Sarah Van Leuven (UGent) Vlaams Mediawijs Congres

1. HET NIEUWS ONTRAFELD
EEN ANALYSE VAN BRONNEN EN BETROUWBAARHEID
Prof. Dr. Sarah Van Leuven, Center for Journalism Studies (CJS), UGent

2. AGENDA
̶ Contextschets
̶ CASE 1: PR bronnen
̶ CASE 2: Native Advertising
̶ CASE 3: burgerbronnen
̶ Tips en tricks voor de analyse van bronnen en
betrouwbaarheid
2

3. CONTEXTSCHETS
3

4. CONTEXTSCHETS
̶ Bronnen = essentieel onderdeel van nieuwsproductieproces
̶ Herbert J. Gans (1979): “It takes two to tango, but sources
usually take the lead”
̶ Veranderende context:
̶ Inkomsten (verkoop, reclame) onder druk
̶ Stijgende werkdruk, meer bureaujournalistiek à grotere
afhankelijkheid van bronnen
̶ Internet, sociale media à nieuwe bronnen, groot potentieel
̶ Soms weinig transparantie over geraadpleegde bronnen in het
nieuws (zeker PR)
4

5. CASE 1: PR BRONNEN
5

6. PR BRONNEN
6

7. CASE 1: PR BRONNEN
̶ HLN.BE = populairste nieuwssite van Vlaanderen
̶ 11 november 2016: http://www.hln.be/hln/nl/35/Seks-
Relaties/article/detail/2970203/2016/11/09/Meer-dan-1-vrouw-op-
3-wil-geen-gemeenschappelijke-rekening.dhtml
̶ Wat valt op in dit artikel?
7

8. 8

9. 9
https://www.twoo.com/about/pre
ss?view=details&id=92&page=1

11. CASE 1: PR BRONNEN
̶ Wat valt op in dit artikel?
̶ Onderzoek uitgevoerd in opdracht van een commerciële organisatie
‒ Onderzoek opgehangen aan evenement: Vrouwendag à verhoogt
selectiekansen
‒ Geen gegevens over methodologie onderzoek: aantal deelnemers (M/V)?
Representatieve steekproef? Uitvoering onderzoek?
̶ Artikel suggereert actieve houding van journalist
‒ Getekend Sophie Vereycken
‒ Over het bedrijf wordt gesproken in derde persoon
‒ Citaat van de woordvoerster: suggereert dat de journalist het bedrijf
gecontacteerd heeft, informatie gecontroleerd heeft
‒ Slechts aantal details (titel, tussentitels, woorden, knippen) aangepast door
de journalist
‒ Nergens vermelding dat het artikel gebaseerd is op een persbericht (lage
transparantie)
̶ Artikel gepubliceerd voor persbericht op site Twoo 11

12. CASE 2: NATIVE ADVERTISING
12

13. CASE 2: NATIVE ADVERTISING
13

14. CASE 2: NATIVE ADVERTISING
̶ Wat valt op in dit stuk?
̶ http://www.demorgen.be/wetenschap/leraren-willen-technologie-
inzetten-maar-ondervinden-beperkingen-bc5df460/
14

16. CASE 2: NATIVE ADVERTISING
̶ Wat valt op in dit stuk?
̶ Aangeboden door Samsung! ‘Gesponsord’
̶ Inhoudelijke meerwaarde
‒ Onderzoek uitgevoerd in samenwerking met universiteit
‒ Versus PR doorgaans: openlijke promotie van product
‒ Imago-opbouw, langere termijn doelen (‘maatschappelijk engagement’)
̶ Vormelijk look en feel van demorgen.be
‒ Belangrijkste probleem = herkenbaarheid voor lezer?
‒ Labels zie je makkelijk over het hoofd
16

17. CASE 3: BURGERBRONNEN
17

18. CASE 3: BURGERBERICHTEN
18

19. CASE 3: BURGERBRONNEN
̶ Filmpje van (verkiezings?)geweld in Amerika:
̶ http://www.hln.be/hln/nl/960/Buitenland/article/detail/2973203/2016/11/11/Dit-
gewelddadige-filmpje-maakt-de-verdeeldheid-in-Amerika-pijnlijk-duidelijk.dhtml
19

20. CASE 3: BURGERBRONNEN
̶ Afkomst van filmpje onbekend, verspreid via sociale media
̶ Context onbekend: racistische sites pikken het op en geven er hun eigen
invulling aan
̶ Later blijkt dat het om een geval van verkeersagressie gaat
̶ Verificatie (officiële bronnen, rol van ‘wisdom of the crowd’)
̶ http://www.snopes.com/black-mob-beats-white-man-for-voting-trump/
̶ Titel van HLN artikel geeft nochtans nog steeds vertekend beeld: “Filmpje
maakt verdeeldheid in Amerika duidelijk”
20

21. CASE 3: BURGERBRONNEN
̶ Over het algemeen worden burgerberichten (op sociale media) vooral
gebruikt
̶ Om een sfeer te schetsen, als illustratie, in lijstjes
(http://www.hln.be/hln/nl/10496/Verkiezingen-
VS/article/detail/2972965/2016/11/10/De-Vlaming-en-zijn-mopjes-dit-
vindt-Twitter-erger-dan-Trump.dhtml)
̶ Als er geen andere info/beelden ter beschikking zijn
̶ Als ze viraal gaan, heel veel gedeeld worden
̶ Als andere media de info/beelden al gebruikt hebben
(betrouwbaarheid gecheckt? Vicieuze cirkel)
21

22. TIPS & TRICKS
22

23. TIPS & TRICKS
̶ PR materiaal herkennen in het nieuws
̶ Het is niet omdat het er uitziet alsof het door een journalist geschreven is, dat het
ook zo is
̶ Wees alert wanneer: nieuws over “onderzoek” van niet-wetenschappelijke
organisaties, nieuws van organisaties opgehangen aan evenementen, …
̶ Verdacht? Check de persberichten op de site van de organisatie
̶ Hoe kan je native advertising herkennen?
̶ Look en feel van de website, inhoudelijke meerwaarde, maar ga op zoek naar de
commerciële boodschap
̶ Zoek naar labels als ‘sponsored content’, ‘branded content’, ‘aangeboden door’, ‘in
samenwerking met’, …
̶ Soms ook gemaakt door de mediagroepen zelf: bv. Mediahuis Connect
23

24. TIPS & TRICKS
̶ Hoe omgaan met burgerbronnen in het nieuws?
̶ Is de context/achtergrond/maker van het filmpje/de info gekend?
̶ Zijn de feiten in het filmpje/de info gecheckt/bevestigd door een
officiële bron?
̶ Indien niet à neem de burgerberichten met een korreltje zout
̶ Het is niet omdat iets viraal gaat op sociale media, dat het
betrouwbare info is! Cf. desinformatie via sociale media tijdens de
Amerikaanse presidentsverkiezingen
(http://www.demorgen.be/buitenland/heeft-facebook-de-
amerikaanse-kloof-vergroot-bcc7b09d/)
24

25. Prof. dr. Sarah Van Leuven
Universiteit Gent
Vakgroep Communicatiewetenschappen
Center for Journalism Studies
sarah.vanleuven@ugent.be