1. s

2. คำนำ
หนังสืออ่านเพิมเติม เรื่อง เส้นสายลายศิลป์ จัดทาขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อ
่
เป็นหนังสืออ่านเพิ่มเติม กลุ่มสาระการเรียนรู้ศลปะ สาระทัศนศิลป์ ศ 14101 ชั้น
ิ
ประถมศึกษาปีที่ 4 ประกอบแผนการสอนซึ่งนักเรียนสามารถศึกษาได้ด้วยตนเอง ทั้ง
ในเวลาเรียน และนอกเวลาเรียน ช่วยให้นักเรียนมีความรูพื้นฐานเกี่ยวกับการวาดภาพ
้
ระบายสีในเบื้องต้น ในการสร้างสรรค์งานทัศนศิลป์ต่อไป
เนื้อหาสาระการเรียนรู้ในหนังสือเล่มนี้ ผู้จัดทาได้เรียบเรียงเนื้อหาตามหลักสูตร
แกนกลาง พุทธศักราช 2551 สาระการเรียนรู้ มาตรฐานการเรียนรู้ ตัวชี้วัดของกลุ่ม
สาระการเรียนรูศิลปะ โดยแต่งเป็นความเรียงมีภาพประกอบ แบบทดสอบก่อนเรียน
้
- หลังเรียน มีแบบฝึกทักษะเพือให้ผู้เรียนได้พฒนาและเรียนรูอย่างมีความสุข หนังสือ
่ ั ้
อ่านเพิมเติมมีจานวนทังหมด 5 เล่ม สาหรับ เล่มที่ 1 เรื่อง เส้นสายลายศิลป์
่ ้
ประกอบด้วยความรูเ้ รื่อง เส้น ลักษณะของเส้นประเภทต่าง ๆ ซึ่งเป็นพื้นฐานในการ
เรียนรูทัศนศิลป์ในระดับสูงขึ้นไป
้
ขอขอบคุณ นายอานาจ สว่างภพ ผู้อานวยการโรงเรียนบ้านตะเคียนช่างเหล็ก
คณะครู นักเรียน และผู้เชี่ยวชาญทุกท่านที่ได้ให้คาปรึกษา แนะนา ช่วยเหลือจนทา
ให้งานสาเร็จลุล่วงโดยดี
อานนท์ นามแสง

3. สำรบัญ
เรื่อง หน้า
คานา.................................................................................................................. ก
สารบัญ.............................................................................................................. ข
คาชี้แจงในการใช้หนังสืออ่านเพิ่มเติม.................................................... ค
มาตรฐานการเรียนรู้............................................................................... ง
ตัวชี้วัดชั้นปี............................................................................................ ง
สาระสาคัญ............................................................................................ ง
จุดประสงค์การเรียนรู้............................................................................ ง
ข้อควรปฏิบัติสาหรับนักเรียน................................................................. จ
เนื้อเรืองของหนังสืออ่านเพิ่มเติม...........................................................
่ 1
บรรณานุกรม 16

4. คำชี้แจงในกำรใช้หนังสืออ่ำนเพิ่มเติม
หนังสืออ่านเพิมเติม กลุ่มสาระการเรียนรูศิลปะ สาระทัศนศิลป์
่ ้ ชั้น
ประถมศึกษา ปีที่ 4 เรื่อง เส้นสายลายศิลป์ เล่มนี้ จัดทาขึ้นเพื่อให้นักเรียนมี
ความรู้ความเข้าใจ เกี่ยวกับ ความหมาย และลักษณะของเส้นประเภทต่าง ๆ โดย
นาเอาหนังสืออ่านเพิ่มเติมมาใช้ในการจัดกระบวนการเรียนรู้ ซึ่งเล่มที่ 1 เรื่อง เส้น
สายลายศิลป์ ใช้คู่กับแผนการจัดการเรียนรู้หน่วยการเรียนรูที่ 1 แผนที่ 1 - 2 โดย
้
ให้นักเรียนได้ทาแบบทดสอบก่อนเรียน การทาแบบฝึกทักษะ และการทาแบบทดสอบ
หลังเรียน เพื่อให้บรรลุจุดประสงค์การเรียนรู้ ควรปฏิบัติตนดังนี้
1. นักเรียนอ่านคาชี้แจงให้เข้าใจ แล้วปฏิบัติตามลาดับขั้นตอน
2. นักเรียนศึกษามาตรฐานการเรียนรู้ ตัวชี้วัด สาระสาคัญ
3. นักเรียนศึกษาจุดประสงค์การเรียนรู้ในหนังสืออ่านเพิมเติม
่
4. นักเรียนทาแบบทดสอบก่อนเรียน
5. นักเรียนศึกษาเนื้อหาความรู้จากหนังสืออ่านเพิ่มเติม
6. นักเรียนทาแบบฝึกทักษะ และตรวจคาตอบ
7. นักเรียนทาแบบทดสอบหลังเรียน
8. นักเรียนและครูช่วยกันตรวจคาตอบจากเฉลยแบบทดสอบก่อนเรียนและ
หลังเรียน แล้วบันทึกคะแนนลงในแบบบันทึก เพื่อศึกษาความก้าวหน้าในการเรียน

5. มำตรฐำนกำรเรียนรู้
มำตรฐำน ศ 1.1 สร้างสรรค์งานทัศนศิลป์ตามจินตนาการ และความคิดสร้างสรรค์
วิเคราะห์ วิพากษ์ วิจารณ์คุณค่างานทัศนศิลป์ ถ่ายทอดความรู้สึก ความคิดต่องาน
ศิลปะอย่างอิสระ ชื่นชม และประยุกต์ใช้ในชีวิตประจาวัน
ตัวชี้วัดชั้นปี
ป.4/3 จาแนกทัศนธาตุของสิ่งต่าง ๆ ในธรรมชาติ สิ่งแวดล้อมและงานทัศนศิลป์ โดย
เน้นเรื่อง เส้น สี รูปร่าง รูปทรง พื้นผิว และพื้นที่วาง
่
ป. 4/5 มีทักษะพื้นฐานในการใช้วัสดุอุปกรณ์สร้างสรรค์งานวาดภาพระบายสี
สำระสำคัญ
เส้นเป็นพื้นฐานสาคัญของงานศิลปะ เส้นเกิดจากการเรียงตัวของจุดเล็ก ๆ
ต่อเนื่องกัน และเคลื่อนที่ไปยังทิศทางใดทิศทางหนึ่ง เส้นมีมิติเดียว คือความยาว เรา
จะพบเส้นโดยทั่วไปในธรรมชาติการนาเส้นมาประกอบเป็นภาพทาให้เกิดความรูสึกต่างๆ
้

6. จุดประสงค์กำรเรียนรู้
1. อธิบายความหมายและลักษณะของเส้นในประเภทต่าง ๆ ได้ (K)
2. จาแนกเส้นในธรรมชาติในสิ่งแวดล้อมและในงานทัศนศิลป์ได้ (P)
3. นาเส้นตรงและเส้นโค้งลักษณะต่าง ๆ ที่เห็นจากธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมมาสร้าง
ผลงานศิลปะ ตามความคิดและจินตนาการได้อย่างสร้างสรรค์ (K,P)
4. พึงพอใจผลงานที่เกิดจากเส้นลักษณะต่าง ๆ ของตนเองและเพื่อน ๆ (A)
5. ใช้ และเก็บรักษาวัสดุอุปกรณ์ได้เหมาะสม ถูกต้อง และปลอดภัย (P)
ข้อควรปฏิบัติสำหรับนักเรียน
1. ศึกษาจุดประสงค์การเรียนรู้ให้เข้าใจ
2. ทาแบบทดสอบก่อนเรียนเพือสารวจพื้นฐานความรู้ของนักเรียน
่
3. ศึกษาเนื้อหาในหนังสืออ่านเพิมเติมเล่มนี้จนเข้าใจ
่
4. หากนักเรียนไม่เข้าใจให้สอบถามหรือปรึกษาครูผู้สอนทันที
5. ทาแบบฝึกทักษะระหว่างเรียน
6. เมื่อศึกษาหนังสืออ่านเพิ่มเติมจบแล้วให้ทาแบบทดสอบหลังเรียนด้วยความตั้งใจ
7. ไม่ควรดูเฉลยก่อนทีจะทาแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน
่
8. ไม่ทาเครื่องหมาย หรือขีดเขียนเครืองหมายใด ๆ ในหนังสืออ่านเพิมเติม
่ ่
เพื่อน ๆ ควรมี
ความซื่อสัตย์ใน
ตนเองนะคะ

7. วันนีเป็นวันปิดภาคเรียนวันแรก ใบเตยรีบตื่นนอนแต่เช้า อาบน้าแปรงฟัน พับที่
้
นอนอย่างเรียบร้อย ใบเตยตื่นเต้นมากจะได้ไปรับต้น ผู้เป็นพี่ชายที่กาลังจะกลับจาก
ต่างจังหวัด เพราะโรงเรียนของต้นก็ปิดภาคเรียนเหมือนกัน

8. ระหว่างการเดินทางไปรับต้น พ่อขับรถมีใบเตยนั่งไปด้วย อากาศในชนบทในตอนเช้าสด
ชื่นมาก ใบเตยนั่งอยู่ในรถมองไปข้างทางเห็นท้องทุ่งนาเขียวขจี มีภูเขารายล้อมอยูรอบ
่
ๆ ชาวนากาลังต้อนฝูงวัวควายไปหากินกลางทุงนา
่

9. เมื่อมำถึงตัวจังหวัด พ่อพำใบเตยแวะที่ตลำดก่อน ที่ตลำดมีของขำยมำกมำย
พ่อซื้อน้ำเต้ำหู้กับปำท่องโก๋ให้ใบเตยกินรองท้องก่อนช่วงที่รอต้นมำถึง

10. พอถึงสถานีขนส่งผู้โดยสารต้นนั่งรออยู่ก่อนแล้ว ใบเตยวิ่งไปกอดต้น ด้วย
ความดีใจ “สวัสดีครับพ่อ” ต้นสวัสดีพอด้วยใบหน้าที่เต็มไปด้วยรอยยิ้ม “สวัสดี....ลูก
่
มำถึงนำนหรือยัง” “เมือสักครู่เองครับพ่อ เป็นอย่ำงไรบ้ำง...ใบเตยคิดถึงพี่ไหมจ๊ะ”
่
ต้นทักทายใบเตยพร้อมใช้มือลูบหัวของใบเตยด้วยความเอ็นดู

11. “คิดถึงซิคะ ปิดเรียนครำวนี้พี้พี่ต้นอยู่บ้ำนนำนไหมคะ” “ก็คงจะประมำณ
เกือบเดือนนั่นแหละจ้ะ” “ ไชโย ! ดีใจจังเลย..... พี่ต้นจะได้มเวลำสอนใบเตยวำดรูป
ี
อีก” ใบเตยร้องด้วยความดีใจ “ได้เลยจ้ะ” ต้นตอบน้องด้วยความรัก
“เด็กๆ พ่อว่ำพวกเรำรีบกลับบ้ำนกันเลยดีกว่ำ เดี๋ยวแม่จะรอนำน” เสียงพ่อร้อง
เตือนมา

13. เมื่อกลับถึงบ้านแม่ได้เตรียมอาหารที่เด็กๆชอบเสร็จเรียบร้อยแล้ว พ่อ แม่ ต้น
และใบเตย รับประทานอาหารกันอย่างเอร็ดอร่อย หลังจากรับประทานอาหารเสร็จแล้ว
ต้นบอกน้องว่าจะไปรอที่สวนหลังบ้าน ใบเตยจึงช่วยแม่เก็บกวาดโต๊ะอาหาร ล้างจาน
อย่างเรียบร้อย แล้วรีบไปหาพี่อย่างรวดเร็ว
ที่สวนหลังบ้าน ต้นกาลังวาดรูปอยูอย่างขะมักเขม้น “โอ้โฮ! พีต้นวำดรูปสวยจัง
่ ่
เลย สอนใบเตยวำดรูปด้วยซิคะ” “ได้สิ..น้องรัก พี่กำลังวำดรูปทิวทัศน์ทะเลจ้ะ พี่
เคยลองลองวำดแล้วเอำไปฝำกไว้ที่ร้ำนแล้วขำยได้เจ้ำของร้ำนก็เลยติดต่อมำให้พี่
วำดให้อีกช่วงปิดเทอม” “ดีจังเลยค่ะพีต้น ใบเตยอยำกวำดรูปเก่งเหมือนพี่บ้ำง โต
่
ขึ้นเผื่อจะได้เป็นศิลปินกับเขำบ้ำง”
“อยำกเก่งเหมือนพี่ต้องฝึกวำดบ่อยๆ นะ ไม่มีอะไรทีเป็นไปไม่ได้ ถ้ำเรำมี
่
ควำมพยำยำมฝึกฝน แต่ก่อนอื่นเรำจะต้องเรียนรู้พื้นฐำนในกำรวำดรูปกันเสียก่อน
ว่ำแต่....ใบเตยพร้อมหรือยังจ๊ะ” “พร้อมแล้วค่ะ” ใบเตยตอบ

14. ต้นจึงเริ่มต้นอธิบายให้ใบเตยฟังว่า “กำรทีเ่ รำจะวำดภำพให้สวยงำมได้นั้น เรำ
ก็จะต้องรู้จักส่วนประกอบของภำพ หรือในทำงศิลปะเรำเรียกกันว่ำ ทัศนธำตุ อย่ำง
แรกเรำต้องเริ่มที่จด จุด คือ ทัศนธำตุที่เล็กที่สุด มีมติเป็นศูนย์ มีควำมกว้ำง ยำว
ุ ิ
และหนำน้อยมำก เรำมำลองใช้ปลำยพู่กัน หรือสีเมจิกสร้ำงจุด ให้ใหญ่ได้ เช่น จุด
ของดวงดำวบนท้องฟ้ำ จุดที่เป็นลำยบนตัวสัตว์ แมลง ใบเตยลองบอกพี่ซิว่ำ.... มี
สัตว์ชนิดใดบ้ำงที่มีลำยจุด”

15. “เสือดำว ผีเสื้อ ปลำปักเป้ำ แมลงเต่ำทอง ค่ะ” ใบเตยตอบด้วยความมั่นใจ “ใช่
แล้วจ้ะ และเมือเรำนำจุดมำต่อกัน จุดเล็กๆเหล่ำนั้นจะกลำยเป็นเส้น และเส้นนี่
่
แหละคือจุดกำเนิดของศิลปะ ภำพต่ำงๆนั้นจะเป็นรูปร่ำงได้ก็ตอเมือเรำนำเส้นต่ำงๆ
่ ่
มำประกอบกันนั่นเอง ” “แสดงว่ำ เส้นก็คือ เริ่มจำกจุดหนึ่งแล้วลำกไปตำมทิศทำง
ที่ต้องกำรใช่ไหมคะ” “เก่งมำกน้องพี” ต้นชม “ควำมหมำยอีกอย่ำงหนึ่งของเส้น
่
ให้รวมถึง ขนำด ควำมยำว ทิศทำง รวมทั้งช่วยแสดงออกถึงอำรมณ์และ
ควำมรู้สึกของผู้วำดด้วยนะ”

16. “แล้ว เส้น แบ่งออกได้กี่ลักษณะคะ ” ใบเตยถาม ต้นตอบใบเตยว่า “
เส้นเป็นส่วน ทีสำคัญที่สุดในกำรวำดภำพ เส้นที่เรำใช้ในกำรวำดภำพ แสดง
่
ควำมหมำย ของภำพ แทนอำรมณ์ควำมรูสึกได้ดังนี้ ”
้
1.
เส้นตรง แนวตั้ง ให้ควำมรู้สึกแข็งแรง มันคง
่ สง่ำ ทะเยอ ทะยำน
น่ำศรัทธำ ไม่ประนีประนอม
2.
เส้นตรงแนวนอน ให้ควำมรู้สึก กว้ำงขวำง สงบ พักผ่อน เงียบและผ่อน
คลำย
3.
เส้นตรงแนวเฉียงหรือทแยง ให้ควำมรู้สึกเคลื่อนไหว ไม่มั่นคง ไม่
สมบูรณ์ และน่ำตื่นเต้น

17. 4.
เส้นโค้ง ให้ควำมรู้สึกในกำรเคลื่อนไหวอย่ำงช้ำ ๆ ไม่มีที่สิ้นสุด นุ่มนวลอ่อน
ช้อย เฉือยชำ และไร้จุดหมำย
่
5.
เส้นหยัก หรือฟันปลำ เป็นเส้นทีเปลี่ยนทิศทำงและหักเหอย่ำงกะทันหัน ให้
่
ควำมรู้สึกเคลือนไหว รุนแรง ไม่แน่นอน และขัดแย้ง น่ำกลัว
่
6.
เส้นประ ให้ควำมรูสึกคลุมเครือ ไม่ชัดเจน
้

18. 7.
เส้นขด ให้ควำมรูสึกเคลื่อนที่ หมุนเวียนอย่ำงไม่มีจุดหมำย ขยำยตัวอย่ำง
้
ไม่มีจุดจบ
8.
เส้นคลื่น หรือลูกคลื่น ให้ควำมรู้สึกเคลื่อนไหว สบำย และนุ่มนวล
9.
เส้นไร้ทิศทำง ให้ควำมรู้สึกสับสน วุ่นวำย และยุ่งเหยิง

19. “ ไหน....ใบเตยลองยกตัวอย่ำงบอกพี่ซิว่ำ มีอะไรบ้ำงที่มส่วนประกอบของ
ี
เส้นตรง” “หน้ำต่ำง ประตู โทรทัศน์ ตูเย็น ชั้นวำงของ ตู้ใส่เสือผ้ำ .....โอ้ย!
้ ้
เยอะแยะไปหมดเลยค่ะ” “ แล้วส่วนประกอบของเส้นโค้งล่ะจ๊ะ” ต้นถามต่อ “
รถยนต์ ลูกโป่ง ภูเขำ ดอกไม้ แล้วก็รุ้งกินน้ำค่ะ” ใบเตยตอบอย่างมั่นใจ

20. “ใช่แล้วจ้ะ แสดงว่ำใบเตยเข้ำใจ ถูกแล้ว ทีนี้พี่ลองถำมกลับกันนะ
สมมุติว่ำ พี่วำดภำพ โลกใต้ท้องทะเล ใบเตยลองบอกพี่ซิว่ำ ภำพนี้มีส่วนประกอบ
ของเส้นชนิดไหนบ้ำง ” ต้นถามใบเตย “ ก็มีส่วนของเส้นหลำย ๆ เส้นมำประกอบ
กัน เช่น เส้นโค้งของตัวปลำและจำกคลื่นของทะเล เส้นหยักจำกฟันของปลำ
ฉลำม เส้นขดจำกปะกำรัง ใบเตยตอบถูกใช่ไหมคะ”

21. “ ใช่แล้ว ก่อนที่จะเรำจะวำดภำพอะไร เรำควรรู้จักส่วนประกอบของภำพ นั้น
ๆ ก่อน โดยเริ่มต้นที่จด และ เส้นก่อน ไว้วันหลังพี่จะบอกส่วนประกอบของภำพ
ุ
ว่ำ ส่วนต่อไปคืออะไร เพรำะว่ำวันนี้ ท้องพี่ร้องจ๊อก ๆ แล้ว.....เรำไปกินข้ำว
เที่ยงกันดีกว่ำ พี่ว่ำป่ำนนี้แม่คงทำอะไร ๆ ที่พวกเรำชอบรอแล้ว ” สองพี่นอง
้
ช่วยกันเก็บอุปกรณ์ที่ใช้ในการวาดภาพ แล้วพากันไปช่วยแม่เตรียมอาหารกห้องครัว

22. บรรณำนุกรม
กมล เวียสุวรรณ และคณะ. หนังสือเรียนรำยวิชำพื้นฐำน ทัศนศิลป์
ชั้นประถมศึกษำปีที่ 4 กลุ่มสำระกำรเรียนรู้ศิลปะ ตำมหลักสูตรแกนกลำง
กำรศึกษำขั้นพื้นฐำน พุทธศักรำช 2551. กรุงเทพฯ : บริษัท พัฒนา
วิชาการ (2535) จากัด, ม.ป.ป.
จินตนา ใบกาซูยี. เทคนิคกำรเขียนหนังสือสำหรับเด็ก. โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว,
2545.
ฉัตร์ชัย อรรถปักษ์. องค์ประกอบศิลปะ. พิมพ์ครั้งที่ 7. สมุทรสาคร :
บริษัทพิมพ์ดีจากัด, 2554
ถวัลย์ มาศจรัส. กำรเขียนหนังสือส่งเสริมกำรอ่ำนและหนังสืออ่ำนเพิ่มเติม.
กรุงเทพฯ : สานักพิมพ์มิติใหม่, 2538.
ถวัลย์ มาศจรัส และจงกล กิจสุภา. คู่มือกำรจัดกำรเรียนรู้ศิลปะโดยใช้แบบฝึก
ชุดวำดภำพระบำยสี. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ธารอักษร จากัด, 2548.
ธวัชชานนท์ ตาไธสง. หลักกำรศิลปะ. กรุงเทพฯ : สานักพิมพ์วาดเขียน, 2546
พิษณุ ประเสริฐผล. วำดภำพระบำยสี. กรุงเทพฯ : เฟิสท์ ออฟเซ็ท, 2553.
วิชาการและมาตรฐานการศึกษา,สานัก. ตัวชี้วดและสำระเรียนรู้แกนกลำง กลุ่ม
ั
สำระกำรเรียนรู้ศิลปะ ตำมหลักสูตรแกนกลำงกำรศึกษำขั้นพื้นฐำน
พุทธศักรำช 2551. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์การชุมนุมสหกรณ์การเกษตร
แห่งประเทศไทย จากัด, 2553.
สุรยุทธ พันธ์เผือก. ฝึกระบำยสีด้วยสีน้ำ. สมุทรสาคร : บริษัทแอ๊ปป้า พริ้นติ้ง
กรุ๊ปจากัด, 2552.

23. องอาจ มากสิน. หนังสือเรียนรำยวิชำพื้นฐำนทัศนศิลป์ ชั้นประถมศึกษำปีที่ 4
กลุมสำระกำรเรียนรู้ศิลปะ ตำมหลักสูตรแกนกลำงกำรศึกษำขั้นพื้นฐำน
่
พุทธศักรำช 2551. กรุงเทพฯ : สานักพิมพ์อักษรเจริญทัศน์, 2553.
อนันต์ ประภาโส. วำดเส้นพื้นฐำน. กรุงเทพฯ : สิปประภา, 2553
อรวรรณ ขมวัฒนา และคณะ. หนังสือเรียนรำยวิชำพื้นฐำนศิลปะ
ชั้นประถมศึกษำปีที่ 4
กลุมสำระกำรเรียนรู้ศิลปะ ตำมหลักสูตรแกนกลำงกำรศึกษำขั้นพื้นฐำน
่
พุทธศักรำช 2551. กรุงเทพฯ : สานักพิมพ์ บริษัทพัฒนาคุณภาพ
วิชาการ, 2554.