Veranderingen in de economische structuur hebben de afgelopen decennia geleid tot verschillende typen van werklocaties. Het toenemende belang van kennis, interacties en de verkrijgbaarheid van hoogopgeleiden geven nu aanleiding voor nieuwe concepten. Niet langer staat het bedrijf centraal, maar nu ook heel nadrukkelijk de werknemer. In Nederland zijn dergelijke concepten al in enkele gebouwen terug te vinden en sinds kort wordt het bij de ontwikkeling van nieuwe werklocaties toegepast.

1. • 2 0 0 7 / 5 0 • 2 4 •
• D E F O C U S O P 2 0 1 5 •
E e n n i e u w t y p e w e r k l o c a t i e
‘ENJOY WORK!’
ALS LEIDEND PRINCIPE
Veranderingen in de economische structuur hebben de afgelopen decennia geleid tot verschillende typen van
werklocaties. Het toenemende belang van kennis, interacties en de verkrijgbaarheid van hoogopgeleiden geven nu
aanleiding voor nieuwe concepten. Niet langer staat het bedrijf centraal, maar nu ook heel nadrukkelijk de werk-
nemer. In Nederland zijn dergelijke concepten al in enkele gebouwen terug te vinden en sinds kort wordt het bij de
ontwikkeling van nieuwe werklocaties toegepast.
dr. Jacques van Dinteren
Tot in de jaren zestig kwamen we nog goed weg met het
begrip ‘industrieterreinen’. In de loop van datzelfde
decennium ontstond de vraag naar industrieterrein voor
veel meer uiteenlopende typen van bedrijvigheid dan
alleen industrie. Die bredere belangstelling leidde tot het
begrip bedrijventerreinen. In een daaropvolgend stadium
ontstonden de planmatig ontwikkelde kantorenlocaties.
Kantoren- en bedrijventerreinen zijn goed uit elkaar te hou-
den, maar in de toekomst zal het lastiger worden ze strikt
van elkaar te scheiden. Dat komt omdat in de afgelopen
twintig jaar nieuwe productiebedrijven en researchcentra
zijn opgekomen of sterk zijn gegroeid, die een vorm van
productie kennen maar tegelijkertijd een kantoorachtige
uitstraling hebben. Te denken valt daarbij aan laboratoria,
R&D-centra, softwareontwikkeling en andere hightechbe-
drijven. Deze opkomst van de ‘kantoorachtigen’ is goed
herkenbaar op science and business parks (Van Dinteren,
2003).
De opkomst van deze nieuwe bedrijfsactiviteiten houdt
direct verband met veranderingen in onze economische
structuur. Hoewel de bijdrage van de industrie aan het BNP
nog redelijk stabiel blijft, zien we de werkgelegenheid in
industriële bedrijven teruglopen en het aandeel dienstver-
lenende banen toenemen, vooral in de professionele zake-
lijke dienstverlening. Door deze brede verdienstelijking van
de economie gaat een deel van de bedrijven hogere eisen
stellen aan bedrijfspanden en bedrijfsomgeving. Verschil-
lende onderzoeken uit de afgelopen jaren bevestigen dit.
Een onderzoek in Vlaanderen onder duizenden onderne-
mers laat zien dat ondernemers niet zozeer met soortgelijke
bedrijven op een werklocatie gevestigd willen zijn, maar
dat nu vooral ruimtelijke kwaliteit bepalend is. De helft van
de ondervraagden zoekt een werklocatie waar de andere
ondernemers dezelfde eisen stellen aan de ruimtelijke kwa-
liteit als zijzelf (Cabus, Vanhaverbeke, 2004). Hoewel het
hier gaat over Vlaamse ondernemers is er geen aanleiding
om voor Nederland andere resultaten te verwachten.
De hierboven geschetste veranderingen zijn van invloed
op het te ontwikkelen aanbod aan werklocaties. Het heeft
gevolgen voor de inrichting van die werkgebieden en de
kwaliteit van de gebouwen. Voor een deel van de bedrijven
gaat het evenwel om meer dan alleen deze fysieke aspecten.
Interactiemogelijkheden, een goed voorzieningenniveau
en de beleving van de werklocatie spelen voor een deel van
de ondernemers bij locatiekeuzeprocessen in toenemende
mate een rol.
Interactie en communities
Naarmate bedrijven in sterkere mate kennis nodig heb-
ben voor hun productie of de kennis zelf het product is,
gaan de interactiemogelijkheden die een vestigingslocatie
biedt (de regio, de werklocatie) meewegen in de locatie-
beslissing. Eigenlijk heeft dat iets in zich van een paradox.
Specialistische kennis is immers van een zo groot strate-
gisch gewicht dat afstand nauwelijks of slechts een beperkte
rol speelt (zie bijvoorbeeld Van Oort c.s., 2006). Tegelijker-
tijd stellen ondernemers dat de nabijheid van andere ken-
nisintensieve bedrijven, van kennisinstellingen en universi-
teiten toch interessante mogelijkheden kan bieden. Feitelijk
gaat het bij dit laatste dus meer om de toevallige kansen,
terwijl voor de interactie over grote afstanden bewuste keu-
zes worden gemaakt. Dat een deel van de bedrijven in de
T-VanDinteren.indd 24T-VanDinteren.indd 24 09-02-2007 13:49:1309-02-2007 13:49:13

2. • 2 0 0 7 / 5 0 • 2 5 •
• D E F O C U S O P 2 0 1 5 •
nabijheid van een universiteit of hogeschool gevestigd wil
zijn hoeft overigens niet (alleen) terug te voeren te zijn op
de beschikbaarheid van kennis, maar lijkt vaak verband te
houden met de beschikbaarheid van hoogopgeleide jonge
afgestudeerden.
Het zijn de hoogtechnologische en kennisintensieve
bedrijven voor wie de interactiemogelijkheden het meest
relevant zijn. Met de realisatie van business and science
parks is de afgelopen decennia geprobeerd de voorwaarden
te scheppen voor kennisuitwisseling. Vaak ook was er een
onderliggend idee van het willen scheppen van een com-
munity. Een community van bedrijven, maar zeker ook van
werknemers. Ondernemers, academici en studenten die
mogelijk meer voor elkaar kunnen betekenen en werkne-
mers van de verschillende bedrijven die ideeën uitwisselen
waardoor een groepsgevoel ontstaat en de betreffende
werklocatie een zekere identiteit gaat krijgen. Dat krijgt
gestalte in businessclubs en andere georganiseerde bijeen-
komsten.
Feitelijk is onderzoek naar het effect van dit soort
bedrijvenparken op het functioneren van bedrijven, met
name het tot stand komen van relaties, zeer beperkt. Voor
het Verenigd Koninkrijk is gedurende vele jaren een unieke
database opgebouwd met daarin bedrijven die wel en niet
op een science park zijn gevestigd. Onderzoek (Westhead
en Storey, 1994; Westhead, 1997) van die bedrijven liet
zien dat er geen opmerkelijke verschillen bestaan als het
gaat om overlevingskans, werkgelegenheidsontwikkeling,
aantal patenten, nieuwe producten en dergelijke. Siegel c.s.
(2003) hebben zich echter geconcentreerd op het meten
van de onderzoeksproductiviteit en komen tot de conclusie
dat bedrijven op science parks een hogere productiviteit
laten zien dan andere, vergelijkbare bedrijven. De moge-
lijkheden voor het aangaan van relaties, voor het tot stand
laten komen van een community, zijn volgens de onderzoe-
kers mogelijke onderliggende factoren, maar deze zijn in de
betreffende studie niet nader onderzocht.
Aandacht voor de kennisdragers
In toenemende mate neemt nu de aandacht toe voor
diegenen die primair zorgdragen voor de kennisuitwisse-
ling: het hoogopgeleide personeel. En dat hoogopgeleide
personeel wordt schaarser, zeker in de komende decen-
nia, vanwege demografische veranderingen. Voor tal van
bedrijven — en zeker niet alleen in de hoogtechnologische
sector — wordt het van levensbelang om dit type medewer-
ker aan te kunnen trekken en vast te kunnen houden.
Uit een recent uitgevoerd onderzoek komt naar voren
dat 86 procent van de ondernemers de verkrijgbaarheid
van goed opgeleid personeel een belangrijke factor vindt
(veruit boven de nabijheid van toeleveranciers, de nabij-
heid van afnemers en de nabijheid van een universiteit;
Van Oort c.s., 2006). Nu al constateert 26 procent van de
Afbeelding 1. Philips Campus, Eindhoven: gericht op interactie.
T-VanDinteren.indd 25T-VanDinteren.indd 25 09-02-2007 13:49:1409-02-2007 13:49:14

3. • 2 0 0 7 / 5 0 • 2 6 •
• D E F O C U S O P 2 0 1 5 •
onderscheiden met eigen specifieke behoeften. Van de
onderscheiden groepen zijn drie daadwerkelijk als potenti-
ele afnemers van voorzieningen te beschouwen.
Bij dit alles moet wel direct worden aangetekend dat
voorzieningen bij de keuze voor een werkplek mee kunnen
spelen, maar zelden de doorslaggevende factor zullen
vormen. Niettemin valt er een duidelijke verschuiving vast
te stellen naar meer kwalitatieve aspecten en wordt door
een toenemend deel van de werknemers zeker niet alleen
meer gekeken naar salaris en carrière (zie bijvoorbeeld
Manpower, 2006).
Enjoy Work!
Het gevolg van deze ontwikkelingen is dat een nieuw
type werklocatie begint te ontstaan dat ondernemers moet
ondersteunen bij de veranderende vestigingseisen en moet
helpen problemen met de verkrijgbaarheid van personeel
te voorkomen. De redeneerlijn is daarbij ongeveer als volgt:
als werknemers plezier hebben in het werk, werken ze
beter. Als ze beter werken heeft dat positieve effecten op
de productiviteit en creativiteit (zie ook kader Where does
inspiration come from?). Uiteindelijk leidt dat tot betere
resultaten voor de bedrijven. Temeer omdat vanuit een der-
gelijk idee een werkomgeving kan worden gecreëerd die de
gevestigde bedrijven kan helpen in de battle for talent. Niet
alleen om personeel te krijgen, maar zeker om het ook zo
lang mogelijk vast te kunnen houden.
De kwaliteit van een bijzondere werkomgeving kan zelfs
voor geheel nieuwe reacties gaan zorgen. Illustratief in
dit verband is het verhaal van het vertrek van een bedrijf
van Chiswick Park in Londen, waar het bieden van de
ideale werkomgeving centraal staat. Toen een van de daar
gevestigde bedrijven eind 2005 naar Swindon vertrok zijn
drie werknemers van dat bedrijf een baan gaan zoeken bij
een van de andere op het businesspark gevestigde bedrij-
ven omdat ze de werkomgeving op Chiswick Park zo hoog
waardeerden dat ze er per se wilden blijven.
ondernemers dat ze problemen hebben met het aantrekken
van medewerkers op HBO- en WO-niveau (Ministerie EZ,
2005)1. Dit leidt tot de door velen geconstateerde trend
van de battle for brainpower. Wat we nu gaan zien is dat in
die strijd om getalenteerde medewerkers aan te trekken de
werkomgeving, de werklocatie nadrukkelijk een rol krijgt
toebedeeld. Blijkens een onderzoek onder managers in
Engeland is de helft van hen bereid om 1000 pond van het
jaarsalaris of een week vakantie per jaar in te leveren in ruil
voor een duidelijk betere werkplek. 45 procent van hen is
bereid om van baan te veranderen als alleen werkplek en
werkomgeving zouden verbeteren (Myerson, 2003). We
hebben het hier natuurlijk wel over een groep werknemers
die zich qua salaris en positie dergelijke uitspraken kan
veroorloven, maar toch…
De kwaliteit van de werkomgeving wordt dan vooral
vertaald in termen van aantrekkelijke architectuur, optimale
inrichting van de gebouwen, sociale veiligheid, landscaping
en zeker ook een breed aanbod aan voorzieningen, inclu-
sief recreatiemogelijkheden.
Zo kwam uit het eerder genoemde onderzoek onder
Britse managers naar voren dat door hen veel waarde
wordt gehecht aan aparte ontspannings/denkruimtes, sport-
faciliteiten, restauratieve voorzieningen en kinderopvang.
Dat alles in een veel sterkere mate dan dat er nu in wordt
voorzien. Zo vraagt 53 procent van hen om sportfaciliteiten,
terwijl 14 procent van de managers aangeeft daarover te
kunnen beschikken (Myerson, 2003).
Onderzoek in Nederland (Ecorys, 2005) toont echter
niet overtuigend aan dat werknemers een grote behoefte
hebben aan voorzieningen en diensten op de werkplek.
Daarbij moet wel worden opgemerkt dat dit onderzoek zich
richtte op alle categorieën werknemers. Vastgesteld is wel
dat werknemers op kantorenlocaties meer interesse lijken
te hebben in uiteenlopende voorzieningen dan werkne-
mers op bedrijventerreinen. Op basis van uiteenlopende
kenmerken zijn in deze studie vijf groepen werknemers
Afbeelding 2. Aandacht voor de kwaliteit van de werkomgeving (Chiswick Park, Londen).
T-VanDinteren.indd 26T-VanDinteren.indd 26 09-02-2007 13:49:1709-02-2007 13:49:17

4. • 2 0 0 7 / 5 0 • 2 7 •
• D E F O C U S O P 2 0 1 5 •
Vanuit het veranderende denken over werkomgevingen
is Chiswick Park een absolute trendsetter. De slogan voor
het park is ‘Enjoy work!’ en daar wordt op alle mogelijke
manieren aan gewerkt, onder meer onder leiding van
een heuse lifestylemanager. Deze draagt onder andere
zorg voor het aanbod van cursussen, de organisatie
van evenementen, sportieve activiteiten en dergelijke.
Voorbeelden van evenementen zijn een polodemonstratie
(met paarden), schapen scheren, ganzen drijven, beach
volleybal, fullsize tafelvoetbal en ijsklimmen. Om maar wat
te noemen.
In de optiek van het management zijn de gevestigde
bedrijven en hun werknemers gasten. Kay Chaston, chief
executive van Chiswick Park Estate Management, heeft
geen opleiding in vastgoedmanagement, maar in hotel-
management.
Via een eigen intranet hebben werknemers toegang tot
allerlei informatie, kunnen zij reserveringen regelen, pro-
ducten bestellen (die in kantoor worden afgeleverd), zich
opgeven voor de evenementen en cursussen, enzovoorts.
Het lenen van paraplu s, van ligstoelen of van een fiets
is evengoed mogelijk. Het regelen van schoenreparaties,
kledingreiniging, dagelijkse boodschappen en dergelijke is
allemaal mogelijk dank zij afgesloten collectieve con-
tracten. Bovendien is het terrein vlak bij Chiswick High
Road gelegen waar tal van restaurants, cafés en winkels te
vinden zijn.
Daarnaast wordt op het park zorg gedragen voor een
optimale accommodatie in door Richard Rodgers ont-
worpen gebouwen en is veel aandacht besteed aan de
landscaping. De ontsluiting van het terrein vindt buitenom
plaats zodat een groot, autovrij binnengebied beschikbaar
is waarop alle gebouwen zijn georiënteerd. In dat binnen-
gebied is veel groen en water (met een waterval van ruim
twee meter hoog) en een plein voor evenementen. Ook
deze elementen dragen, samen met de goede OV-ontslui-
ting, bij aan de kwaliteit van de werkomgeving.
Sarah Glasscock, lifestylemanager, vertelt dat uit een
recent onderzoek naar voren is gekomen dat 95 procent
van de werknemers tevreden is met het aanbod aan
voorzieningen en 90 procent vond dat de evenementen
een positief effect hadden. 40 procent van de werknemers
had waardering voor het aanbod aan lifestyle services
en 73 procent was van mening dat Chiswick Park erin
slaagt aandacht te hebben voor wat op de werkplek echt
belangrijk is.
Chiswick Park legt een zeer sterke nadruk op de werkne-
mer. Het idee van het tot stand brengen van interacties tus-
sen bedrijven is niet een van de expliciete doelstellingen.
Het gaat er vooral om bedrijven baat te laten hebben bij
relaxed, gemotiveerd personeel. Dit alles leidt overigens
niet tot extreem hoge servicekosten: 28 euro per vierkante
meter per jaar. Eénvijfde daarvan is gereserveerd voor de
evenementen en dienstverlening.
Nederland
Interacties mogelijk maken en het aanbieden van een
aantrekkelijke werkomgeving (onder meer door uiteenlo-
pende voorzieningen) zijn inmiddels ook te vinden in een
aantal Nederlandse vastgoedontwikkelingen. Interactiemo-
gelijkheden liggen ten grondslag aan onder meer het Bio
Science Park in Leiden of het Zernike Park in Groningen.
Maar wellicht is de Van Nelle Ontwerpfabriek in Rotterdam
het eerste voorbeeld van het zoeken naar een combinatie
van interactie, ideale werkomgeving en voorzieningen.
Dit verzamelgebouw huisvest momenteel een vijftigtal
bedrijven die vooral actief zijn op het vlak van design,
stedenbouw en architectuur.
Het concept van FiftyTwoDegrees in Nijmegen gaat nog
verder. Het biedt in de eerste plaats uitbreidingsruimte aan
NXP, het vroegere Philips Semiconductors. De ruimtebe-
hoefte van NXP legde de basis voor een concept dat zich
eerst en vooral richt op technologiebedrijven, en waarbij
veel aandacht wordt besteed aan interactiemogelijkhe-
den en aan uiteenlopende voorzieningen als een digitaal
theater, expositieruimten, restaurants, hotel en wellness-
faciliteiten (zie kader).
Voornoemde voorbeelden betreffen gebouwen. Als het
gaat om werklocaties dan sluit de Philips Campus prima
aan op de hier beschreven ideeën. Ook andere grote
bedrijven, zoals bijvoorbeeld DSM, verdiepen zich in de
mogelijkheden om op een vergelijkbare manier synergie
te bewerkstelligen tussen uiteenlopende bedrijven en om
tegelijkertijd voor de eigen werknemers en die van andere
bedrijven een aantrekkelijk werkklimaat te scheppen.
Ook in andere steden zijn plannen om bedrijvenparken
te ontwikkelen vanuit het idee van ‘Enjoy Work!’. Schie-
veen in Rotterdam Noord (de nieuwe naam wordt binnen-
Once, perhaps, it was enough for a business to be
efficient.
These days, it takes much more than that to compete
successfully. To stay ahead of the field in the 21st century,
businesses need a constant supply of fresh ideas and
innovative thinking.
And, increasingly, the most successful companies are
coming to recognise that, as a source of inspiration,
few things are more important than the quality of their
working environment.
Quite simply, people work better — more productively,
more happily and, above all, more creatively — in sur-
roundings that stimulate them.
Uit: brochure ‘Stimulate inspiration’ van GreenPark,
Reading (UK)
Where does inspiration come from?
T-VanDinteren.indd 27T-VanDinteren.indd 27 09-02-2007 13:49:2009-02-2007 13:49:20

5. • 2 0 0 7 / 5 0 • 2 8 •
• D E F O C U S O P 2 0 1 5 •
kort bekendgemaakt) is zo’n voorbeeld. Op 75 ha komt
bij het vliegveld een modern business and science park
tot stand gericht op innovatieve dienstverlening, medisch
onderzoek en bedrijvigheid, en luchthavengeoriënteerde
activiteiten. De aanleg ervan vindt gelijktijdig plaats met
een grootschalige natuurontwikkeling rondom van het
park. Dat komt tot stand door een unieke samenwerking
tussen de gemeente Rotterdam en Natuurmonumenten.
Opbrengsten van de ontwikkeling van het business and
science park worden voor die natuurontwikkeling gebruikt
en in ruil daarvoor krijgen de werknemers op Schieveen
de beschikking over een zeer interessante recreatiemoge-
lijkheid direct bij de werkplek.
In Venlo wordt Greenpark gerealiseerd. Een plan dat
Afbeelding 3. Demonstratie polo in lunchtijd (Chiswick Park, Londen).
‘Een eigentijdse en toekomstgerichte werk- en ont-
moetingsplaats voor NXP (founded by Philips), partners
en derden, waar op mondiaal niveau binnen het kader
van de hedendaagse creatieve kenniseconomie business,
innovatie en inspiratie worden ontwikkeld, uitgewisseld
en zaken worden gedaan.’
Het FiftyTwoDegrees-concept is ontstaan vanuit de
behoefte om op een innovatieve wijze in te spelen op
enerzijds de vraag naar multifunctionele kantoor- en
businessfaciliteiten voor NXP (founded by Philips) en
anderzijds de behoefte om een omgeving te creëren
welke aan het verwachtingspatroon voldoet van wereld-
wijd opererende bedrijven, opdrachtgevers, medewer-
kers en derden.
Het concept bevat naast multifunctionele officefacili-
teiten, tevens innovatieve, service- en hospitalitygerichte,
commerciële functies voor key participants, partners en
derden (aan kenniseconomie, techniek, wetenschap en
cultuur gerelateerde innovatieve bedrijven, instellingen
en het publiek). FiftyTwoDegrees heeft een publieks-
gerichte functie als exponent van de beleveniseconomie
met een toeristische en educatieve aantrekkingskracht.
FiftyTwoDegrees wordt een kenniscentrum waar
technologie, business en lifestyle op een unieke manier
met elkaar in verband worden gebracht. Centraal staat
de alliantiegedachte. Key participant NXP (founded by
Philips) grijpt de kans om zijn krachten te bundelen met
partners in bezit van diverse expertises en kennisniveaus,
afkomstig uit verschillende culturen en marktsegmenten.
Het centrum stimuleert economische ontplooiing en suc-
cesvolle innovatie door middel van ondernemerschap,
imagebuilding, intensieve samenwerking en partner-
schap. De ontwikkeling van een open platform faciliteert
bovendien de uitwisseling van kennis en creativiteit tus-
sen ontwikkelaars, kennisinstituten en ondernemers.
De gebiedsgerichte benadering, gekozen als vertrek-
punt van het project, met daarin inbegrepen de reali-
satie van een passende infrastructurele ontsluiting en
toevoeging van een hoogwaardig mobiliteitscentrum,
dient uiteindelijk te resulteren in een gethematiseerde
hoogwaardige businessomgeving.
Bron: website FiftyTwoDegrees
FiftyTwoDegrees
T-VanDinteren.indd 28T-VanDinteren.indd 28 09-02-2007 13:49:2009-02-2007 13:49:20

6. • 2 0 0 7 / 5 0 • 2 9 •
• D E F O C U S O P 2 0 1 5 •
opmerkelijk is omdat het businesspark in 2012 tevens
gastheer is voor de Floriade. In het geval van het Venlose
Greenpark is sprake van een accent op R&D in de agrari-
sche sector. Opvallend is dat in beide voorbeelden, Schie-
veen en Greenpark, gekozen is voor een langere exploita-
tietermijn dan veelal gebruikelijk is, om zo te voorkomen
dat onder druk van de grondkosten het concept te snel
wordt losgelaten als het met de uitgifte in een bepaalde
periode niet meezit.
Tot slot
De toenemende concurrentie tussen bedrijven om
de juiste werknemers voor zich te winnen, maar ook de
voortdurende en wellicht nog groter wordende behoefte
aan interactie met andere bedrijven en met universitei-
ten zullen gevolgen hebben voor de werklocaties van de
toekomst. Het zullen echter niet allemaal ‘Chiswick Parks’
gaan worden. Het zal duidelijk zijn dat het hier beschreven
nieuwe type werklocatie aan de bovenkant van de kwali-
teitsladder zit. Het gaat om slechts een beperkt deel van de
markt. Niettemin zullen elementen uit de hier beschreven
Afbeelding 4. Gezamenlijke lunchruimte Van Nelle Ontwerpfabriek,
Rotterdam.
Dr. Jacques van Dinteren is productmanager Economie & Ruimtelijke Investeringen
bij Royal Haskoning. Hij is tevens trekker van het LocLab dat zich richt op
locatieontwikkelingen. Jacques van Dinteren is betrokken bij onder meer locatie-
ontwikkeling DSM Delft, FiftyTwoDegrees in Nijmegen, business and science park
Schieveen in Rotterdam en Greenpark Venlo.
concepten in de toekomst op andere werklocaties terug te
vinden zijn.
De vastgoedsector zal op deze veranderingen in moeten
gaan spelen. Daar waar de marktmogelijkheden aanwe-
zig zijn zal dit al snel leiden tot nieuwbouw. Bestaande
gebouwen zullen niet goed kunnen voldoen aan de
veranderende eisen van de nieuwe economie. Gezien de
ervaringen met Chiswick Park (de meerwaarde die het
oplevert) ligt er de uitdaging om deze nieuwe concepten
juist een plek in de bestaande steden te geven (vooral in
de buurt van voorzieningencentra) en niet de zoveelste
ontwikkeling in de groene wei na te streven.
Het zal verder duidelijk zijn geworden dat bij de ontwik-
keling van het nieuwe type werklocatie er nog steeds
volop aandacht is voor architectuur en landscaping, maar
dat dit nu — anders dan in het verleden — nadrukkelij-
ker gecombineerd wordt met uiteenlopende functionele
aspecten als evenementen, faciliteren van contacten tussen
werknemers en bedrijven, voorzieningen, enzovoorts. Een
sterk ‘on site management’ is een voorwaarde voor het
laten slagen van een concept als ‘Enjoy Work!’.
Foto’s: Jacques van Dinteren.
Noot
1. Overigens lijkt het grootste probleem momenteel bij de middencategorie (MBO, Havo, VWO) te liggen
waar 45% van de ondernemers problemen signaleert.
Literatuur
Cabus P., W. Vanhaverbeke (2004), Ruimte en economie in Vlaanderen: analyse en beleidssuggesties. Gent:
Academia.
Dinteren, J. (2003), Engelse business parks: de lessen. In: Real Estate Magazine, nr. 29, pag. 20-25.
Ministerie van Economische Zaken (2005), Benchmark gemeentelijk ondernemersklimaat.
Ecorys (2005), Parkmanagement en de werknemer II. Rotterdam.
Manpower (2006), De nieuwe werknemer.
Myerson, J. (2003), Workspace heaven? In: Management Today, june, pag. 1-13.
Oort, F. van, c.s. (2006), Economische netwerken in de regio. Den Haag: Ruimtelijk Planbureau.
Siegel D.S., P. Westhead, M. Wright (2003), Assessing the impact of university science parks on research
productivity. In: International Journal of Industrial Organization, pag. 1357-1369.
Westhead, P. (1997), R&D inputs and outputs of technology-based firms on and off science parks.
In: R&D Management, 27, pag. 45-62.
Westhead, P., D.J. Storey (1994) An assessment of firms located on and off science parks in the United
Kingdom. Londen: HMSO.
T-VanDinteren.indd 29T-VanDinteren.indd 29 09-02-2007 13:49:2509-02-2007 13:49:25