5. Powiat staszowski położony jest w południowo - wschodniej części województwa świętokrzyskiego, zajmuje 926 km 2 i liczy 74 tys. mieszkańców. W jego skład wchodzą 3 miasta i gminy oraz 5 gmin. Od szeregu stuleci, był to region rolniczy drobnym przemysłem opartym głównie na warsztatach rzemieślniczych. Istotny rozwój ziemi staszowskiej, miał miejsce w pierwszych latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia, z chwilą rozpoczęcia wydobycia siarki w Grzybowie. Aktualnie wydobycie prowadzone jest w ,,Kopalni Osiek” , jedynej tego typu kopalni siarki rodzimej na świecie. Również decyzja o budowie Elektrowni Połaniec i rozpoczęcie realizacji tego zamierzenia w roku 1971, zmieniło gospodarcze oblicze ziem obecnego powiatu. Aktualnie największymi pracodawcami są: Huty Szkła Gospodarczego - Tadeusz Wrześniak – ponad 2000 zatrudnionych, Kopalnie i Zakłady Chemiczne Siarki „Siarkopol” S.A. – 740 pracowników oraz Electrabel Polska S.A. – 447 pracowników. W wyniku procesów restrukturyzacyjnych, powstały liczne średnie i mniejsze podmioty gospodarcze, jest ich blisko 3 800, głównie z branży: budowlanej, handlowej, motoryzacyjnej i usługowej. Funkcjonowanie na terenie powiatu „Staszowskiej Podstrefy” i „Obszaru Inwestycyjnego Połaniec” , wchodzących w skład Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej ,,EURO – PARK WISŁOSAN” , stwarza szczególnie korzystne warunki inwestowania. Działalność gospodarczą wspierają także instytucje ze sfery otoczenia biznesu, do których należą: Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Staszowie, którego korzenie sięgają szesnastego stulecia, oraz Staszowska Izba Gospodarcza działająca od 1997 roku. Każdego roku wzrasta liczba miejsc pracy, a tym samym maleje stopa bezrobocia z 17,6% w roku 2004 do 12,4 % w 2007. W ostatnich latach miała również miejsce znaczna poprawa sytuacji w zakresie ochrony środowiska, na terenie powiatu oddano do eksploatacji osiem oczyszczalni ścieków. Nastąpiło także obniżenie emisji zanieczyszczeń powietrza. Wynika to częściowo z ograniczenia produkcji przemysłowej, ale przede wszystkim z realizacji konkretnych inwestycji proekologicznych jak np. w Elektrowni Połaniec i KiZChS ,,Siarkopol” S.A. w Grzybowie. Powiat posiada zróżnicowane warunki do produkcji rolniczej. W wyniku zmian strukturalnych w tym sektorze gospodarki w ostatnich latach, nastąpił szybki rozwój upraw warzyw, głównie pod folią. Równie dynamicznie wzrasta produkcja owoców. Przoduje w tym gmina Szydłów, gdzie warunki klimatyczno – glebowe sprzyjają temu rodzajowi działalności. Powierzchnia tamtejszych sadów, głównie śliwkowych, wynosi aktualnie 935 ha, a roczne zbiory tych owoców, to ponad 14 tys. ton. Coraz większe znaczenie w gospodarce powiatu odgrywa turystyka, jej rozwój w ostatnich latach opiera się na kilku ośrodkach do których należą: Zespół Pałacowy w Kurozwękach, Ośrodki Wypoczynkowe w Golejowie, Hotele: ,,Cztery Wiatry” , ,,Rytwiany” i ,,Dersław” , Zespół Pokamedulski w Rytwianach, a także gospodarstwa agroturystyczne zrzeszone w ,,Stowarzyszeniu Gospodarstw Gościnnych nad Zalewem Chańcza” . Powiat Staszowski
7. Miasto i Gmina Staszów Miasto i Gmina Staszów, o powierzchni 226 km 2 jest największą jednostką samorządową w powiecie, w jej skład wchodzi 35 sołectw, w których zamieszkuje 26 477 osób. Dzieje samego Staszowa sięgają wieku trzynastego, natomiast w 1525 roku dzięki Hieronimowi Łaskiemu Staszów stał się miastem prywatnym i był nim do 1866. W wieku XVIII nastąpił szczególnie intensywny rozwój rzemiosła: sukiennictwa, tkactwa, szewstwa, przemysłu gorzelnianego i piwowarskiego, produkowano także słynne szable „staszówki”. Miasto zachowało liczne zabytki: piętnastowieczny kościół pw. Św. Bartłomieja z kaplicą Tęczyńskich dobudowaną w latach 1613 – 1623, osiemnastowieczne domy murowane w układzie kalenicowym i Ratusz – dawne kramnice – architektoniczny znak i symbol miasta. Równie atrakcyjnie jak Staszów przedstawiają się jego okolice. W niedalekiej Wiśniowej znajduje się XXVII-wieczny pałac, w którym mieści się izba pamięci Hugona Kołłątaja, a w pobliskim barokowym kościele urna z Jego sercem. W Kurozwękach zwiedzać można zabytkowy Zespół Klasztorny Kanoników Regularnych, dzisiaj kościół parafialny. Drugim bardzo cennym zabytkiem tej miejscowości jest należący do rodziny Popielów Zespół Pałacowy a obok niego jedyna w Polsce hodowla bizonów amerykańskich. Ciekawym zabytkiem jest także eklektyczny pałac „Dzięki” w Wiązownicy zbudowany przez generała carskiego Wasilija Pogodina. Bogatą historię ziemi staszowskiej uzupełniają liczne walory przyrodnicze, przyciągające coraz to więcej wycieczek i turystów. Sprzyja temu powiększająca się baza noclegowa i gastronomiczna oferująca usługi o wysokim standardzie. W samym Staszowie hotel „Gwarek” zapewnia 25 miejsc noclegowych, drugie tyle Zespół Pałacowy w Kurozwękach a w oddalonym o 2 km Golejowie został zlokalizowany jeden z największych Ośrodków Wypoczynkowych w regionie.
22. Miasto i Gmina Połaniec Miasto i Gmina Połaniec, w skład której wchodzi 19 sołectw, leży w dorzeczu Wisły, Czarnej i Wschodniej, powierzchnia gminy wynosi 75 km 2 , zamieszkuje ją 11 891 osoby. Sam Połaniec, którego historia sięga początku dwunastego wieku, potwierdzenie otrzymania praw miejskich otrzymał od króla Bolesława Wstydliwego w 1264 roku. Na karty historii Połaniec trafił przede wszystkim za sprawą Tadeusza Kościuszki i jego Uniwersału ogłoszonego tu w dniu 7 maja 1794 roku. Ogromne znaczenie w najnowszej historii miasta miała decyzja jaką podjęto w 1971 roku o budowie Elektrowni. Inwestycja ta spowodowała gwałtowny rozwój miasta i przyczyniła się do szybkiego ukończenia trasy nadwiślańskiej łączącej Kraków z Sandomierzem. W wyniku tych przeobrażeń 1 stycznia 1980 roku, po 111 latach przerwy, dziesięciotysięczny dziś Połaniec odzyskał prawa miejskie. Oferta turystyczno-krajoznawcza gminy przedstawia się interesująco. W samym Połańcu można zwiedzać kościół parafialny p.w. św. Marcina z XVII-wieczną kaplicą i Kopiec Kościuszki usypany w 1917 roku w miejscu obozowania wojsk powstańczych. W niedalekiej Ruszczy zobaczyć można murowany dwór z początku XIX wieku, a w leśnictwie Strużki rezerwat przyrody „Zamczysko Turskie”, w Winnicy i Tursku Małym pozostałości grodzisk średniowiecznych a stanowiska archeologiczne w Łęgu, Zawadzie, Zrębinie i na Winnej Górze. Okolice Połańca są ponadto znakomitymi terenami dla wędkarzy, szczególnie kanał zrzutowy przy Elektrowni. Zakładem o największym znaczeniu jest tu niewątpliwie Electrabel Polska S.A. a także szereg Spółek utworzonych w wyniku jej restrukturyzacji.
33. Miasto i Gmina Osiek Miasto i Gminę Osiek, liczącą 19 sołectw zamieszkuje 7 927 osób a jej powierzchnia to 129 km 2 . Samo miasto należało do dawnych osad Sandomierszczyzny, miejscowość dogodnie położona na szlaku handlowym wiodącym z Krakowa na Litwę otrzymuje w 1430 roku prawa miejskie wzorowane na „magdeburskich”. Wiek XVII, to zniszczenia w czasie rokoszu Zebrzydowskiego oraz najazdu wojsk szwedzkich i siedmiogrodzkich. W 1832 r., dawne dobra królewskie w Osieku zostały przekształcone w majorat i przekazanie generałowi rosyjskiemu Wasilijowi Pogodinowi. W 1869 roku Osiek, podobnie jak niektóre okoliczne miasta, utracił prawa miejskie, które przywrócone zostały dopiero w 125 lat później, bo w 1994 roku. Na terenie gminy znajduje się kilka zabytków. W samym Osieku godnym obejrzenia jest kościół z 1852 roku i kapliczka położona w centralnym miejscu Rynku. W pobliskim Niekrasowie zwiedzić można modrzewiową świątynię z XVII wieku, z bogatym wystrojem wnętrz. W chwili wybuchu II wojny światowej Osiek i tereny przyległe były miejscem ciężkich bitew Armii Kraków we wrześniu 1939 roku. Sama okupacja, to czas działań oddziału partyzanckiego „Jędrusie”, starającego się w sposób możliwie skuteczny chronić miejscową ludność przed terrorem okupanta. Mimo to, w dniu 3 czerwca 1943 roku doszło do pacyfikacji wsi Strużki, w czasie której hitlerowcy zamordowali 73 osoby. Obecnie przemysłowo – rolniczy charakter gminy, uwarunkowany jest głównie działalnością Kopalni Siarki w Osieku, gdzie metodą podziemnego wytopu prowadzi się wydobycie tego surowca ze złoża siarki rodzimej. Kopalnia została uruchomiona w kwietniu 1993 roku, posiada bogate zasoby złóż, które mogą zabezpieczyć potrzeby odbiorców krajowych i zagranicznych na około 30 lat. Przez szereg lat w miejscowości Ossala, mieszkał i pracował Adam Bień, minister rządu londyńskiego więzień Łubianki, sądzony w słynnym „procesie szesnastu”. W domu ministra Bienia urządzone jest muzeum jemu poświęcone.
34. Kościół parafialny w Osieku p.w. Św. Stanisława Biskupa i Męczennika, z poł. XIX wieku
40. Gmina Bogoria Gmina ta, składająca się z 37 sołectw leży w północnej części powiatu staszowskiego, zajmuje 123 km 2 i liczy 7 977 osób. Prawie jedną czwarta jej powierzchni stanowią wspaniałe lasy z przewagą sosny i buków, które niejednokrotnie tworzą zwarte siedliska. Osada której nazwa pochodzi od jej fundatora Krzysztofa Bogorii Podłęckiego istnieje od XII wieku, prawa miejskie uzyskała w roku 1616 na mocy przywileju króla Zygmunta III Wazy. Bogoria zachowała do dziś dawny układ urbanistyczny, można tu zwiedzać barokowy kościół p.w. Św. Trójcy z 1747 roku otoczony wspaniałymi pomnikowymi drzewami a także stary cmentarz z XVII wieku. Gmina zaliczana jest do typowo rolniczych z nastawieniem na produkcję zbóż, ziemniaków i trzody chlewnej. Mimo, że nie należy do najbogatszych w regionie, na uwagę zasługuje dobrze zorganizowana sieć przedszkoli i szkół - Podstawowych, Gimnazjum i Liceum. Największą firmą działających na terenie gminy są Kopalnie Dolomitów w Jurkowicach i Budach, wchodzące w skład Spółki Akcyjnej w Sandomierzu, oferującej materiały do budowy dróg, jak również ekologiczne nawozy wapniowo-magnezowe.
47. Gmina Łubnice Gmina Łubnice, leżąca w południowo wschodniej części powiatu staszowskiego to 84 km 2 które zamieszkuje 4 428 osób w 19 sołectwach. Główną atrakcją terenu są malownicze pola nadwiślańskie z licznymi rozlewiskami wodnymi bogatymi w różnorodne gatunki ryb, z bujną roślinnością i urozmaiconym drzewostanem z przewagą wierzb, lip oraz akacji. Najcenniejszym zabytkiem gminy Łubnice jest gotycki kościół parafialny w Beszowej p.w. św. Piotra i Pawła oraz drewniana dzwonnica z przełomu XVII i XVIII wieku z dzwonem odlanym w 1421 roku. Świątynię ufundował w 1407 roku arcybiskup poznański, późniejszy prymas Wojciech Jastrzębiec, który po śmierci w 1436 roku został pochowany w jej podziemiach. W pierwszej połowie XV wieku kościół oddano w posiadanie O.O. Paulinom, którzy gospodarowali tu do momentu kasacji konwentu w 1818 roku, po czym cały majątek ruchomy przeniesiono na Jasną Górę. W pierwszej połowie XVII wieku żył i pracował w Beszowej późniejszy przeor Częstochowy ksiądz Augustyn Kordecki. W chwili obecnej, w budynku poklasztornym znajduje się muzeum poświęcone O.O. Paulinom. Kościół parafialny, zachwyca wspaniałą architekturą wnętrza: 11 ołtarzami, zabytkową amboną i marmurową chrzcielnicą oraz złocisto-niebieską kolorystyką wczesnobarokowego ołtarza głównego. Natomiast ze wspaniałej niegdyś rezydencji hetmanowej Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej w samych Łubnicach pozostały jedynie fragmenty murów z pięknym starodrzewem podworskiego parku. Wykorzystując różnorodne walory przyrodnicze występujące na terenie gminy, część mieszkańców zdecydowała się na zorganizowanie gospodarstw agroturystycznych widząc w tej działalności dodatkowe źródło dochodów, we wsi Rejterówka jest 20 takich gospodarstw.
48. Kościół w Beszowej z pocz. XV wieku, widok od strony południowo - zachodniej
53. Gmina Oleśnica Gmina liczy 11 sołectw, zajmuje 53,50 km 2 , które zamieszkuje 3 971 osób. Sama miejscowość, z zachowanym zabytkowym pierwotnym układem urbanistycznym, rozwijała się dzięki rodzinie Oleśnickich, której przedstawiciele przez szereg stuleci piastowali zaszczytne urzędy, zarówno w służbie państwowej jak i kościelnej. Najwybitniejszym z nich był niewątpliwie Zbigniew, który dostąpiwszy godności kardynalskiej, do historii przeszedł jako zręczny polityk sprawujący faktyczne rządy w kraju w latach 1434-1444 – po śmierci króla Władysława Jagiełły. W roku 1869 Oleśnica, podobnie jak i okoliczne miasta, traci prawa miejskie. W XIX wieku miejscowość przechodzi we władanie Zaborowskich, rodziny o patriotycznych tradycjach. Słabe gleby uniemożliwiające uzyskanie znaczniejszych wpływów z produkcji rolnej zmusiły mieszkańców gminy do szukania alternatywnych źródeł dochodu. Taką szansę stworzyło murarstwo, z którego Oleśnica słynie od ponad 100 lat, stąd pochodzili poszukiwani mistrzowie, znani przede wszystkim jako budowniczowie obiektów sakralnych. Aktualnie zawód ten wykonuje około 1000 mężczyzn zatrudnionych w 20 zakładach, które między innymi zrzesza miejscowa Spółdzielnia Rzemieślnicza. Istnieje także blisko 200 mniejszych firm rodzinnych. Murarze z Oleśnicy specjalizują się w wykonywaniu robót ogólnobudowlanych i elewacyjnych (dociepleniowych) realizując kontrakty w kraju i za granicą.
59. Gmina Rytwiany Gmina Rytwiany leży na wschód od Staszowa, 126 km 2 zamieszkuje 6 375 osób w 15 sołectwach. Bogatą przeszłość historyczną posiada szczególnie stolica gminy, z którą związane są dzieje wielu polskich rodów magnackich, między innymi: Jastrzębców, Kurozwęckich, Łaskich, Tęczyńskich, Opalińskich, Potockich i Radziwiłłów. Na terenie gminy znajdują się aż 132 obiekty zabytkowe. Do największych należą: zespoły dworskie otoczone okazałymi parkami w Sichowie Dużym i Rytwianach, gdzie obecnie mieści się hotel o wysokim standardzie, a także ruiny zamku wzniesionego około 1436 roku, stara gorzelnia i młyn wodny. Najcenniejszym obiektem historycznym nie tylko w skali kraju, ale i Europy jest pokamedulski zespół sakralny z początku XVII wieku, malowniczo położony w środku dużego masywu leśnego. Podobną wartość zabytkową posiada drewniany kościół w Strzegomiu wzniesionych z bali modrzewiowych na przełomie XVI i XVII wieku. Do ciekawszych obiektów należy również zaliczyć budynki mieszkalne i gospodarcze dawnego przemysłu rolno-spożywczego w Rytwianach oraz w innych okolicznych miejscowościach. Na uwagę zasługuje kompleks kilkunastu zarybionych stawów o łącznej powierzchni 173 hektarów lustra wody, które w miesiącach letnich służą okolicznym mieszkańcom także do kąpieli i uprawiania sportów wodnych. Do największych przedsiębiorstw w gminie od szeregu lat należą Zakłady Mechaniczne „RT” Sp. z o.o. oferujące remonty kapitalne oraz naprawy bieżące silników, własnej produkcji kontenery na śmieci, wyroby z drewna, a także budowę i modernizację stacji paliw. Nowo powstałą spółką utworzoną na bazie dawnego tartaku jest „Varmil” Sp. z o.o. z udziałem kapitału włoskiego, której produkcja w 80 procentach trafia na rynki Unii Europejskiej. Gmina Rytwiany może poszczycić się, jedynym w powiecie pasem startowym dla samolotów o długości 1000 m.
60. Klasztor pokamedulski w Rytwianach z I poł. XVII wieku, mury otaczające wjazd i druga brama klasztorna
73. Gmina Szydłów Gmina Szydłów, składająca się z 16 sołectw zajmuje 108 km 2 powierzchni, którą zamieszkuje 4 909 osób. Początki Szydłowa datują się na X wiek, w roku 1329 gród otrzymał od Władysława Łokietka przywilej lokacyjny a w parę lat później został włączony w system warowni strzegących Małopolski. Następca Łokietka, król Kazimierz Wielki wybudował w mieście mury z trzema bramami okalające 6,5 ha zabudowy. Dwór królewski przekształcono wówczas w warowny zamek, a na miejscu drewnianego kościoła wzniesiono nowy, murowany p.w. św. Władysława. Po roku 1370, Szydłów stał się siedzibą starostwa niegrodowego pełniąc tę funkcję przez 450 lat. Miasto zbudowało również własnym kosztem wodociąg z urządzeniem podnoszącym wodę z doliny rzecznej, który funkcjonował od roku 1528 przez 130 lat. Przyjeżdżając do Szydłowa należy koniecznie zobaczyć cały kompleks jego zabytkowych budowli: okalające osadę mury obronne, salę rycerską, skarbczyk i bramę krakowską, XIV-wieczny kościół św. Władysława, kościół Wszystkich Świętych, oraz XVI-wieczną synagogę. W gminie Szydłów leży część zalewu Chańcza, nad którym hotel „Cztery Wiatry” oczekuje na miłośników nie tylko sportów wodnych i kąpieli ale i grzybobrania. W pobliskich miejscowościach Korytnicy i Kotuszowie, rolnicy przygotowali kilkadziesiąt miejsc dla amatorów agroturystyki, coraz bardziej popularnej formy spędzania wakacji. Zakładami pracy o największym znaczeniu na terenie gminy jest ,,Ekoplon” S.A – producent między innymi nawozów dolistnych i Zakład Wyrobów Metalowych ,,Emizet” Sp. z o.o. - produkujący głównie na rynek niemiecki. Gmina Szydłów słynie także z produkcji sadowniczej, głównie śliwek sprzedawanych na giełdach praktycznie w całym kraju.
