2. Miasto w Polsce położone w województwie śląskim, siedziba powiatu zawierciańskiego. Miasto, leżące na terenie
historycznej Małopolski, jest zazwyczaj zaliczane do Zagłębia Dąbrowskiego ze względu na bliskość takich miast, jak
Dąbrowa Górnicza czy Będzin oraz zbliżoną historię związaną z rozwojem przemysłu na tych ziemiach - w dużej mierze
dzięki przebiegającej tędy Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.
Zawiercie położone jest w środkowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, u źródeł Warty, które znajdują się w
dzielnicy Kromołów.
Przemysł ciężki (huta żelaza), szklarski (huta szkła produkująca kryształ) i odlewniczy (odlewnia żeliwa) oraz do
niedawna przemysł włókienniczy.
Pod Zawierciem znajdują się pokłady rud ołowiu, cynku i srebra, które nie są eksploatowane. Kiedyś wydobywano
także rudy żelaza i węgiel brunatny.
Zawiercie słynie jako "brama na Jurę", jako że stanowi punkt wyjścia dla wielu
szlaków turystycznych na centralną część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
Według danych z 31 grudnia 2012 r. miasto miało 51 688 mieszkańców co plasuje je na 23. miejscu w województwie
śląskim oraz 87. w Polsce. Jego powierzchnia to 85,25 km² co plasuje je na 38. miejscu w Polsce pod względem
zajmowanej powierzchni.
WSB
5. Ciekawe zabytki
Pałacyk Szymańskiego – willa dyrektora
Towarzystwa Akcyjnego „Zawiercie” Stanisława
Szymańskiego w Zawierciu z 1897 roku, która jest
integralną częścią osiedla robotniczego TAZ. Autorem
projektu budynku był inżynier architekt Hugon Kuder z
Warszawy. 10 lipca 1991 roku Pałacyk Szymańskiego
został zapisany w rejestrze zabytków województwa
śląskiego pod wpisem: A/1428/91. Budynek otaczał
park w stylu angielskim, zaprojektowany w pracowni
Kudery. Obecnie w willi mają swoje siedziby: Miejska
Biblioteka Publiczna w Zawierciu, Miejska Izba
Muzealna w Zawierciu, filia Społecznych Ognisk
Muzycznych i Klub Novum.
Bazylika Świętych
Apostołów Piotra i Pawła w
Zawierciu – zabytkowy,
murowany kościół z
czerwonej cegły,
wybudowany w latach 1896-
1903, w stylu neogotyckim,
na planie krzyża łacińskiego.
Ma dwuwieżową fasadę,
dwie mniejsze wieżyczki po
bokach prezbiterium oraz
wieżyczkę na sygnaturkę na
skrzyżowaniu naw. Jest to
kościół trójnawowy w
układzie bazylikowym z
transeptem, z wnętrzem
dzielonym przez cztery pary
filarów, podtrzymujących
sklepienie. Nad portalami
wejściowymi w fasadzie oraz
w ścianach szczytowych
transeptu umieszczone są
ceglane rozety wypełnione
witrażami. Projektantem
świątyni był Hugon Kuder.
WSB
7. Nazwa
Notowana od XV w. nazwa Zawiercie pochodzi od wyrażenia
przyimkowego za Wartą czyli miejscowość leżącą za rzeką Wartą. Źródła
tej rzeki znajdują się właśnie w Kromołowie, który był niegdyś
samodzielnym miastem, a obecnie po przyłączeniu do Zawiercia stanowi
jego dzielnicę. Sama nazwa „Warta” pochodzi natomiast od rzeczownika
wart, oznaczającego prąd. Istnieje również teoria, że nazwa miasta
pochodzi od osadników, którzy zawiercili (okrążyli) teren osady.
Pierwsza wzmianka o jednej z obecnych dzielnic Zawiercia pochodzi z
1220, z dokumentu biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża w którym jako
osobna wieś wymieniona jest w staropolskiej formie Zirkowycze obecna
dzielnica Żerkowice.
Miasto powstało w wyniku połączenia wielu miejscowości, które
zostały zanotowane w dokumentach historycznych. W latach (1470-1480)
Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis
wymienia wsie, które w procesach urbanizacyjnych stały się częścią
miasta jak: Kromołów w formie Cromolow, Żerkowice w formie
Zirkowycze, Bzów w formie Bzow, Karlin w formie Carlyn, Łośnice w
formie Losznycze, Blanowice w formie Bylanowycze.
WSB
8. Historia
W XII w. na terenie dzisiejszego miasta istniała wieś
Kromołów (obecnie dzielnica Zawiercia). W XIV w. przechodził
tędy szlak handlowy z Krakowa do Poznania. Historia miasta
Zawiercie sięga 1431, kiedy to za panowania Bolesława V, księcia
opolskiego, w dokumencie nadającym grunty i zezwolenie na
zbudowanie karczmy Mikołajowi Czenarowi, po raz pierwszy
została wymieniona nazwa Zawiercie. W XV w. następuje rozwój
hutnictwa żelaza (kuźnice). Od XV do XIX w. Zawiercie miało
wielu właścicieli. W Na przełomie XIX i XX w. utrwaliły się dwie
nazwy Zawiercia: Zawiercie Duże – rozmieszczone wokół drogi
biegnącej do Poręby i Zawiercie Małe – położone po prawej
stronie Warty przy drodze wiodącej do Marciszowa. Pod
względem administracyjnym Zawiercie Małe było wsią – gromadą
przynależną do gminy Kromołów. Najstarszą dzielnicą miasta jest
Kromołów z źródłami rzeki Warty, o którym pierwsza wzmianka
pochodzi z 1193. W 1651 tamtejszy kościół został zamieniony na
zbór ariański.
WSB