TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirmesi: XTCRT Üzerinde Bir Uygulama

1. TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirmesi:
XTCRT Üzerinde Bir Uygulama
T.C.
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALİ
FİNANS YÜKSEK LİSANS TEZİ
Adhitya Wira DHARMA
Öğretim Üyesi: DR. Öğr. Üyesi Çağatay ORÇUN
İZMİR. 2019

2. TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirmesi:
XTCRT Üzerinde Bir Uygulama

3. İÇERİK
1. GİRİŞ
2. YAZIN TARAMASI
3. ARAŞTIRMANIN AMACI VE KAPSAMI
4. ARAŞTIRMANIN VERİLERİ VE YÖNTEMİ
5. BULGULAR VE DEĞERLENDİRMESİ
6. SONUÇ

4. 1. GİRİŞ
Son yıllarda, Türk perakende sektörü hızlı
bir gelişme göstermiştir. Yaşam tarzı ve yüksek
nüfus artış oranlarına sahip demografik faktörler,
sektördeki işletmelerin bu kadar cazip yatırım
fırsatları vaat etmelerinin nedenleridir. Bunun
nedeni, perakende devi ülkelerin, piyasa
demografik eğilimlerine eğilimli olmalarıdır.
Bununla birlikte, sektördeki yüksek büyüme
seviyesi, benzer sektörlerde artan rekabet
üzerinde etkili olmuştur.
Bu nedenle, finansal performansın şirket
operasyonlarının değerlendirilmesinde anahtarlardan
biri olarak ölçülmesi çok önemlidir. Analiz
sonuçlarının, şirketin finansal ve operasyonel
durumunu haritalandırmakta, işletme gücünü tespit
etmenin yanı sıra, şirket performansını benzer
sektörlerle karşılaştırırken değerlendirme
materyallerinden biri olarak kullanılabildiği
durumlarda (Ersoy, 2017).

5.  2019’daki PWC raporuna göre, genç
perakendenin hızla genişlemesi ve
Türkiye'deki modern perakendecilerin
potansiyel büyümesine işaret ederek
beklentilerde genel bir artış. Türkiye
perakende sektörünün önümüzdeki
yıllarda daha da büyümesi ve 2018
yılına kadar 880 milyar TL'ye ulaşması
bekleniyor.
 Mevcut tahminlere göre, Türkiye
ekonomisi güçlü bir performans
sergileyecek ve% 4 enflasyonun
düşmesini sağlayacaktır. Perakende
sektöründe enflasyona göre düzeltilmiş
olan bileşiğin yıllık büyüme oranının%
9 artması beklenmektedir.

6. 2. YAZIN TARAMASI
TOPSIS (techniques for order preferences by ideal solution method) yöntemini
kullanarak finansal oranların şirket performansını ölçmedeki etkilerini analiz etmek için
önceki birkaç çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalardan bazıları şunlardır (Tablo 1):
No Araştırmanın Adı Araştırmanın Başlığı Araştırmanın Sonuçları
1. Feng ve Wang,
2000
Considering The Financial
Ratios on The Performance
Evaluation of Highway
Industry
Feng ve Wang (2000) tarafından yapılan araştırmada, Tayvan'daki
beş havayolunun performansı TOPSIS yöntemi kullanılarak analiz
edildi. Bu çalışmada, Tayvan havayolu şirketlerinin taşımacılık ve
finansal göstergeleri olarak 22 değişken ele alınmış ve
performansları bu değişkenler doğrultusunda listelenmiştir. Çalışma
sonucu, doğru finansal oranların belirlenmesinin performans
hesaplamasında çok önemli olduğu sonucuna varılmıştır.
2. Yükçü ve Atağan,
2010
TOPSIS Yöntemine Göre
Performans Değerleme
Bir holdinge bağlı aynı sektörde faaliyet gösteren üç otel işletmesi
için performans hesaplaması gerçekleştirilmiştir. Çalışmada
TOPSIS yönetiminin performans değerlendirmede başarılı sonuçlar
verdiği ve karar vericilere buyöntemin farklı değerlendirme
seçenekleri sunduğu belirtilmiştir.
Tablo 1. Analiz Kapsamında Yer Alan Şirketler
DEVAM..

7. 3. Özgüven,
2011
Kriz Döneminde Küresel Perakendeci Aktörlerin
Performanslarının TOPSIS Yöntemi İle
Değerlendirilmesi
Perakendecilik sektöründe faaliyet gösteren üç büyük
hipermarketin performansı TOPSIS yöntemi ile analiz
edilmiştir. 2005-2009 yılları arasında perakendecilerin
performansları değerlendirildiğinde 2005 ve 2006 yılı
için Carrefour'un, 2007 ve 2008 yıllarında Migros'un,
2009 yılında ise Tesco-Kipa'nın performans açısından
ilk sırada yer aldığı görülmektedir.
4. Kim ve
Jung,
2011 Exploiting The Decision-Making Tecnique to Explore
The Relationship Between The Financial Factors and
The Stock Preference
Kore borsasında işlem gören 8 işletme üzerinde 16
adet finansal kriter ile faktör analizi yaparak TOPSIS
yöntemi sonuçları ve finansal oranların sonuçları
arasında korelasyon analizi yapılmış ve ilişkinin düşük
çıktığı görülmüştür.
5. Orçun ve
Eren,
2017
TOPSIS Yöntemine Göre Performans
Değerlendirmesi: XUTEK Üzerinde Bir Uygulama
Borsa İstanbul’da (BIST) işlem gören teknoloji
şirketlerinin mali performansları TOPSIS yöntemi
kullanılarak analiz edilmiştir. Şirketlerin ilgili
dönemlere yönelik finansal performanslar sıralamaları
ile borsa getiri sıralamaları da analiz edilmiş ve
herhangi anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir.

8. 3. ARAŞTIRMANIN AMACI VE KAPSAMI
Bu çalışma, 2018 raporlama dönemi
için İstanbul Borsası’nda perakende
endeksinde yer alan firmaların mali
tablolarının performansını analiz etmeyi
amaçlamaktadır. TOPSIS yöntemi
kullanılarak performans analizi yapılır,
böylece analiz sonuçları araştırma
şirketlerini arasındaki performansın
karşılaştırılmasında kullanabilir. Araştirma
analizi olarak kullanılan şirketler tablo
2’de listelenmiştir.

9. Şirket Kodu
1. Adese Alışveriş Ticaret A.S ADESE
2. BIM Birlesik Mağazalari BIMAS
3. Bizim Toptan Satış Mağazalari BIZIM
4. Carrefoursa CRFSA
5. Mavi Giyim ve Ticaret A.S MAVI
6. Metro Petrol ve Tesisleri MEPET
7. Migros Ticaret A.S MGROS
8. Milpa Ticari ve Sinai Pazarlama Sanayi ve Ticaret MIPAZ
9. Sok Marketler Ticaret A.S SOKM
10. Teknosa iç ve Diş Ticaret A.S TKNSA
11. Vakko Tekstil ve Ticaret A.S VAKKO
Tablo 2. Analiz Kapsamında Yer Alan Şirketler

10. Bu çalışmada, şirketin finansal performansı oran analizi kullanılarak analiz edilmiş,
kullanılan veriler bir yıllık (2018) muhasebe dönemi için şirketin finansal tablolarından
alınmıştır. Araştırma verileri, araştırma sonucunda yorumlanacak Microsoft Excel
kullanılarak işlenmiştir. Araştırmada veri kaynağı olarak finansal oranların detayları,
aşağıdaki Tablo 3'te detaylı olarak verilmiştir:
Rasyo Analizi Formül
I1 Cari Oranı Dönen Varlıklar/KVYK
I2 Nakit Oranı (Hazir Değerler+Menkul Kiymetler)/KVYK
I3 Borçlanma Oranı Toplam Borçlar/Toplam Varlıklar
I4 Alacak Devir Hızı Oranı Net Satışlar/Kısa Vadeli Ticari Alacaklar
I5 Stok Devir Hızı Oranı SMM/Ortalama Stoklar
I6 Aktif Devir Hızı Oranı Net Satışlar/Toplam Varlıklar
I7 Satış Karlılığı Oranı Net Kar/Net Satışlar
I8 Özsermaye Karlılığı Oranı Net Kar/Özsermaye
Tablo 3. Çalışmada Kullanılan Finansal Oranlar
4. ARAŞTIRMANIN VERİLERİ VE YÖNTEMİ

11. 5. BULGULAR VE DEĞERLENDİRMESİ
 ADIM 1 : Karar Matrisinin (A) Oluşturulması
Çalışmanın bu bölümünde, araştırmaya konu olan 11 şirketin finansal performansı
TOPSIS yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir, analiz bir yıllık muhasebe raporu
(2018) için aşağıdaki adımlarla yapılmıştır:
Aij =
Karar Matrisi, değişkeni değerlendirmek
için kullanılan faktör faktörünü veya
kriterleri belirtir. Karar Matrisi, değişkeni
değerlendirmek için kullanılan faktör
faktörünü veya kriterleri belirtir.
AI1 AI2……………….AIn
. .
. .
. .
Am1………………….Amn

12.  ADIM 2 : Standart Karar Matrisinin (R) Oluşturulması
Standart Karar Matrisi, A matrisinin elemanlarından yararlanarak ve aşağıdaki formül
kullanılarak hesaplanır.
R matrisi aşağıdaki gibi elde edilir :
Rij =
RI1 RI2……………….RIn
. .
. .
. .
Rm1………………….Rmn

13.  ADIM 3 : Ağırlıklı Standart Karar Matrisinin (V) Oluşturulması
Öncelikle değerlendirme faktörlerine ilişkin ağırlık değerleri (wi) belirlenir. Daha sonra R
matrisinin her bir sütunundaki elemanlar ilgili wi değeri ile çarpılarak V matrisi
oluşturulur. V matrisi aşağıda gösterilmiştir:
W1RI1 W2RI2 …………. WnRIn .
. .
. .
. .
W1Rm1 W2Rm2 ………….WnRmn
V ij =

14.  ADIM 4 : İdeal (A+) ve Negatif İdeal (A-) Çözümlerin Oluşturulması
TOPSIS yöntemi, her bir değerlendirme faktörünün monoton artan veya azalan bir
eğilime sahip olduğunu varsaymaktadır. İdeal çözüm setinin oluşturulabilmesi için V
matrisindeki ağırlıklandırılmış değerlendirme faktörlerinin yani sütun değerlerinin en
büyükleri seçilir. İdeal çözüm setinin bulunması aşağıdaki formülde gösterilmiştir.
Förmülünden hesaplanacak set A* = V1*, V2*…….Vn*
Negatif ideal çözüm seti ise, V matrisindeki ağırlıklandırılmış değerlendirme faktörlerinin
yani sütun değerlerinin en küçükleri (ilgili değerlendirme faktörü maksimizasyon yönlü ise
en büyüğü) seçilerek oluşturulur. Negatif ideal çözüm setinin bulunması aşağıdaki
formülde gösterilmiştir.
Förmülünden hesaplanacak set A- = V1-, V2-…….Vn-

15.  ADIM 5 : Ayırım Ölçülerinin Hesaplanması
TOPSIS yönteminde her bir karar noktasına ilişkin değerlendirme faktör değerinin ideal ve
negatif ideal çözüm setinden sapmalarının bulunabilmesi için Euclidian Uzaklık
Yaklaşımından yararlanılmaktadır. Buradan elde edilen karar noktalarına ilişkin sapma
değerleri ise ideal ayırım (Si*) ve negatif ideal ayırım (Si-) ölçüsü olarak adlandırılmaktadır.

16.  ADIM 6 : İdeal Çözüme Göreli Yakınlığın Hesaplanması
Altıncı aşamada, şirketler pozitif-ideal çözüme olan yakınlıklarına göre sıralandılar. Tablo
4 göstermektedir finansal performans analizi sonuçlarından elde edilen Ci + değerlerine
göre şirketlerin sıralaması.
Tablo 4. Şirketlerin Performans Değerleri ve Sıralamaları
Ci+ = 0.081/ [0.081+35.041] = 0.002
2018 Ci+ Sıralama
MEPET 0.715 1
MGROS 0.288 2
CRFSA 0.130 3
TKNSA 0.069 4
SOKM 0.067 5
BIZIM 0.060 6
BIMAS 0.031 7
MIPAZ 0.018 8
MAVI 0.004 9
VAKKO 0.002323 10
ADESE 0.002301 11

17.  ADIM 6 : İdeal Çözüme Göreli Yakınlığın Hesaplanması
0.7152
0.2887
0.1306
0.0695
0.0676
0.0604
0.0314
0.0188
0.0049
0.002323233
0.002301045
0.0000 0.1000 0.2000 0.3000 0.4000 0.5000 0.6000 0.7000 0.8000
MEPET
MGROS
CRFSA
TKNSA
SOKM
BIZIM
BIMAS
MIPAZ
MAVI
VAKKO
ADESE
MEPET MGROS CRFSA TKNSA SOKM BIZIM BIMAS MIPAZ MAVI VAKKO ADESE
Series1 0.7152 0.2887 0.1306 0.0695 0.0676 0.0604 0.0314 0.0188 0.0049 0.0023232 0.002301
Şirketlerin Performans Değerleri ve Sıralamaları

18. 6. SONUÇ
Bu çalışmada, BIST listesinde yer alan on bir perakende şirketinin finansal
performansları TOPSİS yöntemi ile 2018 yıllık finansal verilerle analiz edilmiştir.
Yapılan finansal analizler sonucunda MEPET, MGROS, CRFSA, TKNSA, SOKM,
BIZIM, BIMAS, MIPAZ, MAVI, VAKKO, ve ADESE (Tablo 4) olarak listelenen
şirketler finansal performans puanlarına göre güçlü olarak zayıf olarak sıralanmıştır.
Bu çalışma, aynı sektördeki herhangi bir şirketin finansal performansını analiz
etmek için farklı finansal oranlar ve yöntemler kullanılarak genişletilebilir. Bu
çalışmanın sonuçları, aynı anda çeşitli kriterleri değerlendirerek objektif bir
değerlendirme fırsatı sunan TOPSIS yöntemini kullanarak, sektör oyuncularına ve
yatırımcılarına karar verme kolaylığı sağlayacaktır.

19. ilginiz için teşekkür ederim.