleh pihak awam yang digunakan oleh orang ramai dan dikenakan bayaran. Pengangkutan awam biasanya dikawal sebagai pengangkutan umum dan biasanya dikonfigurasi untuk menawarkan perkhidmatan berjadual dalam laluan tetap tanpa penempahan. Kebanyakan penumpang transit bergerak dalam lingkungan kawasan tempatan di antara rumah mereka dan tempat kerja, beli-belah atau pendidikan.
10 Perancangan dan operasi pengangkutan awam biasanya merangkumi lima aktiviti asas iaitu reka bentuk laluan rangkaian perjalanan, jadual perjalanan, penjadualan kenderaan, penjadualan staf dan pekerja dan akhir sekali ialah pemantauan masa dan kawalan perkhidmatan bas tersebut. 1.6.2 Bas Ekpress Berdasarkan beberapa pembacaan yang dibuat, penyelidik mendapati bas ekpress membawa maksud pengangkutan awam yang menjalankan operasi tetap dan berterusan mengikut destinasi yang ingin dituju oleh penumpang. Bas ekpress boleh didefinisikan sebagai bas yang berulang-alik di sepanjang laluan yang dibenarkan oleh Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD). Bas ini bergerak mengikut jadual perjalanan yang teratur dan kadar tambang yang berbeza mengikut destinasi, untuk membawa penumpang ke destinasi yang ingin dituju Panduan Dasar Pelesenan Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD). 1.6.3 Pengguna Pengguna dapat diumpamakan sebagai mana-mana individu atau masyyarakat yang menggunakan mana-mana perkhidmatan di Malaysia. Pengguna adalah semua individu yang menggunakan barangan, perkhidmatan serta hasil semula jadi bagi memenuhi kepentingan dan kepuasan dalam hidup mereka. Setiap individu adalah pengguna yang memerlukan barangan, perkhidmatan atau anugerah alam semulajadi. Namun, dalam konteks kajian ini pengguna adalah terdiri daripada sesiapa sahaja yang menggunakan perkhidmatan bas ekpress di stesen bas Jerteh tanpa mengira lokasi perhentian mereka. 1.6.4 Kepuasan Pengguna Kepuasan pengguna adalah sangat penting kerana ianya dianggap boleh menjamin kejayaan organisasi. Daripada pihak pelnggan pula, kepuasan terhadap produk atau perkhidmatan biasanya menjadi kemuncak sesuatu transasksi jual beli. Pengguna mempunyai tanggapan awal mengenai sesuatu produk dan analisis kepuasan berlaku
11 apabila mereka membandingkan persepsi dan keadaan produk berkenaan. Isu kepuasan dan ketidakpuasan pelanggan adalah isu yang sering mendapat perhatian para sarjana sejak dulu lagi. Mengekalkan hubungan yang baik dengan pelanggan adalah penting untuk kesinambungan dan kejayaan sesebuah organisasi. Kepuasan pelanggan boleh didefinisikan sebagai penilaian relative yang dibuat oleh pelanggan dengan mengambil kira aspek kualiti dan faedah yang diterima melalui pembelian atau penggunaan sesuatu produk atau perkhidmatan termasuklah kos dan usaha yang dibuat ketika membuat urus niaga (Lacobucci, 1994) 1.7 KEPENTINGAN KAJIAN Kajian ini dijalankan bertujuan untuk mengetahui sistem oerkhidamatan yang dijalankan di Terminal Bas Jerteh tahap kepuasan pengguna bagi bas ekpress di Terminal Bas Jerteh, Besut, Terengganu. Oleh itu, kajian ini adalah penting bagi pihak yang berkenaan seperti pihak pengurusan bas ekpress agar kelemahan dari beberapa aspek yang dikenal pasti dapat diperbaiki dan dinaiktarafkan untuk kepuasan para penumpang pada masa akan datang. Selain itu, dengan adanya kajian ini juga turut memberi manfaat kepada penyelidik sendiri kerana secara tidak langsung pengetahuan semakin bercambah melalui pelbagai bacaan mengenai pengangkutan jenis bas ekpress. Penyelidik juga dapat meningkatkan kemahiran dan pengalaman dengan turun ke lapangan bagi tujuan pengumpulan data. Kemahiran seperti ini amat penting bagi penyelidik sekiranya berkeinginan untuk membuat kajian ke peringkat yang lebih tinggi lagi. Akhir sekali, hasil penulisan ilmiah ini juga boleh dijadikan bahan rujukan atau dengan erti kata lain panduan buat penyelidik yang akan datang dalam membuat kajian khususnya dalam skop pengangkutan awam.
12 1.8 SKOP KAJIAN Skop kajian ini mengkaji tentang tahap kepuasan pengguna perkhidmatan bas ekpress Stesen bas Jerteh yang menyediakan pelbagai arah destinasi yang pelbagai di Semenanjung Malaysia. Perkhidmatan bas ekpress ini dipilih sebagai topik kajian kerana bas ekpress tersebut merupakan perkhidmatan awam yang paling banyak digunakan oleh penduduk setempat di Daerah besut tersebut. Di samping itu, kajian mengenai tahap kepuasan pengguna bas ekpress masih kurang dijalankan di negeri Terengganu berbanding perkhidmatan bas ekpress di negeri lain di Semenanjung Malaysia. Masalah tempat ruang niaga tidak selesa dan kurangnya sambutan orang ramai yang dihadapi peniaga di premis sementara Pasar Jerteh Souq akan dapat diselesaikan apabila sebuah pasar baru akan dibina di kawasan yang lebih strategik dan mampu menarik ramai pengunjung. Pembinaan pasar baru yang berharga RM5 juta itu diluluskan Menteri Besar, Dato’ Seri Ahmad Razif Abd Rahman, selepas mendengar sendiri rintihan peniaga serta permintaan pemimpin setempat yang mahu pembinaan Projek Jertih Souq diteruskan untuk faedah peniaga. Terdapat 14 jenis syarikat bas ekpress yang beroperasi di Terminal Bas Jerteh iaitu Sani Express, Transnasional Coach Services, Adik Beradik Express, Utama Ekpress, Konsortium Mutiara, Cepat Express, Perdana Express, Mayang Sari, Perdana Express, Budaya Express, Mahligai Express, Darul Naim Express, SP Bumi, Queen Express dan Transrengit Ekpress. 14 buah syarikat bas ekpress ini menyiadakn perkhidmatan membawa barangan (contohnya motor) serta menyediakan perkhidmatan membawa penumpang. Skop seterusnya memberi tumpuan terhadap tahap kepuasan pengguna, masalah yang sering dihadapi sepanjang menggunakan perkhidmatan tersebut dan penambaikan yang dilakukan oleh pihak bertanggungjawab untuk mengurangkan masalah kemalangan bas ekpress. Fokus kajian adalah tahap kepuasan pengguna terhadap perkhidmatan bas ekpress Jerteh Pemilihan responden untuk kajian ini dilakukan secara rawak di Terminal Bas Jerteh yang dikenal pasti sebagai kumpulan sasaran bagi proses pengumpulan maklumat. Bilangan responden soal selidik yang digunakan untuk kajian ini adalah seramai 100 orang.
13 1.9 KAWASAN KAJIAN Lingkungan lokasi untuk kajian ini adalah bertempat di Stesen Bas Ekpress Jerteh yang beralamat Jalan Zainal Abidin, Kampung Seberang Jerteh, 22000 Jerteh, Terengganu, Malaysia dengan jumlah bas ekpress yang beroperasi ialah sebanyak 14 buah. Secara keseluruhan, terdapat 43 destinasi yang disenaraikan menjadi tempat perhentian untuk mengambil dan menurunkan penumpang antaranya Terminal Bersepadu Selatan (TBS), Larkin (Johor), Butterworth (Penang), Melaka Sentral, Alor Setar (Kedah), Dungun (Terengganu) dan sebagainya. Namun begitu, data yang dipungut oleh penyelidik samada melalui soal selidik mahupun pemerhatian telah dijalankan di stesen bas Jerteh sahaja. Selain itu, edaran borang soal selidik juga dijalankan kepada penumpang bas yang turun ataupun menaiki bas ekpress di terminal bas ini. Penyedaran borang soal selidik ini telah dijalankan selama seminggu oleh penyelidik. Borang ini diedarkan kepada pelbagai kalangan umur penumpang bas. Pengedaran borang soal selidik ini dimanfaaatkan oleh penyelidik untuk mendapatkan reesponden bagi kajian ini. Lokasi kajian ini dijalankan di Stesen Bas Jerteh, Besut, Terengganu. Foto 1.1: Peta Kedudukan Terminal Bas Jerteh Sumber: Google Earth (2016)
14 Foto 1.2: Peta Kedudukan Terminal Bas Jerteh Sumber: Google Earth (2016)
15 1.10 RINGKASAN Jadual 1.10.1: Ringkasan Keseluruhan Bab Bahagian Mengikut Bab Ringkasan Bab Bab 1 Pengenalan Bab pertama dalam penulisan ini cuba merungkai aspek-aspek utama bagi kajian kepuasan pengguna dan akan dijadikan panduan untuk kajian yang dijalankan. Fokus bab ini adalah terhadap komponen utama iaitu latar belakang kajian yang merangkumi matlamat kajian, objektif kajian, persolan kajian, serta kepentingan kajian yang diperolehi melalui kajian yang dijalankan. Bab 2 Sorotan Literatur Sorotan literatur adalah sangat penting bagi setiap penulisan ilmiah kerana aspek tersebut merupakan ulasan yang dibuat ke atas kajian-kajian lepas yang telah dijalankan oleh penyelidik lalu. Oleh itu, dalam bab ini beberapa kajian kajian lepas berkaitan dengan tajuk kajian telah dihuraikan dengan meneliti aspek-aspek penting dalam kajian khususnya metodologi yang digunakan oleh pengkaji-pengkaji lalu dalam kajian mereka. Bab 3 Metodologi Kajian Bab ini menerangkan tentang kaedah yang digunakan oleh penyelidik dalam penyelidikan dan merupakan komponen yang sangat penting dalam sesebuah kajian. Hal ini kerana pemilihan kaedah kajian yang salah atau tidak sesuai akan memberi kesan kepada dapatan kajian. Contohnya, data yang diperolehi tidak menjawab persoalan kajian serta ianya menjadi sukar untuk dianalisis. Dalam kajian ini, kaedah kuantitatif telah digunakan kerana melalui kaedah ini persoalan kajian dapat dirungkai dan objektif kajian juga dapat dicapai dengan baik.
16 Bab 4 Analisis dan Dapatan Kajian Dalam bab ini segala dapatan yang diperolehi melalui soal selidik akan dianalisis dan dihuraikan bagi menjawab objektif kajian. Seterusnya kajian akan dianalisis dengan menggunakan perisian Statistical Package For The Social Science (SPSS vol.22) dan Microsoft Excel bagi mendapatkan keputusan secara peratusan dan min untuk data kuantitatif. Hasil dapatan akan dipersembahkan melalui bentuk graf serta jadual. Bab 5 Perbincangan dan Rumusan Secara ringkas, bab lima merujuk kepada bahagian yang terakhir di mana semua proses penyelidikan akan dirumuskan dalam bahagian ini. Cadangan dan saranan untuk meningkatkan lagi perkhidmatan bas ekpress Jerteh juga turut dihuraikan dalam bab ini. 1.11 KESIMPULAN Secara keseluruhan, pada bab pertama ini memasukkan penerangan mengenai latar belakang kajian yang dijalankan. Contohnya pengenalan terhadap kajian yang merangkumi aspek seperti objektif kajian, permasalahan kajian, persoalan kajian dan skop kajian yang akan menjadi panduan kepada penyelidik semasa menjalankan kajian. Empat objektif utama telah digariskan dalam kajian ini berkenaan ialah mengenalpasti sistem sedia ada perkhidmatan bas ekpress, kedua ialah mengkaji tahap kepuasan pengguna terhadap perkhidmatan yang ditawarkan oleh pihak bas ekpress. Objektif ketiga pula membincangkan tentang faktor utama yang menyebabkan berlakunya kemalangan. Manakala objektif terkahir tentang mengkaji garis panduan dan penambaikan yang boleh dilakukan untuk mengurangkan kadar kemalangan. Seperti kita sedia maklum, dalam setiap penyelidikan yang dijalankan perlulah mempunyai panduan serta objektif yang jelas agar sesuatu kajian tidak terpesong. Oleh itu, bab ini memberikan kepentingan yang sangat besar kepada penyelidik kerana melalui bab ini penyelidik akan mendapat gambaran awal tentang kajian yang dijalankan dengan lebih meluas lagi.
BAB 2 SOROTAN LITERATUR 2.1 PENGENALAN Bab ini memaparkan tentang ringkasan daripada kajian-kajian lalu yang dikenali sebagai proses sorotan literatur. Literatur adalah bahan-bahan bertulis yang telah diterbitkan dan merupakan eleman yang penting di dalam sesuatu penyelidikan. Sorotan literatur adalah meninjau dan mengkaji semula sesuatu sumber bertulis seperti kajian lepas, buku laporan tahunan dan sebagainya (Rusinah Binti Joned, 2010). Sorotan literatur boleh dirujuk dari kajian yang dilakukan di peringkat antarabangsa dan di dalam negara. Antara perkara penting yang dilihat dalam proses sorotan ini adalah mengenai metodologi yang digunakan serta kaedah menganalisis data yang dijalankan oleh para pengkaji lepas. Selain itu, dalam bahagian juga ini turut menyentuh secara ringkas tentang sejarah penemuan bas ekpress dan penubuhan terminal bas ekpress di Pekan Jerteh, Besut, Terengganu. 2.2 INTIPATI KAJIAN Intipati kajian yang dijalankan adalah berlandaskan sub geografi yang terkandung dalam salah satu cabang geografi manusia iaitu geografi pengangkutan Rajah 2.1: Bidang kajian geografi
18 2.2.1 Geografi Manusia Di dalam buku Pengantar Geografi tulisan Chan Ngai Weng menjelaskan geografi telah berkembang sebagai satu bidang sains moden hanya sejak hujung abad ke-18. Geografi terbahagi kepada dua bahagian iaitu geogragi manusia dan geografi fizikal. Emanuel Kant (1724-1804) telah menubuhkan asas falsafah geografi dalam sains moden. Walaupun Emanuel Kant telah banyak menyumbang kepada geografi fizikal, beliau berpendapat bahawa manusia juga merupakan satu bahagian penting dalam bidang geografi. Manakala tokoh geografi yang lain iaitu Rittler telah banyak menyumbang dan mengembangkan konsep-konsep kawasan dan sejarah yang mempunyai perkaitan yang rapat dengan geografi manusia. Bidang geografi manusia merangkumi skop ekonomi, kebudayaan, politik, meterologi dan ekologi bumi yang dipengaruhi oleh kegiatan manusia. Contoh kegiatan yang dimaksudkan dalam geografi manusia adalah seperti pengangkutan, pertanian, perikanan, perlombongan, perikanan, pembalakan, penempatan, perusahaan, penempatan, pengangkutan dan perkhidmatan (Kamarul Azmi Jasmi dan Nurliyana Ahmad Zawawi, 2013). 2.2.2 Geografi Pengangkutan Geografi pengangkutan (Transportation geography) merupakan disiplin geografi yang tergolong di bawah geografi manusia. Geografi pengangkutan berupaya mengkaji pergerakan, jaringan, nod perhentian, perhubungan antara manusia serta barangan di dalam sesuatu ruang muka bumi (Stephen Graham, et.al 2001). Dalam cabang ini, mod pengangkutan yang kurang dan kerap digunakan akan dikenal pasti. Selain itu, kewujudan jaringan pengangkutan bagi sesuatu kawasan, isipadu trafik dan sebagainya yang berkaitan dengan pengangkutan manusia turut dikaji. Oleh itu, tidak dapat dinafikan kajian yang berlandaskan kepada bidang pengangkutan seperti ini adalah sangat digalakkan untuk mengetahui tahap keberkesanan pengangkutan terhadap manusia pada zaman kini. Berdasarkan kajian mengenai pengangkutan, secara tidak langsung membantu kepada penambahbaikan sistem pengangkutan di sesebuah kawasan, malahan mendatangkan kesan positif kepada negara. Dalam konteks pengangkutan awam, penyediaan fasiliti untuk pengangkutan itu sendiri
19 telah memberi kesan berganda terhadap pembangunan sesebuah kawasan. Kawasan yang mempunyai kadar penduduk yang sedikit akan menerima pembangunan seperti sistem penaiktarafan perhubungan jalan raya apabila menerima bantuan dari kerajaan untuk memanjukan kawasan mereka. 2.3 KAJIAN LEPAS 2.3.1 Kajian Mengenai Pengangkutan Awam Dalam kajian Dzuhailmi Dahalan et. al, (2015), bertajuk “Youth confidence in the quality of public transport services: The case of Greater KL, Malaysia''. Kajian ini menganalisis tahap keyakinan belia dalam kualiti perkhidmatan pengangkutan awam di Lembah Klang (Kuala Lumpur ). Membangunkan sistem pengangkutan awam yang cekap adalah satu cabaran yang berterusan di kebanyakan negara membangun termasuk sebuah negara berpendapatan sederhana seperti Malaysia. Data primer dikumpulkan daripada kajian lapangan. Soal selidik diedarkan kepada 445 belia Lembah Klang yang merupakan pengguna kerap pengangkutan awam di kawasan itu. Ia telah mendapati bahawa walaupun majoriti daripada responden menyatakan bahawa kualiti perkhidmatan pengangkutan awam yang disediakan oleh pengendali pengangkutan awam hanya sederhana. Sebahagian besar daripada mereka, bagaimanapun, mengakui kepentingan pengangkutan awam dalam kehidupan seharian mereka tetapi menekankan bahwa betapa pentingnya menaik taraf kualiti perkhidmatan sistem pengangkutan awam bagi meningkatkan tahap keyakinan mereka terhadap pengangkutan awam di Malaysia. 'Customer Expectations and its Relationship towards Public Transport in Klang Valley' kajian oleh Rohana Kamaruddin, et al, (2012). Soal selidik berstruktur telah digunakan untuk menyelesaikan kajian ini. Kajian ini menjalankan “pilot study’’ kepada 63 orang pengguna pengangkutan awam untuk kesahihan kandungan sebelum kaji selidik itu telah dijalankan. Oleh itu, kajian akhir telah dijalankan di pelbagai pengangkutan awam stesen bas dan kereta api di sekitarkawasan Lembah Klang, yang meliputi Klang, Shah Alam, Subang Jaya, Petaling Jaya, Kuala Lumpur,
20 Gombak dan Ampang selama dua minggu pada hari-hari biasa. Skala lima mata digunakan untuk menggambarkan perkara yang disenaraikan dalam dimensi yang terdiri dari "sangat tidak setuju" hingga "sangat setuju" untuk semua soalan-soalan yang terlibat dalam kajian ini. Lima ratus soal selidik telah diedarkan. Walau bagaimanapun, 467 telah dikumpulkan, memberikan peratusan sebanyak 93.4%. 57% daripadanya adalah responden wanita dan 54.8% adalah Melayu. Umur dewasa keseluruhan responden adalah di antara 26-35 tahun (55.9%). Kebanyakan mereka berpendidikan tinggi (92%) dan bekerja di sektor swasta (69%), dan juga merupakan pengguna biasa pengangkutan awam (82%), walaupun sebahagian daripada mereka milik kenderaan persendirian (40.7%). Kajian ini menyiasat tentang jangkaan jumlah pengguna perkhidmatan yang disediakan oleh pengangkutan awam dan hubungannya dengan kepuasan pelanggan, kesetiaan dan faktor persekitaran. Selain itu, ia juga cuba untuk menentukan jenis pengangkutan awam yang paling banyak digunakan oleh penumpang. Pengangkutan awam yang menjadi pilihan penumpang adalah LRT (35.8%), dan monorel (28.1%). Lebih penting lagi, inidikator utama yang diambilkira oleh penumpang untuk menaiki pengangkutan awam tersebut adalah berdasarkan tahap keselamatan pengangkutan awam tersebut. Haryati Shafii dan Sharifah Meryam Shareh Musa (2008), dalam kajiannya yang bertajuk 'Pengangkutan di bandar: Isu dan Penyelesaian’. Kajian ini merupakan suatu tinjauan umum mengenai isu mod pengangkutan di kawasan bandar dan kesannya terhadap kualiti hidup. Kawasan kajian adalah Putrajaya, Kuala Lumpur dan Bandar Kajang, Selangor. Kaedah yang digunakan dalam kajian ini adalah data primer dan data sekunder. Soal selidik untuk kaji selidik kajian ini telah diedarkan dalam jangka masa selama 2 bulan iaitu bermula dari Mei 2008 hingga Jun 2008. Kajian penyelidikan telah dijalankan ke atas 144 orang responden untuk menilai persepsi mereka terhadap mod pengangkutan dikaitkan dengan kualiti hidup. Data yang diperolehi dianalisis menggunakan "Pakej Statistik untuk Sains Sosial" (SPSS). Responden terdiri daripada 61 lelaki dan 84 perempuan daripada kumpulan umur 18 hingga 57 tahun. Kajian ini mengenal pasti peratusan pengangkutan awam mod penggunaan di kawasan bandar, seperti bas (16.7%), kereta api (ERL, monorel dan komuter-6.4%); yang sangat rendah berbanding dengan memiliki kereta peribadi (45.8%) dan motosikal (25.4%). Hasil kajian menunjukkan memiliki kereta peribadi
21 adalah (45.8%) yang tertinggi di tiga kawasan kajian dan monorel dan teksi adalah paling rendah (1.4%) Kajian bertajuk ‘Perancangan Pengangkutan Bandar Baru Bangi’ oleh Mohd Firdaus Shaharudin, Mohd Kasbi Hamat et.al (2013) menyatakan bahawa kualiti perkhidmatan boleh ditakrifkan sebagai tanggapan pelanggan terhadap bagaimana perkhidmatan itu mampu untuk memenuhi kehendak melebihi jangkaan mereka. Kajian ini dijalankan untuk mengemukakan peranan kualiti perkhidmatan dalam mempengaruhi kepuasan pelanggan kereta api. Jalanraya-jalanraya di Bandar Baru Bangi juga tidak diselenggara dengan baik dan berterusan. Terdapat banyak kerosakkan serta lubang-lubang di jalan tersebut. Keadaan ini membahayakan pengguna jalanraya terutamanya kenderaan kecil. Kerosakkan ini diburukkan lagi dengan ketiadaan sistem perparitan di bahagian tepi jalan. Bandar Baru Bangi memiliki sistem pengangkutan awam seperti bas dan teksi yang menghubungkan ia dengan kawasan lain seperti Putrajaya, Kajang, Sstesen komuter U.K.M dan Hentian Kajang. Meskipun begitu, perkhidmatan awam ini tidak menyeluruh di sekitar Bandar Baru Bangi. Sistem pengangkutan awamnya tidak tersusun serta tidak mempunyai kawasan khas untuk memusatkan sistem pengangkutan awam menyukarkan lagi keadaan. Matlamat kajian ini adalah untuk menjalankan perancangan di Bandar Baru Bangi. Pelaksanaan perancangan jangka masa pendek antaranya ialah penyusunan semula sistem pengangkutan awam, penyusunan semula penyimpangan jalan dan penambahan lampu isyarat. Fadilah Mat Nor et.al (2014) dalam kajiannya ‘Tahap Kepuasan Pelanggan Terhadap Kualiti Perkhidmatan Pengangkutan Awam Di Kuis’. Kajian ini bertujuan untuk mengenal pasti tahap kepuasan pelanggan terhadap kualiti perkhidmatan pengangkutan awam dalam kalangan pelajar Kolej Universiti Islam Antarabangsa Selangor (KUIS) serta melihat perbezaan tahap kepuasan di antara pelajar lelaki dan perempuan terhadap kualiti perkhidmatan pengangkutan awam di KUIS. Borang soal selidik telah diedarkan kepada sejumlah 150 orang responden yang terdiri daripada para pelajar yang menggunakan pengangkutan awam di KUIS. Data yang diperoleh kemudiannya dianalisis menggunakan skor min dan ujian-t. Dapatan kajian menunjukkan bahawa tahap kepuasan pengguna pengangkutan awam di KUIS
22 berada pada tahap yang sederhana secara keseluruhannya dengan skor min terendah dicatatkan bagi elemen kebolehpercayaan. Sementara itu, dapatan kajian juga menunjukkan bahawa tiada perbezaan yang signifikan bagi tahap kepuasan di antara pelajar lelaki dan perempuan terhadap kualiti perkhidmatan pengangkutan awam di KUIS. 2.3.2 Kajian Mengenai Pengangkutan Bas Ekpress ‘Perkhidmatan Pengangkutan Awam Di Malaysia’ kajian oleh Siti Faridah Binti Mohd Sunif (2011). Kajian ini merupakan suatu tinjauan umum berkenaan persepsi pengguna terhadap perkhidmatan pengangkutan bas ekspres. Tinjauan ini juga bertujuan untuk mendapat maklum balas mengenai persepsi pengguna terhadap perkhidmatan pengangkutan bas ekspres dan tahap kepuasan pengguna terhadap perkhidmatan pengangkutan bas ekspres. Selain itu juga, tinjauan ini juga bagi mengenalpasti penambahbaikan yang diusulkan dari aspek agama, pengurusan dan penguatkuasaan. Seramai 120 pelajar tahun 1 dipilih secara berkelompok untuk mewakili sampel kajian yang terdiri daripada pelajar Kolej 9 dan Kolej 10. Set soal selidik mengandungi 51 item telah diedarkan kepada responden dan dianalisis secara deskriptif untuk mendapatkan nilai kekerapan, peratus dan min dengan menggunakan perisian Statistical Package for Social Science (SPSS) 16.0 for Windows. 2.3.3 Kajian Mengenai Kemalangan Bas Ekpress Seterusnya, Nursitihazlin Binti Ahmad Termida (2006) dalam kajian ‘ The Fatality Index of Public Transport (Express Bus) In Malaysia ’ bertujuan mengetahui jumlah kemalangan dalam data simpanan yang melibatkan pengangkutan awam di Malaysia. Kajian ini juga bertujuan untuk membangunkan indeks keselamatan bagi pengangkutan awam (bas ekpress) di Malaysia. Bas Ekpress dikaji memandangkan bas ekpress merupakan mod pengangkutan jarak jauh yang utama di Malaysia. Selain itu, indeks kematian yang diperolehi dalam kajian ini boleh dijadikan rujukan untuk mengurangkan jumlah kemalngan bas ekpress di negara ini. Unit pengukuran yang digunakan dalam kajian ini adalah Passenger Kilometres Travelled (PKT). Dalam
23 kajian ini, indeks kematian yang dicatatkan di Malaysia bagi bas ekpress ialah 0.0009 per billion PKT berbanding dengan indeks kematian di United Kingdom iaitu 0.4 per billion PKT bagi tahun 2005. Ini menunjukkan bahawa penggunaan bas ekpress di Malaysia jauh lebih selamat dari penggunaan di United Kingdom. Berdasarkan sumber dari Polis Diraja Malaysia (PDRM 2005), jumlah kemalangan yang melibatkan bas ekspres meningkat hampir 2.5 kali di antara tempoh setahun di antara tahun 2003 hingga tahun 2004. ‘Perkhidmatan Bas Express; Kadar Tinggi Kemalangan dan Kematian - Pematuhan Peraturan UNECE R66, 80 dan 36’ kajian oleh Datuk Marimuthu Nadason (2011). Kajian ini merupakan kerjasama bersama gabungan Persatuan-Persatuan Pengguna Malaysia (FOMCA). Objektif kajian ini adalah untuk mengurangkan jumlah kemalangan yang mebabitkan bas ekpress dengan menggalakkan penglibatan pihak bertanggungjawab bas ekpress. Pihak bertanggungjwab tersebut terdiri daripada Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD), Jabatan Pengangkutan Jalan (JPJ), Jabtan Kerja Raya Malaysia (JKR), Polis Diraja Malaysia (PDRM), PUSPAKOM, Jabatan Keselamatan Jalan Raya Malaysia (JKJR) , Institusi Penyelidikan Keselamatan Jalanraya Malaysia (MIROS) dan Lembaga Lebuh Raya (LLM). Kemalangan ngeri di jalan raya bukanlah satu perkara baru di Malaysia, terutama kemalangan membabitkan bas ekspres. Walaupun bilangan kemalangan yang membabitkan bas ekspres kurang berbanding kenderaan yang lain, tetapi apabila kemalangan berlaku, ia melibatkan kehilangan nyawa yang besar. Kemalangan besar yang melibatkan bas ekspres berlaku sekurang-kurangnya sekali setahun sejak tahun 2006. Sejak kebelakangan ini, kes kemalangan melibatkan bas ekspres semakin mendapat perhatian masyarakat kerana tiada langkah penyelesaian dilakukan walaupun banyak kes kemalangan terjadi. Contoh kemalangan bas ekpress aialah mebabitkan bas Transanasional pada bulan Mei 2009 yang mengorbankan seramai 2 nyawa di Jalan Kuantan- Marang- Pahang. Seterusnya, kemalangan nyawa seramai 10 nyawa berlaku di Ipoh yang membabitkan bas Sani Express pada bulan Disember 2009.
24 Dalam kajian Thian Wan Jun 2012 bertajuk ‘Customer Satisfaction towards Services Quality of Public Transportation. Thian menyatakan bahawa kualti servis perkhidmatan mempunyai perkaitan yang sangat rapat dengan tahap kepuasan dan peningkatan jumlah penumpang pengangkutan awam. YB Dato’ Seri Kong Cho Ha yang merupakan Menteri Pengangkutan berkata di dalam Rancangan Malaysia yang ke-10, sektor perkhidmatan akan meningkat 7.2 peratus pada penghujung tahun 2015. Pengusaha pengangkutan awam berpusu-pusu untuk memberikan servis perkhidmatan yang paling berkualiti untuk meningkatkan tahap kepuasan penumpang terhadap perkhidmatan mereka. Penumpang dan pelanggan menjadi sumber utama untuk meningkatkan hasil pendapatan pengangkutan awam tersebut. Pelanggan sanggup membayar lebih untuk mendapatkan perkhidmatan awam yang menawarkan tahap perkhidmatan yang berkualiti dan memenuhi cita rasa mereka. Jadual 2.0: Jumlah Kenderaan Yang Terlibat Dalam Kemalangan Jalan Raya 2006-2015 Sumber: Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat, 2017. TAHUN MOTOSIKAL VAN BAS LORI PEMACU 4 RODA TEKSI LAIN- LAIN 2006 104, 107 20,428 9,700 44,767 20,885 7,751 12,266 2007 111, 765 21,109 10,25 47,696 21,823 8,809 14,909 2008 111, 819 20,392 9,356 48,250 22,793 8,769 11,571 2009 113, 962 19,220 9,380 46,724 23,581 8,669 9,294 2010 120, 196 18,788 9,580 50,438 25,777 9,899 11,756 2011 129,017 17,916 9,986 53,078 30,828 11,17 0 16,394 2012 130,080 15,143 10,617 42,158 32,891 11,680 21,540 2013 121,700 17,148 10,123 39,276 52,512 11,651 15,441 2014 125,712 15,041 9,193 37,481 41,464 10,856 27,743 2015 123,408 14,565 8,804 34,942 46,163 9,591 29,924
25 2.4 SEJARAH AWAL PENGANGKUTAN BAS EKPRESS 2.4.1 Sejarah perkembangan di dunia Idea awal penyediaan pengangkutan awam khususnya di darat sebenarnya telah bermula sekitar 300 tahun yang lalu, ketika Pascal (Perancis) mula beroperasi untuk penumpang dengan menggunakan kuda di Kota Paris pada tahun 1662. Pada awalnya, penyediaan kereta ini adalah percuma, namun pada perkembangannya kemudian mulai dikenakan caj. Revolusi industri yang berkembang di Eropah (Perancis dan Inggeris) telah membuat perkembangan kota yang berkembang pesat, yang memunculkan adanya pemisahan zon industri (tempat bekerja) dan zon permukiman (rumah), sehingga timbul apa yang disebut dengan fenomena urban sprawl, yakni fenomena bergeraknya area permukiman kelas menengah ke atas ke daerah sub-urban, menjauhi kawasan CBD (Central Business District) yang terjadi di Inggeris pada tahun 1750. Fenomena lain adalah adanya arus commuting atau komuter. Waktu puncak (peak hour) juga timbul akibat adanya kesesakan arus pagi (berangkat untuk bekerja) dan arus petang (pulang), dan timbulnya efek-efek kongesti. Inggeris mulai mengenalkan sistem pengangkutan pertamanya, iaitu dengan munculnya Omni Bus oleh George Shillibeer di Kota London pada 1829. Omni Bus adalah kenderaan beroda besar dengan pintu masuk di belakang. Jumlah kerusinya 18 hingga 20 yang disusun sebaris dan berhadapan. Model Omni Bus ini kemudian tersebar ke kota besar lain, seperti New York dan Paris pada tahun 1830- an. Pada tahun yang sama, George Stephenson melancarkan kereta api wap yang pertama di Inggeris dengan rute Liverpool – Manchester. Perkembangan omni bus berikutnya adalah omni bus susun (double decker). Era bas dan bas troli kembali hadir pada 1920. Banyak pertanyaan muncul, ketika era kereta telah begitu hebat, mengapa bas kembali popular pada awal abad 20-an. Hal ini disebabkan adanya Perang Dunia I, di mana banyak rel yang ditempatkan semula untuk keperluan peperangan, krisis kewangan akibat perang, serta kenderaan peribadi, sehingga pengangkutan dengan rel (yang memerlukan pelaburan yang memerlukan kos yang tinggi) menjadi terpinggir. Bas yang mengangkut barang kemudian muncul kerana penggunaan kos yang murah. Pada
26 awalnya muncul bas bermotor di New York pada 1905, lalu berlanjutan dengan adanya sistem feederbus ke tram (1912). Tahun berikutnya (1920) hadir pengangkutan bas dengan kedudukan enjin di depan dan dengan pintu yang dapat dikendalikan oleh pemandu. Hingga tahun 30-an, bas berkembang sangat pesat. Bahkan pada tahun 1939, tipikal bas telah berkembang menjadi lebih kuat, efisien, bermesin diesel, hingga boleh dipandu secara automatik. Perkembangan berikutnya adalah bas tingkat (double decker) dengan bentuk yang lebih kurang sama dengan bas tidak bertingkat. Model yang cukup popular pada masa itu iaitu pada tahun 1958 adalah Leyland Atlantean. Inovasi lain adalah trolley bus, iaitu kombinasi antara bas dan tram. Bas jenis ini dipanggil trolley kerana bas dilengkapi dengan 2 tiang untuk mengambil elektrik dari kabel yang tergantung di atas. Syarikat pengangkutan awam di Malaysia mula diperkenalkan oleh British, pada tahun 1935 dengan menubuhkan syarikat yang dikenali sebagai General Transport Company(Perancangan Wilayah Lembah Klang dan Kajian Pembangunan, 1973). Akhirnya, dalam tempoh tahun 1960 hingga 1990, perkhidmatan bas mini adalah pengangkutan awam yang paling popular. 2.4.2 Sejarah perkembangan bas ekpress di Malaysia Perkhidmatan bas diambil alih oleh C.F.F. Wearne & Co. pada tahun 1913. Perkhidmatan bas ini menggantikan perkhidmatan bas yang diusahakan oleh anak tempatan Malaysia iaitu Yeop Abdul Rani Idris pada tahun 1910 bagaimanapun dihentikan pada tahun 1912. C.F.F. Wearne & Co. ialah sebuah syarikat pengangkutan awam yang beribu pejabat di Singapura. Pada tahun 1970- an hingga 1980-an, bas Mara ekpress adalah antara bas ekpress yang popular di Malaysia. Bas ini menyediakan pengangkutan jarak jauh pada waktu itu untuk ke selatan (Singapura), Utara (Alor Setar) mahupun timur (Kota Bharu). Bas ini berwarna putih dan bercermin gelap serta berlangsir. Bas ini boleh membawa penumpang sekitar 35 orang. Penghawa dingin juga disediakan untuk kemudahan penumpang bas ekpress ini.
27 Dengan modal sebanyak RM 5 juta nilainya pada waktu itu telah menjadikan MARA Ekpress ini merupakan perkhidmatan pengangkutan utama yang menjadi pilihan pengguna pada waktu itu. Sesuatu yang istimewa di dalam bas MARA ekpress ini ialah bas ini mempunyai tandas di dalam bas yang dicipta khas untuk perjalanan jarak jauh. Bas ini juga menyediakan kemudahan seperti selimut dan tisu lembab sepanjang perjalanan untuk keselesaan penumpang. Penggunaan selimut terutama bagi perjalanan waktu malam sangat memberikan keselesaan kepada penumpang. Foto 2.1: Bas ekpress tahun 1960 Sumber: Portal bergambar bertajuk ‘Koleksi gambar-gambar klasik sekitar Pahang dan Tanah Melayu, 2012)
28 Foto 2.2: Bas ekpress MARA tahun 1970 Sumber: Portal bergambar bertajuk ‘Koleksi gambar-gambar klasik sekitar Pahang dan Tanah Melayu, 2012) 2.5 JENIS BAS Umumnya, terdapat pelbagai jenis bas yang beroperasi di sekitar negara Malaysia. Bas yang berfungsi sebagai pengangkutan di Malaysia antaranya ialah bas berhenti- henti, bas ekspress, bas sekolah dan sebagainya. 2.5.1 Bas Berhenti- Henti Sejenis bas yang mengangkut penumpangnya secara berulang alik di sepanjang laluan yang dibenarkan oleh Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD) untuk membawa penumpang pada suatu perkhidmatan yang mengandungi tambang yang berbeza bagi setiap destinasi. Masa perjalanan adalah berbeza-beza.
29 2.5.2 Bas Ekspres Bas ekpress pula boleh didefinisikan sebagai satu pengangkutan awam yang mempunyai pola perjalanan secara pergi dan balik. Bas ini akan bergerak di sepanjang laluan yang dibenarkan oleh Suruhanjaya Pengakutan Awam Darat. Pengangkutan awam ini mempunyai jadual perjalnan bagi setia destinasi. Bas ini juga mempunyai tambang yang berbeza bagi destinsi yang berbeza. Seperti cohnya jika dari Stesen bas Jerteh mahu bergerak ke destinasi Terminal Bersepadu Selatan bagi perkhidmatan bas ekpress Sani, harga tambang yang dikenakan adalah sebanyak RM 52.00. Bas ini menyediakan perkhidmatan mengangkut penumpang yang mahu pergi ke destinasi melebihi tiga puluh dua kilometer. 2.5.3 Bas Sekolah Bas sekolah ini digunakan secara eksklusif untuk membawa murid atau kakitangan sekolah atau institusi pendidikan lain. Kebiasaannya, bas ini akan beroperasi pada waktu pagi iaitu sekitar jam 6.00 hingga jam 7.00 pagi. Manakal untuk waktu petang, bas ini akan bergerak mengutip pelajar selepas pelajar tamat sesi persekolahan. 2.5.4 Bas Pekerja Bas yang digunakan untuk membawa pekerja-pekerja yang bekerja di dalam mana- mana perindustrian untuk menuju ke tempat kerja mereka. Penumpang bas ini secara umumnya tidak mempunyai pengangkutan persendirian untuk menuju ke tempat kerja. 2.5.5 Bas Pengantara Perkhidmatan pengangkutan awam yang dikenakan tambang yang berbeza mengikut destinasi penumpang. Lingkungan jarak destinasi harauslah melebihi tujuh kilometer’
30 2.5.6 Bas Mini Bas kecil yang muatannya duduknya tidak melebihi dua puluh enam orang (termasuk pemandu) yang digunakan untuk membawa penumpang mengikut tambang berasingan. Bas ini terkenal di negeri Sabah 2.5.7 Bas Catar Bas yang disewa seluruhnya bagi satu perjalanan yang pembayaran rambang dibuat kepada pemunya orang yang sewa bas ini. 2.6 Dasar khusus bas ekpress 2.6.1 Had usia dan tanda pengenalan bas Jenis Lesen Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD) ialah sebanyak 14 lesen yang terdiri daripada 2 jenis lesen lori, 7 jenis lesen bas dan 5 jenis lesen teksi. Bagi pengangkutan awam bas ekpress, SPAD telah membangunkan dasar yang membantu dalam perkembangan pengangkutan awam jenis ini. Dasar khusus bagi bas ekpress merangkumi dasar semasa, kawasan operasi, kenderaan dan tanda pengenalan. Dasar semasa bas ekpress antaranya ialah dibuka kepada Syarikat Sdn Bhd, Syarikat Berhad dan Koperasi. 3 jenis perkhidmatan Bas Ekspres diperkenalkan iaitu perkhidmatan Ekonomi, Perkhidmatan Eksekutif dan Perkhidmatan Perdana. Manakala kawasan operasi tertakluk kepada kawasan yang dipohon dan diluluskan oleh SPAD. Dasar bagi kenderaan dan tanda pengenalan bas ekpress merangkumi had usia bas ekpress untuk dilesenkan, had usia ganti kenderaan, warna korporat syarikat dan tulisan ‘Ekonomi’, ‘Eksekutif’ atau ‘Perdana’ di badan kenderaan. Had usia bas ekpress untuk dilesenkan adalah kurang dari 3 tahun dari tarikh pendaftaran kenderaan. Tempoh mengganti kenderaan dari kurang 10 tahun dari tarikh pendaftaran kenderaan.
31 Syarat untuk menjalankan perniagaan bas ekpress terdiri daripada beberapa bahagian. Pengusaha hendaklah berdaftar dengan Suruhanjaya Syarikat Malaysia (SSM) atau Suruhanjaya Koperasi Malaysia (SKM). Pengusaha juga harus mempunyai modal berbayar tidak kurang RM250, 000. Mempunyai modal terkumpul atau yuran terkumpul bersamaan nilai 30% daripada kos kenderaan baru. Jadual 2.2: Kadar Bayaran Perkhidmatan Pelesenan Bas Ekpress KETERANGAN YURAN JUMLAH YURAN SEMENANJUNG SABAH SARAWAK Borang Permohonan Percuma Percuma Percuma Bayaran proses RM 10.00/ permohonan RM 10.00/ Permohonan RM 10.00/ Permohonan Bayaran surat kelulusan RM 20.00/ kelulusan RM 15.00/ kelulusan RM 15.00/ kelulusan Salinan dokumen yang disahkan benar RM 10.00/ dokumen RM 10.00/ dokumen RM 10.00/ dokumen Lesen pendua RM 20.00/ lesen RM 20.00/ lesen RM 20.00/ lesen Lesen bas berhenti/ bas ekpress/ bas pekerja/ bas mini/ bas catar/ bas pengantara RM 20.00/ setahun RM 20.00/ setahun RM 20.00/ setahun Lesen pembawa A dan pembawa C RM 20.00/ setahun RM 20.00/ setahun RM 20.00/ setahun Cetakan lesen RM 50.00/ lesen RM 50.00/ lesen RM 50.00/ lessen Permohonan semula (permohonan membaharui yang dikemukakan setelah tamat tempoh lessen semasa) RM 50.00/ lesen RM 50.00/ lesen RM 50.00/ lessen Kad pemandu RM 5.00/ pemandu RM 5.00/ pemandu RM 5.00/ pemandu Sumber: Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD), 2017
32 Jadual 2.3: Kadar Tambang Bas Ekpress Sumber: Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD), 2017 Bas ekpress mempunyai tambang yang berbeza mengikut jarak perjalanan. Kadar tambang bagi perjalanan melebih 32 kilometer bagi bas ekpress adalah berharga 8.5 sen bagi satu kilometer. Mnakala bagi bas ekpress eksekutif, harganya berjumlah 0.15 Ringgit Malaysia bagi satu kilometer. 2.7 KESIMPULAN Sebagai keseluruhannya, bab ini telah menceritakan secara ringkas mengenai sejarah penemuan awal pengangkutan serta sejarah perkembangan bas ekpress yang bermula sekitar tahun 1960 di Tanah Melayu. Bagi penyelidik sendiri, pembacaan mengenai sejarah sesuatu perkara yang ingin dikaji adalah sangat penting bukan saja untuk menambah pengetahuan semata-mata, malah melahirkan minat yang mendalam tentang bidang yang ingin dikaji. Dalam kajian ini juga, metodologi yang digunakan oleh pengkaji-pengkaji sebelumnya amat dititikberatkan untuk dijadikan panduan pada penyelidik. Melalui pembacaan yang telah dibuat terhadap kajian-kajian lalu, hampir kesemua pengkaji telah menggunakan instrumen kajian yang berupa kaedah soal selidik. Selain itu, dengan adanya kajian lepas tentang tahap kepuasan serta persepsi pengguna terhadap pengangkutan bas ekpress ini juga menunjukkan bahawa kajian tentang tahap kepuasan pengguna bas ekpress ini adalah sesuatu yang harus dikaji pada masa kini. Jenis Perkhidmatan Kadar Tambang Bas Ekspres (lebih 32 km) Jarak km x 8.5 sen (RM 0.85) Bas Ekspres Eksekutif (lebih 32 km) Jarak km x 0.15 sen
BAB 3 METODOLOGI KAJIAN 3.1 PENGENALAN Menurut Fauziah Hassan (2009), metodologi adalah satu pendekatan secara langsung dan empirical yang melibatkan pengutipan data primer dan data sekunder. Data sekunder tersebut boleh meraangkumi tesis, jurnal, keratan surat khabar, buku dan sebagainya. Metodologi juga diguna khas untuk menyediakan pendekatan mengenai bagaimana sesuatu isu atau masalah yang hendak diselesaikan itu dijawab. Setiap masalah yang ingin diselesaikan haruslah mempunyai cara atau pendekatan tertentu yang digunakan bagi menentukan hala tuju dalam kajian. Dalam setiap permasalahan, terdapat kaedah penyelesaiannya yang tersendiri begitu juga dalam konsep penyelidikan ilmiah. Oleh itu, kaedah yang bersesuaian dengan permasalahan kajian dan bakal menjawab persoalan kajian adalah sangat penting untuk ditetapkan terlebih dahulu. Seperti yang diketahui umum, metodologi kajian dikategorikan kepada dua jenis iaitu kaedah kualitatif dan kuantitatif. Bab ini adalah penting bagi menghuraikan kaedah atau cara yang digunakan dalam kajian yang dijalankan oleh penyelidik. Dalam bab ini juga, beberapa aspek penting akan diulas seperti instrumen kajian, kaedah pengumpulan data serta kaedah analisis yang digunakan untuk menganalisis kesemua hasil dapatan. Melalui erti kata lain, dalam bab inilah penerangan secara menyeluruh akan diterangkan tentang bagaimana cara penyelidik menjalankan kajian.
34 3.2 REKA BENTUK KAJIAN Reka bentuk kajian dapat dilihat dalam usaha penyelidik menjalankan kajiannya. Reka bentuk kajian ialah pelan tindakan yang memperlihatkan secara terperinci bagaimana sesuatu kajian itu dijalankan. Ia juga berfungsi sebagai panduan dalam membantu penyelidik dalam proses memungut, menganalisis dan membuat pentafsiran hasil daripada penyelidikan yang dijalankan (Rusinali Binti Joned, 2010). Reka bentuk penyelidikan juga menjadi model bagi membolehkan penyelidik membuat inferens berkenaan pemboleh ubah yang dikaji. Oleh itu, pemilihan reka bentuk kajian yang sesuai juga sangat penting bagi memandu sesebuah kajian yang dijalankan. Kajian ini menggunakan kaedah deskriptif yang mana bertujuan untuk mengkaji dan menerangkan fenomena semasa yang sedang berlaku pada masa kini. Dengan menggunakan kajian tinjauan yang berasaskan kepada kaedah kuantitatif penyelidik telah mengedarkan 100 borang soal selidik kepada pengguna bas ekpress di Terminal Bas Jertih, Besut, Terengganu. Melalui hasil daripada borang soal selidik yang diedarkan, data yang diperolehi adalah terus daripada responden dan dikenali sebagai data primer. Setiap borang yang diedarkan mempunyai keseragaman iaitu kesemua bahagian telah disediakan jawapan dan responden hanya perlu menandakan pada jawapan berkenaan dengan pendapat peribadi mereka tentang persepsi sebagai penumpang yang pernah menggunakan perkhidmatan bas ekpress di Pekan Jertih, Besut, Terengganu. Pada bahagian pertama borang, terdapat maklumat mengenai demografi responden dan bahagian kedua tentang tujuan penggunaan bas ekpress yang mana kedua-dua bahagian ini merupakan soalan tertutup dan responden dikehendaki menjawab dengan menandakan jawapan di ruangan yang telah disediakan. Bagi bahagian seterusnya dalam soal selidik ini iaitu Bahagian C pula adalah berkenaan dengan tahap kepuasan pengguna mengenai perkhidmatan bas ekpress. Bahagian ini mengandungi beberapa soalan penting yang telah dijangka jawapannya akan menjawab persoalan utama kajian iaitu berkenaan dengan tahap kepuasan pengguna bas ekpress di Terminal Bas Jertih. Bahagian D pula menerangkan tentang
35 faktor utama berlakunya kemalangan bas ekpress. Akhir sekali, Bahagian E membincangkan tentang garis panduan dan penambaikan yang boleh dilakukan oleh pihak bertanggungjawab di dalam pengurusan bas ekpress untuk mengurangkan jumalah kemalangan yang membabitkan bas ekpress. Kaedah seterusnya iaitu dengan perolehan data sekunder melalui kajian lepas dari penyelidik terdahulu, melalui laman rasmi jabatan-jabtan yang berkaitan dengan pengangkutan iaitu Laman Rasmi Suruhanjya Pengangkutan Awam Darat (SPAD), buku, majalah dan sebagainya. Maklumat sekunder adalah sangat penting dalam membantu penyelidik untuk menambah pengetahuan dan memantapkan lagi fakta mengenai beberapa aspek penting contohnya mengenai sejarah penubuhan bas ekpress dan kajian-kajian lalu dalam bidang ini. 3.3 INSTRUMEN KAJIAN Kajian yang dilaksanakan oleh penyelidik adalah menggunakan kaedah kuantitatif yang merupakan kaedah pengumpulan data yang kedua. Bagi pendekatan kuantitatif ini, penyelidik memilih untuk menggunakan instrumen yang berbentuk borang soal selidik bagi memperolehi data-data yang diperlukan. Instrumen berbentuk borang soal selidik adalah dirasakan paling sesuai kerana terdapat beberapa kelebihan dalam penggunaan kaedah ini. Kaedah pengedaran borang soal selidik mampu menimatkan masa penyelidik kerana penyelidik boleh mengedarkan borang soal selidik kepada responden dalam kuantiti yang banyak pasa satu masa. 3.4 KAJIAN RINTIS Kajian rintis atau lebih dikenali sebagai pilot study telah dijalankan sebelum penyelidik menjalankan kajian sebenar. Tujuan pilot study ini adalah untuk menguji tahap kebolehlaksanaan kajian yang bakal dijalankan. Pilot study mempunyai beberapa fungsi untuk sesebuah kajian antaranya menilai kesesuaian reka bentuk
36 kajian dan menilai kesesuaian soalan dalam sesebuah kajian (Chua Yan Piaw, 2006). Dalam pilot study, perkara pertama yang telah dilakukan adalah dengan mengedarkan borang soal selidik kepada seramai 10 orang responden yang pernah menjadi penumpang bas ekpress Stesen Pekan Jerteh. Hal ini bertujuan untuk membantu penyelidik mengetahui di manakah bahagian borang soal selidik yang perlu dilakukan penambaikan. Selain itu, tujuan lain kajian rintis ini dilakukan adalah untuk mengetahui kesahan soalan sama ada responden memahami soalan yang diberikan atau sebaliknya. Antara soalan yang diajukan kepada responden adalah tentang masalah yang sering dihadapi oleh mereka berkaitan dengan perkhidmatan bas ekpress yang digunakan. Selain itu, borang soal selidik yang telah siap lebih awal turut diedarkan kepada responden yang sama. Setelah menjalankan kajian rintis ini, borang soal selidik yang diedarkan telah menunjukkan beberapa kekurangan dan masih kurang mantap untuk menjawab persoalan kajian. Oleh itu, penambahbaikan telah dilakukan dalam borang soal selidik dengan menambah beberapa soalan dan menyusun item dalam beberapa bahagian supaya lebih teratur dan mudah difahami oleh responden ketika menjalankan kajian yang sebenar. Selebihnya, responden didapati memahami setiap soalan dalam borang soal selidik dan tidak berlaku sebarang kekeliruan soalan. 3.5 PENGUKURAN MENGGUNAKAN SKALA LIKERT Dalam kajian ini, skala likert 5 poin telah digunakan oleh penyelidik untuk menilai tahap kepuasan pengguna yang menggunakan perkhidmatan bas ekpress membawa penumpang di negeri- negeri di Semenanjung Malaysia. Selain itu, skala likert 5 poin juga turut digunakan untuk melihat kekerapan destinasi yang ditujui pengguna sepanjang menggunakan perkhidmatan bas ekpress dan persepsi pengguna sekiranya rangkaian laluan bas ekpress ditambah bagi perjalanan bas ekpress dari Terminal Bas Jertih. Jadual di bawah telah menunjukkan item dan penjelasan mengenai skala likert yang telah digunakan dalam borang soal selidik.
37 Jadual 3.1: Skala likert tahap kepuasan pengguna bas ekpress Sangat tidak memuaskan Kurang memuaskan Sederhana Memuaskan Sangat memuaskan 1 2 3 4 5 Sumber: Kajian Lapangan, 2017 Jadual 3.2: Skala likert faktor berlaku kemalangan Sangat tidak setuju Kurang setuju Sederhana Setuju Sangat setuju 1 2 3 4 5 Sumber: Kajian Lapangan, 2017 Jadual 3.3: Penambaikan untuk mengurangkan kadar kemalangan Sangat tidak setuju Tidak setuju Tidak pasti Setuju Sangat setuju 1 2 3 4 5 Sumber: Kajian Lapangan, 2017 3.6 TEKNIK PENGUMPULAN DATA Teknik pengumpulan data dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu data primer dan data sekunder. Data primer merupakan data yang masih baru atau mentah yang dicerap sendiri oleh penyelidik secara terus dari lapangan. Data ini masih belum dianalisis oleh mana-mana pihak dan adalah menjadi tangunggjawab penyelidik untuk menjalankan proses analisis. Data primer merupakan hasil daripada soal selidik
38 yang dijalankan sendiri oleh penyelidik. Seterusnya data sekunder pula merupakan maklumat yang diperolehi daripada kajian-kajian yang telah dilakukan oleh penyelidik terdahulu. Data sekunder ini sangat penting bagi memantapkan lagi pengetahuan penyelidik disamping memberi panduan untuk penyelidikan yang dijalankan. 3.7 DATA PRIMER Menurut Rohana (1996), kaedah pengumpulan data primer merupakan sebuah kaedah pengamatan atau turut dikenali sebagai kaedah penyelidikan berpartisipasi serta kaedah soal selidik. Data primer juga merupakan dapatan asli atau data mentah yang dikumpulkan oleh pengkaji bertujuan untuk menjawab soalan sebenar dan data ini juga belum pernah dianalisis serta ditafsirkan. 3.7.1 Soal Selidik Melalui kaedah soal selidik atau questionnaire, borang untuk soal selidik perlulah disediakan terlebih dahulu untuk diedarkan kepada responden di kawasan kajian. Responden yang dipilih adalah dalam kalangan pengguna yang pernah menggunakan perkhidmatan bas ekpress di Stesen Bas Jerteh, Besut, Terengganu. Berdasarkan edaran borang ini, terdapat beberapa bahagian yang wajib dijawab oleh responden yang soal selidik. Soalan dibangunkan berdasarkan dimensi perkhidmatan kereta api seperti kebersihan, kemudahan, keselesaan dan keselamatan pengguna dan diikuti beberapa soalan lain bagi membantu dalam menjawab persoalan kajian yang dijalankan. Bagi mendapatkan hasil data yang lebih sahih, seramai 100 orang responden yang berpengalaman menggunakan sendiri perkhidmatan bas ekpress Terminal Bas Jertih, Besut, Terengganu telah menjadi golongan sasaran untuk menjawab soal selidik kajian ini. Pengedaran borang telah dijalankan seratus peratus di tapak terminal Bas Jertih yang terletak di Jerteh Souq.
39 3.7.2 Pemerhatian Melalui kaedah pemerhatian pula, penyelidik telah turun sendiri ke lapangan iaitu di Terminal Bas Jertih untuk membuat pemerhatian secara langsung. Pemerhatian dibuat bagi melihat ciri-ciri keselamatan serta kemudahan yang terdapat di sekitar Terminal Bas Jertih dan di dalam bas ekpress. Kemudahan yang disediakan untuk penumpang di terminal bas ini antaranya ialah tandas awam, kedai makan, kedai runcit dan kedai menjual pakaian. Selain itu, kemudahan yang disediakan untuk kemudahan penumpang di dalam bas adalah kemudahan internet tanpa wayar (WIFI), televisyen dan lampu membaca. Kaedah ini dijangka dapat membantu penyelidik dalam mendapatkan maklumat dengan lebih jelas dan sahih. Apabila pemerhatian berjaya dijalankan, penyelidik dapatlah membandingkan antara persepsi pengguna tentang bas ekpress ini dengan apa yang dilihat sendiri di lapangan. Proses ini dijalankan semasa penyelidik turun ke lapangan selama 4 hari iaitu pada hari Isnin, Selasa, Khamis dan Sabtu selama 2 minggu. Penyelidik turun ke lapangan bermula jam 8 pagi pada waktu pagi manakala bermula dari jam 2 pada waktu petang manakala bermula jam 8 pada waktu malam. Pada kesempatan itu, penyelidik telah menjalankan pemerhatian terhadap beberapa jenis bas ekpress yang mengangkut penumpang di terminal bas Jertih iaitu bas Sani Express dan sebagainya. Pemerhatian dibuat dengan menggunakan bantuan kamera telfon bimbit bagi merakamkan beberapa perkara penting. 3.8 DATA SEKUNDER Data sekunder boleh didefinisikan sebagai data kajian yang telah dijalankn oleh penyelidik lain yang menjadi rujukan kepada penyelidik pada masa kini. Data-data yang lepas atau terdahulu dikumpul untuk tujuan mwenjadi rujukan kepada penyelidik (Ang Kean Hua, 2016). Data-data lepas digunakan kerana mempunyai perkaitan dengan kajian penyelidik sekarang. Data-data lepas masih lagi relevan untuk digunakan bagi menjawab persoalan kajian atau dikembangkan menjadi pebnemuan kajian yang baru. Maklumat atau bahan terbitan yang dikumpul oleh
40 penyelidik lain boleh digunakan sebagai rujukan untuk mencipta maklumat bagi menyelesaikan masalah yang timbul pada masa kini mahupun masa depan. Contoh data sekunder yang boleh didapati adalah dokumen awam seperti jurnal, artikel, arkib, dokumen pentadbiran, laporan formal, majalah, suratkhabar, dan sebagainya. 3.8.1 Kajian Perpustakaan Bagi kaedah ini, sumber dari perpustakaan seperti buku, majalah, jurnal dan sebagainya menjadi bahan rujukan yang sangat penting bagi penyelidik. Tujuan kajian perpustakaan ini adalah untuk mendapatkan kefahaman dan maklumat tentang definisi dan konsep yang berkaitan dengan fokus kajian. Selain itu, pencarian sorotan atau kajian lalu juga menjadi fokus penyelidik dalam melakukan kajian perpustakaan ini. Berdasarkan maklumat yang diambil dari kaedah ini, kebolehpercayaan maklumat adalah tinggi dan lebih bersifat ilmiah. 3.9 TEKNIK ANALISIS DAN PERSEMBAHAN DATA Setelah borang soal selidik berjaya diedarkan kepada 100 orang responden, penyelidik akan menganalisis data tadi dengan alat bantu analisis yang dirasakan sesuai dalam kajian ini. Alat bantu analisis yang dimaksudkan tersebut ialah aplikasi Statistical Package For Social Science (SPSS) 22.0. 3.9.1 Statistical Package For Social Science (SPSS) Perisian SPSS menggunakan hasil daripada boorang soal selidik yang telah diedar kepada responden. Analisis data yang telah siap akan dipaparkan dalam bentuk jadual, carta, dan statistik deskriptif yang kompleks. Selain itu, perisian ini juga mampu mengendalikan data mentah dalam jumlah yang banyak dan mempunyai ketepatan keputusan yang tinggi. Graf, carta dan jadual yang diperoleh hasil daripada analisis data tersebut akan dipindahkan ke dalam Microsoft Word dan akan diberikan huraian.
41 3.9.2 Microsoft Excel Jadual yang telah siap dianalisis melalui perisian SPSS akan dipindahkan ke dalam Microsoft Excel untuk menghasilkan carta pai, graf yang lebih menarik dan berwarna- warni. 3.10 KEBOLEHPERCAYAAN DAN KESAHAN ALAT PENGUKURAN Sebelum soal selidik diedarkan kepada responden, ujian realibiliti haruslah dilakukan terlebih dahulu. Oleh itu, penyelidik telah melakukan ujian realibiliti terhadap 22 item dalam tiga kategori utama iaitu dari segi perkhidmatan, keselesaan dan keselamatan. Jadual 3.4: Alpha Cronbach (α) terhadap tahap kepuasan pengguna bas ekpress dari aspek perkhidmatan. Item Bil Item Nilai Alpha (α) Kekuatan Hubungan Tambang bas berpatutan 21 0.868 Baik Kaedah bayaran tiket mudah 21 0.862 Baik Jadual perjalanan teratur 21 0.867 Baik Pemeriksaan tiket 21 0.868 Baik Pemberitahuan pembatalan perjalanan 21 0.872 Baik Mesra penumpang 21 0.860 Baik Tempat tunggu bas tak mencukupi 21 0.877 Baik Sumber:Kajin Lapangan, 2017
42 Jadual 3.5: Alpha Cronbach (α) terhadap tahap kepuasan pengguna bas ekpress dari aspek keselesaan. Item Bil Item Nilai Alpha (α) Kekuatan Hubungan Tempat duduk yang selesa 21 0.863 Baik Ruang kaki antara kerusi 21 0.862 Baik Penghawa dingin 21 0.863 Baik Kebersihan dalam bas 21 0.861 Baik Kemudahan WIFI 21 0.862 Baik Kemudahan televisyen 21 0.861 Baik Sumber:Kajian Lapangan, 2017 Jadual 3.6: Alpha Cronbach (α) terhadap tahap kepuasan pengguna bas ekpress dari aspek keselamatan. Item Bil Item Nilai Alpha (α) Kekuatan Hubungan Pintu utama berfungsi 21 0.860 Baik Terdapat pintu keselamatan 21 0.857 Baik Terdapat alat pemadam api 21 0.863 Baik Terdapat alat pengesan kebakaran 21 0.866 Baik Tempat duduk selamat 21 0.862 Baik Terdapat loceng keselamatan 21 0.863 Baik Terdapat kamera litar tertutup (CCTV) 21 0.867 Baik Terdapat tali pinggang keselamatn 21 0.867 Baik Sumber:Kajian Lapangan, 2017
43 Jadual 3.7: Tahap Kebolehpercayaan Soalan. Sumber: Dipetik dan diubahsuai daripada George dan Mallery (2003). Berdasarkan ketiga-tiga jadual di atas, kesemua item yang terlibat iaitu sebanyak 21 item telah menunjukkan keputusan nilai Alpha Cronbach yang tidak jauh beza iaitu dalam lingkungan ‘Baik’ dengan mencatatkan nilai lebih daripada 0.8. Nilai alpha yang paling tinggi dapat dilihat pada aspek perkhidmatan bagi item ‘Tempat tunggu bas tak mencukupi’ iaitu mencatatkan nilai alpha 0.877 dengan kekuatan hubungan pada tahap yang baik. Bagi aspek keselesaan, nilai alpha yang paling tinggi dilihat pada item ‘tempat duduk yang cukup’ dengan nilai 0.881. Bagi aspek keselamatan, nilai paling tinggi dicatatkan pada item ‘pintu berfungsi dengan baik’ iaitu 0.882. Begitu juga bagi lain-lain item yang disenaraikan dalam jadual kesemuanya menunjukkan kekuatan hubungan yang baik. Menurut Cresswell (2005), nilai Cronbach Alpha yang melebihi 0.60 menunjukkan bahawa item mempunyai kebolehpercayaan yang baik dan boleh digunapakai. Nilai Kebolehpercayaan Kekuatan Lebih 0.9 Sangat Baik Lebih 0.8 Baik Lebih 0.7 Boleh diterima Lebih 0.6 Perlu dibaiki Lebih 0.5 Lemah Kurang 0.5 Tidak boleh diterima
44 RAJAH 3.1 RAJAH METODOLOGI KAJIAN Sumber:Kajian Lapangan, 2017 Analisa Kuantitatif Soal Selidik Kualitatif Kajian perpustakaan Akses internet Temubual Pemerhatian Alat Bantu Analisis SPSS Microsoft Excel 2013 Dapatan Kajian Tahap Kepuasan Pengguna Perbincangan
45 3.11 KESIMPULAN Secara keseluruhannya, dalam bab ketiga ini telah membincangkan reka bentuk penyelidikan yang digunakan untuk pengumpulan data serta maklumat. Penyelidik telah menggunakan kaedah utama dalam kajian ini iaitu kaedah kuantitatif. Bagi kaedah kuantitatif, sumber data dipungut dengan menjalankan soal selidik kepada responden. Akhir sekali, alat bantu analisis SPSS 22.0 dan Microsoft Excel 2013 gunakan untuk menganalisis data yang telah diperolehi. Kesemua bentuk kaedah yang dinyatakan telah diguna pakai oleh penyelidik dan juga merupakan elemen asas kepada kaedah kajian ini. Dalam masa yang sama, turut menjadi teras panduan untuk proses menganalisis data seperti yang akan dipaparkan dalam bab empat untuk dapatan kajian.
BAB 4 DAPATAN DAN ANALISIS KAJIAN 4.1 PENGENALAN Di dalam bab keempat ini, segala penerangan yang berkaitan dengan dapatan serta analisis kajian akan dihuraikan bagi menjawab objektif-objektif yang telah ditetapkan dalam kajian ini. Dapatan kajian akan dilaporkan melalui bentuk laporan deskriptif dalam min dan peratusan. Objektif pertama adalah untuk mengenal pasti sistem operasi sedia ada perkhidmtan bas ekpress Terminal bas Jerteh;kedua, menentukan tahap kepuasan pengguna terhadap perkhidmatan bas ekpress pembawa penumpang, sepanjang laluan Timur Malaysia ke Barat Malaysia dan Timur Malaysia ke Utara Malaysia; kedua, mengetahui masalah yang sering dihadapi oleh bas ekpress sepanjang laluan bas dari Jerteh ke utara dan selatan Malaysia ;terakhir, untuk mengenalpasti penambaikan yang boleh dilakukan untuk mengurangkan kadar kemalangan bas ekpress. Bagi menjawab kesemua objektif, sebanyak 100 borang soal selidik telah diedarkan kepada pengguna bas ekpress yang berperanan sebagai responden di dalam kajian ini. Dapatan bagi kesemua objektif ini adalah diperolehi berdasarkan analisis borang soal selidik yang telah diedarkan tersebut. Tiga aspek utama sistem sedia ada yang akan diterangkan adalah merangkumi aspek perkhidmatan, keselesaan dan keselamatan. Manakala untuk objektif kedua dan ketiga, kaedah analisis menggunakan SPSS 22.0 telah digunakan. Secara umumnya, hasil daripada analisis dan penerangan yang dibuat dalam bab ini merupakan fakta yang akan menyokong perbincangan untuk bab seterusnya.
47 4.2 TEMUBUAL BERSAMA KAKITANGAN PENJUALAN TIKET DAN PEMANDU BAS Temu bual dijalankan bertujuan untuk mengetahui dengan lebih jelas berkenaan sistem perkhidmatan sedia ada bas ekpress yang telah dijalankan oleh pihak bas ekpress pada masa sekarang. Antara soalan yang telah diajukan kepada responden adalah berkaitan dengan kepentingan utama yang dilihat oleh pelanggan seperti harga tambang, masa perjalanan, keselesaan dalam kenderaan serta keselamatan ketika menaiki semasa menaiki kenderaan awam (Abdul Halim et.al, 1990). Bagi mendapatkan maklumat untuk sistem sedia ada yang telah dijalankan oleh pihak bas ekpress, kaedah temu bual bersemuka bersama pemandu bas dan kakitangan penjualan tiket bas ekpress Terminal Bas Jerteh telah dilakukan oleh penyelidik. 4.3 PERKHIDMATAN 4.3.1 Tambang Tambang merupakan harga yang perlu dibayar oleh pengguna bagi setiap perjalanan yang dilakukan mengikut kilometer tertentu. Tambang merupakan salah satu faktor dominan yang diambil kira oleh setiap pengguna dalam memilih pengangkutan awam. Tambang bagi sesuatu pengangkutan adalah berkait rapat berkait dengan jarak dan kecepatan perkhidmatan (Sinulingga, 1999). Berdasarkan dapatan temu bual, penyelidik difahamkan kaedah pembayaran tambang boleh dilakukan secara dalam talian ataupun secara langsung di kaunter penjualan tiket di kiosk-kiosk kecil bas ekpress yang berada di terminal tersebut. Berdasarkan pemerhatian penyelidik, penyelidik difahamkan kaedah pembayaran tambang secara langsung perlulah dilakukan di kaunter bas ekpress yang mahu dinaiki untuk mendapatkan tiket perjalanan yang sah. Pembayaran tiket di kiosk- kiosk kecil bas ekpress dijual oleh pengendali bas ekpress. Penjualan tiket secara individu oleh pengendali bas ekpress telah disepadukan di dalam satu sistem penjualan tiket yang inovatif dan terancang. Jika berlaku sebarang masalah berkaitan tiket, penumpang boleh terus berurusan dengan kaunter bas ekpress tersebut untuk mendapatkan penjelasan. Penggunaan tiket perjalanan hanya sah pada tarikh dan tempoh yang tertera pada bahagian hadapan tiket bas ekpress tersebut.
48 Jadual 4.1: Harga dan masa perjalanan perkhidmatan Bas Ekpress Cepat Express OPERATOR CEPAT EXPRESS DEPARTING FROM DESTINATION TIME ADULT FARE CHILDREN FARE JERTEH ALOR GAJAH 9.30PM RM51.20 RM38.40 ALOR SETAR 10.00PM RM45.90 RM34.50 BUKIT KAYU HITAM 10.00PM RM49.90 RM37.40 BALING 10.00PM RM21.70 RM16.30 BUTTERWORTH 11.00PM RM39.00 RM29.30 DUNGUN 9.00PM RM14.50 RM10.90 9.30PM RM7.40 RM5.60 JOHOR BAHRU 9.00PM RM69.90 RM52.50 JELI 10.00PM RM12.70 RM9.50 KUALA TERENGGANU 9.00PM RM9.00 RM6.80 9.30PM RM7.90 RM5.90 KUANTAN 9.00PM RM25.50 RM19.10 9.30PM RM21.70 RM16.40 KULIM? 11.00PM RM31.50 RM23.60 MELAKA 9.00PM RM50.90 RM38.29 9.30PM RM50.90 RM38.29 MUAR 9.00PM RM54.70 RM41.00 9.30PM RM54.70 RM41.00 PENANG 11.00PM RM39.00 RM29.30 SUNGAI PETANI 10.00PM RM41.20 RM30.90 SEGAMAT 9.00PM RM40.80 RM30.60 9.30PM RM40.80 RM30.60 Sumber: Laman Web Rasmi Stesen Bas Jerteh, 2011.
49 Jadual 4.2: Harga dan masa perjalanan perkhidmatan Bas Mahligai Ekpress MAHLIGAI EXPRESS DEPARTING FROM DESTINATION TIME ADULT FARE CHILDREN FARE JERTEH BUKIT BERUNTUNG 8.30 PM RM 47.00 RM 30.00 KUALA LUMPUR 9.15 AM RM 44.00 RM 22.00 8.30 PM RM 44.00 RM 22.00 9.00 PM RM 44.00 RM 22.00 KAJANG 9.00 PM RM 45.00 RM 22.50 KLANG 9.15 AM RM 43.00 RM 21.50 9.00 PM RM 43.00 PUTRAJAYA 9.00 PM RM 45.00 RM 22.50 RAWANG 8.30 PM RM 47.00 RM 30.00 SHAH ALAM 9.15 AM RM 43.00 RM 21.50 9.00 PM RM 43.00 RM 21.50 TANJUNG MALIM 8.30 PM RM 50.00 RM 33.00 Sumber: Laman Web Rasmi Stesen Bas Jerteh, 2011. Jadual 4.3: Harga dan masa perjalanan perkhidmatan Sani Express. SANI EXPRESS DEPARTING FROM DESTINATION TIME ADULT FARE CHILDREN FARE JERTEH KUALA LUMPUR 9.30 AM RM 40.00 RM 30.00 9.30 PM RM 40.00 RM 30.00 KLANG 9.30 AM RM 45.50 RM 34.50 9.30 PM RM 45.50 RM 34.50 SHAH ALAM 9.30 AM RM 45.50 RM 34.50 9.30 PM RM 45.50 RM 34.50 Sumber: Laman Web Rasmi Stesen Bas Jerteh, 2011.
50 4.3.1 Kaedah Pembelian Tiket Selain itu, penyelidik juga turut bertanya mengenai sistem penjualan tiket yang dijalankan pada masa sekarang. Berdasarkan dapatan temu bual, sistem pembelian tiket bas ekpress sekarang lebih dipermudahkan secara dalam talian (online) dengan melayari laman web syarikat bas ekpress tersebut. Terminal Bas Jerteh juga menawarkan pembelian tiket (CTS) melalui portal e-tiket. Segala pembelian menggunakan kad kredit dan sistem perbankan atas talian (online banking) boleh dilakukan melalui portal ini. Manakala bagi sistem pembelian tiket di kaunter, ianya mula beroperasi dari jam 8.00 pagi sehingga jam 10.00 malam. Sebelum penumpang menaiki bas, konduktor bas yang bertugas akan memeriksa destinasi, masa bertolak dan nombor bas ekpress yang akan dinaiki bagi mengelakkan sebarang kesilapan. Tiket yang dibeli secara online dan secara kaunter akan dicetak bagi menunjukkan bukti pembelian sesuatu tiket bas tersebut. Kaedah pembelian tiket secara online amat memudahkan seiring dengan perkembangan kemajuan teknologi yang semakin canggih. Berikut merupakan keterangan yang diberikan oleh responden: “sekarey ni seney. Tak yoh gi beli tiket kat stesen bas takpo. Beli kot online pon tak po loni. Loni semua ado. Kalu nak naik bas Sani, gi jah kat laman web rasmi dio, boleh beli tiket dari tu. Lepas beli tiket, print balik jah tiket tu. Ketah hok print tu sebagai bukti ko kito.Kito akan tengok balik tarikh, masa dengan bas hop penumpe bas nok naik tu. Sebagai bukti dio beli doh tiket” (Responden 1, Kakitangan penjualan tiket bas Sani Express) Menurut pemandu bas yang ditemubual, perkhidmatan tiket atas talian melalui aplikasi CatchThat Bus sudah mula beroperasi di Malaysia. Aplikasi ini digunakan oleh negara Malaysia dan negara jiran kita iaitu Singapura. Aplikasi ini turut digunakan oleh penumpang Terminal Bas Jerteh. Sebelum para penumpang dibenarkan masuk ke dalam bas, pemeriksaan tiket terlebih dahulu dilakukan dengan meniliti masa perjalanan, destinasi yang bakal dituju dan jenis bas ekpress yang ingin dinaiki. Setiap penumpang diwajibkan untuk menyerahkan tiket masing-masing kepada konduktor bas yang bertugas. Bagi penumpang yang gagal menunjukkan
51 tiket ataupun mengalami kerosakan pada tiket, mereka tidak akan dibenarkan masuk ke dalam bas ekpress kecuali dengan salinan tiket baru oleh kiosk pengendali bas ekpress yang akan dinaiki. Sekiranya pengguna yang membeli tiket melalui aplikasi CathThatBus kehilangan tiket perjalanan, mereka akan mencetak semula tiket berdasarkan email pengesahan yang diterima dari pihak CatchThat Bus. Namun sekiranya pembayaran telah dilakukan, namun belum menerima email pengesahan dari pihak CatchThatBus, pengguna boleh menghubungi talian khas CatchThatBus di talian +60392121818 di antara jam 9 pagi sehingga jam 8 malam. Menurut responden: “Sapo hok hilang tiket perjalanan hok dibeli oleh aplikasi CatchThatBus boleh cetok mula tiket. Pengguno keno cetok tiket dari email pengesahan hop dio terimo dari CatchThatBus. Kalu tok leh email pengesahan,pengguno boleh tepon talian khas CatchThatBus antaro pukul 9 pagi hinggo pukul 8 male.” (Responden 2, Pemandu Bas Perdana Express) 4.3.2 Masa dan Jadual Perjalanan Masa dan tempoh perjalanan juga turut diambil kira oleh pengguna kenderaan awam darat selain daripada tambang yang berpatutan. Bagi pengangkutan awam yang cekap, masa perjalanan amat dititik beratkan seperti tersedianya jadual perkhidmatan yang tepat dan sesuai dengan waktu perjalanan penumpang. Sistem pengangkutan awam yang berkesan juga seharusnya mampu meminimumkan tempoh sesuatu perjalanan, melalui erti kata lain dengan adanya sistem yang canggih darjah ketersampaian ke sesuatu tempat dapat ditingkatkan dalam tempoh yang lebih singkat. Perjalanan yang memakan masa yang panjang akan mempengaruhi keselesaan serta emosi pengguna. Oleh itu, pengguna akan memilih pengangkutan yang paling menjimatkan masa mereka dengan membuat perbandingan bagi setiap mod pengangkutan. Berdasarkan keterangan yang diberikan responden, bas ekpress akan memilih salah satu daripada dua laluan utama iaitu laluan Gua Musang dan laluan Paka untuk ke Terminal Bersepadu Selatan dan terminal bas yang terletak di negeri Johor.
52 Melalui laluan Gua Musang, masa perjalanan dapat dijimatkan. Namun, melalui jalan Paka, perjalanan bas dijangka lebih selamat kerana tiada bukit dan cerum yang tinggi. Menurut pemandu bas Transnasional yang ditemu bual: “Kebanyakan pemandu akan memilih laluan Gua Musang yang akan melalui Perhentian Grik bagi menjimatkan masa perjalanan. Laluan ini kurang dilalui oleh kenderaan lain dan mempunyai jarak yang lebih dekat. Namun, laluan ini dikatakan amat berisiko tinggi untuk mengalami kerana faktor jalan raya yang bersimpang siur dan faktor persekitaran yang bercerun”. (Responden 3, Pemandu Bas Transnasional) Jadual 4.4: Masa dan masa perjalanan perkhidmatan Perdana Express DESTINASI ( BERTOLAK) DESTINASI (TIBA) MASA BERTOLAK MASA PERJALANAN JERTEH Penang (Butterworth) 8.30 AM 6 Jam 42 Minit Melaka (Melaka Sentral) 9.45 PM 8 Jam 51 Minit Johor (Larkin) 9.45 PM 10 Jam 10 Minit Kuala Lumpur (Tbs) 9.30 AM 7 Jam 33 Minit Terengganu (Dungun) 11.15 AM 3 Jam 2 Minit Kedah (Alor Setar) 9.30 PM 7 Jam 13 Minit Kedah (Sungai Petani) 9.30 PM 6 Jam 29 Minit Selangor (Klang) 9.30 AM 7 Jam 48 Minit Pahang (Kuantan) 11.15 AM 4 Jam 27 Minit Negeri Sembilan (Nilai) 10.00 PM 8 Jam 3 Minit Sumber: Aplikasi tiket online EasyBook, 2017
53 4.4 KESELESAAN 4.4.1 Tempat duduk yang selesa Dari segi keselesaan, beberapa aspek telah disediakan oleh pihak pengusaha bas ekpress untuk menarik minat pengguna untuk terus menggunakan perkhidmatan bas mereka. Hal ini juga untuk memberikan keselesaan yang setimpal kepada penumpang dengan harga tambang tiket yang mereka bayar. Berdasarkan pemerhatian yang dilakukan penyelidik mendapati penyediaan tempat duduk dalam kas ekpress adalah sebanyak 42 buah kerusi dalam setiap bas dan mempunyai tempat duduk perseorangan dan tempat duduk berpasangan. Penyediaan lampu yang dikhaskan untuk penumpang membaca buku juga disediakan di atas kepala untuk perjalanan waktu malam. 4.4.2 Ruang kaki antara kerusi Pihak pengusaha bas telah meningkatkan mutu kepuasan mereka melalui tempat duduk penumpang. Ruang kaki antara kerusi hadapan dan kerusi belakng telah diperluaskan bagi memberikan keselesaan kepada penumpang untuk melunjurkan kaki. Selain itu, ruang kaki yang luas antara kerusi memudahkan penumpang untuk meletakkan beg mereka di bahagian bawah kaki kalau tidak mahu meletakkaan beg mereka di dalam ruangan bagasi. Keadaan bas akan selesa sekiranya ada ruangan temoat duduk yang lebar, ruang kaki yang luas dan boleh dilaras serta ruang etak kepala yang kemas. Bagi perjalanan jauh dan melalui selekoh yang tajam, keselesaan menjadi faktor utama penumpang untuk memilih jenis bas ekpress yang mereka mahu naiki. 4.4.3 Penghawa dingin (Aircond) Faktor penghawa dingin juga mempengaruhi tahap keselesaan penumpang. Suhu penghawa dingin haruslah tidak terlalu tinggi. Selain itu, pemandu bas akan memasang suhu penghawa dingin mengikut suhu di lluar bas. Sekiranya pada waktu hujan, suhu akan disetkan kepada 26 celcius.
54 4.4.4 Kebersihan dalam bas Kebersihan dalam bas ekpress juga amat penting untuk memastikan udara yang digunakan sentiasa nyaman dan tidak berbau. Oleh itu, proses pembersihan dalam kereta api akan dilakukan sebelum dan selepas perjalanan dimulakan. Misalnya sebelum bertolak dari stesen bas Jerteh, pekerja akan membersihkan bas tersebut untuk mengelakkan sampah sarap mencatatkan kebersihan bas tersebut. Proses pembersihan seterusnya akan dilakukan dengan pemungutan sampah serta sisa makanan yang ditinggalkan oleh penumpang di kawasan sekitar bawah dan atas tempat duduk. 4.4.5 Kemudahan WIFI Ada segelintir pihak pengusaha bas ekpress hanya menyediakan perkhidmatan pengangkutan semata-mata. Penumpang yang menaiki bas bermula dari perhentian bas sehingga ke destinasi terhad dari melakukan sebarang aktiviti untuk menghilangkan kebosanan semasa tempoh perjalanan. Namun ada sesetengah pengusaha yang peka akan masalah ini dan menyediakan perkhidmatan Internet Tanpa Wayar (WIFI) sepanjang perjalanan.Pihak pengusaha bas memberikan perkhidmatan terbaik dengan menyediakan sambungan WiFi kepada penumpangnya sebelum mereka memulakan perjalana. Apabila penumpang membuka telefon bimbit, mereka akan dapat menyambung rangakain WiFi secara pantas. Bagi mendapatkan kepastian, penyelidik telah mengajukan soalan tentang kepentingan WiFi. Menurut responden yang ditemubual, beliau menyatakan bas Konsortium Transnasional Bhd (KTB) telah menyediakan perkhidmatan jalur lebar tanpa wayar(WiFi) semenjak tahun 2012 lagi. Pelancaran WiFi yang julung kali beroperasi di dalam bas ini merupakan kerjasam Konsortium Transnasional Bhd bersama Celcom Axiata. Menurut responden tersebut: “Jak tahun 2012 lagi WiFi dalam bas start wat. Maso tu bas Transnasional hok paling awal pasey WiFi. Mulo-mulo dia guno kerjasama dengan Celcom untuk WiFi ni. Lepas tu baru banyok tauke-tauke bas pasey Wifi jugok untuk tarik ore rama naik bas dio jugak”. (Responden 4, Kakitangan Penjualan Tiket bas Transnasional)
55 4.4.6 Kemudahan Televisyen Langkah pengendali perusahaan bas ekpress memasang televisyen di dalam bas mendapat sambutan yang positif daripada orang ramai terutamanya penumpang tegar bas ekpress. Hal ini demikian kerana langkah ini dapat menghiburkan rakyat dalam perjalanan mereka. Para penumpang berpeluang menonton pelbagai siaran televisyen ketika berada dalam perjalanan dan seterusnya menjadikan perjalanan lebig menarik. Kemudahan seperti ini pasti akan meningkatkan bilangan penumpang pengangkutan awam kerana perkhidmatan yang ditawarkan adalah berada di tahap yang berkualiti. Televisyen yang disediakan di dalam bas diletakkan di bahagian hadapan bersebelahan dengan tempat duduk pemandu. Manakala bagi bas dua tingkat (double decker), televisyen diletakkan di bahagian atas. Kebiasaannya, televisyen ini akan dipasang sepenuhnya pada waktu siang jika cuaca mengizinkan. Bagi perjalanan pada waktu malam, televisyen akan dipasang sekejap sahaja kerana pengusaha akan menutup televisyen untuk mengelakkan bunyi bising ketika penumpang berehat dan tidur. Menurut responden: “ Tv kat dale bas dio pasang sokmo kalu waktu siang hari, tapi dio tutup kalu huje lebat kat luar. Kalu waktu male, dio pase tv meta jah. Lepah tu, dio akan tutup tv, tutup lampu untuk bagi penumpang tidur. Kalu bas duo tingkat, jare dio letak tv kat bahagie bowoh. Bahagie bowoh kecik ekpom” (Responden 5, Kakitangan Penjualan Tiket Darul Naim)
56 4.5 KESELAMATAN 4.5.1 Gear Automatik Dalam perkhidmatan bas ekpress pada masa kini, kebanyakan bas menggunakan gear automatik. Gear automatik berupaya untuk membolehkan pemandu menumpukan sepenuh perhatian kepada pemanduan. Berikut merupakan pernyataan responden: “Sekarang semua bas guna gear automatik dik. Kalau guna gear automatik, tidak payah fikir untuk tukar gear waktu jalan sibuk, waktu berada di kawasan jalanraya yang berbukit lagi” (Responden 6, Pemandu bas Transrengit) 4.5.3 Sistem Bantuan Brek (ESP) Sistem bantuan brek berupaya untuk mengawal kenderaan berat seperti bas ekpress dengan lebih baik. Sistem yang sama juga digunakan di negara maju seperti negara Eropah. Sistem ini berfungsi untuk mengurangkan kepanasan serta tekanan ke atas brek. 4.5.4 Sistem Had Laju Berkomputer Sistem had laju ini berupaya untuk menghalang bas dipandu terlalu laju. Bas ekpress hanya boleh mencapai sehingga 105 kilometer sejam (km/j). Menurut hasil temubual bersama responden, sistem pengesan had laju turut di kawasan jalan raya yang dikesan sebagai kawasan titik merah (hotspot). Kawasan ini merupakan kawasan yang sering berlaku kemalangan jalan raya. “Sistem pengesan had laju dipasang oleh Jabatan Pengangkutan Jalan. Sistem ini dipasang di kawasan yang sering berlaku kemalangan jalan raya. Sistem ini akan mengesan kadar had laju yang digunakan oleh kenderaan jika melalui kawasan tersebut” (Responden 7, Pemandu Bas Queen)
57 4.6 PROFIL DEMOGRAFI 4.6.1 Latar Belakang Profil Responden Bahagian pertama akan menjelaskan mengenai profil demografi responden yang merangkumi aspek jantina, umur, bangsa, taraf pendidikan, sektor pekerjaan, kategori pengguna, jenis bas dan destinasi. Latar belakang responden yang berbeza ini penting bagi menunjukkan perbezaan profil demografi responden kajian. 4.6.2 Jantina Berdasarkan Rajah 4.1 dapatan menunjukkan jumlah responden perempuan yang telah disoal selidik lebih ramai berbanding dengan responden lelaki. Jumlah responden wanita berjumlah sebanyak 61 peratus berbanding dengan jumlah responden lelaki yang hanya mencatatkan sebanyak 39 peratus responden. Rajah 4.1: Jantina responden Sumber: Kajian lapangan, 2017 39% 61% LELAKI PEREMPUAN
58 4.6.3 Umur Dalam kajian demografi umur penumpang, responden yang paling banyak disoal selidik adalah dalam kalangan umur bawah 20 tahun iaitu menunjukkan bilangan sebanyak 33 peratus. Seterusnya, sebanyak 29 peratus responden berumur dalam lingkungan 21 tahun hingga 30 tahun. Kebanyakan responden dari golongan ini adalah terdiri daripada pelajar sekolah menengah dan pelajar universiti. Responden dalam lingkungan umur 41 hingga 50 tahun pula mencatatkan jumlah ketiga yang tertinggi iaitu sebanyak 17 peratus responden. Hanya perbezaan sebanyak 1 orang responden dengan responden lingkungan umur 41 hingga 50 tahun iaitu seramai 16 orang. Seterusnya, golongan umur responden paling sedikit adalah dalam lingkungan umur 50 tahun ke atas iaitu mewakili 5 peratus responden sahaja. Rajah 4.2: Umur Responden Sumber: Kajian Lapangan, 2017 33% 29% 16% 17% 5% Bawah 20 tahun 21 hingga 30 tahun 31 hingga 40 tahun 41 hingga 50 tahun 50 tahun dan ke atas
59 Rajah 4.6.4: Bangsa Rajah 4.3 memaparkan jumlah responden mengikut bangsa. Berdasarkan rajah di atas, bangsa Melayu mendahului jumlah responden iaitu seramai 90 peratus responden. Jumlah ini diikuti dengan kaum Cina yang mencatatkan sebanyak 6 peratus responden. Bagi bilangan bangsa paling minoriti yang menjawab soal selidik ini adalah berbangsa lain-lain iaitu seramai 4 peratus. Rajah 4.3: Bangsa responden Sumber: Kajian Laoangan, 2017 90% 6% 4% MELAYU CINA LAIN-LAIN
60 Rajah 4.6.5: Taraf pendidikan Dari aspek pendidikan pula, responden yang paling ramai dicatatkan adalah responden “sekolah menengah” iaitu sebanyak 52 peratus responden seperti yang dipaparkan pada Rajah 4. Bilangan responden sebanyak 38 peratus yang terdiri dari responden “kolej dan universiti”merupakan bilangan kedua tertinggi dalam taraf pendidikan. Bilangan ketiga tertinggi adalah pada peringkat “sekolah rendah” dengan bilangan sebanyak 8 peartus responden. Baki responden sebanyak 2 orang responden yang diwakili oleh 2 peratus responden yang mempunyai taraf pendidikan “tidak bersekolah”. Rajah 4.4: Taraf pendidikan Sumber: Kajian Lapangan, 2017 2% 8% 52% 38% TIDAK BERSEKOLAH SEKOLAH RENDAH SEKOLAH MENENGAH KOLEJ/UNIVERSITI
61 Rajah 4.6.6: Sektor Pekerjaan Rajah di atas menunjukkan jenis sektor pekerjaan responden. Merujuk pada rajah ini, seramai 74 peratus responden adalah terdiri daripada tidak berkenaan. Responden dalam kategori ini kebanyakannya pelajar sekolah menengah, pelajar universiti, surirumah serta golongan yang tidak bekerja. Peratusan kedua tertinggi dicatatkan oleh 16 peratus yang bekerja di sektor ‘swasta’. Seterusnya, 7 peratus responden adalah ‘bekerja kerajaan’ yang terdiri. Manakala, responden yang paling sedikit mencatatkan jumlah sebanyak 3 peratus bagi kategori ‘bekerja sendiri’. RAJAH 4.5: Status Pekerjaan Sumber: Kajian Lapangan, 2017 7% 16% 3% 74% KERAJAAN SWASTA BEKERJA SENDIRI TIDAK BEKERJA
62 Rajah 4.3.7: Kategori pengguna Hasil analisis data telah mendapati ‘pelancong tempatan’ mencatatkan jumlah responden yang sedikit iaitu sebanyak 18 peratus responden daripada jumlah keseluruhan seramai 100 orang responden. Pelancong tempatan ini terdiri daripada penumpang yang datang ke Jerteh untuk tujuan melancong, melwat saudara mara peratus responden yang terdiri daripada penduduk tempatan. Rajah 4.6: Kategori pengguna Sumber: Kajian Lapangan, 2017 4.7 CIRI-CIRI PENGGUNAAN 4.7.1 Kenderaan Persendirian Selain menggunakan bas ekpress sebagai salah satu mod pengangkutan altenatif, responden juga mempunyai kenderaan persendirian mereka sendiri. Berdasarkan kajian yang telah dijalankan, sebanyak 34 peratus responden yang tidak mempunyai kenderaan persendirian. Peratusan yang tertinggi dicatatkan oleh “kereta” iaitu sebanyak 45 peratus. Manakala, nilai yang terendah iaitu sebanyak 7 peratus responden yang mempunyai kenderaan persendirian “Mpv/Van”. Motosikal berada di kedudukan yang ketiga tertinggi iaitu mencatatkan sebanyak 14 peratus. 82% 18% PENDUDUK TEMPATAN PELANCONG TEMPATAN
63 Rajah 4.7: Kenderaan persendirian Sumber: Kajian Lapangan, 2017 4.7.2 Sebab menggunakan bas ekpress Bas ekpress sering menjadi pihan penduduk setempat untuk menuju ke destinasi yang jauh. Rajah 4.10 menunjukkan sebab mengapa bas ekpress menjadi pilihan pengguna. Merujuk pada rajah ini, seramai 48 orang responden yang masing-masing mewakili peratusan sebanyak 16 orang responden setiap satunya disebabkan mereka ‘tiada kenderaan sendiri’, ‘ sengaja mencuba’ dan ‘elak kesesakan’. Golongan yang mempunyai kenderaan persendirian namun memilih untuk menaiki bas ekpress kerana bas ekpress murah terdiri 13 orang responden. Manakala, sebab ketiga tertinggi adalah kerana mereka ‘tidak mempunyai lesen memandu’. Selain itu, ‘lain- lain dan ‘kenderaan digunakan keluarga’ masing-masing mencatatkan peratusan sebanyak 9 peratus. Seramai 8 orang responden menyatakan ‘kereta rosak’ menyebabkan mereka terpaksa menaiki bas ekpress. Sebab yang paling sedikit dicatatkan adalah ‘boleh bawa barang banyak’ iaitu seramai 3 orang responden. 34 45 7 14 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 TIADA KENDERAAN KERETA MPV/ VAN MOTOSIKAL PERATUS
64 Rajah 4.8: Sebab penggunaan Sumber: Kajian Lapangan, 2017 4.7.3 Faktor penggunaan bas ekpres Rajah di atas menunjukkan hasil analiss berkaitan dengan faktor penggunaan bas ekpress sebagai pengangkutan altenatif. Faktor penggunaan bas paling banyak dipengaruhi oleh pilihan pengangkutan terhad. Hal ini disokong oleh 30 orang responden. Hal ini demikian kerana, kebanyakan responden terdiri dariapada lingkungan umur bawah 20 tahun yang tidak rata-ratanya tidak mempunyai lessen memandu dan tidak mempunyai kenderaan persendirian. Peratusan kedua tertinggi ialah faktor ‘keselesaan’ yang diwakili oleh 24 orang responden. Akhir sekali, seramai 7 orang responden yang mewakili peratusan yang paling sedikit adalah disebabkan faktor mesra penumpang. 16 8 16 16 9 13 10 3 9 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 PERATUS
65 Rajah 4.9: Faktor Penggunaan Sumber: Kajian Lapangan, 2017 4.7.4 Tujuan utama menggunakan bas ekpress Rajah 4.13 menunjukkan tujuan utama responden menggunakan perkhidmatan bas ekpress. Tujuan utama yang paling tinggi dapat dilihat pada ‘melawat saudara mara atau kawan-kawan’ iaitu seramai 33 orang responden dari jumlah keseluruhan iaitu 100 orang. Tujuan kedua tertinggi pula adalah sebanyak 25 orang iaitu menggunakan perkhidmatan bas ekepress untuk tujuan ‘melancong’. Hal ini adalah disebabkan tambang untuk ke Kuala Lumpur dan bandar pelancongan yang lain lebih murah jika dibandingkan dengan menaiki kenderaan persendirian. Hal ini dapat dilihat melalui kadar tol yang harus dibayar, harga minyak kenderaan dan bajet untuk makan di Hentian Rehat. Seterusnya, seramai 22 orang responden pula menggunakan perkhidmatan bas ekpress untuk tujuan ke pusat pengajian seperti ‘sekolah, kolej dan universiti’. Manakala, 13 orang responden pula memilih untuk aktiviti ‘kerja dan urusniaga’. Kebiasaanya golongan ini ingin balik ke bandar di mana mereka bekerja setellah bercuti di kampung halaman. Selain itu, ada juga sesetengah para pekerja kerajaan seperti guru memilih mod pengangkutan ini untuk menghadiri kursus 15 12 24 12 7 30 0 5 10 15 20 25 30 35 PERATUS
66 Yang diadakan di luar daerah. Akhir sekali, penggunaan atas tujuan ‘riadah’ pula menunjukkan kadar peratusan paling sedikit iaitu seramai 7 orang responden. Rajah 4.10: Tujuan utama penggunaan Sumber: Kajian Lapangan, 2017 4.7.5 Masa menunggu bas ekpress Rajah 4.14 menunjukkan tempoh masa bagi penumpang untuk menunggu ketibaan bas ekpress. Daripada 100 responden yang menjawab soal selidik ini, 32 orang responden menyatakan bahawa tempoh menunggu adalah ‘kurang daripada 15 minit’. Manakala, 33 orang responden lagi menunjukkan bahawa mereka menunggu ’15 minit hingga 25 minit’. Seterusnya tempoh ‘26 hingga 30 minit’ pula mencatatkan 18 orang responden dan 17 orang lagi responden menunggu ‘lebih daripada tempoh 30 minit’. Kebiasaannya bas akan mengalami penundaan masa perjalanan akibat daripada perubahan cuaca seperti hujan lebat yang melambatkan masa bas untuk sampai ke destinasi. Hal ini menyebabkan perjalanan bas terpkasa ditunda dan ditangguhkan. 13 22 25 7 33 0 5 10 15 20 25 30 35 PERATUS
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress
Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress

Recommended

Pengangkutan di bandar kajang
Pengangkutan di bandar kajangPengangkutan di bandar kajang
Pengangkutan di bandar kajangSyuhadaNoh
 
Media Antarabangsa
Media AntarabangsaMedia Antarabangsa
Media AntarabangsaKesuma Wahida
 
makroekonomi kdnk
makroekonomi kdnkmakroekonomi kdnk
makroekonomi kdnkVithra LogzNey
 
DASAR PEMBANGUNAN NEGARA MALAYSIA
DASAR PEMBANGUNAN NEGARA MALAYSIADASAR PEMBANGUNAN NEGARA MALAYSIA
DASAR PEMBANGUNAN NEGARA MALAYSIA5006
 
Contoh Rumusan PBS Pengajian Am
Contoh Rumusan PBS Pengajian AmContoh Rumusan PBS Pengajian Am
Contoh Rumusan PBS Pengajian AmAthirah Amalina
 
PENGAJIAN AM SEM2 Dasar pensyarikatan
PENGAJIAN AM SEM2 Dasar pensyarikatanPENGAJIAN AM SEM2 Dasar pensyarikatan
PENGAJIAN AM SEM2 Dasar pensyarikatanArwendy jaikul
 
SLAID KERJA KURSUS SEJARAH STPM PENGGAL 2 2017
SLAID KERJA KURSUS SEJARAH STPM PENGGAL 2 2017SLAID KERJA KURSUS SEJARAH STPM PENGGAL 2 2017
SLAID KERJA KURSUS SEJARAH STPM PENGGAL 2 2017Nurul Syakirin Rashid
 
Dasar automotif nasional(nap)
Dasar automotif nasional(nap)Dasar automotif nasional(nap)
Dasar automotif nasional(nap)Nasywah Nasir
 

Recommended

Pengangkutan di bandar kajang
Pengangkutan di bandar kajangPengangkutan di bandar kajang
Pengangkutan di bandar kajangSyuhadaNoh
 
Media Antarabangsa
Media AntarabangsaMedia Antarabangsa
Media AntarabangsaKesuma Wahida
 
makroekonomi kdnk
makroekonomi kdnkmakroekonomi kdnk
makroekonomi kdnkVithra LogzNey
 
DASAR PEMBANGUNAN NEGARA MALAYSIA
DASAR PEMBANGUNAN NEGARA MALAYSIADASAR PEMBANGUNAN NEGARA MALAYSIA
DASAR PEMBANGUNAN NEGARA MALAYSIA5006
 
Contoh Rumusan PBS Pengajian Am
Contoh Rumusan PBS Pengajian AmContoh Rumusan PBS Pengajian Am
Contoh Rumusan PBS Pengajian AmAthirah Amalina
 
PENGAJIAN AM SEM2 Dasar pensyarikatan
PENGAJIAN AM SEM2 Dasar pensyarikatanPENGAJIAN AM SEM2 Dasar pensyarikatan
PENGAJIAN AM SEM2 Dasar pensyarikatanArwendy jaikul
 
SLAID KERJA KURSUS SEJARAH STPM PENGGAL 2 2017
SLAID KERJA KURSUS SEJARAH STPM PENGGAL 2 2017SLAID KERJA KURSUS SEJARAH STPM PENGGAL 2 2017
SLAID KERJA KURSUS SEJARAH STPM PENGGAL 2 2017Nurul Syakirin Rashid
 
Dasar automotif nasional(nap)
Dasar automotif nasional(nap)Dasar automotif nasional(nap)
Dasar automotif nasional(nap)Nasywah Nasir
 
Hubungan antarabangsa
Hubungan antarabangsaHubungan antarabangsa
Hubungan antarabangsafiro HAR
 
Contoh Kerja Khusus / PBS Pengajian AM 2018 Semester 2
Contoh Kerja Khusus / PBS Pengajian AM 2018 Semester 2Contoh Kerja Khusus / PBS Pengajian AM 2018 Semester 2
Contoh Kerja Khusus / PBS Pengajian AM 2018 Semester 2Nooo ooo
 
Pengangkutan
PengangkutanPengangkutan
PengangkutanKesavan Seven
 
Pasaran persaingan sempurna dan analisis pasaran
Pasaran persaingan sempurna dan analisis pasaranPasaran persaingan sempurna dan analisis pasaran
Pasaran persaingan sempurna dan analisis pasarankim rae KI
 
Modul mikroekonomi ( penggal 1 ) edit by cikgu HASNI KOLEJ TING 6 SMKTAT
Modul mikroekonomi ( penggal 1 ) edit by cikgu HASNI KOLEJ TING 6 SMKTATModul mikroekonomi ( penggal 1 ) edit by cikgu HASNI KOLEJ TING 6 SMKTAT
Modul mikroekonomi ( penggal 1 ) edit by cikgu HASNI KOLEJ TING 6 SMKTAThasnirusli
 
Dasar kebudayaan kebangsaan
Dasar kebudayaan kebangsaanDasar kebudayaan kebangsaan
Dasar kebudayaan kebangsaanasyikin hashim
 
Kumpulan 1 kebaikan dan keburukan alternatif
Kumpulan 1 kebaikan dan keburukan alternatifKumpulan 1 kebaikan dan keburukan alternatif
Kumpulan 1 kebaikan dan keburukan alternatifRazali Samad
 
Kertas kerja lawatan-sambil-belajar ke langkawi kini
Kertas kerja lawatan-sambil-belajar ke langkawi kiniKertas kerja lawatan-sambil-belajar ke langkawi kini
Kertas kerja lawatan-sambil-belajar ke langkawi kiniAmirrudin Md Shah
 
PENGAJIAN AM VIVA
PENGAJIAN AM VIVAPENGAJIAN AM VIVA
PENGAJIAN AM VIVARubendran Arumugam
 
Format Esei kERJA kURSUS BM 2016
Format Esei kERJA kURSUS BM 2016Format Esei kERJA kURSUS BM 2016
Format Esei kERJA kURSUS BM 2016RAMLAH BINTI A. RANI
 
Bab 1 pengenalan_mikroekonomi
Bab 1 pengenalan_mikroekonomiBab 1 pengenalan_mikroekonomi
Bab 1 pengenalan_mikroekonomiram charan
 
kajian terhadap pelancongan belia
kajian terhadap pelancongan belia kajian terhadap pelancongan belia
kajian terhadap pelancongan belia Nadia Bohari
 
Dasar wawasan negara
Dasar wawasan negaraDasar wawasan negara
Dasar wawasan negaramunnianwar
 
Model Ekonomi Baru
Model Ekonomi BaruModel Ekonomi Baru
Model Ekonomi BaruAnies Syahieda
 
Ketua audit negara
Ketua audit negaraKetua audit negara
Ketua audit negaraAmir Hyung
 
Lima koridor pembangunan
Lima koridor pembangunanLima koridor pembangunan
Lima koridor pembangunanLim Willy
 
perbandingan laras bahasa iklan produk dan perkhidmatan
perbandingan laras bahasa iklan produk dan perkhidmatanperbandingan laras bahasa iklan produk dan perkhidmatan
perbandingan laras bahasa iklan produk dan perkhidmatanwan izzati
 
Kerja Kursus Ekonomi STPM 2014 (Assignment)
Kerja Kursus Ekonomi STPM 2014 (Assignment)Kerja Kursus Ekonomi STPM 2014 (Assignment)
Kerja Kursus Ekonomi STPM 2014 (Assignment)路人 路过
 
Dasar Sosial Negara
Dasar Sosial NegaraDasar Sosial Negara
Dasar Sosial NegaraMis Sem
 
PULANGAN PELABURAN DALAM PENDIDIKAN: ANALISIS KOS DAN FAEDAH
PULANGAN PELABURAN DALAM PENDIDIKAN: ANALISIS KOS DAN FAEDAH PULANGAN PELABURAN DALAM PENDIDIKAN: ANALISIS KOS DAN FAEDAH
PULANGAN PELABURAN DALAM PENDIDIKAN: ANALISIS KOS DAN FAEDAH FazHani Faz
 
Bandar mapan task 4
Bandar mapan task 4Bandar mapan task 4
Bandar mapan task 4namirazd
 
LMCP2502 Masalah dan Cadangan Pengangkutan Bandar
LMCP2502 Masalah dan Cadangan Pengangkutan BandarLMCP2502 Masalah dan Cadangan Pengangkutan Bandar
LMCP2502 Masalah dan Cadangan Pengangkutan BandarSyaramimi
 

More Related Content

What's hot

Hubungan antarabangsa
Hubungan antarabangsaHubungan antarabangsa
Hubungan antarabangsafiro HAR
 
Contoh Kerja Khusus / PBS Pengajian AM 2018 Semester 2
Contoh Kerja Khusus / PBS Pengajian AM 2018 Semester 2Contoh Kerja Khusus / PBS Pengajian AM 2018 Semester 2
Contoh Kerja Khusus / PBS Pengajian AM 2018 Semester 2Nooo ooo
 
Pasaran persaingan sempurna dan analisis pasaran
Pasaran persaingan sempurna dan analisis pasaranPasaran persaingan sempurna dan analisis pasaran
Pasaran persaingan sempurna dan analisis pasarankim rae KI
 
Modul mikroekonomi ( penggal 1 ) edit by cikgu HASNI KOLEJ TING 6 SMKTAT
Modul mikroekonomi ( penggal 1 ) edit by cikgu HASNI KOLEJ TING 6 SMKTATModul mikroekonomi ( penggal 1 ) edit by cikgu HASNI KOLEJ TING 6 SMKTAT
Modul mikroekonomi ( penggal 1 ) edit by cikgu HASNI KOLEJ TING 6 SMKTAThasnirusli
 
Dasar kebudayaan kebangsaan
Dasar kebudayaan kebangsaanDasar kebudayaan kebangsaan
Dasar kebudayaan kebangsaanasyikin hashim
 
Kumpulan 1 kebaikan dan keburukan alternatif
Kumpulan 1 kebaikan dan keburukan alternatifKumpulan 1 kebaikan dan keburukan alternatif
Kumpulan 1 kebaikan dan keburukan alternatifRazali Samad
 
Kertas kerja lawatan-sambil-belajar ke langkawi kini
Kertas kerja lawatan-sambil-belajar ke langkawi kiniKertas kerja lawatan-sambil-belajar ke langkawi kini
Kertas kerja lawatan-sambil-belajar ke langkawi kiniAmirrudin Md Shah
 
Bab 1 pengenalan_mikroekonomi
Bab 1 pengenalan_mikroekonomiBab 1 pengenalan_mikroekonomi
Bab 1 pengenalan_mikroekonomiram charan
 
kajian terhadap pelancongan belia
kajian terhadap pelancongan belia kajian terhadap pelancongan belia
kajian terhadap pelancongan belia Nadia Bohari
 
Dasar wawasan negara
Dasar wawasan negaraDasar wawasan negara
Dasar wawasan negaramunnianwar
 
Ketua audit negara
Ketua audit negaraKetua audit negara
Ketua audit negaraAmir Hyung
 
Lima koridor pembangunan
Lima koridor pembangunanLima koridor pembangunan
Lima koridor pembangunanLim Willy
 
perbandingan laras bahasa iklan produk dan perkhidmatan
perbandingan laras bahasa iklan produk dan perkhidmatanperbandingan laras bahasa iklan produk dan perkhidmatan
perbandingan laras bahasa iklan produk dan perkhidmatanwan izzati
 
Kerja Kursus Ekonomi STPM 2014 (Assignment)
Kerja Kursus Ekonomi STPM 2014 (Assignment)Kerja Kursus Ekonomi STPM 2014 (Assignment)
Kerja Kursus Ekonomi STPM 2014 (Assignment)路人 路过
 
Dasar Sosial Negara
Dasar Sosial NegaraDasar Sosial Negara
Dasar Sosial NegaraMis Sem
 
PULANGAN PELABURAN DALAM PENDIDIKAN: ANALISIS KOS DAN FAEDAH
PULANGAN PELABURAN DALAM PENDIDIKAN: ANALISIS KOS DAN FAEDAH PULANGAN PELABURAN DALAM PENDIDIKAN: ANALISIS KOS DAN FAEDAH
PULANGAN PELABURAN DALAM PENDIDIKAN: ANALISIS KOS DAN FAEDAH FazHani Faz
 

What's hot (20)

Hubungan antarabangsa
Hubungan antarabangsaHubungan antarabangsa
Hubungan antarabangsa
 
Contoh Kerja Khusus / PBS Pengajian AM 2018 Semester 2
Contoh Kerja Khusus / PBS Pengajian AM 2018 Semester 2Contoh Kerja Khusus / PBS Pengajian AM 2018 Semester 2
Contoh Kerja Khusus / PBS Pengajian AM 2018 Semester 2
 
Pengangkutan
PengangkutanPengangkutan
Pengangkutan
 
Pasaran persaingan sempurna dan analisis pasaran
Pasaran persaingan sempurna dan analisis pasaranPasaran persaingan sempurna dan analisis pasaran
Pasaran persaingan sempurna dan analisis pasaran
 
Modul mikroekonomi ( penggal 1 ) edit by cikgu HASNI KOLEJ TING 6 SMKTAT
Modul mikroekonomi ( penggal 1 ) edit by cikgu HASNI KOLEJ TING 6 SMKTATModul mikroekonomi ( penggal 1 ) edit by cikgu HASNI KOLEJ TING 6 SMKTAT
Modul mikroekonomi ( penggal 1 ) edit by cikgu HASNI KOLEJ TING 6 SMKTAT
 
Dasar kebudayaan kebangsaan
Dasar kebudayaan kebangsaanDasar kebudayaan kebangsaan
Dasar kebudayaan kebangsaan
 
Kumpulan 1 kebaikan dan keburukan alternatif
Kumpulan 1 kebaikan dan keburukan alternatifKumpulan 1 kebaikan dan keburukan alternatif
Kumpulan 1 kebaikan dan keburukan alternatif
 
Kertas kerja lawatan-sambil-belajar ke langkawi kini
Kertas kerja lawatan-sambil-belajar ke langkawi kiniKertas kerja lawatan-sambil-belajar ke langkawi kini
Kertas kerja lawatan-sambil-belajar ke langkawi kini
 
PENGAJIAN AM VIVA
PENGAJIAN AM VIVAPENGAJIAN AM VIVA
PENGAJIAN AM VIVA
 
Format Esei kERJA kURSUS BM 2016
Format Esei kERJA kURSUS BM 2016Format Esei kERJA kURSUS BM 2016
Format Esei kERJA kURSUS BM 2016
 
Bab 1 pengenalan_mikroekonomi
Bab 1 pengenalan_mikroekonomiBab 1 pengenalan_mikroekonomi
Bab 1 pengenalan_mikroekonomi
 
kajian terhadap pelancongan belia
kajian terhadap pelancongan belia kajian terhadap pelancongan belia
kajian terhadap pelancongan belia
 
Dasar wawasan negara
Dasar wawasan negaraDasar wawasan negara
Dasar wawasan negara
 
Model Ekonomi Baru
Model Ekonomi BaruModel Ekonomi Baru
Model Ekonomi Baru
 
Ketua audit negara
Ketua audit negaraKetua audit negara
Ketua audit negara
 
Lima koridor pembangunan
Lima koridor pembangunanLima koridor pembangunan
Lima koridor pembangunan
 
perbandingan laras bahasa iklan produk dan perkhidmatan
perbandingan laras bahasa iklan produk dan perkhidmatanperbandingan laras bahasa iklan produk dan perkhidmatan
perbandingan laras bahasa iklan produk dan perkhidmatan
 
Kerja Kursus Ekonomi STPM 2014 (Assignment)
Kerja Kursus Ekonomi STPM 2014 (Assignment)Kerja Kursus Ekonomi STPM 2014 (Assignment)
Kerja Kursus Ekonomi STPM 2014 (Assignment)
 
Dasar Sosial Negara
Dasar Sosial NegaraDasar Sosial Negara
Dasar Sosial Negara
 
PULANGAN PELABURAN DALAM PENDIDIKAN: ANALISIS KOS DAN FAEDAH
PULANGAN PELABURAN DALAM PENDIDIKAN: ANALISIS KOS DAN FAEDAH PULANGAN PELABURAN DALAM PENDIDIKAN: ANALISIS KOS DAN FAEDAH
PULANGAN PELABURAN DALAM PENDIDIKAN: ANALISIS KOS DAN FAEDAH
 

Similar to Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress

Bandar mapan task 4
Bandar mapan task 4Bandar mapan task 4
Bandar mapan task 4namirazd
 
LMCP2502 Masalah dan Cadangan Pengangkutan Bandar
LMCP2502 Masalah dan Cadangan Pengangkutan BandarLMCP2502 Masalah dan Cadangan Pengangkutan Bandar
LMCP2502 Masalah dan Cadangan Pengangkutan BandarSyaramimi
 
kesan sistem jaringan pengangkutan terhadap Malaysia
kesan sistem jaringan pengangkutan terhadap Malaysiakesan sistem jaringan pengangkutan terhadap Malaysia
kesan sistem jaringan pengangkutan terhadap MalaysiaSuci Larasati
 
Laporan Akhir Asas Pengangkutan Bandar Kota Bharu.pptx
Laporan Akhir Asas Pengangkutan Bandar Kota Bharu.pptxLaporan Akhir Asas Pengangkutan Bandar Kota Bharu.pptx
Laporan Akhir Asas Pengangkutan Bandar Kota Bharu.pptxWanHasiev
 
Pendapat Para Pengguna Terhadap Perkhidmatan Pengangkutan Awam Malaysia.
Pendapat Para Pengguna Terhadap Perkhidmatan Pengangkutan Awam Malaysia.Pendapat Para Pengguna Terhadap Perkhidmatan Pengangkutan Awam Malaysia.
Pendapat Para Pengguna Terhadap Perkhidmatan Pengangkutan Awam Malaysia.Biani Mawal
 
Lmcp 1532 pembangunan bandar mapan.tugasan 7
Lmcp 1532 pembangunan bandar mapan.tugasan 7Lmcp 1532 pembangunan bandar mapan.tugasan 7
Lmcp 1532 pembangunan bandar mapan.tugasan 7Sangheetha97
 
Projek akhir A171874
Projek akhir A171874Projek akhir A171874
Projek akhir A171874AinaNajiha4
 
Projek Akhir LMCP2502
Projek Akhir LMCP2502Projek Akhir LMCP2502
Projek Akhir LMCP2502erfan asmaie
 
A177409 - Projek Akhir Asas Pengangkutan Bandar.pptx
A177409 - Projek Akhir Asas Pengangkutan Bandar.pptxA177409 - Projek Akhir Asas Pengangkutan Bandar.pptx
A177409 - Projek Akhir Asas Pengangkutan Bandar.pptxDANIALASYRAFBINAHMAD
 
PROJEK AKHIR PENGANGKUTAN.pdf
PROJEK AKHIR PENGANGKUTAN.pdfPROJEK AKHIR PENGANGKUTAN.pdf
PROJEK AKHIR PENGANGKUTAN.pdfjunazila
 
PROJEK AKHIR : PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDAR
PROJEK AKHIR : PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDARPROJEK AKHIR : PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDAR
PROJEK AKHIR : PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDARJannahHASSAN1
 
PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDAR
PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDARPERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDAR
PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDARJannahHASSAN1
 
Tugasan 4 amalan terbaik dalam pembangunan bandar mapan
Tugasan 4 amalan terbaik dalam pembangunan bandar mapanTugasan 4 amalan terbaik dalam pembangunan bandar mapan
Tugasan 4 amalan terbaik dalam pembangunan bandar mapanamirul iqbal
 
A170373 Projek Akhir.pptx
A170373 Projek Akhir.pptxA170373 Projek Akhir.pptx
A170373 Projek Akhir.pptxYuveneish
 

Similar to Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress (20)

Bandar mapan task 4
Bandar mapan task 4Bandar mapan task 4
Bandar mapan task 4
 
LMCP2502 Masalah dan Cadangan Pengangkutan Bandar
LMCP2502 Masalah dan Cadangan Pengangkutan BandarLMCP2502 Masalah dan Cadangan Pengangkutan Bandar
LMCP2502 Masalah dan Cadangan Pengangkutan Bandar
 
A176119_Projek Akhir.pdf
A176119_Projek Akhir.pdfA176119_Projek Akhir.pdf
A176119_Projek Akhir.pdf
 
kesan sistem jaringan pengangkutan terhadap Malaysia
kesan sistem jaringan pengangkutan terhadap Malaysiakesan sistem jaringan pengangkutan terhadap Malaysia
kesan sistem jaringan pengangkutan terhadap Malaysia
 
Kajian signal di semenanjung malaysia
Kajian signal di semenanjung malaysiaKajian signal di semenanjung malaysia
Kajian signal di semenanjung malaysia
 
Laporan Akhir Asas Pengangkutan Bandar Kota Bharu.pptx
Laporan Akhir Asas Pengangkutan Bandar Kota Bharu.pptxLaporan Akhir Asas Pengangkutan Bandar Kota Bharu.pptx
Laporan Akhir Asas Pengangkutan Bandar Kota Bharu.pptx
 
Pendapat Para Pengguna Terhadap Perkhidmatan Pengangkutan Awam Malaysia.
Pendapat Para Pengguna Terhadap Perkhidmatan Pengangkutan Awam Malaysia.Pendapat Para Pengguna Terhadap Perkhidmatan Pengangkutan Awam Malaysia.
Pendapat Para Pengguna Terhadap Perkhidmatan Pengangkutan Awam Malaysia.
 
Lmcp 1532 pembangunan bandar mapan.tugasan 7
Lmcp 1532 pembangunan bandar mapan.tugasan 7Lmcp 1532 pembangunan bandar mapan.tugasan 7
Lmcp 1532 pembangunan bandar mapan.tugasan 7
 
Projek akhir A171874
Projek akhir A171874Projek akhir A171874
Projek akhir A171874
 
Projek Akhir LMCP2502
Projek Akhir LMCP2502Projek Akhir LMCP2502
Projek Akhir LMCP2502
 
A177409 - Projek Akhir Asas Pengangkutan Bandar.pptx
A177409 - Projek Akhir Asas Pengangkutan Bandar.pptxA177409 - Projek Akhir Asas Pengangkutan Bandar.pptx
A177409 - Projek Akhir Asas Pengangkutan Bandar.pptx
 
A169346 Projek Akhir.pptx
A169346 Projek Akhir.pptxA169346 Projek Akhir.pptx
A169346 Projek Akhir.pptx
 
PROJEK AKHIR PENGANGKUTAN.pdf
PROJEK AKHIR PENGANGKUTAN.pdfPROJEK AKHIR PENGANGKUTAN.pdf
PROJEK AKHIR PENGANGKUTAN.pdf
 
A169346 Projek Akhir.pptx
A169346 Projek Akhir.pptxA169346 Projek Akhir.pptx
A169346 Projek Akhir.pptx
 
A158885 lmcp 2505 pengangkutan bandar
A158885 lmcp 2505 pengangkutan bandarA158885 lmcp 2505 pengangkutan bandar
A158885 lmcp 2505 pengangkutan bandar
 
PROJEK AKHIR : PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDAR
PROJEK AKHIR : PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDARPROJEK AKHIR : PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDAR
PROJEK AKHIR : PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDAR
 
PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDAR
PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDARPERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDAR
PERANCANGAN PENGANGKUTAN BANDAR
 
Tugasan 4 amalan terbaik dalam pembangunan bandar mapan
Tugasan 4 amalan terbaik dalam pembangunan bandar mapanTugasan 4 amalan terbaik dalam pembangunan bandar mapan
Tugasan 4 amalan terbaik dalam pembangunan bandar mapan
 
A170373 Projek Akhir.pptx
A170373 Projek Akhir.pptxA170373 Projek Akhir.pptx
A170373 Projek Akhir.pptx
 
Projek akhir pengangkutan bandar
Projek akhir pengangkutan bandarProjek akhir pengangkutan bandar
Projek akhir pengangkutan bandar
 

Recently uploaded

Bab 5 Ting 4 5.2 Persekutuan Tanah Melayu
Bab 5 Ting 4 5.2 Persekutuan Tanah MelayuBab 5 Ting 4 5.2 Persekutuan Tanah Melayu
Bab 5 Ting 4 5.2 Persekutuan Tanah MelayuSITINURULSYARAFINABI
 
PENTAKSIRAN dalam pendidikan tajuk enam hingga lapan.pdf
PENTAKSIRAN dalam pendidikan tajuk enam hingga lapan.pdfPENTAKSIRAN dalam pendidikan tajuk enam hingga lapan.pdf
PENTAKSIRAN dalam pendidikan tajuk enam hingga lapan.pdf1370zulaikha
 
Buku Program Pelancaran Nilam SMK Johor Bahru.pptx
Buku Program Pelancaran Nilam SMK Johor Bahru.pptxBuku Program Pelancaran Nilam SMK Johor Bahru.pptx
Buku Program Pelancaran Nilam SMK Johor Bahru.pptxHussalwaHussain1
 
TEMPLATE CONTOH PENULISAN KERTAS CADANGAN KAJIAN TINDAKAN.pdf
TEMPLATE CONTOH PENULISAN KERTAS CADANGAN KAJIAN TINDAKAN.pdfTEMPLATE CONTOH PENULISAN KERTAS CADANGAN KAJIAN TINDAKAN.pdf
TEMPLATE CONTOH PENULISAN KERTAS CADANGAN KAJIAN TINDAKAN.pdfcrvwr4zf9r
 
Bab 5 Ting 4 5.1 Ciri ciri Persekutuan Tanah Melayu
Bab 5 Ting 4 5.1 Ciri ciri Persekutuan Tanah MelayuBab 5 Ting 4 5.1 Ciri ciri Persekutuan Tanah Melayu
Bab 5 Ting 4 5.1 Ciri ciri Persekutuan Tanah MelayuSITINURULSYARAFINABI
 
Malaysia sebagai hub halal antarabangsa.
Malaysia sebagai hub halal antarabangsa.Malaysia sebagai hub halal antarabangsa.
Malaysia sebagai hub halal antarabangsa.AfifahSalim2
 
Reka Bentuk dan Teknologi_Tingkatan_2-1-31-10-31.pdf
Reka Bentuk dan Teknologi_Tingkatan_2-1-31-10-31.pdfReka Bentuk dan Teknologi_Tingkatan_2-1-31-10-31.pdf
Reka Bentuk dan Teknologi_Tingkatan_2-1-31-10-31.pdfMDFARIDSHAFARIBINHAR
 
rice and farinaceous. PENYEDIAAN DAN PEBUATAN MAKANAN
rice and farinaceous. PENYEDIAAN DAN PEBUATAN MAKANANrice and farinaceous. PENYEDIAAN DAN PEBUATAN MAKANAN
rice and farinaceous. PENYEDIAAN DAN PEBUATAN MAKANANWawaRusli
 
KISI-KISI SOAL DAN KARTU SOAL KELAS Xi semester genap
KISI-KISI SOAL DAN KARTU SOAL KELAS Xi semester genapKISI-KISI SOAL DAN KARTU SOAL KELAS Xi semester genap
KISI-KISI SOAL DAN KARTU SOAL KELAS Xi semester genapDewiUmbar
 
1 rbt kandungan-dan-cadangan-rekod-pembelajaran-dan-pemudahcaraan-formula-a-k...
1 rbt kandungan-dan-cadangan-rekod-pembelajaran-dan-pemudahcaraan-formula-a-k...1 rbt kandungan-dan-cadangan-rekod-pembelajaran-dan-pemudahcaraan-formula-a-k...
1 rbt kandungan-dan-cadangan-rekod-pembelajaran-dan-pemudahcaraan-formula-a-k...MDFARIDSHAFARIBINHAR
 
Topik 8 - PERANAN ETIKA DAN PERADABAN MENDOKONG TANGGUNGJAWAB SOSIAL DI MALAY...
Topik 8 - PERANAN ETIKA DAN PERADABAN MENDOKONG TANGGUNGJAWAB SOSIAL DI MALAY...Topik 8 - PERANAN ETIKA DAN PERADABAN MENDOKONG TANGGUNGJAWAB SOSIAL DI MALAY...
Topik 8 - PERANAN ETIKA DAN PERADABAN MENDOKONG TANGGUNGJAWAB SOSIAL DI MALAY...NursKitchen
 
Topik 5 - PEMBINAAN PERADABAN MAJMUK DI MALAYSIA.pdf
Topik 5 - PEMBINAAN PERADABAN MAJMUK DI MALAYSIA.pdfTopik 5 - PEMBINAAN PERADABAN MAJMUK DI MALAYSIA.pdf
Topik 5 - PEMBINAAN PERADABAN MAJMUK DI MALAYSIA.pdfNursKitchen
 
PROGRAM PENINGKATAN AKADEMIK PANITIA SEJARAH BAGI MURID.docx
PROGRAM PENINGKATAN AKADEMIK PANITIA SEJARAH BAGI MURID.docxPROGRAM PENINGKATAN AKADEMIK PANITIA SEJARAH BAGI MURID.docx
PROGRAM PENINGKATAN AKADEMIK PANITIA SEJARAH BAGI MURID.docxssuser2936b51
 
Pertemuan 9 dan 10 - Sistem Persamaan Linear.ppt
Pertemuan 9 dan 10 - Sistem Persamaan Linear.pptPertemuan 9 dan 10 - Sistem Persamaan Linear.ppt
Pertemuan 9 dan 10 - Sistem Persamaan Linear.pptArieAdie
 
Slide sejarah tingkatan5 bab5 nota ringkas
Slide sejarah tingkatan5 bab5 nota ringkasSlide sejarah tingkatan5 bab5 nota ringkas
Slide sejarah tingkatan5 bab5 nota ringkasAdiebsulhy55
 

Recently uploaded (15)

Bab 5 Ting 4 5.2 Persekutuan Tanah Melayu
Bab 5 Ting 4 5.2 Persekutuan Tanah MelayuBab 5 Ting 4 5.2 Persekutuan Tanah Melayu
Bab 5 Ting 4 5.2 Persekutuan Tanah Melayu
 
PENTAKSIRAN dalam pendidikan tajuk enam hingga lapan.pdf
PENTAKSIRAN dalam pendidikan tajuk enam hingga lapan.pdfPENTAKSIRAN dalam pendidikan tajuk enam hingga lapan.pdf
PENTAKSIRAN dalam pendidikan tajuk enam hingga lapan.pdf
 
Buku Program Pelancaran Nilam SMK Johor Bahru.pptx
Buku Program Pelancaran Nilam SMK Johor Bahru.pptxBuku Program Pelancaran Nilam SMK Johor Bahru.pptx
Buku Program Pelancaran Nilam SMK Johor Bahru.pptx
 
TEMPLATE CONTOH PENULISAN KERTAS CADANGAN KAJIAN TINDAKAN.pdf
TEMPLATE CONTOH PENULISAN KERTAS CADANGAN KAJIAN TINDAKAN.pdfTEMPLATE CONTOH PENULISAN KERTAS CADANGAN KAJIAN TINDAKAN.pdf
TEMPLATE CONTOH PENULISAN KERTAS CADANGAN KAJIAN TINDAKAN.pdf
 
Bab 5 Ting 4 5.1 Ciri ciri Persekutuan Tanah Melayu
Bab 5 Ting 4 5.1 Ciri ciri Persekutuan Tanah MelayuBab 5 Ting 4 5.1 Ciri ciri Persekutuan Tanah Melayu
Bab 5 Ting 4 5.1 Ciri ciri Persekutuan Tanah Melayu
 
Malaysia sebagai hub halal antarabangsa.
Malaysia sebagai hub halal antarabangsa.Malaysia sebagai hub halal antarabangsa.
Malaysia sebagai hub halal antarabangsa.
 
Reka Bentuk dan Teknologi_Tingkatan_2-1-31-10-31.pdf
Reka Bentuk dan Teknologi_Tingkatan_2-1-31-10-31.pdfReka Bentuk dan Teknologi_Tingkatan_2-1-31-10-31.pdf
Reka Bentuk dan Teknologi_Tingkatan_2-1-31-10-31.pdf
 
rice and farinaceous. PENYEDIAAN DAN PEBUATAN MAKANAN
rice and farinaceous. PENYEDIAAN DAN PEBUATAN MAKANANrice and farinaceous. PENYEDIAAN DAN PEBUATAN MAKANAN
rice and farinaceous. PENYEDIAAN DAN PEBUATAN MAKANAN
 
KISI-KISI SOAL DAN KARTU SOAL KELAS Xi semester genap
KISI-KISI SOAL DAN KARTU SOAL KELAS Xi semester genapKISI-KISI SOAL DAN KARTU SOAL KELAS Xi semester genap
KISI-KISI SOAL DAN KARTU SOAL KELAS Xi semester genap
 
1 rbt kandungan-dan-cadangan-rekod-pembelajaran-dan-pemudahcaraan-formula-a-k...
1 rbt kandungan-dan-cadangan-rekod-pembelajaran-dan-pemudahcaraan-formula-a-k...1 rbt kandungan-dan-cadangan-rekod-pembelajaran-dan-pemudahcaraan-formula-a-k...
1 rbt kandungan-dan-cadangan-rekod-pembelajaran-dan-pemudahcaraan-formula-a-k...
 
Topik 8 - PERANAN ETIKA DAN PERADABAN MENDOKONG TANGGUNGJAWAB SOSIAL DI MALAY...
Topik 8 - PERANAN ETIKA DAN PERADABAN MENDOKONG TANGGUNGJAWAB SOSIAL DI MALAY...Topik 8 - PERANAN ETIKA DAN PERADABAN MENDOKONG TANGGUNGJAWAB SOSIAL DI MALAY...
Topik 8 - PERANAN ETIKA DAN PERADABAN MENDOKONG TANGGUNGJAWAB SOSIAL DI MALAY...
 
Topik 5 - PEMBINAAN PERADABAN MAJMUK DI MALAYSIA.pdf
Topik 5 - PEMBINAAN PERADABAN MAJMUK DI MALAYSIA.pdfTopik 5 - PEMBINAAN PERADABAN MAJMUK DI MALAYSIA.pdf
Topik 5 - PEMBINAAN PERADABAN MAJMUK DI MALAYSIA.pdf
 
PROGRAM PENINGKATAN AKADEMIK PANITIA SEJARAH BAGI MURID.docx
PROGRAM PENINGKATAN AKADEMIK PANITIA SEJARAH BAGI MURID.docxPROGRAM PENINGKATAN AKADEMIK PANITIA SEJARAH BAGI MURID.docx
PROGRAM PENINGKATAN AKADEMIK PANITIA SEJARAH BAGI MURID.docx
 
Pertemuan 9 dan 10 - Sistem Persamaan Linear.ppt
Pertemuan 9 dan 10 - Sistem Persamaan Linear.pptPertemuan 9 dan 10 - Sistem Persamaan Linear.ppt
Pertemuan 9 dan 10 - Sistem Persamaan Linear.ppt
 
Slide sejarah tingkatan5 bab5 nota ringkas
Slide sejarah tingkatan5 bab5 nota ringkasSlide sejarah tingkatan5 bab5 nota ringkas
Slide sejarah tingkatan5 bab5 nota ringkas
 

Mengkaji tahap kepuasan terhadap perkhidmatan bas ekspress

  • 1. BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 PENGENALAN Pengangkutan awam sudah pasti memainkan peranan yang penting dalam mengangkut penumpang ke tempat kerja atau ke tempat-tempat yang mereka kehendaki, dan yang lebih penting, untuk mengurangkan kesesakan lalu lintas. Sistem pengangkutan awam merupakan kaedah yang paling berkesan untuk ramai orang bergerak dari satu tempat ke sesuatu tempat yang lain, terutamanya di kawasan bandar atau bandar padat. Pengangkutan awam adalah salah satu komponen teras untuk menyokong kemampanan pertumbuhan daripada pusat bandar. Perkhidmatan bas, khususnya, menyediakan fleksibiliti yang besar dalam memenuhi permintaan untuk pengangkutan awam. Dalam banyak negara-negara membangun seperti Malaysia, Indonesia dan Thailand, bas adalah satu-satunya pilihan majoriti penduduk dan merupakan salah satu pengangkutan awam yang aktif di kawasan bandar. Malaysia mempunyai tiga mod pengangkutan iaitu darat, air dan udara. Mod pengangkutan darat meliputi jalan raya, jalan tidak berturap dan sebagainya. Rangkaian jalan raya di Malaysia adalah luas, iaitu meliputi 63.445 kilometer. 1,630 kilometer daripadanya terdiri daripada lebuhraya. Mod utama pengangkutan di Semenanjung Malaysia termasuklah bas, keretapi, feri, bot, kereta dan kapal terbang melalui jalan udara, darat dan air. Pelbagai usaha yang telah dijalankan oleh pihak kerajaan untuk mempopularkan pengangkutan awam dalam kalangan masyarakat. Objektif ini hanya boleh dicapai sekiranya masyarakat yang berada di bandar menggunakan pengangkutan awam sebagai mod utama mereka pengangkutan. Walau bagaimanapun, ia bukan satu perkara yang mudah. Realitinya adalah hanya 5 peratus daripada rakyat Malaysia menggunakan pengangkutan awam di seluruh negara (Syed Hamid, 2013). Terdapat peningkatan penggunaan mod awam pengangkutan seperti kereta api komuter, bas ekpress, bas mini, teksi. Walau
  • 2. 2 bagaimanapun, masih berlaku masalah kekurangan pengguna menggunakan pengangkutan awam, berbanding menggunakan kenderaan sendiri (Rozmi, 2012). Dalam konteks Malaysia, perkhidmatan pengangkutan awam seperti bas ekpress telah menjadi sistem pengangkutan utama di Sabah, Sarawak dan Semenanjung Malaysia. Malah, pengurangan pergantungan kepada kenderaan bermotor adalah salah satu elemen penting dalam pengurusan alam sekitar bandar (Abd Rahim & Nor Ghani, 2006). Hampir setiap bandar di setiap negeri di negara Malaysia mempunyai rangkaian perkhidmatan bas ekspres yang mempunyai terdiri daripada pelbagai arah destinasi yang ingin dituju oleh penumpang bas tersebut. Akta Lembaga Pelesenan Kenderaan Perdagangan 1987 telah mendefinisikan bas ekspres sebagai bas yang digunakan untuk membawa penumpang menggunakan tambang yang berasingan untuk sesuatu destinasi yang dituju. Perkhidmatan bas ekspres juga beroperasi mengikut jadual tetap, melalui laluan yang diberikan, tambang bas yang terkawal (Fauziah Hassan, 1994). Perkhidmatan bas ekspres disediakan oleh kerajaan sebagai perkhidmatan pengangkutan penting kepada pengguna. Bagi kebanyakan bandar besar di Malaysia, umpamanya Johor Bharu, Pulau Pinang, Kuala Terengganu, Kota Bharu dan sebagainya pilihan pengangkutan untuk penduduk adalah terhad, dan hanya bergantung kepada beberapa jenis pengangkutan sahaja. Jenis pengangkutan tersebut antaranya ialah kenderaan persendirian seperti kereta, dan pengangkutan awam yang terdiri daripada bas dan teksi (Haryati Shafii & Sharifah Meryam Shareh Musa, 2008). Negara kita banyak ketinggalan berbanding dengan negara-negara maju yang lain seperti Jepun, Amerika Syarikat, Britian, United Kingdom dan sebagainya. Pilihan pengangkutan awam di negara mereka lebih banyak dan pelbagai. Ada sesetangah pengangkutan awam yang terdapat di negara mereka tidak terdapat di negara Malaysia. Antaranya ialah keretapi bandar yang terdapat di permukaan dan di bawah tanah. Dalam membangunkan sesebuah bandar, penggunaan kenderaan awam dan kenderaan persendirian adalah penting. Namun, pergantungan yang tinggi terhadap kenderaan persendirian seperti motosikal dan kereta akan memberi implikasi yang negatif dari segi penggunaan sumber tenaga, contohnya fosil yang dibakar oleh enjin kenderaan
  • 3. 3 boleh mendatangkan dan meningkatkan pencemaran udara dan seterusnya memberi impak negatif kepada persekitaran. Masalah kesesakan lalu lintas yang dialami oleh penduduk di bandar tidak seharusnya dibiarkan berterusan. Ini kerana kesesakan lalu lintas boleh memberi gangguan kepada persekitaran dan psikologi manusia (Aiken et al., 1982). Di bandar, sebahagian besar penyediaan kemudahan awam adalah untuk memenuhi permintaan pengguna untuk bergerak dari satu tempat kepada satu tempat yang lain. Antaranya adalah untuk menghubungkan pengguna ke tempat bekerja, pusat perkhidmatan, sekolah, institut pengajian, tempat membeli belah dan sebagainya. Penyediaan mod pengangkutan yang pelbagai, adalah untuk memberi peluang kepada masyarakat memilih mod pengangkutan yang lebih mesra pengguna, selamat, selesa dan ekonomik. Pengangkutan juga dilihat sebagai pemangkin yang mampu melonjakkan pembangunan ekonomi ke tahap yang lebih tinggi (Abd Rahim Md Noor & Nor Ghani Md Nor, 2006). Oleh itu, penilaian ke atas tahap kepuasan orang ramai terhadap kualiti pengangkutan bas ekpress perlu dinilai. Salah satu faktor yang paling penting secara langsung mempengaruhi tahap kepuasan penumpang adalah kualiti perkhidmatan (Ang et al., 2006). Sementara itu, Malaysia secara aktif menyediakan infrastruktur pengangkutan awam yang cekap dan berkesan untuk menarik minat rakyat setempat untuk menaiki bas ekpress. Walaubagaimanapun, keyakinan orang ramai terhadap perkhidmatan pengangkutan awam sering tergugat apabila pengangkutan awam seperti bas ekpress sentiasa terganggu dengan insiden kemalangan akibat daripada kecuaian pemandu bas. Contoh kemalangan bas ekpress yang berlaku pada tahun 2017 membabitkan sebuah bas ekpress dari perjalanan Kuala Lumpur menuju ke Butterworth, Pulau Pinang pada 27 Mac 2017 (Sinar Harian, 2017). Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD) memberikan tumpuan utama kepada pengusaha bas di mana pengendali bas diberikan kontrak insentif untuk meningkatkan kualiti perkhidmatan. Proses perubahan telah dibangunkan untuk menyediakan perkhidmatan pengangkutan awam yang melibatkan pihak berkepentingan. Pengangkutan awam juga haruslah dilindungi dengan lesen dan permit yang sah. Pengurusan perkhidmatan pengangkutan awam yang baru akan
  • 4. 4 mengetatkan peraturan dari segi harga tambang dan rangkaian perjalanan (Azmi bin Abdul Aziz & Nor Fanim, 2012). Sistem pengangkutan juga diberi penekanan yang penting di dalam Rancangan Struktur Kuala Terengganu (2006). Penekanan tersebut adalah bertujuan untuk meningkatkan tahap kemudahsampaian melalui sistem perhubungan dan penyediaan pengangkutan awam merupakan objektif nombor 8 di dalam objektif pembangunan Kuala Terengganu (Rancangan Tempatan Daerah Kuala Terengganu 2005-2020). Melalui sistem yang bersistematik dan moden, pengangkutan awam boleh menyumbang kepada pertumbuhan ekonomi dan memberi pulangan balik kepada pendapatan negara. Kaedah yang telah digunapakai untuk mengukur keberkesanan pengangkutan awam di Malaysia perlu diubah, kerana viability pengangkutan awam tidak dapat diukur melalui perolehan keuntungan dari operasi pengangkutan awam. Seringkali kedengaran alasan daripada pengusaha bas, berkenaan dengan frekuensi pengangkutan awam yang tidak kerap di sesetengah lokasi perbandaran kerana laluan tersebut tidak menguntungkan. Walhal laluan tersebut sentiasa dilalui kenderaan peribadi, menunjukkan wujudnya pergerakan orang ramai di kawasan terbabit. Oleh itu wajar untuk petujuk KPI (petunjuk Prestasi Utama) diperkenalkan bagi mengukur keberkesanan pengangkutan awam, dan untuk mengesan bahagian weakest link yang mana yang patut diberi perhatian mendalam (Cadangan Penambaikan SPAD). Kerajaan juga telah meletakkan pengangkutan awam bandar sebagai salah satu Bidang Keberhasilan Utama Negara (NKRA) untuk memudahkan mobiliti rakyat bagi menjalankan aktiviti harian. Kemudahan pengangkutan awam yang baik mampu meningkatkan produktiviti dan mengurangkan masalah kesesakan lalu lintas. Kualiti perkhidmatan bas boleh diukur menggunakan konsep Indeks Kualiti Perkhidmatan Bas atau Bus Service Quality Index (BSQI) yang dibina berdasarkan aspek sepertipurata masa menunggu, purata bilangan penumpang bagi setiap bas, suhu dalam bas dan kelajuan. Dalam sektor pengangkutan awam yang tidak begitu menguntungkan ini, satu daripada langkah kerajaan untuk meningkatkan KPI ialah dengan menghulurkan bantuan dalam bentuk dana. Bagaimanapun, di samping membantu, penunjuk produktiviti syarikat bas juga perlu dipantau. Dalam sektor pengangkutan bas, produktiviti pemandu dan staf lain boleh dikira melalui kaedah
  • 5. 5 mudah seperti jumlah jam bekerja dalam sebulan, kekerapan mengambil cuti sakit, bilangan hari ponteng, dan jumlah kilometer perjalanan setiap pemandu bagi sehari atau menggunakan kaedah yang lebih terperinci seperti Indeks Produktiviti Pelbagai Faktor atau Multi-Factor Productivity Index (MFPI). Dasar pengangkutan boleh mendatangkan kesan positif kepada ekonomi dan sosial dan kesan positif kepada alam sekitar. Menurut kajian Strategi Komuniti untuk Mobiliti Mampan, Suruhanjaya Komuniti Eropah (1992), "pengangkutan mampan" berfungsi untuk memenuhi peranan ekonomi dan sosial di samping mendatangkan kesan negatif kepada alam sekitar melalui pembebasan gas berbahaya dari asap kenderaan. Laporan itu mengenalpasti isu-isu kritikal yang berkaitan dengan pencemaran dan bunyi standard, saiz trak dan berat badan, had laju, penggunaan tenaga, penggunaan tanah, kesesakan, dan risiko yang wujud dalam mengangkut barang-barang berbahaya, dan langkah-langkah yang boleh mengambil kira lebih baik daripada kos luaran pengangkutan. Matlamat utama yang ingin dicapai adalah untuk meningkatkan mod pengangkutan yang lebih mesra alam. 1.2 MATLAMAT KAJIAN Matlamat bagi kajian ini adalah mengenalpasti sistem sedia ada perkhidmatan bas ekpress. Selain itu, untuk mengetahui tahap kepuasan pengguna yang menggunakan perkhidmatan bas ekpress dalam memenuhi tahap kepuasan mereka sebagai pengguna iaitu dari segi perkhidmatan, keselamatan dan keselesaan. Selain itu, kajian ini dijalankan bagi mengenal pasti lebih terperinci faktor utama yang mempengaruhi kadar kemalangan bas ekpress di samping mengetahui garis panduan dan penambaikan yang dilakukan oleh pihak bertanggungjawab untuk pengurangan kadar kemalangan bas ekpress.
  • 6. 6 1.3 OBJEKTIF KAJIAN Kajian ini dirangka untuk meninjau tahap kepuasan pengguna bas ekpress yang menggunakan perkhidmatan bas ekpress di Stesen Bas Pekan Jerteh. Objektif utama bagi kajian ini adalah seperti berikut: i. Mengenalpasti sistem operasi sedia ada perkhidmatan bas ekpress di Terminal Bas Jerteh. ii. Mengenalpasti sejauhmanakah tahap kepuasan pengguna di dalam aspek perkhidmatan, keselesaan dan keselamatan. iii. Meneliti faktor utama yang mempengaruhi kadar kemalangan bas ekpress. iv. Mengkaji garis panduan dan penambaikan untuk mengurangkan kadar kemalangan bas ekpress. 1.4 PERMASALAHAN KAJIAN Stesen Bas Jerteh merupakan salah satu kawasan yang dipertanggungjawabkan bagi menyediakan sistem pengangkutan bas di kawasan Pekan Jerteh yang berada di dalam daerah Besut. Stesen bas ini menyediakan pelbagai perkhidmatan bas ekpress antaranya ialah Sani Express, Adik- Beradik Ekpress, Perdana Ekpress dan banyak lagi. Apabila penggunaan bas ekpress semakin pesat di Stesen bas Jerteh, pihak bertanggungjawab seperti Majlis Daerah Besut (MDB) telah memperluaskan kawasan stesen bas Jerteh yang turut dipanggil sebagai Jerteh Souq. Di Jerteh Souq ini, penumpang disediakan pelbagai kemudahan seperti medan selera, kedai runcit, tandas awam dan kedai menjual pakaian. Malahan, kawasan stesen bas ini turut menjadi tarikan penduduk setempat pada setiap hari Khamis. Hal ini demikian kerana di tingkat bawah stesen bas ini, terdapatnya tapak pasar tani yang menjual pelbagai makanan, barangan, pakaian dan sebagainya.
  • 7. 7 Namun begitu, beberapa isu yang melibatkan kepuasan pengguna telah timbul sejak beberapa tahun yang lalu dan masalah ini dilihat masih belum berpenghujung. Antara isu yang melibatkan kepuasan pengguna adalah dari segi tahap keselamatan, perkhidmatan dan keselesaan penumpang. Berdasarkan pembacaan melalui media sosial dan surat khabar, acap kali kedengaran kemalangan yang membabitkan bas ekpress. Malahan angka yang terkorban mencatatkan jumlah yang banyak. Sebagai contoh, kes terdahulu pada Disember 2009 di Ipoh, Perak, yang membabitkan bas ekpress Sani yang mengorbankan sebanyak 10 orang nyawa. Bas Transnasional remuk dan mengorbankan sebanyak 2 nyawa selepas bertembung dengan sebuah treler di Kilometer 31, Jalan Kuantan- Maran pada Mei 2009. Selain itu, baru-baru ini pada 27 MAC 2017, berlaku satu kemalangan membabitkan sebuah bas ekpress dalam perjalanan dari Kuala Lumpur ke Butterworth apabila bas berkenaan terbabas selepas dikatakan mengelak seekor binatang di kilometer 151.9 di Lebuhraya Utara Selatan berhampiran susur keluar Bukit Tambun. Berdasarkan kemalangan-kemalangan bas ekpress yang pernah berlaku, jelas menunjukkan bahawa keselamatan penumpang mempengaruhi tahap kepuasan pengguna terhadap sesuatu perkhidmatan bas ekpress. Ramai penumpang mengadu bahawa sesetengah bas ekpress dipandu secara laju oleh sesetengan pemandu bas ekpress. Selain daripada masalah keselamatan yang melibatkan penumpang, melalui pembacaan yang dibuat oleh penyelidik dari laman sesawang juga timbul isu terhadap tahap keselesaan bas ekpress yang juga kurang memuaskan. Menurut pemerhatian yang telah dibuat, kebanyakan penumpang menyatakan rasa kurang berpuas hati mereka dari beberapa aspek keselesaan antaranya adalah mengenai tempat duduk yang sempit, pendingin hawa tidak berfungsi baik, bas kurang bersih dan layanan dari kakitangan semasa dalam bas ekpress juga agak mengecewakan.
  • 8. 8 Disebabkan stesen bas Jerteh menyediakan perkhidmatan bas ekpress yang menyediakan perkhidmatan bas ekpress kepada penduduk setempat, adalah sangat wajar jika pihak bas ekpress mahupun pihak stesen bas menyediakan perkhidmatan yang lebih baik dari aspek keselamatan, keselesaan dan sebagainya. Secara tidak langsung perkhidmatan yang cekap, selesa dan selamat akan menjadikan bas ekpress sebagai pengangkutan awam yang menjadi pilihan pengangkutan utama penduduk. Oleh yang demikian, penyelidik berminat untuk mengetahui dengan lebih lanjut lagi tentang tahap kepuasan pengguna bas ekpress Stesen Bas Jerteh. Berikut merupakan beberapa persoalan yang perlu dijawab dalam kajian ini. 1.5 PERSOALAN KAJIAN Beberapa persoalan cuba dijawab dalam kajian ini adalah seperti berikut: i. Apakah sistem yang dijalankan terhadap perkhidmatan bas ekpress di Terminal bas Jerteh? ii. Apakah tahap kepuasan pengguna terhadap perkhidmatan bas ekpress dari segi aspek perkhidmatan, keselesaan dan keselamatan. iii. Apakah faktor utama yang mmepengaruhi kadar kemalangan semasa mebggunakan perkhidmatan bas ekpress di Stesen Bas Jerteh? iv. Bagaimanakah garis panduan dan penambaikan yang dijalankan mampu mengurangkan kadar kemalangan bas ekpress? 1.6 DEFINISI KONSEPTUAL Konsep-konsep utama dalam kajian ini perlu perincian yang mendalam untuk menerangkan secara jelas tentang kepentingannya di dalam kajian ini. Konsep utama yang jelas juga akan membantu penyelidik serta pembaca untuk memahami maksud dan ciri-ciri konsep berkenaan yang menjadi teras kepada kajian ini. Terdapat empat konsep utama yang akan dijelaskan adalah pengangkutan awam, bas ekpress, konsep pengguna dan kepuasan pengguna.
  • 9. 9 1.6.1 Pengangkutan Awam Pengangkutan merupakan salah satu alternatif dalam sistem perhubungan di dunia. Ia dianggap sebagai nadi penggerak dan pendapatan bagi sesetengah masyarakat. Pembangunan sesuatu tempat berkait rapat dengan sistem pengangkutan (Siti Faridah Binti Mohd Sunif, 2011). Di Malaysia, sistem pengangkutan awam merupakan aspek terpenting di dalam sistem perhubungan sama ada bagi masyarakat bandar mahupun luar bandar. Pengangkutan merujuk kepada kenderaan yang membawa seseorang atau sesuatu dari satu tempat ke satu tempat yang lain dan biasanya ia membawa dengan jarak yang jauh berbanding jika berjalan kaki. Pengangkutan ini bertujuan bagi memudahkan sistem perhubungan masyarakat sama ada di kota mahupun di desa. Pengangkutan awam boleh dianggap sebagai alternatif pengangkutan moden yang berdaya saing ke mod pengangkutan persendirian yang mempunyai beberapa ciri- ciri ketepatan masa, kekerapan perjalanan dan menarik minat penumpang (Syahriah Bachok et.al, 2015). Pengangkutan merupakan satu keperluan asas dalam kehidupan semua orang, sama ada secara persendirian ataupun awam. Pengangkutan mampu memberikan kesempurnaan dan peningkatan kepada kualiti hidup seharian. Pengangkutan awam merupakan salah satu alternatif dalam pemilikan kenderaan sendiri. Selain membantu mengurangkan kos sara hidup dalam membayar pinjaman kenderaan dan kenaikan harga minyak, ia juga mampu menyelamatkan alam sekitar dengan penjimatan tenaga dan pengurangan kepada penggunaan bahan api fosil. Pengangkutan awam juga merupakan pengangkutan yang disediakan oleh pihak awam yang digunakan oleh orang ramai dan dikenakan bayaran. Pengangkutan awam biasanya dikawal sebagai pengangkutan umum dan biasanya dikonfigurasi untuk menawarkan perkhidmatan berjadual dalam laluan tetap tanpa penempahan. Kebanyakan penumpang transit bergerak dalam lingkungan kawasan tempatan di antara rumah mereka dan tempat kerja, beli-belah atau pendidikan.
  • 10. 10 Perancangan dan operasi pengangkutan awam biasanya merangkumi lima aktiviti asas iaitu reka bentuk laluan rangkaian perjalanan, jadual perjalanan, penjadualan kenderaan, penjadualan staf dan pekerja dan akhir sekali ialah pemantauan masa dan kawalan perkhidmatan bas tersebut. 1.6.2 Bas Ekpress Berdasarkan beberapa pembacaan yang dibuat, penyelidik mendapati bas ekpress membawa maksud pengangkutan awam yang menjalankan operasi tetap dan berterusan mengikut destinasi yang ingin dituju oleh penumpang. Bas ekpress boleh didefinisikan sebagai bas yang berulang-alik di sepanjang laluan yang dibenarkan oleh Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD). Bas ini bergerak mengikut jadual perjalanan yang teratur dan kadar tambang yang berbeza mengikut destinasi, untuk membawa penumpang ke destinasi yang ingin dituju Panduan Dasar Pelesenan Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD). 1.6.3 Pengguna Pengguna dapat diumpamakan sebagai mana-mana individu atau masyyarakat yang menggunakan mana-mana perkhidmatan di Malaysia. Pengguna adalah semua individu yang menggunakan barangan, perkhidmatan serta hasil semula jadi bagi memenuhi kepentingan dan kepuasan dalam hidup mereka. Setiap individu adalah pengguna yang memerlukan barangan, perkhidmatan atau anugerah alam semulajadi. Namun, dalam konteks kajian ini pengguna adalah terdiri daripada sesiapa sahaja yang menggunakan perkhidmatan bas ekpress di stesen bas Jerteh tanpa mengira lokasi perhentian mereka. 1.6.4 Kepuasan Pengguna Kepuasan pengguna adalah sangat penting kerana ianya dianggap boleh menjamin kejayaan organisasi. Daripada pihak pelnggan pula, kepuasan terhadap produk atau perkhidmatan biasanya menjadi kemuncak sesuatu transasksi jual beli. Pengguna mempunyai tanggapan awal mengenai sesuatu produk dan analisis kepuasan berlaku
  • 11. 11 apabila mereka membandingkan persepsi dan keadaan produk berkenaan. Isu kepuasan dan ketidakpuasan pelanggan adalah isu yang sering mendapat perhatian para sarjana sejak dulu lagi. Mengekalkan hubungan yang baik dengan pelanggan adalah penting untuk kesinambungan dan kejayaan sesebuah organisasi. Kepuasan pelanggan boleh didefinisikan sebagai penilaian relative yang dibuat oleh pelanggan dengan mengambil kira aspek kualiti dan faedah yang diterima melalui pembelian atau penggunaan sesuatu produk atau perkhidmatan termasuklah kos dan usaha yang dibuat ketika membuat urus niaga (Lacobucci, 1994) 1.7 KEPENTINGAN KAJIAN Kajian ini dijalankan bertujuan untuk mengetahui sistem oerkhidamatan yang dijalankan di Terminal Bas Jerteh tahap kepuasan pengguna bagi bas ekpress di Terminal Bas Jerteh, Besut, Terengganu. Oleh itu, kajian ini adalah penting bagi pihak yang berkenaan seperti pihak pengurusan bas ekpress agar kelemahan dari beberapa aspek yang dikenal pasti dapat diperbaiki dan dinaiktarafkan untuk kepuasan para penumpang pada masa akan datang. Selain itu, dengan adanya kajian ini juga turut memberi manfaat kepada penyelidik sendiri kerana secara tidak langsung pengetahuan semakin bercambah melalui pelbagai bacaan mengenai pengangkutan jenis bas ekpress. Penyelidik juga dapat meningkatkan kemahiran dan pengalaman dengan turun ke lapangan bagi tujuan pengumpulan data. Kemahiran seperti ini amat penting bagi penyelidik sekiranya berkeinginan untuk membuat kajian ke peringkat yang lebih tinggi lagi. Akhir sekali, hasil penulisan ilmiah ini juga boleh dijadikan bahan rujukan atau dengan erti kata lain panduan buat penyelidik yang akan datang dalam membuat kajian khususnya dalam skop pengangkutan awam.
  • 12. 12 1.8 SKOP KAJIAN Skop kajian ini mengkaji tentang tahap kepuasan pengguna perkhidmatan bas ekpress Stesen bas Jerteh yang menyediakan pelbagai arah destinasi yang pelbagai di Semenanjung Malaysia. Perkhidmatan bas ekpress ini dipilih sebagai topik kajian kerana bas ekpress tersebut merupakan perkhidmatan awam yang paling banyak digunakan oleh penduduk setempat di Daerah besut tersebut. Di samping itu, kajian mengenai tahap kepuasan pengguna bas ekpress masih kurang dijalankan di negeri Terengganu berbanding perkhidmatan bas ekpress di negeri lain di Semenanjung Malaysia. Masalah tempat ruang niaga tidak selesa dan kurangnya sambutan orang ramai yang dihadapi peniaga di premis sementara Pasar Jerteh Souq akan dapat diselesaikan apabila sebuah pasar baru akan dibina di kawasan yang lebih strategik dan mampu menarik ramai pengunjung. Pembinaan pasar baru yang berharga RM5 juta itu diluluskan Menteri Besar, Dato’ Seri Ahmad Razif Abd Rahman, selepas mendengar sendiri rintihan peniaga serta permintaan pemimpin setempat yang mahu pembinaan Projek Jertih Souq diteruskan untuk faedah peniaga. Terdapat 14 jenis syarikat bas ekpress yang beroperasi di Terminal Bas Jerteh iaitu Sani Express, Transnasional Coach Services, Adik Beradik Express, Utama Ekpress, Konsortium Mutiara, Cepat Express, Perdana Express, Mayang Sari, Perdana Express, Budaya Express, Mahligai Express, Darul Naim Express, SP Bumi, Queen Express dan Transrengit Ekpress. 14 buah syarikat bas ekpress ini menyiadakn perkhidmatan membawa barangan (contohnya motor) serta menyediakan perkhidmatan membawa penumpang. Skop seterusnya memberi tumpuan terhadap tahap kepuasan pengguna, masalah yang sering dihadapi sepanjang menggunakan perkhidmatan tersebut dan penambaikan yang dilakukan oleh pihak bertanggungjawab untuk mengurangkan masalah kemalangan bas ekpress. Fokus kajian adalah tahap kepuasan pengguna terhadap perkhidmatan bas ekpress Jerteh Pemilihan responden untuk kajian ini dilakukan secara rawak di Terminal Bas Jerteh yang dikenal pasti sebagai kumpulan sasaran bagi proses pengumpulan maklumat. Bilangan responden soal selidik yang digunakan untuk kajian ini adalah seramai 100 orang.
  • 13. 13 1.9 KAWASAN KAJIAN Lingkungan lokasi untuk kajian ini adalah bertempat di Stesen Bas Ekpress Jerteh yang beralamat Jalan Zainal Abidin, Kampung Seberang Jerteh, 22000 Jerteh, Terengganu, Malaysia dengan jumlah bas ekpress yang beroperasi ialah sebanyak 14 buah. Secara keseluruhan, terdapat 43 destinasi yang disenaraikan menjadi tempat perhentian untuk mengambil dan menurunkan penumpang antaranya Terminal Bersepadu Selatan (TBS), Larkin (Johor), Butterworth (Penang), Melaka Sentral, Alor Setar (Kedah), Dungun (Terengganu) dan sebagainya. Namun begitu, data yang dipungut oleh penyelidik samada melalui soal selidik mahupun pemerhatian telah dijalankan di stesen bas Jerteh sahaja. Selain itu, edaran borang soal selidik juga dijalankan kepada penumpang bas yang turun ataupun menaiki bas ekpress di terminal bas ini. Penyedaran borang soal selidik ini telah dijalankan selama seminggu oleh penyelidik. Borang ini diedarkan kepada pelbagai kalangan umur penumpang bas. Pengedaran borang soal selidik ini dimanfaaatkan oleh penyelidik untuk mendapatkan reesponden bagi kajian ini. Lokasi kajian ini dijalankan di Stesen Bas Jerteh, Besut, Terengganu. Foto 1.1: Peta Kedudukan Terminal Bas Jerteh Sumber: Google Earth (2016)
  • 14. 14 Foto 1.2: Peta Kedudukan Terminal Bas Jerteh Sumber: Google Earth (2016)
  • 15. 15 1.10 RINGKASAN Jadual 1.10.1: Ringkasan Keseluruhan Bab Bahagian Mengikut Bab Ringkasan Bab Bab 1 Pengenalan Bab pertama dalam penulisan ini cuba merungkai aspek-aspek utama bagi kajian kepuasan pengguna dan akan dijadikan panduan untuk kajian yang dijalankan. Fokus bab ini adalah terhadap komponen utama iaitu latar belakang kajian yang merangkumi matlamat kajian, objektif kajian, persolan kajian, serta kepentingan kajian yang diperolehi melalui kajian yang dijalankan. Bab 2 Sorotan Literatur Sorotan literatur adalah sangat penting bagi setiap penulisan ilmiah kerana aspek tersebut merupakan ulasan yang dibuat ke atas kajian-kajian lepas yang telah dijalankan oleh penyelidik lalu. Oleh itu, dalam bab ini beberapa kajian kajian lepas berkaitan dengan tajuk kajian telah dihuraikan dengan meneliti aspek-aspek penting dalam kajian khususnya metodologi yang digunakan oleh pengkaji-pengkaji lalu dalam kajian mereka. Bab 3 Metodologi Kajian Bab ini menerangkan tentang kaedah yang digunakan oleh penyelidik dalam penyelidikan dan merupakan komponen yang sangat penting dalam sesebuah kajian. Hal ini kerana pemilihan kaedah kajian yang salah atau tidak sesuai akan memberi kesan kepada dapatan kajian. Contohnya, data yang diperolehi tidak menjawab persoalan kajian serta ianya menjadi sukar untuk dianalisis. Dalam kajian ini, kaedah kuantitatif telah digunakan kerana melalui kaedah ini persoalan kajian dapat dirungkai dan objektif kajian juga dapat dicapai dengan baik.
  • 16. 16 Bab 4 Analisis dan Dapatan Kajian Dalam bab ini segala dapatan yang diperolehi melalui soal selidik akan dianalisis dan dihuraikan bagi menjawab objektif kajian. Seterusnya kajian akan dianalisis dengan menggunakan perisian Statistical Package For The Social Science (SPSS vol.22) dan Microsoft Excel bagi mendapatkan keputusan secara peratusan dan min untuk data kuantitatif. Hasil dapatan akan dipersembahkan melalui bentuk graf serta jadual. Bab 5 Perbincangan dan Rumusan Secara ringkas, bab lima merujuk kepada bahagian yang terakhir di mana semua proses penyelidikan akan dirumuskan dalam bahagian ini. Cadangan dan saranan untuk meningkatkan lagi perkhidmatan bas ekpress Jerteh juga turut dihuraikan dalam bab ini. 1.11 KESIMPULAN Secara keseluruhan, pada bab pertama ini memasukkan penerangan mengenai latar belakang kajian yang dijalankan. Contohnya pengenalan terhadap kajian yang merangkumi aspek seperti objektif kajian, permasalahan kajian, persoalan kajian dan skop kajian yang akan menjadi panduan kepada penyelidik semasa menjalankan kajian. Empat objektif utama telah digariskan dalam kajian ini berkenaan ialah mengenalpasti sistem sedia ada perkhidmatan bas ekpress, kedua ialah mengkaji tahap kepuasan pengguna terhadap perkhidmatan yang ditawarkan oleh pihak bas ekpress. Objektif ketiga pula membincangkan tentang faktor utama yang menyebabkan berlakunya kemalangan. Manakala objektif terkahir tentang mengkaji garis panduan dan penambaikan yang boleh dilakukan untuk mengurangkan kadar kemalangan. Seperti kita sedia maklum, dalam setiap penyelidikan yang dijalankan perlulah mempunyai panduan serta objektif yang jelas agar sesuatu kajian tidak terpesong. Oleh itu, bab ini memberikan kepentingan yang sangat besar kepada penyelidik kerana melalui bab ini penyelidik akan mendapat gambaran awal tentang kajian yang dijalankan dengan lebih meluas lagi.
  • 17. BAB 2 SOROTAN LITERATUR 2.1 PENGENALAN Bab ini memaparkan tentang ringkasan daripada kajian-kajian lalu yang dikenali sebagai proses sorotan literatur. Literatur adalah bahan-bahan bertulis yang telah diterbitkan dan merupakan eleman yang penting di dalam sesuatu penyelidikan. Sorotan literatur adalah meninjau dan mengkaji semula sesuatu sumber bertulis seperti kajian lepas, buku laporan tahunan dan sebagainya (Rusinah Binti Joned, 2010). Sorotan literatur boleh dirujuk dari kajian yang dilakukan di peringkat antarabangsa dan di dalam negara. Antara perkara penting yang dilihat dalam proses sorotan ini adalah mengenai metodologi yang digunakan serta kaedah menganalisis data yang dijalankan oleh para pengkaji lepas. Selain itu, dalam bahagian juga ini turut menyentuh secara ringkas tentang sejarah penemuan bas ekpress dan penubuhan terminal bas ekpress di Pekan Jerteh, Besut, Terengganu. 2.2 INTIPATI KAJIAN Intipati kajian yang dijalankan adalah berlandaskan sub geografi yang terkandung dalam salah satu cabang geografi manusia iaitu geografi pengangkutan Rajah 2.1: Bidang kajian geografi
  • 18. 18 2.2.1 Geografi Manusia Di dalam buku Pengantar Geografi tulisan Chan Ngai Weng menjelaskan geografi telah berkembang sebagai satu bidang sains moden hanya sejak hujung abad ke-18. Geografi terbahagi kepada dua bahagian iaitu geogragi manusia dan geografi fizikal. Emanuel Kant (1724-1804) telah menubuhkan asas falsafah geografi dalam sains moden. Walaupun Emanuel Kant telah banyak menyumbang kepada geografi fizikal, beliau berpendapat bahawa manusia juga merupakan satu bahagian penting dalam bidang geografi. Manakala tokoh geografi yang lain iaitu Rittler telah banyak menyumbang dan mengembangkan konsep-konsep kawasan dan sejarah yang mempunyai perkaitan yang rapat dengan geografi manusia. Bidang geografi manusia merangkumi skop ekonomi, kebudayaan, politik, meterologi dan ekologi bumi yang dipengaruhi oleh kegiatan manusia. Contoh kegiatan yang dimaksudkan dalam geografi manusia adalah seperti pengangkutan, pertanian, perikanan, perlombongan, perikanan, pembalakan, penempatan, perusahaan, penempatan, pengangkutan dan perkhidmatan (Kamarul Azmi Jasmi dan Nurliyana Ahmad Zawawi, 2013). 2.2.2 Geografi Pengangkutan Geografi pengangkutan (Transportation geography) merupakan disiplin geografi yang tergolong di bawah geografi manusia. Geografi pengangkutan berupaya mengkaji pergerakan, jaringan, nod perhentian, perhubungan antara manusia serta barangan di dalam sesuatu ruang muka bumi (Stephen Graham, et.al 2001). Dalam cabang ini, mod pengangkutan yang kurang dan kerap digunakan akan dikenal pasti. Selain itu, kewujudan jaringan pengangkutan bagi sesuatu kawasan, isipadu trafik dan sebagainya yang berkaitan dengan pengangkutan manusia turut dikaji. Oleh itu, tidak dapat dinafikan kajian yang berlandaskan kepada bidang pengangkutan seperti ini adalah sangat digalakkan untuk mengetahui tahap keberkesanan pengangkutan terhadap manusia pada zaman kini. Berdasarkan kajian mengenai pengangkutan, secara tidak langsung membantu kepada penambahbaikan sistem pengangkutan di sesebuah kawasan, malahan mendatangkan kesan positif kepada negara. Dalam konteks pengangkutan awam, penyediaan fasiliti untuk pengangkutan itu sendiri
  • 19. 19 telah memberi kesan berganda terhadap pembangunan sesebuah kawasan. Kawasan yang mempunyai kadar penduduk yang sedikit akan menerima pembangunan seperti sistem penaiktarafan perhubungan jalan raya apabila menerima bantuan dari kerajaan untuk memanjukan kawasan mereka. 2.3 KAJIAN LEPAS 2.3.1 Kajian Mengenai Pengangkutan Awam Dalam kajian Dzuhailmi Dahalan et. al, (2015), bertajuk “Youth confidence in the quality of public transport services: The case of Greater KL, Malaysia''. Kajian ini menganalisis tahap keyakinan belia dalam kualiti perkhidmatan pengangkutan awam di Lembah Klang (Kuala Lumpur ). Membangunkan sistem pengangkutan awam yang cekap adalah satu cabaran yang berterusan di kebanyakan negara membangun termasuk sebuah negara berpendapatan sederhana seperti Malaysia. Data primer dikumpulkan daripada kajian lapangan. Soal selidik diedarkan kepada 445 belia Lembah Klang yang merupakan pengguna kerap pengangkutan awam di kawasan itu. Ia telah mendapati bahawa walaupun majoriti daripada responden menyatakan bahawa kualiti perkhidmatan pengangkutan awam yang disediakan oleh pengendali pengangkutan awam hanya sederhana. Sebahagian besar daripada mereka, bagaimanapun, mengakui kepentingan pengangkutan awam dalam kehidupan seharian mereka tetapi menekankan bahwa betapa pentingnya menaik taraf kualiti perkhidmatan sistem pengangkutan awam bagi meningkatkan tahap keyakinan mereka terhadap pengangkutan awam di Malaysia. 'Customer Expectations and its Relationship towards Public Transport in Klang Valley' kajian oleh Rohana Kamaruddin, et al, (2012). Soal selidik berstruktur telah digunakan untuk menyelesaikan kajian ini. Kajian ini menjalankan “pilot study’’ kepada 63 orang pengguna pengangkutan awam untuk kesahihan kandungan sebelum kaji selidik itu telah dijalankan. Oleh itu, kajian akhir telah dijalankan di pelbagai pengangkutan awam stesen bas dan kereta api di sekitarkawasan Lembah Klang, yang meliputi Klang, Shah Alam, Subang Jaya, Petaling Jaya, Kuala Lumpur,
  • 20. 20 Gombak dan Ampang selama dua minggu pada hari-hari biasa. Skala lima mata digunakan untuk menggambarkan perkara yang disenaraikan dalam dimensi yang terdiri dari "sangat tidak setuju" hingga "sangat setuju" untuk semua soalan-soalan yang terlibat dalam kajian ini. Lima ratus soal selidik telah diedarkan. Walau bagaimanapun, 467 telah dikumpulkan, memberikan peratusan sebanyak 93.4%. 57% daripadanya adalah responden wanita dan 54.8% adalah Melayu. Umur dewasa keseluruhan responden adalah di antara 26-35 tahun (55.9%). Kebanyakan mereka berpendidikan tinggi (92%) dan bekerja di sektor swasta (69%), dan juga merupakan pengguna biasa pengangkutan awam (82%), walaupun sebahagian daripada mereka milik kenderaan persendirian (40.7%). Kajian ini menyiasat tentang jangkaan jumlah pengguna perkhidmatan yang disediakan oleh pengangkutan awam dan hubungannya dengan kepuasan pelanggan, kesetiaan dan faktor persekitaran. Selain itu, ia juga cuba untuk menentukan jenis pengangkutan awam yang paling banyak digunakan oleh penumpang. Pengangkutan awam yang menjadi pilihan penumpang adalah LRT (35.8%), dan monorel (28.1%). Lebih penting lagi, inidikator utama yang diambilkira oleh penumpang untuk menaiki pengangkutan awam tersebut adalah berdasarkan tahap keselamatan pengangkutan awam tersebut. Haryati Shafii dan Sharifah Meryam Shareh Musa (2008), dalam kajiannya yang bertajuk 'Pengangkutan di bandar: Isu dan Penyelesaian’. Kajian ini merupakan suatu tinjauan umum mengenai isu mod pengangkutan di kawasan bandar dan kesannya terhadap kualiti hidup. Kawasan kajian adalah Putrajaya, Kuala Lumpur dan Bandar Kajang, Selangor. Kaedah yang digunakan dalam kajian ini adalah data primer dan data sekunder. Soal selidik untuk kaji selidik kajian ini telah diedarkan dalam jangka masa selama 2 bulan iaitu bermula dari Mei 2008 hingga Jun 2008. Kajian penyelidikan telah dijalankan ke atas 144 orang responden untuk menilai persepsi mereka terhadap mod pengangkutan dikaitkan dengan kualiti hidup. Data yang diperolehi dianalisis menggunakan "Pakej Statistik untuk Sains Sosial" (SPSS). Responden terdiri daripada 61 lelaki dan 84 perempuan daripada kumpulan umur 18 hingga 57 tahun. Kajian ini mengenal pasti peratusan pengangkutan awam mod penggunaan di kawasan bandar, seperti bas (16.7%), kereta api (ERL, monorel dan komuter-6.4%); yang sangat rendah berbanding dengan memiliki kereta peribadi (45.8%) dan motosikal (25.4%). Hasil kajian menunjukkan memiliki kereta peribadi
  • 21. 21 adalah (45.8%) yang tertinggi di tiga kawasan kajian dan monorel dan teksi adalah paling rendah (1.4%) Kajian bertajuk ‘Perancangan Pengangkutan Bandar Baru Bangi’ oleh Mohd Firdaus Shaharudin, Mohd Kasbi Hamat et.al (2013) menyatakan bahawa kualiti perkhidmatan boleh ditakrifkan sebagai tanggapan pelanggan terhadap bagaimana perkhidmatan itu mampu untuk memenuhi kehendak melebihi jangkaan mereka. Kajian ini dijalankan untuk mengemukakan peranan kualiti perkhidmatan dalam mempengaruhi kepuasan pelanggan kereta api. Jalanraya-jalanraya di Bandar Baru Bangi juga tidak diselenggara dengan baik dan berterusan. Terdapat banyak kerosakkan serta lubang-lubang di jalan tersebut. Keadaan ini membahayakan pengguna jalanraya terutamanya kenderaan kecil. Kerosakkan ini diburukkan lagi dengan ketiadaan sistem perparitan di bahagian tepi jalan. Bandar Baru Bangi memiliki sistem pengangkutan awam seperti bas dan teksi yang menghubungkan ia dengan kawasan lain seperti Putrajaya, Kajang, Sstesen komuter U.K.M dan Hentian Kajang. Meskipun begitu, perkhidmatan awam ini tidak menyeluruh di sekitar Bandar Baru Bangi. Sistem pengangkutan awamnya tidak tersusun serta tidak mempunyai kawasan khas untuk memusatkan sistem pengangkutan awam menyukarkan lagi keadaan. Matlamat kajian ini adalah untuk menjalankan perancangan di Bandar Baru Bangi. Pelaksanaan perancangan jangka masa pendek antaranya ialah penyusunan semula sistem pengangkutan awam, penyusunan semula penyimpangan jalan dan penambahan lampu isyarat. Fadilah Mat Nor et.al (2014) dalam kajiannya ‘Tahap Kepuasan Pelanggan Terhadap Kualiti Perkhidmatan Pengangkutan Awam Di Kuis’. Kajian ini bertujuan untuk mengenal pasti tahap kepuasan pelanggan terhadap kualiti perkhidmatan pengangkutan awam dalam kalangan pelajar Kolej Universiti Islam Antarabangsa Selangor (KUIS) serta melihat perbezaan tahap kepuasan di antara pelajar lelaki dan perempuan terhadap kualiti perkhidmatan pengangkutan awam di KUIS. Borang soal selidik telah diedarkan kepada sejumlah 150 orang responden yang terdiri daripada para pelajar yang menggunakan pengangkutan awam di KUIS. Data yang diperoleh kemudiannya dianalisis menggunakan skor min dan ujian-t. Dapatan kajian menunjukkan bahawa tahap kepuasan pengguna pengangkutan awam di KUIS
  • 22. 22 berada pada tahap yang sederhana secara keseluruhannya dengan skor min terendah dicatatkan bagi elemen kebolehpercayaan. Sementara itu, dapatan kajian juga menunjukkan bahawa tiada perbezaan yang signifikan bagi tahap kepuasan di antara pelajar lelaki dan perempuan terhadap kualiti perkhidmatan pengangkutan awam di KUIS. 2.3.2 Kajian Mengenai Pengangkutan Bas Ekpress ‘Perkhidmatan Pengangkutan Awam Di Malaysia’ kajian oleh Siti Faridah Binti Mohd Sunif (2011). Kajian ini merupakan suatu tinjauan umum berkenaan persepsi pengguna terhadap perkhidmatan pengangkutan bas ekspres. Tinjauan ini juga bertujuan untuk mendapat maklum balas mengenai persepsi pengguna terhadap perkhidmatan pengangkutan bas ekspres dan tahap kepuasan pengguna terhadap perkhidmatan pengangkutan bas ekspres. Selain itu juga, tinjauan ini juga bagi mengenalpasti penambahbaikan yang diusulkan dari aspek agama, pengurusan dan penguatkuasaan. Seramai 120 pelajar tahun 1 dipilih secara berkelompok untuk mewakili sampel kajian yang terdiri daripada pelajar Kolej 9 dan Kolej 10. Set soal selidik mengandungi 51 item telah diedarkan kepada responden dan dianalisis secara deskriptif untuk mendapatkan nilai kekerapan, peratus dan min dengan menggunakan perisian Statistical Package for Social Science (SPSS) 16.0 for Windows. 2.3.3 Kajian Mengenai Kemalangan Bas Ekpress Seterusnya, Nursitihazlin Binti Ahmad Termida (2006) dalam kajian ‘ The Fatality Index of Public Transport (Express Bus) In Malaysia ’ bertujuan mengetahui jumlah kemalangan dalam data simpanan yang melibatkan pengangkutan awam di Malaysia. Kajian ini juga bertujuan untuk membangunkan indeks keselamatan bagi pengangkutan awam (bas ekpress) di Malaysia. Bas Ekpress dikaji memandangkan bas ekpress merupakan mod pengangkutan jarak jauh yang utama di Malaysia. Selain itu, indeks kematian yang diperolehi dalam kajian ini boleh dijadikan rujukan untuk mengurangkan jumlah kemalngan bas ekpress di negara ini. Unit pengukuran yang digunakan dalam kajian ini adalah Passenger Kilometres Travelled (PKT). Dalam
  • 23. 23 kajian ini, indeks kematian yang dicatatkan di Malaysia bagi bas ekpress ialah 0.0009 per billion PKT berbanding dengan indeks kematian di United Kingdom iaitu 0.4 per billion PKT bagi tahun 2005. Ini menunjukkan bahawa penggunaan bas ekpress di Malaysia jauh lebih selamat dari penggunaan di United Kingdom. Berdasarkan sumber dari Polis Diraja Malaysia (PDRM 2005), jumlah kemalangan yang melibatkan bas ekspres meningkat hampir 2.5 kali di antara tempoh setahun di antara tahun 2003 hingga tahun 2004. ‘Perkhidmatan Bas Express; Kadar Tinggi Kemalangan dan Kematian - Pematuhan Peraturan UNECE R66, 80 dan 36’ kajian oleh Datuk Marimuthu Nadason (2011). Kajian ini merupakan kerjasama bersama gabungan Persatuan-Persatuan Pengguna Malaysia (FOMCA). Objektif kajian ini adalah untuk mengurangkan jumlah kemalangan yang mebabitkan bas ekpress dengan menggalakkan penglibatan pihak bertanggungjawab bas ekpress. Pihak bertanggungjwab tersebut terdiri daripada Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD), Jabatan Pengangkutan Jalan (JPJ), Jabtan Kerja Raya Malaysia (JKR), Polis Diraja Malaysia (PDRM), PUSPAKOM, Jabatan Keselamatan Jalan Raya Malaysia (JKJR) , Institusi Penyelidikan Keselamatan Jalanraya Malaysia (MIROS) dan Lembaga Lebuh Raya (LLM). Kemalangan ngeri di jalan raya bukanlah satu perkara baru di Malaysia, terutama kemalangan membabitkan bas ekspres. Walaupun bilangan kemalangan yang membabitkan bas ekspres kurang berbanding kenderaan yang lain, tetapi apabila kemalangan berlaku, ia melibatkan kehilangan nyawa yang besar. Kemalangan besar yang melibatkan bas ekspres berlaku sekurang-kurangnya sekali setahun sejak tahun 2006. Sejak kebelakangan ini, kes kemalangan melibatkan bas ekspres semakin mendapat perhatian masyarakat kerana tiada langkah penyelesaian dilakukan walaupun banyak kes kemalangan terjadi. Contoh kemalangan bas ekpress aialah mebabitkan bas Transanasional pada bulan Mei 2009 yang mengorbankan seramai 2 nyawa di Jalan Kuantan- Marang- Pahang. Seterusnya, kemalangan nyawa seramai 10 nyawa berlaku di Ipoh yang membabitkan bas Sani Express pada bulan Disember 2009.
  • 24. 24 Dalam kajian Thian Wan Jun 2012 bertajuk ‘Customer Satisfaction towards Services Quality of Public Transportation. Thian menyatakan bahawa kualti servis perkhidmatan mempunyai perkaitan yang sangat rapat dengan tahap kepuasan dan peningkatan jumlah penumpang pengangkutan awam. YB Dato’ Seri Kong Cho Ha yang merupakan Menteri Pengangkutan berkata di dalam Rancangan Malaysia yang ke-10, sektor perkhidmatan akan meningkat 7.2 peratus pada penghujung tahun 2015. Pengusaha pengangkutan awam berpusu-pusu untuk memberikan servis perkhidmatan yang paling berkualiti untuk meningkatkan tahap kepuasan penumpang terhadap perkhidmatan mereka. Penumpang dan pelanggan menjadi sumber utama untuk meningkatkan hasil pendapatan pengangkutan awam tersebut. Pelanggan sanggup membayar lebih untuk mendapatkan perkhidmatan awam yang menawarkan tahap perkhidmatan yang berkualiti dan memenuhi cita rasa mereka. Jadual 2.0: Jumlah Kenderaan Yang Terlibat Dalam Kemalangan Jalan Raya 2006-2015 Sumber: Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat, 2017. TAHUN MOTOSIKAL VAN BAS LORI PEMACU 4 RODA TEKSI LAIN- LAIN 2006 104, 107 20,428 9,700 44,767 20,885 7,751 12,266 2007 111, 765 21,109 10,25 47,696 21,823 8,809 14,909 2008 111, 819 20,392 9,356 48,250 22,793 8,769 11,571 2009 113, 962 19,220 9,380 46,724 23,581 8,669 9,294 2010 120, 196 18,788 9,580 50,438 25,777 9,899 11,756 2011 129,017 17,916 9,986 53,078 30,828 11,17 0 16,394 2012 130,080 15,143 10,617 42,158 32,891 11,680 21,540 2013 121,700 17,148 10,123 39,276 52,512 11,651 15,441 2014 125,712 15,041 9,193 37,481 41,464 10,856 27,743 2015 123,408 14,565 8,804 34,942 46,163 9,591 29,924
  • 25. 25 2.4 SEJARAH AWAL PENGANGKUTAN BAS EKPRESS 2.4.1 Sejarah perkembangan di dunia Idea awal penyediaan pengangkutan awam khususnya di darat sebenarnya telah bermula sekitar 300 tahun yang lalu, ketika Pascal (Perancis) mula beroperasi untuk penumpang dengan menggunakan kuda di Kota Paris pada tahun 1662. Pada awalnya, penyediaan kereta ini adalah percuma, namun pada perkembangannya kemudian mulai dikenakan caj. Revolusi industri yang berkembang di Eropah (Perancis dan Inggeris) telah membuat perkembangan kota yang berkembang pesat, yang memunculkan adanya pemisahan zon industri (tempat bekerja) dan zon permukiman (rumah), sehingga timbul apa yang disebut dengan fenomena urban sprawl, yakni fenomena bergeraknya area permukiman kelas menengah ke atas ke daerah sub-urban, menjauhi kawasan CBD (Central Business District) yang terjadi di Inggeris pada tahun 1750. Fenomena lain adalah adanya arus commuting atau komuter. Waktu puncak (peak hour) juga timbul akibat adanya kesesakan arus pagi (berangkat untuk bekerja) dan arus petang (pulang), dan timbulnya efek-efek kongesti. Inggeris mulai mengenalkan sistem pengangkutan pertamanya, iaitu dengan munculnya Omni Bus oleh George Shillibeer di Kota London pada 1829. Omni Bus adalah kenderaan beroda besar dengan pintu masuk di belakang. Jumlah kerusinya 18 hingga 20 yang disusun sebaris dan berhadapan. Model Omni Bus ini kemudian tersebar ke kota besar lain, seperti New York dan Paris pada tahun 1830- an. Pada tahun yang sama, George Stephenson melancarkan kereta api wap yang pertama di Inggeris dengan rute Liverpool – Manchester. Perkembangan omni bus berikutnya adalah omni bus susun (double decker). Era bas dan bas troli kembali hadir pada 1920. Banyak pertanyaan muncul, ketika era kereta telah begitu hebat, mengapa bas kembali popular pada awal abad 20-an. Hal ini disebabkan adanya Perang Dunia I, di mana banyak rel yang ditempatkan semula untuk keperluan peperangan, krisis kewangan akibat perang, serta kenderaan peribadi, sehingga pengangkutan dengan rel (yang memerlukan pelaburan yang memerlukan kos yang tinggi) menjadi terpinggir. Bas yang mengangkut barang kemudian muncul kerana penggunaan kos yang murah. Pada
  • 26. 26 awalnya muncul bas bermotor di New York pada 1905, lalu berlanjutan dengan adanya sistem feederbus ke tram (1912). Tahun berikutnya (1920) hadir pengangkutan bas dengan kedudukan enjin di depan dan dengan pintu yang dapat dikendalikan oleh pemandu. Hingga tahun 30-an, bas berkembang sangat pesat. Bahkan pada tahun 1939, tipikal bas telah berkembang menjadi lebih kuat, efisien, bermesin diesel, hingga boleh dipandu secara automatik. Perkembangan berikutnya adalah bas tingkat (double decker) dengan bentuk yang lebih kurang sama dengan bas tidak bertingkat. Model yang cukup popular pada masa itu iaitu pada tahun 1958 adalah Leyland Atlantean. Inovasi lain adalah trolley bus, iaitu kombinasi antara bas dan tram. Bas jenis ini dipanggil trolley kerana bas dilengkapi dengan 2 tiang untuk mengambil elektrik dari kabel yang tergantung di atas. Syarikat pengangkutan awam di Malaysia mula diperkenalkan oleh British, pada tahun 1935 dengan menubuhkan syarikat yang dikenali sebagai General Transport Company(Perancangan Wilayah Lembah Klang dan Kajian Pembangunan, 1973). Akhirnya, dalam tempoh tahun 1960 hingga 1990, perkhidmatan bas mini adalah pengangkutan awam yang paling popular. 2.4.2 Sejarah perkembangan bas ekpress di Malaysia Perkhidmatan bas diambil alih oleh C.F.F. Wearne & Co. pada tahun 1913. Perkhidmatan bas ini menggantikan perkhidmatan bas yang diusahakan oleh anak tempatan Malaysia iaitu Yeop Abdul Rani Idris pada tahun 1910 bagaimanapun dihentikan pada tahun 1912. C.F.F. Wearne & Co. ialah sebuah syarikat pengangkutan awam yang beribu pejabat di Singapura. Pada tahun 1970- an hingga 1980-an, bas Mara ekpress adalah antara bas ekpress yang popular di Malaysia. Bas ini menyediakan pengangkutan jarak jauh pada waktu itu untuk ke selatan (Singapura), Utara (Alor Setar) mahupun timur (Kota Bharu). Bas ini berwarna putih dan bercermin gelap serta berlangsir. Bas ini boleh membawa penumpang sekitar 35 orang. Penghawa dingin juga disediakan untuk kemudahan penumpang bas ekpress ini.
  • 27. 27 Dengan modal sebanyak RM 5 juta nilainya pada waktu itu telah menjadikan MARA Ekpress ini merupakan perkhidmatan pengangkutan utama yang menjadi pilihan pengguna pada waktu itu. Sesuatu yang istimewa di dalam bas MARA ekpress ini ialah bas ini mempunyai tandas di dalam bas yang dicipta khas untuk perjalanan jarak jauh. Bas ini juga menyediakan kemudahan seperti selimut dan tisu lembab sepanjang perjalanan untuk keselesaan penumpang. Penggunaan selimut terutama bagi perjalanan waktu malam sangat memberikan keselesaan kepada penumpang. Foto 2.1: Bas ekpress tahun 1960 Sumber: Portal bergambar bertajuk ‘Koleksi gambar-gambar klasik sekitar Pahang dan Tanah Melayu, 2012)
  • 28. 28 Foto 2.2: Bas ekpress MARA tahun 1970 Sumber: Portal bergambar bertajuk ‘Koleksi gambar-gambar klasik sekitar Pahang dan Tanah Melayu, 2012) 2.5 JENIS BAS Umumnya, terdapat pelbagai jenis bas yang beroperasi di sekitar negara Malaysia. Bas yang berfungsi sebagai pengangkutan di Malaysia antaranya ialah bas berhenti- henti, bas ekspress, bas sekolah dan sebagainya. 2.5.1 Bas Berhenti- Henti Sejenis bas yang mengangkut penumpangnya secara berulang alik di sepanjang laluan yang dibenarkan oleh Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD) untuk membawa penumpang pada suatu perkhidmatan yang mengandungi tambang yang berbeza bagi setiap destinasi. Masa perjalanan adalah berbeza-beza.
  • 29. 29 2.5.2 Bas Ekspres Bas ekpress pula boleh didefinisikan sebagai satu pengangkutan awam yang mempunyai pola perjalanan secara pergi dan balik. Bas ini akan bergerak di sepanjang laluan yang dibenarkan oleh Suruhanjaya Pengakutan Awam Darat. Pengangkutan awam ini mempunyai jadual perjalnan bagi setia destinasi. Bas ini juga mempunyai tambang yang berbeza bagi destinsi yang berbeza. Seperti cohnya jika dari Stesen bas Jerteh mahu bergerak ke destinasi Terminal Bersepadu Selatan bagi perkhidmatan bas ekpress Sani, harga tambang yang dikenakan adalah sebanyak RM 52.00. Bas ini menyediakan perkhidmatan mengangkut penumpang yang mahu pergi ke destinasi melebihi tiga puluh dua kilometer. 2.5.3 Bas Sekolah Bas sekolah ini digunakan secara eksklusif untuk membawa murid atau kakitangan sekolah atau institusi pendidikan lain. Kebiasaannya, bas ini akan beroperasi pada waktu pagi iaitu sekitar jam 6.00 hingga jam 7.00 pagi. Manakal untuk waktu petang, bas ini akan bergerak mengutip pelajar selepas pelajar tamat sesi persekolahan. 2.5.4 Bas Pekerja Bas yang digunakan untuk membawa pekerja-pekerja yang bekerja di dalam mana- mana perindustrian untuk menuju ke tempat kerja mereka. Penumpang bas ini secara umumnya tidak mempunyai pengangkutan persendirian untuk menuju ke tempat kerja. 2.5.5 Bas Pengantara Perkhidmatan pengangkutan awam yang dikenakan tambang yang berbeza mengikut destinasi penumpang. Lingkungan jarak destinasi harauslah melebihi tujuh kilometer’
  • 30. 30 2.5.6 Bas Mini Bas kecil yang muatannya duduknya tidak melebihi dua puluh enam orang (termasuk pemandu) yang digunakan untuk membawa penumpang mengikut tambang berasingan. Bas ini terkenal di negeri Sabah 2.5.7 Bas Catar Bas yang disewa seluruhnya bagi satu perjalanan yang pembayaran rambang dibuat kepada pemunya orang yang sewa bas ini. 2.6 Dasar khusus bas ekpress 2.6.1 Had usia dan tanda pengenalan bas Jenis Lesen Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD) ialah sebanyak 14 lesen yang terdiri daripada 2 jenis lesen lori, 7 jenis lesen bas dan 5 jenis lesen teksi. Bagi pengangkutan awam bas ekpress, SPAD telah membangunkan dasar yang membantu dalam perkembangan pengangkutan awam jenis ini. Dasar khusus bagi bas ekpress merangkumi dasar semasa, kawasan operasi, kenderaan dan tanda pengenalan. Dasar semasa bas ekpress antaranya ialah dibuka kepada Syarikat Sdn Bhd, Syarikat Berhad dan Koperasi. 3 jenis perkhidmatan Bas Ekspres diperkenalkan iaitu perkhidmatan Ekonomi, Perkhidmatan Eksekutif dan Perkhidmatan Perdana. Manakala kawasan operasi tertakluk kepada kawasan yang dipohon dan diluluskan oleh SPAD. Dasar bagi kenderaan dan tanda pengenalan bas ekpress merangkumi had usia bas ekpress untuk dilesenkan, had usia ganti kenderaan, warna korporat syarikat dan tulisan ‘Ekonomi’, ‘Eksekutif’ atau ‘Perdana’ di badan kenderaan. Had usia bas ekpress untuk dilesenkan adalah kurang dari 3 tahun dari tarikh pendaftaran kenderaan. Tempoh mengganti kenderaan dari kurang 10 tahun dari tarikh pendaftaran kenderaan.
  • 31. 31 Syarat untuk menjalankan perniagaan bas ekpress terdiri daripada beberapa bahagian. Pengusaha hendaklah berdaftar dengan Suruhanjaya Syarikat Malaysia (SSM) atau Suruhanjaya Koperasi Malaysia (SKM). Pengusaha juga harus mempunyai modal berbayar tidak kurang RM250, 000. Mempunyai modal terkumpul atau yuran terkumpul bersamaan nilai 30% daripada kos kenderaan baru. Jadual 2.2: Kadar Bayaran Perkhidmatan Pelesenan Bas Ekpress KETERANGAN YURAN JUMLAH YURAN SEMENANJUNG SABAH SARAWAK Borang Permohonan Percuma Percuma Percuma Bayaran proses RM 10.00/ permohonan RM 10.00/ Permohonan RM 10.00/ Permohonan Bayaran surat kelulusan RM 20.00/ kelulusan RM 15.00/ kelulusan RM 15.00/ kelulusan Salinan dokumen yang disahkan benar RM 10.00/ dokumen RM 10.00/ dokumen RM 10.00/ dokumen Lesen pendua RM 20.00/ lesen RM 20.00/ lesen RM 20.00/ lesen Lesen bas berhenti/ bas ekpress/ bas pekerja/ bas mini/ bas catar/ bas pengantara RM 20.00/ setahun RM 20.00/ setahun RM 20.00/ setahun Lesen pembawa A dan pembawa C RM 20.00/ setahun RM 20.00/ setahun RM 20.00/ setahun Cetakan lesen RM 50.00/ lesen RM 50.00/ lesen RM 50.00/ lessen Permohonan semula (permohonan membaharui yang dikemukakan setelah tamat tempoh lessen semasa) RM 50.00/ lesen RM 50.00/ lesen RM 50.00/ lessen Kad pemandu RM 5.00/ pemandu RM 5.00/ pemandu RM 5.00/ pemandu Sumber: Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD), 2017
  • 32. 32 Jadual 2.3: Kadar Tambang Bas Ekpress Sumber: Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD), 2017 Bas ekpress mempunyai tambang yang berbeza mengikut jarak perjalanan. Kadar tambang bagi perjalanan melebih 32 kilometer bagi bas ekpress adalah berharga 8.5 sen bagi satu kilometer. Mnakala bagi bas ekpress eksekutif, harganya berjumlah 0.15 Ringgit Malaysia bagi satu kilometer. 2.7 KESIMPULAN Sebagai keseluruhannya, bab ini telah menceritakan secara ringkas mengenai sejarah penemuan awal pengangkutan serta sejarah perkembangan bas ekpress yang bermula sekitar tahun 1960 di Tanah Melayu. Bagi penyelidik sendiri, pembacaan mengenai sejarah sesuatu perkara yang ingin dikaji adalah sangat penting bukan saja untuk menambah pengetahuan semata-mata, malah melahirkan minat yang mendalam tentang bidang yang ingin dikaji. Dalam kajian ini juga, metodologi yang digunakan oleh pengkaji-pengkaji sebelumnya amat dititikberatkan untuk dijadikan panduan pada penyelidik. Melalui pembacaan yang telah dibuat terhadap kajian-kajian lalu, hampir kesemua pengkaji telah menggunakan instrumen kajian yang berupa kaedah soal selidik. Selain itu, dengan adanya kajian lepas tentang tahap kepuasan serta persepsi pengguna terhadap pengangkutan bas ekpress ini juga menunjukkan bahawa kajian tentang tahap kepuasan pengguna bas ekpress ini adalah sesuatu yang harus dikaji pada masa kini. Jenis Perkhidmatan Kadar Tambang Bas Ekspres (lebih 32 km) Jarak km x 8.5 sen (RM 0.85) Bas Ekspres Eksekutif (lebih 32 km) Jarak km x 0.15 sen
  • 33. BAB 3 METODOLOGI KAJIAN 3.1 PENGENALAN Menurut Fauziah Hassan (2009), metodologi adalah satu pendekatan secara langsung dan empirical yang melibatkan pengutipan data primer dan data sekunder. Data sekunder tersebut boleh meraangkumi tesis, jurnal, keratan surat khabar, buku dan sebagainya. Metodologi juga diguna khas untuk menyediakan pendekatan mengenai bagaimana sesuatu isu atau masalah yang hendak diselesaikan itu dijawab. Setiap masalah yang ingin diselesaikan haruslah mempunyai cara atau pendekatan tertentu yang digunakan bagi menentukan hala tuju dalam kajian. Dalam setiap permasalahan, terdapat kaedah penyelesaiannya yang tersendiri begitu juga dalam konsep penyelidikan ilmiah. Oleh itu, kaedah yang bersesuaian dengan permasalahan kajian dan bakal menjawab persoalan kajian adalah sangat penting untuk ditetapkan terlebih dahulu. Seperti yang diketahui umum, metodologi kajian dikategorikan kepada dua jenis iaitu kaedah kualitatif dan kuantitatif. Bab ini adalah penting bagi menghuraikan kaedah atau cara yang digunakan dalam kajian yang dijalankan oleh penyelidik. Dalam bab ini juga, beberapa aspek penting akan diulas seperti instrumen kajian, kaedah pengumpulan data serta kaedah analisis yang digunakan untuk menganalisis kesemua hasil dapatan. Melalui erti kata lain, dalam bab inilah penerangan secara menyeluruh akan diterangkan tentang bagaimana cara penyelidik menjalankan kajian.
  • 34. 34 3.2 REKA BENTUK KAJIAN Reka bentuk kajian dapat dilihat dalam usaha penyelidik menjalankan kajiannya. Reka bentuk kajian ialah pelan tindakan yang memperlihatkan secara terperinci bagaimana sesuatu kajian itu dijalankan. Ia juga berfungsi sebagai panduan dalam membantu penyelidik dalam proses memungut, menganalisis dan membuat pentafsiran hasil daripada penyelidikan yang dijalankan (Rusinali Binti Joned, 2010). Reka bentuk penyelidikan juga menjadi model bagi membolehkan penyelidik membuat inferens berkenaan pemboleh ubah yang dikaji. Oleh itu, pemilihan reka bentuk kajian yang sesuai juga sangat penting bagi memandu sesebuah kajian yang dijalankan. Kajian ini menggunakan kaedah deskriptif yang mana bertujuan untuk mengkaji dan menerangkan fenomena semasa yang sedang berlaku pada masa kini. Dengan menggunakan kajian tinjauan yang berasaskan kepada kaedah kuantitatif penyelidik telah mengedarkan 100 borang soal selidik kepada pengguna bas ekpress di Terminal Bas Jertih, Besut, Terengganu. Melalui hasil daripada borang soal selidik yang diedarkan, data yang diperolehi adalah terus daripada responden dan dikenali sebagai data primer. Setiap borang yang diedarkan mempunyai keseragaman iaitu kesemua bahagian telah disediakan jawapan dan responden hanya perlu menandakan pada jawapan berkenaan dengan pendapat peribadi mereka tentang persepsi sebagai penumpang yang pernah menggunakan perkhidmatan bas ekpress di Pekan Jertih, Besut, Terengganu. Pada bahagian pertama borang, terdapat maklumat mengenai demografi responden dan bahagian kedua tentang tujuan penggunaan bas ekpress yang mana kedua-dua bahagian ini merupakan soalan tertutup dan responden dikehendaki menjawab dengan menandakan jawapan di ruangan yang telah disediakan. Bagi bahagian seterusnya dalam soal selidik ini iaitu Bahagian C pula adalah berkenaan dengan tahap kepuasan pengguna mengenai perkhidmatan bas ekpress. Bahagian ini mengandungi beberapa soalan penting yang telah dijangka jawapannya akan menjawab persoalan utama kajian iaitu berkenaan dengan tahap kepuasan pengguna bas ekpress di Terminal Bas Jertih. Bahagian D pula menerangkan tentang
  • 35. 35 faktor utama berlakunya kemalangan bas ekpress. Akhir sekali, Bahagian E membincangkan tentang garis panduan dan penambaikan yang boleh dilakukan oleh pihak bertanggungjawab di dalam pengurusan bas ekpress untuk mengurangkan jumalah kemalangan yang membabitkan bas ekpress. Kaedah seterusnya iaitu dengan perolehan data sekunder melalui kajian lepas dari penyelidik terdahulu, melalui laman rasmi jabatan-jabtan yang berkaitan dengan pengangkutan iaitu Laman Rasmi Suruhanjya Pengangkutan Awam Darat (SPAD), buku, majalah dan sebagainya. Maklumat sekunder adalah sangat penting dalam membantu penyelidik untuk menambah pengetahuan dan memantapkan lagi fakta mengenai beberapa aspek penting contohnya mengenai sejarah penubuhan bas ekpress dan kajian-kajian lalu dalam bidang ini. 3.3 INSTRUMEN KAJIAN Kajian yang dilaksanakan oleh penyelidik adalah menggunakan kaedah kuantitatif yang merupakan kaedah pengumpulan data yang kedua. Bagi pendekatan kuantitatif ini, penyelidik memilih untuk menggunakan instrumen yang berbentuk borang soal selidik bagi memperolehi data-data yang diperlukan. Instrumen berbentuk borang soal selidik adalah dirasakan paling sesuai kerana terdapat beberapa kelebihan dalam penggunaan kaedah ini. Kaedah pengedaran borang soal selidik mampu menimatkan masa penyelidik kerana penyelidik boleh mengedarkan borang soal selidik kepada responden dalam kuantiti yang banyak pasa satu masa. 3.4 KAJIAN RINTIS Kajian rintis atau lebih dikenali sebagai pilot study telah dijalankan sebelum penyelidik menjalankan kajian sebenar. Tujuan pilot study ini adalah untuk menguji tahap kebolehlaksanaan kajian yang bakal dijalankan. Pilot study mempunyai beberapa fungsi untuk sesebuah kajian antaranya menilai kesesuaian reka bentuk
  • 36. 36 kajian dan menilai kesesuaian soalan dalam sesebuah kajian (Chua Yan Piaw, 2006). Dalam pilot study, perkara pertama yang telah dilakukan adalah dengan mengedarkan borang soal selidik kepada seramai 10 orang responden yang pernah menjadi penumpang bas ekpress Stesen Pekan Jerteh. Hal ini bertujuan untuk membantu penyelidik mengetahui di manakah bahagian borang soal selidik yang perlu dilakukan penambaikan. Selain itu, tujuan lain kajian rintis ini dilakukan adalah untuk mengetahui kesahan soalan sama ada responden memahami soalan yang diberikan atau sebaliknya. Antara soalan yang diajukan kepada responden adalah tentang masalah yang sering dihadapi oleh mereka berkaitan dengan perkhidmatan bas ekpress yang digunakan. Selain itu, borang soal selidik yang telah siap lebih awal turut diedarkan kepada responden yang sama. Setelah menjalankan kajian rintis ini, borang soal selidik yang diedarkan telah menunjukkan beberapa kekurangan dan masih kurang mantap untuk menjawab persoalan kajian. Oleh itu, penambahbaikan telah dilakukan dalam borang soal selidik dengan menambah beberapa soalan dan menyusun item dalam beberapa bahagian supaya lebih teratur dan mudah difahami oleh responden ketika menjalankan kajian yang sebenar. Selebihnya, responden didapati memahami setiap soalan dalam borang soal selidik dan tidak berlaku sebarang kekeliruan soalan. 3.5 PENGUKURAN MENGGUNAKAN SKALA LIKERT Dalam kajian ini, skala likert 5 poin telah digunakan oleh penyelidik untuk menilai tahap kepuasan pengguna yang menggunakan perkhidmatan bas ekpress membawa penumpang di negeri- negeri di Semenanjung Malaysia. Selain itu, skala likert 5 poin juga turut digunakan untuk melihat kekerapan destinasi yang ditujui pengguna sepanjang menggunakan perkhidmatan bas ekpress dan persepsi pengguna sekiranya rangkaian laluan bas ekpress ditambah bagi perjalanan bas ekpress dari Terminal Bas Jertih. Jadual di bawah telah menunjukkan item dan penjelasan mengenai skala likert yang telah digunakan dalam borang soal selidik.
  • 37. 37 Jadual 3.1: Skala likert tahap kepuasan pengguna bas ekpress Sangat tidak memuaskan Kurang memuaskan Sederhana Memuaskan Sangat memuaskan 1 2 3 4 5 Sumber: Kajian Lapangan, 2017 Jadual 3.2: Skala likert faktor berlaku kemalangan Sangat tidak setuju Kurang setuju Sederhana Setuju Sangat setuju 1 2 3 4 5 Sumber: Kajian Lapangan, 2017 Jadual 3.3: Penambaikan untuk mengurangkan kadar kemalangan Sangat tidak setuju Tidak setuju Tidak pasti Setuju Sangat setuju 1 2 3 4 5 Sumber: Kajian Lapangan, 2017 3.6 TEKNIK PENGUMPULAN DATA Teknik pengumpulan data dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu data primer dan data sekunder. Data primer merupakan data yang masih baru atau mentah yang dicerap sendiri oleh penyelidik secara terus dari lapangan. Data ini masih belum dianalisis oleh mana-mana pihak dan adalah menjadi tangunggjawab penyelidik untuk menjalankan proses analisis. Data primer merupakan hasil daripada soal selidik
  • 38. 38 yang dijalankan sendiri oleh penyelidik. Seterusnya data sekunder pula merupakan maklumat yang diperolehi daripada kajian-kajian yang telah dilakukan oleh penyelidik terdahulu. Data sekunder ini sangat penting bagi memantapkan lagi pengetahuan penyelidik disamping memberi panduan untuk penyelidikan yang dijalankan. 3.7 DATA PRIMER Menurut Rohana (1996), kaedah pengumpulan data primer merupakan sebuah kaedah pengamatan atau turut dikenali sebagai kaedah penyelidikan berpartisipasi serta kaedah soal selidik. Data primer juga merupakan dapatan asli atau data mentah yang dikumpulkan oleh pengkaji bertujuan untuk menjawab soalan sebenar dan data ini juga belum pernah dianalisis serta ditafsirkan. 3.7.1 Soal Selidik Melalui kaedah soal selidik atau questionnaire, borang untuk soal selidik perlulah disediakan terlebih dahulu untuk diedarkan kepada responden di kawasan kajian. Responden yang dipilih adalah dalam kalangan pengguna yang pernah menggunakan perkhidmatan bas ekpress di Stesen Bas Jerteh, Besut, Terengganu. Berdasarkan edaran borang ini, terdapat beberapa bahagian yang wajib dijawab oleh responden yang soal selidik. Soalan dibangunkan berdasarkan dimensi perkhidmatan kereta api seperti kebersihan, kemudahan, keselesaan dan keselamatan pengguna dan diikuti beberapa soalan lain bagi membantu dalam menjawab persoalan kajian yang dijalankan. Bagi mendapatkan hasil data yang lebih sahih, seramai 100 orang responden yang berpengalaman menggunakan sendiri perkhidmatan bas ekpress Terminal Bas Jertih, Besut, Terengganu telah menjadi golongan sasaran untuk menjawab soal selidik kajian ini. Pengedaran borang telah dijalankan seratus peratus di tapak terminal Bas Jertih yang terletak di Jerteh Souq.
  • 39. 39 3.7.2 Pemerhatian Melalui kaedah pemerhatian pula, penyelidik telah turun sendiri ke lapangan iaitu di Terminal Bas Jertih untuk membuat pemerhatian secara langsung. Pemerhatian dibuat bagi melihat ciri-ciri keselamatan serta kemudahan yang terdapat di sekitar Terminal Bas Jertih dan di dalam bas ekpress. Kemudahan yang disediakan untuk penumpang di terminal bas ini antaranya ialah tandas awam, kedai makan, kedai runcit dan kedai menjual pakaian. Selain itu, kemudahan yang disediakan untuk kemudahan penumpang di dalam bas adalah kemudahan internet tanpa wayar (WIFI), televisyen dan lampu membaca. Kaedah ini dijangka dapat membantu penyelidik dalam mendapatkan maklumat dengan lebih jelas dan sahih. Apabila pemerhatian berjaya dijalankan, penyelidik dapatlah membandingkan antara persepsi pengguna tentang bas ekpress ini dengan apa yang dilihat sendiri di lapangan. Proses ini dijalankan semasa penyelidik turun ke lapangan selama 4 hari iaitu pada hari Isnin, Selasa, Khamis dan Sabtu selama 2 minggu. Penyelidik turun ke lapangan bermula jam 8 pagi pada waktu pagi manakala bermula dari jam 2 pada waktu petang manakala bermula jam 8 pada waktu malam. Pada kesempatan itu, penyelidik telah menjalankan pemerhatian terhadap beberapa jenis bas ekpress yang mengangkut penumpang di terminal bas Jertih iaitu bas Sani Express dan sebagainya. Pemerhatian dibuat dengan menggunakan bantuan kamera telfon bimbit bagi merakamkan beberapa perkara penting. 3.8 DATA SEKUNDER Data sekunder boleh didefinisikan sebagai data kajian yang telah dijalankn oleh penyelidik lain yang menjadi rujukan kepada penyelidik pada masa kini. Data-data yang lepas atau terdahulu dikumpul untuk tujuan mwenjadi rujukan kepada penyelidik (Ang Kean Hua, 2016). Data-data lepas digunakan kerana mempunyai perkaitan dengan kajian penyelidik sekarang. Data-data lepas masih lagi relevan untuk digunakan bagi menjawab persoalan kajian atau dikembangkan menjadi pebnemuan kajian yang baru. Maklumat atau bahan terbitan yang dikumpul oleh
  • 40. 40 penyelidik lain boleh digunakan sebagai rujukan untuk mencipta maklumat bagi menyelesaikan masalah yang timbul pada masa kini mahupun masa depan. Contoh data sekunder yang boleh didapati adalah dokumen awam seperti jurnal, artikel, arkib, dokumen pentadbiran, laporan formal, majalah, suratkhabar, dan sebagainya. 3.8.1 Kajian Perpustakaan Bagi kaedah ini, sumber dari perpustakaan seperti buku, majalah, jurnal dan sebagainya menjadi bahan rujukan yang sangat penting bagi penyelidik. Tujuan kajian perpustakaan ini adalah untuk mendapatkan kefahaman dan maklumat tentang definisi dan konsep yang berkaitan dengan fokus kajian. Selain itu, pencarian sorotan atau kajian lalu juga menjadi fokus penyelidik dalam melakukan kajian perpustakaan ini. Berdasarkan maklumat yang diambil dari kaedah ini, kebolehpercayaan maklumat adalah tinggi dan lebih bersifat ilmiah. 3.9 TEKNIK ANALISIS DAN PERSEMBAHAN DATA Setelah borang soal selidik berjaya diedarkan kepada 100 orang responden, penyelidik akan menganalisis data tadi dengan alat bantu analisis yang dirasakan sesuai dalam kajian ini. Alat bantu analisis yang dimaksudkan tersebut ialah aplikasi Statistical Package For Social Science (SPSS) 22.0. 3.9.1 Statistical Package For Social Science (SPSS) Perisian SPSS menggunakan hasil daripada boorang soal selidik yang telah diedar kepada responden. Analisis data yang telah siap akan dipaparkan dalam bentuk jadual, carta, dan statistik deskriptif yang kompleks. Selain itu, perisian ini juga mampu mengendalikan data mentah dalam jumlah yang banyak dan mempunyai ketepatan keputusan yang tinggi. Graf, carta dan jadual yang diperoleh hasil daripada analisis data tersebut akan dipindahkan ke dalam Microsoft Word dan akan diberikan huraian.
  • 41. 41 3.9.2 Microsoft Excel Jadual yang telah siap dianalisis melalui perisian SPSS akan dipindahkan ke dalam Microsoft Excel untuk menghasilkan carta pai, graf yang lebih menarik dan berwarna- warni. 3.10 KEBOLEHPERCAYAAN DAN KESAHAN ALAT PENGUKURAN Sebelum soal selidik diedarkan kepada responden, ujian realibiliti haruslah dilakukan terlebih dahulu. Oleh itu, penyelidik telah melakukan ujian realibiliti terhadap 22 item dalam tiga kategori utama iaitu dari segi perkhidmatan, keselesaan dan keselamatan. Jadual 3.4: Alpha Cronbach (α) terhadap tahap kepuasan pengguna bas ekpress dari aspek perkhidmatan. Item Bil Item Nilai Alpha (α) Kekuatan Hubungan Tambang bas berpatutan 21 0.868 Baik Kaedah bayaran tiket mudah 21 0.862 Baik Jadual perjalanan teratur 21 0.867 Baik Pemeriksaan tiket 21 0.868 Baik Pemberitahuan pembatalan perjalanan 21 0.872 Baik Mesra penumpang 21 0.860 Baik Tempat tunggu bas tak mencukupi 21 0.877 Baik Sumber:Kajin Lapangan, 2017
  • 42. 42 Jadual 3.5: Alpha Cronbach (α) terhadap tahap kepuasan pengguna bas ekpress dari aspek keselesaan. Item Bil Item Nilai Alpha (α) Kekuatan Hubungan Tempat duduk yang selesa 21 0.863 Baik Ruang kaki antara kerusi 21 0.862 Baik Penghawa dingin 21 0.863 Baik Kebersihan dalam bas 21 0.861 Baik Kemudahan WIFI 21 0.862 Baik Kemudahan televisyen 21 0.861 Baik Sumber:Kajian Lapangan, 2017 Jadual 3.6: Alpha Cronbach (α) terhadap tahap kepuasan pengguna bas ekpress dari aspek keselamatan. Item Bil Item Nilai Alpha (α) Kekuatan Hubungan Pintu utama berfungsi 21 0.860 Baik Terdapat pintu keselamatan 21 0.857 Baik Terdapat alat pemadam api 21 0.863 Baik Terdapat alat pengesan kebakaran 21 0.866 Baik Tempat duduk selamat 21 0.862 Baik Terdapat loceng keselamatan 21 0.863 Baik Terdapat kamera litar tertutup (CCTV) 21 0.867 Baik Terdapat tali pinggang keselamatn 21 0.867 Baik Sumber:Kajian Lapangan, 2017
  • 43. 43 Jadual 3.7: Tahap Kebolehpercayaan Soalan. Sumber: Dipetik dan diubahsuai daripada George dan Mallery (2003). Berdasarkan ketiga-tiga jadual di atas, kesemua item yang terlibat iaitu sebanyak 21 item telah menunjukkan keputusan nilai Alpha Cronbach yang tidak jauh beza iaitu dalam lingkungan ‘Baik’ dengan mencatatkan nilai lebih daripada 0.8. Nilai alpha yang paling tinggi dapat dilihat pada aspek perkhidmatan bagi item ‘Tempat tunggu bas tak mencukupi’ iaitu mencatatkan nilai alpha 0.877 dengan kekuatan hubungan pada tahap yang baik. Bagi aspek keselesaan, nilai alpha yang paling tinggi dilihat pada item ‘tempat duduk yang cukup’ dengan nilai 0.881. Bagi aspek keselamatan, nilai paling tinggi dicatatkan pada item ‘pintu berfungsi dengan baik’ iaitu 0.882. Begitu juga bagi lain-lain item yang disenaraikan dalam jadual kesemuanya menunjukkan kekuatan hubungan yang baik. Menurut Cresswell (2005), nilai Cronbach Alpha yang melebihi 0.60 menunjukkan bahawa item mempunyai kebolehpercayaan yang baik dan boleh digunapakai. Nilai Kebolehpercayaan Kekuatan Lebih 0.9 Sangat Baik Lebih 0.8 Baik Lebih 0.7 Boleh diterima Lebih 0.6 Perlu dibaiki Lebih 0.5 Lemah Kurang 0.5 Tidak boleh diterima
  • 44. 44 RAJAH 3.1 RAJAH METODOLOGI KAJIAN Sumber:Kajian Lapangan, 2017 Analisa Kuantitatif Soal Selidik Kualitatif Kajian perpustakaan Akses internet Temubual Pemerhatian Alat Bantu Analisis SPSS Microsoft Excel 2013 Dapatan Kajian Tahap Kepuasan Pengguna Perbincangan
  • 45. 45 3.11 KESIMPULAN Secara keseluruhannya, dalam bab ketiga ini telah membincangkan reka bentuk penyelidikan yang digunakan untuk pengumpulan data serta maklumat. Penyelidik telah menggunakan kaedah utama dalam kajian ini iaitu kaedah kuantitatif. Bagi kaedah kuantitatif, sumber data dipungut dengan menjalankan soal selidik kepada responden. Akhir sekali, alat bantu analisis SPSS 22.0 dan Microsoft Excel 2013 gunakan untuk menganalisis data yang telah diperolehi. Kesemua bentuk kaedah yang dinyatakan telah diguna pakai oleh penyelidik dan juga merupakan elemen asas kepada kaedah kajian ini. Dalam masa yang sama, turut menjadi teras panduan untuk proses menganalisis data seperti yang akan dipaparkan dalam bab empat untuk dapatan kajian.
  • 46. BAB 4 DAPATAN DAN ANALISIS KAJIAN 4.1 PENGENALAN Di dalam bab keempat ini, segala penerangan yang berkaitan dengan dapatan serta analisis kajian akan dihuraikan bagi menjawab objektif-objektif yang telah ditetapkan dalam kajian ini. Dapatan kajian akan dilaporkan melalui bentuk laporan deskriptif dalam min dan peratusan. Objektif pertama adalah untuk mengenal pasti sistem operasi sedia ada perkhidmtan bas ekpress Terminal bas Jerteh;kedua, menentukan tahap kepuasan pengguna terhadap perkhidmatan bas ekpress pembawa penumpang, sepanjang laluan Timur Malaysia ke Barat Malaysia dan Timur Malaysia ke Utara Malaysia; kedua, mengetahui masalah yang sering dihadapi oleh bas ekpress sepanjang laluan bas dari Jerteh ke utara dan selatan Malaysia ;terakhir, untuk mengenalpasti penambaikan yang boleh dilakukan untuk mengurangkan kadar kemalangan bas ekpress. Bagi menjawab kesemua objektif, sebanyak 100 borang soal selidik telah diedarkan kepada pengguna bas ekpress yang berperanan sebagai responden di dalam kajian ini. Dapatan bagi kesemua objektif ini adalah diperolehi berdasarkan analisis borang soal selidik yang telah diedarkan tersebut. Tiga aspek utama sistem sedia ada yang akan diterangkan adalah merangkumi aspek perkhidmatan, keselesaan dan keselamatan. Manakala untuk objektif kedua dan ketiga, kaedah analisis menggunakan SPSS 22.0 telah digunakan. Secara umumnya, hasil daripada analisis dan penerangan yang dibuat dalam bab ini merupakan fakta yang akan menyokong perbincangan untuk bab seterusnya.
  • 47. 47 4.2 TEMUBUAL BERSAMA KAKITANGAN PENJUALAN TIKET DAN PEMANDU BAS Temu bual dijalankan bertujuan untuk mengetahui dengan lebih jelas berkenaan sistem perkhidmatan sedia ada bas ekpress yang telah dijalankan oleh pihak bas ekpress pada masa sekarang. Antara soalan yang telah diajukan kepada responden adalah berkaitan dengan kepentingan utama yang dilihat oleh pelanggan seperti harga tambang, masa perjalanan, keselesaan dalam kenderaan serta keselamatan ketika menaiki semasa menaiki kenderaan awam (Abdul Halim et.al, 1990). Bagi mendapatkan maklumat untuk sistem sedia ada yang telah dijalankan oleh pihak bas ekpress, kaedah temu bual bersemuka bersama pemandu bas dan kakitangan penjualan tiket bas ekpress Terminal Bas Jerteh telah dilakukan oleh penyelidik. 4.3 PERKHIDMATAN 4.3.1 Tambang Tambang merupakan harga yang perlu dibayar oleh pengguna bagi setiap perjalanan yang dilakukan mengikut kilometer tertentu. Tambang merupakan salah satu faktor dominan yang diambil kira oleh setiap pengguna dalam memilih pengangkutan awam. Tambang bagi sesuatu pengangkutan adalah berkait rapat berkait dengan jarak dan kecepatan perkhidmatan (Sinulingga, 1999). Berdasarkan dapatan temu bual, penyelidik difahamkan kaedah pembayaran tambang boleh dilakukan secara dalam talian ataupun secara langsung di kaunter penjualan tiket di kiosk-kiosk kecil bas ekpress yang berada di terminal tersebut. Berdasarkan pemerhatian penyelidik, penyelidik difahamkan kaedah pembayaran tambang secara langsung perlulah dilakukan di kaunter bas ekpress yang mahu dinaiki untuk mendapatkan tiket perjalanan yang sah. Pembayaran tiket di kiosk- kiosk kecil bas ekpress dijual oleh pengendali bas ekpress. Penjualan tiket secara individu oleh pengendali bas ekpress telah disepadukan di dalam satu sistem penjualan tiket yang inovatif dan terancang. Jika berlaku sebarang masalah berkaitan tiket, penumpang boleh terus berurusan dengan kaunter bas ekpress tersebut untuk mendapatkan penjelasan. Penggunaan tiket perjalanan hanya sah pada tarikh dan tempoh yang tertera pada bahagian hadapan tiket bas ekpress tersebut.
  • 48. 48 Jadual 4.1: Harga dan masa perjalanan perkhidmatan Bas Ekpress Cepat Express OPERATOR CEPAT EXPRESS DEPARTING FROM DESTINATION TIME ADULT FARE CHILDREN FARE JERTEH ALOR GAJAH 9.30PM RM51.20 RM38.40 ALOR SETAR 10.00PM RM45.90 RM34.50 BUKIT KAYU HITAM 10.00PM RM49.90 RM37.40 BALING 10.00PM RM21.70 RM16.30 BUTTERWORTH 11.00PM RM39.00 RM29.30 DUNGUN 9.00PM RM14.50 RM10.90 9.30PM RM7.40 RM5.60 JOHOR BAHRU 9.00PM RM69.90 RM52.50 JELI 10.00PM RM12.70 RM9.50 KUALA TERENGGANU 9.00PM RM9.00 RM6.80 9.30PM RM7.90 RM5.90 KUANTAN 9.00PM RM25.50 RM19.10 9.30PM RM21.70 RM16.40 KULIM? 11.00PM RM31.50 RM23.60 MELAKA 9.00PM RM50.90 RM38.29 9.30PM RM50.90 RM38.29 MUAR 9.00PM RM54.70 RM41.00 9.30PM RM54.70 RM41.00 PENANG 11.00PM RM39.00 RM29.30 SUNGAI PETANI 10.00PM RM41.20 RM30.90 SEGAMAT 9.00PM RM40.80 RM30.60 9.30PM RM40.80 RM30.60 Sumber: Laman Web Rasmi Stesen Bas Jerteh, 2011.
  • 49. 49 Jadual 4.2: Harga dan masa perjalanan perkhidmatan Bas Mahligai Ekpress MAHLIGAI EXPRESS DEPARTING FROM DESTINATION TIME ADULT FARE CHILDREN FARE JERTEH BUKIT BERUNTUNG 8.30 PM RM 47.00 RM 30.00 KUALA LUMPUR 9.15 AM RM 44.00 RM 22.00 8.30 PM RM 44.00 RM 22.00 9.00 PM RM 44.00 RM 22.00 KAJANG 9.00 PM RM 45.00 RM 22.50 KLANG 9.15 AM RM 43.00 RM 21.50 9.00 PM RM 43.00 PUTRAJAYA 9.00 PM RM 45.00 RM 22.50 RAWANG 8.30 PM RM 47.00 RM 30.00 SHAH ALAM 9.15 AM RM 43.00 RM 21.50 9.00 PM RM 43.00 RM 21.50 TANJUNG MALIM 8.30 PM RM 50.00 RM 33.00 Sumber: Laman Web Rasmi Stesen Bas Jerteh, 2011. Jadual 4.3: Harga dan masa perjalanan perkhidmatan Sani Express. SANI EXPRESS DEPARTING FROM DESTINATION TIME ADULT FARE CHILDREN FARE JERTEH KUALA LUMPUR 9.30 AM RM 40.00 RM 30.00 9.30 PM RM 40.00 RM 30.00 KLANG 9.30 AM RM 45.50 RM 34.50 9.30 PM RM 45.50 RM 34.50 SHAH ALAM 9.30 AM RM 45.50 RM 34.50 9.30 PM RM 45.50 RM 34.50 Sumber: Laman Web Rasmi Stesen Bas Jerteh, 2011.
  • 50. 50 4.3.1 Kaedah Pembelian Tiket Selain itu, penyelidik juga turut bertanya mengenai sistem penjualan tiket yang dijalankan pada masa sekarang. Berdasarkan dapatan temu bual, sistem pembelian tiket bas ekpress sekarang lebih dipermudahkan secara dalam talian (online) dengan melayari laman web syarikat bas ekpress tersebut. Terminal Bas Jerteh juga menawarkan pembelian tiket (CTS) melalui portal e-tiket. Segala pembelian menggunakan kad kredit dan sistem perbankan atas talian (online banking) boleh dilakukan melalui portal ini. Manakala bagi sistem pembelian tiket di kaunter, ianya mula beroperasi dari jam 8.00 pagi sehingga jam 10.00 malam. Sebelum penumpang menaiki bas, konduktor bas yang bertugas akan memeriksa destinasi, masa bertolak dan nombor bas ekpress yang akan dinaiki bagi mengelakkan sebarang kesilapan. Tiket yang dibeli secara online dan secara kaunter akan dicetak bagi menunjukkan bukti pembelian sesuatu tiket bas tersebut. Kaedah pembelian tiket secara online amat memudahkan seiring dengan perkembangan kemajuan teknologi yang semakin canggih. Berikut merupakan keterangan yang diberikan oleh responden: “sekarey ni seney. Tak yoh gi beli tiket kat stesen bas takpo. Beli kot online pon tak po loni. Loni semua ado. Kalu nak naik bas Sani, gi jah kat laman web rasmi dio, boleh beli tiket dari tu. Lepas beli tiket, print balik jah tiket tu. Ketah hok print tu sebagai bukti ko kito.Kito akan tengok balik tarikh, masa dengan bas hop penumpe bas nok naik tu. Sebagai bukti dio beli doh tiket” (Responden 1, Kakitangan penjualan tiket bas Sani Express) Menurut pemandu bas yang ditemubual, perkhidmatan tiket atas talian melalui aplikasi CatchThat Bus sudah mula beroperasi di Malaysia. Aplikasi ini digunakan oleh negara Malaysia dan negara jiran kita iaitu Singapura. Aplikasi ini turut digunakan oleh penumpang Terminal Bas Jerteh. Sebelum para penumpang dibenarkan masuk ke dalam bas, pemeriksaan tiket terlebih dahulu dilakukan dengan meniliti masa perjalanan, destinasi yang bakal dituju dan jenis bas ekpress yang ingin dinaiki. Setiap penumpang diwajibkan untuk menyerahkan tiket masing-masing kepada konduktor bas yang bertugas. Bagi penumpang yang gagal menunjukkan
  • 51. 51 tiket ataupun mengalami kerosakan pada tiket, mereka tidak akan dibenarkan masuk ke dalam bas ekpress kecuali dengan salinan tiket baru oleh kiosk pengendali bas ekpress yang akan dinaiki. Sekiranya pengguna yang membeli tiket melalui aplikasi CathThatBus kehilangan tiket perjalanan, mereka akan mencetak semula tiket berdasarkan email pengesahan yang diterima dari pihak CatchThat Bus. Namun sekiranya pembayaran telah dilakukan, namun belum menerima email pengesahan dari pihak CatchThatBus, pengguna boleh menghubungi talian khas CatchThatBus di talian +60392121818 di antara jam 9 pagi sehingga jam 8 malam. Menurut responden: “Sapo hok hilang tiket perjalanan hok dibeli oleh aplikasi CatchThatBus boleh cetok mula tiket. Pengguno keno cetok tiket dari email pengesahan hop dio terimo dari CatchThatBus. Kalu tok leh email pengesahan,pengguno boleh tepon talian khas CatchThatBus antaro pukul 9 pagi hinggo pukul 8 male.” (Responden 2, Pemandu Bas Perdana Express) 4.3.2 Masa dan Jadual Perjalanan Masa dan tempoh perjalanan juga turut diambil kira oleh pengguna kenderaan awam darat selain daripada tambang yang berpatutan. Bagi pengangkutan awam yang cekap, masa perjalanan amat dititik beratkan seperti tersedianya jadual perkhidmatan yang tepat dan sesuai dengan waktu perjalanan penumpang. Sistem pengangkutan awam yang berkesan juga seharusnya mampu meminimumkan tempoh sesuatu perjalanan, melalui erti kata lain dengan adanya sistem yang canggih darjah ketersampaian ke sesuatu tempat dapat ditingkatkan dalam tempoh yang lebih singkat. Perjalanan yang memakan masa yang panjang akan mempengaruhi keselesaan serta emosi pengguna. Oleh itu, pengguna akan memilih pengangkutan yang paling menjimatkan masa mereka dengan membuat perbandingan bagi setiap mod pengangkutan. Berdasarkan keterangan yang diberikan responden, bas ekpress akan memilih salah satu daripada dua laluan utama iaitu laluan Gua Musang dan laluan Paka untuk ke Terminal Bersepadu Selatan dan terminal bas yang terletak di negeri Johor.
  • 52. 52 Melalui laluan Gua Musang, masa perjalanan dapat dijimatkan. Namun, melalui jalan Paka, perjalanan bas dijangka lebih selamat kerana tiada bukit dan cerum yang tinggi. Menurut pemandu bas Transnasional yang ditemu bual: “Kebanyakan pemandu akan memilih laluan Gua Musang yang akan melalui Perhentian Grik bagi menjimatkan masa perjalanan. Laluan ini kurang dilalui oleh kenderaan lain dan mempunyai jarak yang lebih dekat. Namun, laluan ini dikatakan amat berisiko tinggi untuk mengalami kerana faktor jalan raya yang bersimpang siur dan faktor persekitaran yang bercerun”. (Responden 3, Pemandu Bas Transnasional) Jadual 4.4: Masa dan masa perjalanan perkhidmatan Perdana Express DESTINASI ( BERTOLAK) DESTINASI (TIBA) MASA BERTOLAK MASA PERJALANAN JERTEH Penang (Butterworth) 8.30 AM 6 Jam 42 Minit Melaka (Melaka Sentral) 9.45 PM 8 Jam 51 Minit Johor (Larkin) 9.45 PM 10 Jam 10 Minit Kuala Lumpur (Tbs) 9.30 AM 7 Jam 33 Minit Terengganu (Dungun) 11.15 AM 3 Jam 2 Minit Kedah (Alor Setar) 9.30 PM 7 Jam 13 Minit Kedah (Sungai Petani) 9.30 PM 6 Jam 29 Minit Selangor (Klang) 9.30 AM 7 Jam 48 Minit Pahang (Kuantan) 11.15 AM 4 Jam 27 Minit Negeri Sembilan (Nilai) 10.00 PM 8 Jam 3 Minit Sumber: Aplikasi tiket online EasyBook, 2017
  • 53. 53 4.4 KESELESAAN 4.4.1 Tempat duduk yang selesa Dari segi keselesaan, beberapa aspek telah disediakan oleh pihak pengusaha bas ekpress untuk menarik minat pengguna untuk terus menggunakan perkhidmatan bas mereka. Hal ini juga untuk memberikan keselesaan yang setimpal kepada penumpang dengan harga tambang tiket yang mereka bayar. Berdasarkan pemerhatian yang dilakukan penyelidik mendapati penyediaan tempat duduk dalam kas ekpress adalah sebanyak 42 buah kerusi dalam setiap bas dan mempunyai tempat duduk perseorangan dan tempat duduk berpasangan. Penyediaan lampu yang dikhaskan untuk penumpang membaca buku juga disediakan di atas kepala untuk perjalanan waktu malam. 4.4.2 Ruang kaki antara kerusi Pihak pengusaha bas telah meningkatkan mutu kepuasan mereka melalui tempat duduk penumpang. Ruang kaki antara kerusi hadapan dan kerusi belakng telah diperluaskan bagi memberikan keselesaan kepada penumpang untuk melunjurkan kaki. Selain itu, ruang kaki yang luas antara kerusi memudahkan penumpang untuk meletakkan beg mereka di bahagian bawah kaki kalau tidak mahu meletakkaan beg mereka di dalam ruangan bagasi. Keadaan bas akan selesa sekiranya ada ruangan temoat duduk yang lebar, ruang kaki yang luas dan boleh dilaras serta ruang etak kepala yang kemas. Bagi perjalanan jauh dan melalui selekoh yang tajam, keselesaan menjadi faktor utama penumpang untuk memilih jenis bas ekpress yang mereka mahu naiki. 4.4.3 Penghawa dingin (Aircond) Faktor penghawa dingin juga mempengaruhi tahap keselesaan penumpang. Suhu penghawa dingin haruslah tidak terlalu tinggi. Selain itu, pemandu bas akan memasang suhu penghawa dingin mengikut suhu di lluar bas. Sekiranya pada waktu hujan, suhu akan disetkan kepada 26 celcius.
  • 54. 54 4.4.4 Kebersihan dalam bas Kebersihan dalam bas ekpress juga amat penting untuk memastikan udara yang digunakan sentiasa nyaman dan tidak berbau. Oleh itu, proses pembersihan dalam kereta api akan dilakukan sebelum dan selepas perjalanan dimulakan. Misalnya sebelum bertolak dari stesen bas Jerteh, pekerja akan membersihkan bas tersebut untuk mengelakkan sampah sarap mencatatkan kebersihan bas tersebut. Proses pembersihan seterusnya akan dilakukan dengan pemungutan sampah serta sisa makanan yang ditinggalkan oleh penumpang di kawasan sekitar bawah dan atas tempat duduk. 4.4.5 Kemudahan WIFI Ada segelintir pihak pengusaha bas ekpress hanya menyediakan perkhidmatan pengangkutan semata-mata. Penumpang yang menaiki bas bermula dari perhentian bas sehingga ke destinasi terhad dari melakukan sebarang aktiviti untuk menghilangkan kebosanan semasa tempoh perjalanan. Namun ada sesetengah pengusaha yang peka akan masalah ini dan menyediakan perkhidmatan Internet Tanpa Wayar (WIFI) sepanjang perjalanan.Pihak pengusaha bas memberikan perkhidmatan terbaik dengan menyediakan sambungan WiFi kepada penumpangnya sebelum mereka memulakan perjalana. Apabila penumpang membuka telefon bimbit, mereka akan dapat menyambung rangakain WiFi secara pantas. Bagi mendapatkan kepastian, penyelidik telah mengajukan soalan tentang kepentingan WiFi. Menurut responden yang ditemubual, beliau menyatakan bas Konsortium Transnasional Bhd (KTB) telah menyediakan perkhidmatan jalur lebar tanpa wayar(WiFi) semenjak tahun 2012 lagi. Pelancaran WiFi yang julung kali beroperasi di dalam bas ini merupakan kerjasam Konsortium Transnasional Bhd bersama Celcom Axiata. Menurut responden tersebut: “Jak tahun 2012 lagi WiFi dalam bas start wat. Maso tu bas Transnasional hok paling awal pasey WiFi. Mulo-mulo dia guno kerjasama dengan Celcom untuk WiFi ni. Lepas tu baru banyok tauke-tauke bas pasey Wifi jugok untuk tarik ore rama naik bas dio jugak”. (Responden 4, Kakitangan Penjualan Tiket bas Transnasional)
  • 55. 55 4.4.6 Kemudahan Televisyen Langkah pengendali perusahaan bas ekpress memasang televisyen di dalam bas mendapat sambutan yang positif daripada orang ramai terutamanya penumpang tegar bas ekpress. Hal ini demikian kerana langkah ini dapat menghiburkan rakyat dalam perjalanan mereka. Para penumpang berpeluang menonton pelbagai siaran televisyen ketika berada dalam perjalanan dan seterusnya menjadikan perjalanan lebig menarik. Kemudahan seperti ini pasti akan meningkatkan bilangan penumpang pengangkutan awam kerana perkhidmatan yang ditawarkan adalah berada di tahap yang berkualiti. Televisyen yang disediakan di dalam bas diletakkan di bahagian hadapan bersebelahan dengan tempat duduk pemandu. Manakala bagi bas dua tingkat (double decker), televisyen diletakkan di bahagian atas. Kebiasaannya, televisyen ini akan dipasang sepenuhnya pada waktu siang jika cuaca mengizinkan. Bagi perjalanan pada waktu malam, televisyen akan dipasang sekejap sahaja kerana pengusaha akan menutup televisyen untuk mengelakkan bunyi bising ketika penumpang berehat dan tidur. Menurut responden: “ Tv kat dale bas dio pasang sokmo kalu waktu siang hari, tapi dio tutup kalu huje lebat kat luar. Kalu waktu male, dio pase tv meta jah. Lepah tu, dio akan tutup tv, tutup lampu untuk bagi penumpang tidur. Kalu bas duo tingkat, jare dio letak tv kat bahagie bowoh. Bahagie bowoh kecik ekpom” (Responden 5, Kakitangan Penjualan Tiket Darul Naim)
  • 56. 56 4.5 KESELAMATAN 4.5.1 Gear Automatik Dalam perkhidmatan bas ekpress pada masa kini, kebanyakan bas menggunakan gear automatik. Gear automatik berupaya untuk membolehkan pemandu menumpukan sepenuh perhatian kepada pemanduan. Berikut merupakan pernyataan responden: “Sekarang semua bas guna gear automatik dik. Kalau guna gear automatik, tidak payah fikir untuk tukar gear waktu jalan sibuk, waktu berada di kawasan jalanraya yang berbukit lagi” (Responden 6, Pemandu bas Transrengit) 4.5.3 Sistem Bantuan Brek (ESP) Sistem bantuan brek berupaya untuk mengawal kenderaan berat seperti bas ekpress dengan lebih baik. Sistem yang sama juga digunakan di negara maju seperti negara Eropah. Sistem ini berfungsi untuk mengurangkan kepanasan serta tekanan ke atas brek. 4.5.4 Sistem Had Laju Berkomputer Sistem had laju ini berupaya untuk menghalang bas dipandu terlalu laju. Bas ekpress hanya boleh mencapai sehingga 105 kilometer sejam (km/j). Menurut hasil temubual bersama responden, sistem pengesan had laju turut di kawasan jalan raya yang dikesan sebagai kawasan titik merah (hotspot). Kawasan ini merupakan kawasan yang sering berlaku kemalangan jalan raya. “Sistem pengesan had laju dipasang oleh Jabatan Pengangkutan Jalan. Sistem ini dipasang di kawasan yang sering berlaku kemalangan jalan raya. Sistem ini akan mengesan kadar had laju yang digunakan oleh kenderaan jika melalui kawasan tersebut” (Responden 7, Pemandu Bas Queen)
  • 57. 57 4.6 PROFIL DEMOGRAFI 4.6.1 Latar Belakang Profil Responden Bahagian pertama akan menjelaskan mengenai profil demografi responden yang merangkumi aspek jantina, umur, bangsa, taraf pendidikan, sektor pekerjaan, kategori pengguna, jenis bas dan destinasi. Latar belakang responden yang berbeza ini penting bagi menunjukkan perbezaan profil demografi responden kajian. 4.6.2 Jantina Berdasarkan Rajah 4.1 dapatan menunjukkan jumlah responden perempuan yang telah disoal selidik lebih ramai berbanding dengan responden lelaki. Jumlah responden wanita berjumlah sebanyak 61 peratus berbanding dengan jumlah responden lelaki yang hanya mencatatkan sebanyak 39 peratus responden. Rajah 4.1: Jantina responden Sumber: Kajian lapangan, 2017 39% 61% LELAKI PEREMPUAN
  • 58. 58 4.6.3 Umur Dalam kajian demografi umur penumpang, responden yang paling banyak disoal selidik adalah dalam kalangan umur bawah 20 tahun iaitu menunjukkan bilangan sebanyak 33 peratus. Seterusnya, sebanyak 29 peratus responden berumur dalam lingkungan 21 tahun hingga 30 tahun. Kebanyakan responden dari golongan ini adalah terdiri daripada pelajar sekolah menengah dan pelajar universiti. Responden dalam lingkungan umur 41 hingga 50 tahun pula mencatatkan jumlah ketiga yang tertinggi iaitu sebanyak 17 peratus responden. Hanya perbezaan sebanyak 1 orang responden dengan responden lingkungan umur 41 hingga 50 tahun iaitu seramai 16 orang. Seterusnya, golongan umur responden paling sedikit adalah dalam lingkungan umur 50 tahun ke atas iaitu mewakili 5 peratus responden sahaja. Rajah 4.2: Umur Responden Sumber: Kajian Lapangan, 2017 33% 29% 16% 17% 5% Bawah 20 tahun 21 hingga 30 tahun 31 hingga 40 tahun 41 hingga 50 tahun 50 tahun dan ke atas
  • 59. 59 Rajah 4.6.4: Bangsa Rajah 4.3 memaparkan jumlah responden mengikut bangsa. Berdasarkan rajah di atas, bangsa Melayu mendahului jumlah responden iaitu seramai 90 peratus responden. Jumlah ini diikuti dengan kaum Cina yang mencatatkan sebanyak 6 peratus responden. Bagi bilangan bangsa paling minoriti yang menjawab soal selidik ini adalah berbangsa lain-lain iaitu seramai 4 peratus. Rajah 4.3: Bangsa responden Sumber: Kajian Laoangan, 2017 90% 6% 4% MELAYU CINA LAIN-LAIN
  • 60. 60 Rajah 4.6.5: Taraf pendidikan Dari aspek pendidikan pula, responden yang paling ramai dicatatkan adalah responden “sekolah menengah” iaitu sebanyak 52 peratus responden seperti yang dipaparkan pada Rajah 4. Bilangan responden sebanyak 38 peratus yang terdiri dari responden “kolej dan universiti”merupakan bilangan kedua tertinggi dalam taraf pendidikan. Bilangan ketiga tertinggi adalah pada peringkat “sekolah rendah” dengan bilangan sebanyak 8 peartus responden. Baki responden sebanyak 2 orang responden yang diwakili oleh 2 peratus responden yang mempunyai taraf pendidikan “tidak bersekolah”. Rajah 4.4: Taraf pendidikan Sumber: Kajian Lapangan, 2017 2% 8% 52% 38% TIDAK BERSEKOLAH SEKOLAH RENDAH SEKOLAH MENENGAH KOLEJ/UNIVERSITI
  • 61. 61 Rajah 4.6.6: Sektor Pekerjaan Rajah di atas menunjukkan jenis sektor pekerjaan responden. Merujuk pada rajah ini, seramai 74 peratus responden adalah terdiri daripada tidak berkenaan. Responden dalam kategori ini kebanyakannya pelajar sekolah menengah, pelajar universiti, surirumah serta golongan yang tidak bekerja. Peratusan kedua tertinggi dicatatkan oleh 16 peratus yang bekerja di sektor ‘swasta’. Seterusnya, 7 peratus responden adalah ‘bekerja kerajaan’ yang terdiri. Manakala, responden yang paling sedikit mencatatkan jumlah sebanyak 3 peratus bagi kategori ‘bekerja sendiri’. RAJAH 4.5: Status Pekerjaan Sumber: Kajian Lapangan, 2017 7% 16% 3% 74% KERAJAAN SWASTA BEKERJA SENDIRI TIDAK BEKERJA
  • 62. 62 Rajah 4.3.7: Kategori pengguna Hasil analisis data telah mendapati ‘pelancong tempatan’ mencatatkan jumlah responden yang sedikit iaitu sebanyak 18 peratus responden daripada jumlah keseluruhan seramai 100 orang responden. Pelancong tempatan ini terdiri daripada penumpang yang datang ke Jerteh untuk tujuan melancong, melwat saudara mara peratus responden yang terdiri daripada penduduk tempatan. Rajah 4.6: Kategori pengguna Sumber: Kajian Lapangan, 2017 4.7 CIRI-CIRI PENGGUNAAN 4.7.1 Kenderaan Persendirian Selain menggunakan bas ekpress sebagai salah satu mod pengangkutan altenatif, responden juga mempunyai kenderaan persendirian mereka sendiri. Berdasarkan kajian yang telah dijalankan, sebanyak 34 peratus responden yang tidak mempunyai kenderaan persendirian. Peratusan yang tertinggi dicatatkan oleh “kereta” iaitu sebanyak 45 peratus. Manakala, nilai yang terendah iaitu sebanyak 7 peratus responden yang mempunyai kenderaan persendirian “Mpv/Van”. Motosikal berada di kedudukan yang ketiga tertinggi iaitu mencatatkan sebanyak 14 peratus. 82% 18% PENDUDUK TEMPATAN PELANCONG TEMPATAN
  • 63. 63 Rajah 4.7: Kenderaan persendirian Sumber: Kajian Lapangan, 2017 4.7.2 Sebab menggunakan bas ekpress Bas ekpress sering menjadi pihan penduduk setempat untuk menuju ke destinasi yang jauh. Rajah 4.10 menunjukkan sebab mengapa bas ekpress menjadi pilihan pengguna. Merujuk pada rajah ini, seramai 48 orang responden yang masing-masing mewakili peratusan sebanyak 16 orang responden setiap satunya disebabkan mereka ‘tiada kenderaan sendiri’, ‘ sengaja mencuba’ dan ‘elak kesesakan’. Golongan yang mempunyai kenderaan persendirian namun memilih untuk menaiki bas ekpress kerana bas ekpress murah terdiri 13 orang responden. Manakala, sebab ketiga tertinggi adalah kerana mereka ‘tidak mempunyai lesen memandu’. Selain itu, ‘lain- lain dan ‘kenderaan digunakan keluarga’ masing-masing mencatatkan peratusan sebanyak 9 peratus. Seramai 8 orang responden menyatakan ‘kereta rosak’ menyebabkan mereka terpaksa menaiki bas ekpress. Sebab yang paling sedikit dicatatkan adalah ‘boleh bawa barang banyak’ iaitu seramai 3 orang responden. 34 45 7 14 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 TIADA KENDERAAN KERETA MPV/ VAN MOTOSIKAL PERATUS
  • 64. 64 Rajah 4.8: Sebab penggunaan Sumber: Kajian Lapangan, 2017 4.7.3 Faktor penggunaan bas ekpres Rajah di atas menunjukkan hasil analiss berkaitan dengan faktor penggunaan bas ekpress sebagai pengangkutan altenatif. Faktor penggunaan bas paling banyak dipengaruhi oleh pilihan pengangkutan terhad. Hal ini disokong oleh 30 orang responden. Hal ini demikian kerana, kebanyakan responden terdiri dariapada lingkungan umur bawah 20 tahun yang tidak rata-ratanya tidak mempunyai lessen memandu dan tidak mempunyai kenderaan persendirian. Peratusan kedua tertinggi ialah faktor ‘keselesaan’ yang diwakili oleh 24 orang responden. Akhir sekali, seramai 7 orang responden yang mewakili peratusan yang paling sedikit adalah disebabkan faktor mesra penumpang. 16 8 16 16 9 13 10 3 9 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 PERATUS
  • 65. 65 Rajah 4.9: Faktor Penggunaan Sumber: Kajian Lapangan, 2017 4.7.4 Tujuan utama menggunakan bas ekpress Rajah 4.13 menunjukkan tujuan utama responden menggunakan perkhidmatan bas ekpress. Tujuan utama yang paling tinggi dapat dilihat pada ‘melawat saudara mara atau kawan-kawan’ iaitu seramai 33 orang responden dari jumlah keseluruhan iaitu 100 orang. Tujuan kedua tertinggi pula adalah sebanyak 25 orang iaitu menggunakan perkhidmatan bas ekepress untuk tujuan ‘melancong’. Hal ini adalah disebabkan tambang untuk ke Kuala Lumpur dan bandar pelancongan yang lain lebih murah jika dibandingkan dengan menaiki kenderaan persendirian. Hal ini dapat dilihat melalui kadar tol yang harus dibayar, harga minyak kenderaan dan bajet untuk makan di Hentian Rehat. Seterusnya, seramai 22 orang responden pula menggunakan perkhidmatan bas ekpress untuk tujuan ke pusat pengajian seperti ‘sekolah, kolej dan universiti’. Manakala, 13 orang responden pula memilih untuk aktiviti ‘kerja dan urusniaga’. Kebiasaanya golongan ini ingin balik ke bandar di mana mereka bekerja setellah bercuti di kampung halaman. Selain itu, ada juga sesetengah para pekerja kerajaan seperti guru memilih mod pengangkutan ini untuk menghadiri kursus 15 12 24 12 7 30 0 5 10 15 20 25 30 35 PERATUS
  • 66. 66 Yang diadakan di luar daerah. Akhir sekali, penggunaan atas tujuan ‘riadah’ pula menunjukkan kadar peratusan paling sedikit iaitu seramai 7 orang responden. Rajah 4.10: Tujuan utama penggunaan Sumber: Kajian Lapangan, 2017 4.7.5 Masa menunggu bas ekpress Rajah 4.14 menunjukkan tempoh masa bagi penumpang untuk menunggu ketibaan bas ekpress. Daripada 100 responden yang menjawab soal selidik ini, 32 orang responden menyatakan bahawa tempoh menunggu adalah ‘kurang daripada 15 minit’. Manakala, 33 orang responden lagi menunjukkan bahawa mereka menunggu ’15 minit hingga 25 minit’. Seterusnya tempoh ‘26 hingga 30 minit’ pula mencatatkan 18 orang responden dan 17 orang lagi responden menunggu ‘lebih daripada tempoh 30 minit’. Kebiasaannya bas akan mengalami penundaan masa perjalanan akibat daripada perubahan cuaca seperti hujan lebat yang melambatkan masa bas untuk sampai ke destinasi. Hal ini menyebabkan perjalanan bas terpkasa ditunda dan ditangguhkan. 13 22 25 7 33 0 5 10 15 20 25 30 35 PERATUS