1. Ang Soberanya at Kalayaan ng Bansa
Aralin 1 ng Ika-Apat na Kwarter
University of the Philippines Integrated School
Araling Panlipunan VI
Kalayaan ni Romi C. Mananquil
Ito ay kopya ni: _________________________________
Seksyon: _________________________________

2. S O B E R A N Y A A T K A L A Y A A N
Ang ____________ ay kalayaan sapagkat ang soberanong estado ay
malaya at hindi mapanghihimasukan o madidiktahan ng ibang bansa.
Ito ang eksternal na soberanya. May kalayaan at ganap na
kapangyarihan rin ang pamahalaan ng soberanong estado na
magpatupad ng batas sa nasasakupan nito na nangangailangan ng
pagsunod ng lahat ng tao. Ito ang ____________ na soberanya ng
estado. Bilang soberanong estado, taglay ng Pilipinas ang sumusunod
na karapatan:
Pagsasarili. Taglay ng ng Pilipinas ang karapatang di-pakialaman o
panghimasukan ng ibang estado.
Pagkakapantay-Pantay. Tinatamasa ng mga soberanong estado na
kinikilala ng United Nations gaya ng Pilipinas ang magkakatulad na
pribilehiyo at tungkulin sa batas internasyonal.
Pagsakop. Taglay ng Pilipinas ang kapangyarihang mamuno at
mangasiwa sa teritoryo.
Pagmamay-ari. Taglay ng Pilipinas ang karapatan sa pagkakaroon ng
mga ari-arian na mapamamahalaan tulad ng likas na yaman,
imprastraktura, lupain, kagamitang publiko, at marami pang iba.
Pakikipag-ugnayan sa Ibang Bansa. Nagpapadala ang Pilipinas sa
ibang bansa ng mga diplomatikong kinatawan na nagsulong sa interest
ng bansa lalo na sa aspetong pang-ekonomiya.

3. Ang __________ ay isang salaysay na may saysay. May dalawang
pagkakahati sa perspektiba ng pagsasalaysay na bibigyan natin ng
pansin:
history from _______
□ pagpapaliwanag sa mga kaganapan ng kasaysayan mula sa
perspektiba ng naghaharing uri gaya ng pagsasalaysay tungkol sa
mga dakilang lider
history from _______
□ pagsasalaysay ng kasaysayan mula sa pananaw ng karaniwang
tao kaysa sa mga politikal na lider
Pag-agaw sa Kalayaan ng mga Kolonisador
Malayang pinamahalaan ng mga sinaunang Pilipino ang kani-kanilang
mga komunidad na nagkalat sa buong kapuluan mula sa mga baybayin
hanggang sa pinakamataas na kabundukan. Masagana ang kapaligiran
kaya’t maginhawa ang pamumuhay at malakas ang kalakalan sa mga
kapitbayan tulad ng mga Tsino at Hapones.
Subalit noong 1521, dumating sa kapuluan ang mga dayuhan sa
pamumuno ni Ferdinand Magellan, isang Portuges na naglayag sa
Silangan sa ngalan ng Kaharian ng Espanya upang mangalap ng mga
pampalasa at makahanap ng rutang pangkalakalan tungo sa Tsina.
Bagama’t napaslang si Magellan sa sagupaan sa pagitan ng mga
Espanyol at tauhan ni Datu Lapu Lapu, nakaligtas ang ilang dayuhan
na nagbigay alam sa kinahinatnan ng
ekspedisyon sa Espanya.
Naudlot ang malayang pamumuhay ng mga
sinaunang Pilipino sa muling pagbalik ng mga
Espanyol noong 1565 sa pamumuno ni Miguel
Lopez de Legaspi. Sa kabila ng paglaban ng
mga Pilipino, napasimulan ni Legazpi ang kolonisasyon ng kapuluan sa
pamamagitan ng ________, ________ at _________.
Ang __________________ ay isang uri ng imperyalismo kung saan
inaangkin ng mananakop ang soberanya ng malayang bayan.
Binabago ng mananakop ang lipunan, pamahalaan, at ekonomiya ng
bayan at direkta itong pinamamahalaan bilang kolonya.

4. Sa loob ng mahigit tatlong daan taon na
pananakop ng Espanya, walang humpay ang
paglaban at pag-aalsa ng mga makabayang
Pilipino sa Luzon, Visayas at Mindanao. May
mga grupong nag-alsa dahil sa personal na
hinanakit sa pamahalaan at simbahan, mga
imposisyong ekonomiko tulad ng
pagbabayad ng buwis, pagtutugis dahil sa
pananampalataya, at mga pagmamalabis sa
mga hacienda. Narito ang ilang halimbawa:
1635 – 1671. Matagumpay na ipinaglaban ni
Sultan Kudarat ang kalayaan ng Mestisong Tsino
Maguindanao mula sa pananakop ng mga
Espanyol. Dahil sa maunlad na konseptong
pulitikal nabuklod niya ang iba’t ibang grupo
at nalinang ang pagpapahalaga sa
kasarinlan. Sa huli, napilitan ang mga
Espanyol na kilalanin ang kanyang
kapangyarihan.
1744. Nagsimula sa hindi paglibing sa
kanyang kapatid na si Sagarino sa Katolikong
sementeryo ang pag-aaklas ni Francisco
Dagohoy. Makikita rito ang pagsanib ng
kamalayang Europeo sa katutubong
Mestisong Espanyol
paniniwala. Sa panahong ito naging
mahalaga na sa mga Pilipino ang pagbasbas sa mga patay dahil
pumasok na ang Kristiyanong konsepto ng impiyerno sa paniniwala ng
mga Pilipino. Nakapagtatag ng isang malayang bayan sa loob ng 85
taon sa mga kabundukan ng Bohol si Dagohoy.
1762 -1763. Makikita rin ang pagsanib ng kamalayang Europeo at
paniniwalang katutubo sa pag-aalsang Iloko na pinamunuan nina Diego
at Gabriela Silang nang ang Maynila ay panandaliang nasakop ng mga
Inggles. El Rey de Ilocos (Ang ___________________) ang tawag kay
Diego Silang at ginamit niyang modelo ng estado ang istrukturang
Espanyol.
1871. Kaiba sa mga naunang pag-aklas, relihiyoso ang katangian ng
pag-aalsa na pinamunuan ni Hermano Pule. Ikinabahala ng mga

5. Espanyol ang malawak na kasapian ng Kapatiran
ng San Jose na itinayo ni Pule para lamang sa mga
Pilipino. Pinatay sa pamamagitan ng firing squad si
Pule, hinati-hati ang katawan at inilagay ang ulo
malapit sa daan.
Bagama’t karamihan ng mga pag-aalsa ay nagapi
ng mga pwersang Espanyol sa tulong ng mga ka-
alyadong katutubo, mahalagang ambag ng mga
pag-aalsa bago ang himagsikan ng 1896 ang
paglinang sa nasyonalismong Pilipino. Lumitaw
_______ ang mula sa mga pag-aalsa ang pag-unawa sa
tawag ng mga kahalagahan ng ______________. Ganap na nabuo
Espanyol sa mga ang ideya ng pagkakaisa ng buong kapuluan sa
Pilipino na
konstitusyon ng La Liga Filipina na inorganisa ni
nagpapakita ng
mababang
Jose Rizal. Subalit, hindi ang mga ilustrado na ka-
pagtingin nila sa uri niya ang nagsakatuparan ng adhikaing ito, kundi
ating lahi. ang samahang masa na binuo ni Andres Bonifacio.
Ang Mga Ilustrado at Paglinang ng Nasyonalismong Pilipino
Dumami ang bilang ng mga estudyanteng
Pilipino sa mga bansang Europeo sa huling
bahagi ng 1800. Natutunan nila mula sa
mga unibersidad ng Europa ang mga liberal
at makabagong kaisipan. Bansag sa kanila
ay __________ o naliwanagan.
Isang grupo ng mga ilustrado ang bumuo sa
________________________. Hangad nila
ang ___________________ upang maging
probinsya ng Espanya at hindi lamang
kolonya ang Pilipinas. Ipinakita nila ang
kahusayan ng mga Pilipino sa iba’t ibang
larangan upang mabago ang mababang pagturing ng mga Espanyol sa
mga indio. Sa kanilang paniniwala, ito ang susi sa pagtanggap ng mga
Espanyol sa mga Pilipino bilang kapantay na lahi. Anila, matitiyak ng
asimilisasyon ang pagkakamit ng mga karapatang kapantay sa
mamamayang Espanyol at magwawakas sa pagmamalabis na
nagaganap sa kolonya.

6. Sa pamamagitan ng La Solidaridad, nanawagan ang mga
Propagandista para sa mga reporma at ibinulgar ang pagmamalabis ng
mga ________ at mga opisyal. Subalit hindi nagtagal, nagkawatak-
watak sila dahil sa mga personal na alitan, pagkakaiba ng paniniwala at
pamamaraan.
Bagama’t nabigo ang mga Propagandista sa pagkamit ng kanilang mga
layunin, naging ambag ng kilusan ang higit na paglinang sa
kamalayang _________________ ng mga Pilipino sa pamamagitan ng
kanilang mga isinulat tulad ng Sucesos de las Islas Filipinas at El
Filibusterismo na isinulat ni Jose Rizal.
Mula sa Dasalan at Tocsohan na isinulat ng Propagandistang si Marcelo H.
del Pilar ang panalanging Ang Amain Namin. Sino ang pinapatamaan ni del
Pilar sa kanyang panalangin? Anong pagmamalabis ang pinupuna nito?
Ang Amain Namin Our Father
Amain naming Our Father,
Sumasaconvento ka, Go back to the convent
Sumpain ang ngalan mo, Cursed be thy name
Malayo sa amin ang kasakiman mo, Thy incomparable greed begone
Guitlin ang liig mo dito sa lupa Thy throat be slit on earth
Para nang sa langit. As it should be in heaven.
Saulian mo cami ngayon Give us back our daily bread
Nang aming kaning iyong inaraoarao Thou taketh away from us
At patauanin mo kami sa iyong pag-ungal everyday
Para nang pagpapataua mo kung kami And make us laugh as thou laughs
nacucualtahan, When thou taketh it away from us.
At huag mo kaming ipahintulot sa iyong Lead us not into thy temptations
panunukso And deliver us from thy foul
At iadya mo kami sa masama mong dila. tongue.
Amen. Amen.

7. Mula sa Liga Tungo sa Katipunan
Tatlong araw bago ipatapon sa Dapitan si Rizal, nakipagkita siya sa
mga negosyante at aktibista ng Maynila upang itatag ang
____________________. Layunin ng samahan ang pambansang
pagkakaisa; pagtutulungan ng bawat kasapi; paghihikayat sa
edukasyon, agrikultura, at kalakalan; at pagsasagawa ng reporma.
Kasapi si Andres Bonifacio sa mga unang miyembrong nagtatag ng
Liga. Bagamat batid niya na walang saysay ang mapayapang paggiit
sa repormang panlipunan, nagsumikap siyang bumuo ng iba’t ibang
sangay ng Liga sa Kamaynilaan. Subalit nagpasya ang mga
mayamang kasapi ng Liga na buwagin ang samahan nang matuklasan
nilang tutol ang mga binuong sangay ni Bonifacio sa patuloy na
pagsuporta sa mga Propagandista dahil na rin sa kawalan nito ng bisa
sa pagtaguyod ng reporma. Natakot ang mga mayamang kasapi na
masangkot sa mga aktibidad laban sa Espanya at sa maaaring
pagtugis ng mga autoridad.
Maging si Bonifacio ay hindi nasiyahan sa Liga dahil sa pagdiin nito sa
pagkakaiba ng mga mayayaman (Liga Alta) at mahihirap (Liga Baja) na
miyembro. Ito ang tuluyang nagpakita sa kanya sa kahalagahan ng
pagbubuo ng isang samahang masa para sa mabisang paggiit sa
ganap na kalayaan ng bansa.
Sa huli, binuo ng ilang
mayamang kasapi ng Liga ang
Cuerpo de Compromisarios
upang tustusan ang La
Solidaridad sa panawagan nito
ng reporma mula sa Espanya.
Samantala, binuo naman nina
Bonifacio ang ______________
Layunin nito ang pagkamit ng
_____________ ng buong
kapuluan.
Panunumpa gamit ang sariling dugo
Nagmula sa middle class ang mga unang kasapi nito. Sa katunayan, si
Bonifacio na kilala bilang dakilang dukha sa popular na
pagsasalarawan ay lower middle class. Isang mananahi at teniente
mayor ng Tondo ang kanyang ama. Habang cabecilla sa isang

8. pagawaan ng tabako ang kanyang ina na isang mestisang Espanyol.
Nakapagtrabaho bilang bodegero ng Fressel Company si Bonifacio na
mas mataas ang pasahod kaysa karaniwang guro sa panahong iyon.
Bago sumiklab ang rebolusyon ng 1896, sumapi naman ang ilang
____________ o lokal na elite sa Katipunan tulad nina Emilio
Aguinaldo, Mariano Trias, Daniel Tirona, Paciano Rizal, Miguel Malvar
at Mariano Llanera. Ipinakikita nito na tinanggap ng Katipunan ang
lahat, mayaman man o mahirap, edukado man o mangmang.
Mula sa Katipunan Tungo sa Pamahalaang Rebolusyonaryo
Matapos mabunyag ang lihim na samahan ng Katipunan, naging
hudyat ng pagsisimula ng rebolusyon laban sa pamahalaang Espanyol
ang ____________________________ sa Unang Sigaw sa Sitio
Pugadlawin, Barrio Balintawak, Kalookan, Maynila noong ika-23 ng
Agosto 1896. Napag-isa at nabuo ng Katipunan ang hanay ng mga
Pilipino sa pagtaguyod ng himagsikan. Nagbunga ito sa deklarasyon ng
kasarinlan ng sambayanang Pilipino noong ika-12 ng Hunyo 1898.
Ang dalawang taong pagitan mula 1896 hanggang 1898 marahil ang
mga pinakakontrobersyal na taon sa kasaysayan ng Pilipinas. Noong
ika-22 ng Marso 1897 nagtawag ng pagpupulong sa Tejeros upang
mapag-usapan ang pagdepensa sa Cavite laban sa hukbong Espanyol.
Nagtungo roon si Bonifacio upang ayusin ang alitan sa pagitan ng
_____________ at _____________,
dalawang magkagalit na paksyon
*Sa salitang tagalog katutura’y
ng Katipunan sa Cavite. Sa halip na
ang lahat nang tumubo sa
mapag-usapan ang pagdepensa sa
Sangakapuluang ito sa
probinsya, iminungkahi ni Severino
makatuid, bisaya man, iloko
de las Alas na talakayin ang uri ng
man, kapangpangan man, etc.,
pamahalaan ng Pilipinas na itatatag
ay tagalog din.
ng Katipunan.
~Sa May Nasang Makisanib sa
Samahang ito
Iginiit ni Bonifacio ang posisyon ng
mga Magdiwang: umiiral na ang
_____________________________* sa pamamagitan ng Katipunan at
mayroon na itong mga batas na sumasaklaw sa buong kapuluan.
Subalit patuloy na ipinagpilitan ng mga nagsidalo sa pulong ang
pagtatag sa isang bagong pamahalaang rebolusyonaryo. Napilitan si

9. Bonifacio na mangasiwa sa eleksyon. Ayon sa tatlong magkaibang
batis, marumi ang naging eleksyon. May naisulat nang mga pangalan
sa mga balota bago pa maipamigay ang mga ito. Bagay na napansin ni
Gregoria de Jesus at Heneral Artemio Ricarte.
Nanalo bilang pangulo si Emilio Aguinaldo at direktor ng panloob si
Bonifacio. Bago magtapos ang pagpupulong, tinutulan ni
__________________ ang pagkakahalal ni Bonifacio. Aniya
nakareserba lamang ang posisyon para sa mga edukado. Matapos ang
insidente, idineklara ni Bonifacio na walang bisa ang nangyaring
eleksyon.
Nanumpa sa pagkapangulo si Aguinaldo noong ika-18 ng Abril. Iniutos
niya ang pag-aresto kay Bonifacio. Matapos ang minadaling paglilitis,
pinatay ang magkapatid na Andres at Procopio Bonifacio.
Samantala, lumakas ang pwersa ng mga Espanyol at napilitan si
Aguinaldo na lisanin ang Cavite. Naging himpilan ng pamahalaang
rebolusyonaryo ang _________________. Doon, sa pamamagitan ni
Pedro Paterno, nilagdaan ni Aguinaldo ang Kasunduan sa Biak-na
Bato at isinuko ang himagsikan sa mga Espanyol kapalit ang
Php800,000 bayad sa mga lider ng rebolusyon at Php900,000 na
ipapamahagi sa mga sibilyan bilang bayad pinsala sa digmaan.
Takdang Aralin: Paano kaya magbabago ang kasaysayan ng ating bansa kung
hindi pinatay si Andres Bonifacio? Sagutan ang tanong sa pamamagitan ng
pagguhit, paggawa ng kwento o paggawa ng tula.
Pangalan: Seksyon:

10. Narito ang panayam ng ________________ kay
Aguinaldo bago siya nagtungo sa ______________
kasama ang kanyang pamahalaan:
Sumali kami sa digmaan hindi dahil sa kagustuhan
naming humiwalay ang Pilipinas sa Espanya, kundi dahil
sa pagod na kami sa pang-aabuso ng mga prayle. Ang
pagkamit ng kasarinlan ng Pilipinas na ipinanukala ng
Katipunan ay imposibleng makamtan at laban ito sa
aming tunay na layunin. Ang pag-aklas sa Espanya ay
layunin ni Andres Bonifacio,isang malupit na pinuno na
aking pinabaril, at sa kanyang pagpanaw naglaho ang
Katipunan.
Ito ang tiyak, ang tanging repormang aming hinihingi ay
ang paglimita sa impluwensiya ng mga prayle sa aming mga bayan. Hindi
namin hinihingi ang pagpapalayas sa kanila bagkus ang pagpapatupad ng
___________________. Bukod dito, hinihingi rin namin ang paglilipat sa
pamamahala ng ilang mga hacienda mula sa mga prayle tungo sa amin.
Gawain: Magsulat ng negatibo at positibong reaksyon sa pahayag ni
Aguinaldo.
Sa kabila ng paglisan ng pamahalaan ni Aguinaldo, nagpatuloy ang
himagsikan at pakikipaglaban ng mga _________ sa pamumuno ng
mga heneral na hindi lumagda sa kasunduan. Ilan sa mga ito sina
Heneral Makabulos, Emilio Jacinto at Feliciano Jhocson. Bukod pa rito,
nag-alsa rin ang mga mamamayang Cebuano at Hiligaynon ng Panay.
Sunud-sunod ang naipanalong laban ng mga mamamayan sa kabila ng
pagkawala ng pambansang liderato, kakulangan sa armas,
kasanayang militar, at kawalan ng isang pamahalaang pambansa.

11. Ang Papel ng Mga Kababaihan sa Himagsikan
Naging mahalaga ang ambag ng mga
kababaihan sa pagkapanalo ng himagsikan.
Sa katunayan, hindi lang pag-aruga ang
naging papel ng mga babae kundi pati na rin
ang mismong paglaban sa digmaan. Ang ilan
sa kanila ay naging mga henerala ng mga
hukbo tulad nina Trinidad Tecson ng Bulakan
at Teresa Magbanua ng Iloilo.
“at palibhasa’y kasama ako at sumaksi sa
maraming laban, kaya’t kabilang din akong isa sa
mga kawal at upang maging ganap na kawal,
ako’y nagsanay ng pagsakay ng kabayo at nag-
Ang babai’y wag mong tignang aral na mamamaril at humawak ng ilang uri ng
isang bagay na libangan lamang, sandata na nagamit ko rin naman sa maraming
kundi isang katuang at karamay pagkakataon”
sa mga kahirapan nitong -Gregoria de Jesus
kabuhayan…
~Mga Aral ng Katipunan
Maralita, mayaman, mangmang, marunong,
lahat dito’y magkakapantay-pantay at tunay na
magkakapatid.
Ang Elite at Pagkakatatag sa Unang Republika
Malapit nang makamit ang kalayaan ng mga naghimagsik nang
nagbalik si Aguinaldo. Prinoklama niya ang pagkakatatag ng isang
________________________ noong ika-24 ng Mayo 1898 at sumali sa
mga naghihimagsik sa paglusob sa ___________. Tatlong beses
niyang hiningi ang pagsuko ng mga Espanyol. Lingid sa kanyang
kaalaman, nakikipagsabwatan ang mga ito sa mga Amerikano matapos
magapi ng hukbong pandagat ni Dewey ang armada ng mga Espanyol.
Samantala, idineklara ni Aguinaldo ang kasarinlan ng bansa mula sa
mga Espanyol noong ika-12 ng Hunyo 1898 sa Kawit, Cavite. Pagdaan
ng dalawang buwan, napasakamay ng mga Amerikano ang Maynila
noong ika-13 ng Agosto. Matapos mapasailalim ang Maynila sa mga
Amerikano, itinuon ni Aguinaldo ang kanyang pansin sa mga

12. probinsya. Ipinadala niya ang mga pinagkakatiwalaang kasamahan
upang mapagtibay ang kanyang pamumuno sa mga probinsya.
Gawain: Pagbukud-bukurin ang mga pangalang nasa loob ng kahon sa
uring masa at uring elite.
Emilio Aguinaldo negosyante
vagamundos panginoong maylupa
principalia magsasaka
manggagawang bukid Jose Rizal
MASA ELITE
Nararapat banggitin na naipanalo ang kalayaan sa mga probinsya dahil
sa sariling pagsisikap ng mga mamamayang naghimagsik at sa
pamumuno ng mga lider batay sa lumang istruktura ng Katipunan.
Bagama’t nakapagtatag na ng mga lokal na pamahalaan ang iilan,
nanumpa pa rin ang mga ito ng pag-anib sa pamahalaan ni Aguinaldo.
Nilipat ni Aguinaldo ang kanyang kabisera sa Malolos noong
Setyembre 1898 at pinulong niya ang Kongreso ng Malolos sa
pamamagitan ng paghirang sa mahigit na 60 kinatawan ng mga
probinsya na hindi naman niya kontrolado. Binuo ang Kongreso ng
Malolos ng ___________________________. Mayorya ay panginoong
maylupa at karamihan ay lantarang tagasuporta ng Espanya at sa
kalaunan ay tagasuporta sa ideya ng pagpapasailalim ng Pilipinas sa
Estados Unidos bilang ___________. Mapapansin sa mismong
deklarasyon ng kasarinlan ang hangaring ito ng pambansang elite:

13. “And summoning as a witness of the rectitute of our intentions, the
Supreme Judge of the Universe, and under the protection of the Mighty and
Humane North American Nation, we proclaim and solemnly declare, in the
name and by the authority of the inhabitants of all these Philippine Islands,
that they are and have a right to be free and independent; that they are
released from all obedience to the crown of Spain…”
~Kawit Declaration of Independence
Lamang ay hindi ito natupad dahil sa di-pagkilala ng Estados Unidos sa
deklarasyon ng kasarinlan. Klaro na tanging pangangalaga ng
pansariling politikal at pang-ekonomikong interes ang inatupag ng
Kongreso. Sa kadahilanang ito, maituturing na isang oligarkiya at hindi
isang republikanong lehislatura ang nabuong Kongreso.
Noong ika-21 ng Enero 1899, prinoklama ni Aguinaldo ang
Konstitusyon ng Malolos na sinasabing unang demokratikong
konstitusyon sa buong Asya. Subalit kung susuriin ang prinoklamang
konstitusyon makikita na mas malaki ang nakasaad na kapangyarihan
ng ______________ kumpara sa sangay ehekutibo at hudisyal. Wala
ring naganap na tunay na pagdedebate tungkol sa konstitusyon dahil
sa kakulangan ng quorum. Bukod sa paghihiwalay ng pamahalaan at
simbahan walang ibang pagbabago ang naipasok sa konstitusyon na
isinulat ni Felipe Calderon.
Opisyal namang napasinayaan ang Unang Republika noong ika-23 ng
Enero na pinamununuan ni Emilio Aguinaldo bilang unang pangulo.
Matapos ang labindalawang araw, sumiklab ang digmang Pilipino-
Amerikano.
Pagkawala ng Kalayaan ng Pilipinas
Panlabas na Dahilan
(external cause)
Panloob na Dahilan
(internal cause)

14. Gawain: Paghambingin ang Kongreso ng Republika ng Malolos sa
kasalukuyang Kongreso ng Republika ng Pilipinas. Ano ang uri (class) ng mga
miyembrong bumubuo nito?

15. Sintesis at Pagkukumpara Pagtimbang sa Pamahalaang
Aguinaldo
Mga Pag-Aklas Bago Ang 1896
Nang isinagawa ang eleksyon sa
Konsepto mga probinsya nakatanggap ang
ng Nasyon pamahalaan ng Malolos ng mga
□ mabalik ang reklamo mula sa principalia o
sinaunang lokal na elite sa pagkakahalal ng
pamumuhay mga di-edukadong indibidwal na
□ mapatigil ang polo ibinoto ng mga “mangmang” na
Layunin
□ ayaw magbayad ng nakararami. Ayon sa mga lokal
tributo na elite, sa kabila ng popular na
□ pananampalataya pagkaboto, hindi
□ at iba pa magagampanan ng mga di-
iba-iba subalit hindi edukado ang pangangasiwa sa
Miyembro lokal na pamahalaan.
napag-isa ang mga uri
Kadalasang pumanig ang mga
Pamaraan nakatalagang opisyal ng Malolos
sa mga principalia.
Rebolusyon ng Katipunan
Konsepto Natanggap ng pamahalaan ng
ng Nasyon Malolos ang maraming reklamo
tungkol sa pang-aabuso ng mga
Layunin opisyal ng militar gaya ng Kawit
regiment na nagsagawa ng
pagnanakaw, planong
Miyembro pagpaslang at pananakit sa
karaniwang mamamayan.
Pamaraan
Ipinatuloy ni Aguinaldo ang
Ano ang nagustuhan mo sa leksiyon? sistema ng pagbubuwis ng mga
Espanyol.
Ipinatuloy ni Aguinaldo ang
Ano ang hindi mo nagustuhan sa sistema sa lupa ng mga
leksiyon? Espanyol.
Likes _____ Dislikes _____

16. Samahan Miyembro Layunin Pamaraan Resulta
Kilusang
Propa- pagsulat
Ganda
La Liga ilustrado, iilang
Filipina middle class
Compro-
reporma
misarios
nakamit ang
Katipunan kalayaan subalit
naudlot
Sinaunang Lipunan Lipunang Kolonyal
Guerrero, M.C. & Schumacher, J.N. (Eds.). (1998). Reform and Revolution.
Mandaluyong: Asia Publishing Company Limited.
Lorenzo-Abrera, M.B. et al. (Eds.). (2005). Kasaysayang Bayan: Sampung Aralin sa
nd
Kasaysayang Pilipino, 2 ed. QC: Adhika ng Pilipinas, Inc.
National Historical Institute Website (www.nhi.gov.ph)
Ocampo, Ambeth. (2007). “Red Pants for a Revolution.” The Philippine Daily Inquirer.