1. B
1
qesêÁÁ‘ê+>∑bÕ]úel>∑DÒX¯«s¡|üP»,#·$‹Áe‘·ø£ŒeTT
q+<ëB|ü+eTT{Ϻ+#·e˝…qT.
BbÕsê<Ûäq+ ø£è‘꫈ˆ πøX¯yêj·TkÕ«Vü‰! Hêsêj·TD≤j·TkÕ«Vü‰! e÷<Ûäyêj·TkÕ«Vü‰ˆˆ >√$+<ëj·TqeT'ˆˆ
$wüíy˚qeT'ˆˆ eT<ÛäTdü÷<äHêj·TqeT'ˆˆ Á‹$Áø£e÷j·TqeT'ˆˆ yêeTHêj·TqeT'ˆˆ l <Ûäsêj·TqeT'ˆˆ Vü≤èw”πøXÊj·TqeT'ˆˆ
|ü<äàHêuÛ≤j·TqeT'ˆˆ <ëyÓ÷<äsêj·TqeT'ˆˆ dü+ø£s¡¸D≤j·TqeT'ˆˆ yêdüT<˚yêj·TqeT'ˆˆ Á|ü<äT´e÷ïj·TqeT'ˆˆ
nìs¡T<ë∆j·TqeT'ˆˆ |ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷j·TqeT'ˆˆ n<Û√ø£åC≤j·TqeT' Hês¡dæ+Vü‰j·TqeT' n#·T´‘êj·TqeT'ˆˆ
»Hês¡∆Hêj·TqeT'ˆˆ ñù|+Á<ëj·TqeT'ˆˆ Vü≤s¡j˚TqeT'ˆˆ lø£ècÕíj·TqeT'ˆˆ Vü≤]'z+ <˚M+ yê#·eT»qj·T+‘· <˚yêkÕÔ+
$X¯«s¡÷bÕ' |üX¯y√ e<ä+‹ˆˆ kÕH√eT+Á<˚X¯ eT÷s¡®+<äTVü‰Hê <Û˚qTsê«>∑kÕàqT|üdüTwüߺ‘Ó’‘·Tˆ
‘·<˚e >∑ï+ düT~q+ ‘·<˚e ‘ês¡ ã+ #·+Á<ä ã+ ‘·<˚eˆ $<ë´ã+ <˚eã+ ‘·<˚e ø°åà|ü‘˚‘˚+ Á|òæTj·TT>¥+düàsê$Tˆˆ
j·TÁ‘· jÓ÷^X¯«s¡' ø£èc˛í j·TÁ‘· bÕs√ú <ÛäqTs¡∆s¡'ˆ ‘·Árl]«»jÓ÷s¡÷“¤ n<ÛäèyêD° ‹s¡à‹s¡àeTˆˆ
düàè‘˚ düø£ ø£fi≤´D uÛ≤»q+ j·TÁ‘·C≤j·T‘˚ˆ |ü⁄s¡TwüdüÔeT»+ ì‘·´+ ÁeC≤$T X¯s¡D+ Vü≤]+ˆˆ
düs¡«<ë düs¡« ø±πs´wüß HêdæÔ ‘˚cÕeTeT+>∑fi¯+ˆ j˚TcÕ+ Vü≤è~k˛ú uÛÑ>∑yêHé eT+>∑fi≤j·T‘·q+ Vü≤]'ˆˆ
˝≤uÛÑùdÔcÕ+ »j·TùdÔcÕ+ ø£è‘·ùdÔcÕ+ |üsêuÛÑe'ˆ j˚TcÕ $T+Bes¡XÊ´yÓ÷ Vü≤è<äj·Tk˛ú »Hês¡∆q'ˆˆ
Ä|ü<ëeT|üVü≤sêÔs¡+ <ë‘ês¡+ düs¡« dü+|ü<ë+ˆ ˝Àø±_ÛsêeT+ lsêeT uÛÑ÷jÓ÷ uÛÑ÷jÓ÷ qe÷eT´Vü≤+ˆˆ
düTeTTKX‚ÃÌø£ <ä+‘·X¯Ã ø£|æ˝À >∑»ø£s¡íø£'ˆ
+uÀ<äs¡X¯Ã $ø£{À $|òüTïsêCÀ>∑D≤~Û|ü'ˆˆ <Ûä÷eTπø‘·Ts¡ZD≤<Ûä´ø£å' bòÕ#·+Á<√>∑C≤Dq'ˆ
eÁø£‘·T+&É' X¯s¡Œø£s√qùV≤s¡+ãdüÿ+<ä|üPs¡«»' c˛&ÉXË’‘êì Hêe÷ì j·T'|üπsƒ#·Ã¤èDTj·÷<ä'ˆˆ
$<ë´s¡+uÛÒ $yêùV≤#· Á|üy˚X‚ ìs¡Zy˚T ‘·<∏ëˆ dü+Á>±y˚T düs¡«ø±πs´wüß $|òüTïdüÔdü´qC≤j·T‘˚ˆ
X¯óø±¢+ ãs¡<Ûäs¡+ $wüßí+ X¯•es¡í+ #·‘·Ts¡T“¤»+ˆ Á|üdüqï e<äq+ <Ûëj˚T‘·‡s¡« $|òüTÀï|üXÊ+‘·j˚Tˆˆ
n;Û|æ‡ ‘ês¡ú dæ<∏ä´s¡ú+ |üPõ‘√ j·TdüT‡sêdüT¬s’'ˆˆ düs¡« $|òüTï Vü≤s¡düÔùdà >∑D≤~Û|ü‘·j˚TqeT'ˆ
düs¡«eT+>∑ e÷+>∑fi‚´ •y˚düsê«s¡ú kÕ<Ûäπøˆ X¯s¡DÒ´Á‘·´+ã+πø <˚M Hêsêj·TDÏ qyÓ÷düTÔ‘˚ˆˆ
l ø°åàHêsêj·TD≤uÛ≤´+ qeT'ˆ ñe÷ eTùV≤X¯«sêuÛ≤´+ qeT'ˆ yêD°Væ≤s¡D´ >∑sꓤuÛ≤´+ qeT'ˆ
X¯N|ü⁄s¡+<äsêuÛ≤´+qeT'ˆ ns¡T+<Ûär e•cÕ˜uÛ≤´+qeT'ˆ Çwüº<˚e‘êuÛÀ´ qeT'ˆ düπs«uÛÀ´Áu≤Vü≤àDÒuÛÀ´qyÓ÷qeT'ˆ
düπs«uÛÀ´<˚y˚uÛÀ´qyÓ÷qeT'ˆˆ |üè~∏yê´'ˆ y˚Ts√ |üèwü˜ ãTTwæ'ˆ ≈£Ls√à <˚e‘ê! düT‘·+ #Û·+<ä'ˆ ÄdüH˚ $ìjÓ÷>∑'ˆ nq+‘ê
düHêj·TqeT'ˆ Á|üDedü´ |üs¡ÁãVü≤à ãTTwæ'ˆ |üs¡e÷‘êà<˚e‘êˆ <Ó’M>±j·TÁr #Û·+<ä'ˆ ÁbÕD≤j·÷y˚T $ìjÓ÷>∑'ˆ z+
uÛÑ÷'ˆ z+ uÛÑTe'ˆ z>¥+düT|ü'ˆ z+ eTVü≤'ˆ z+ »q'ˆ z>¥+‘·|ü'ˆ z>¥+dü‘·´+ˆ z+ ‘·‘·‡$‘·Ts¡«πsD´+ˆ uÛÑs√Z<˚edü´BÛeTV”≤ˆ
BÛjÓ÷jÓ÷q' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆˆ z e÷b˛CÀ´r s¡k˛eTè‘·+ˆ ÁãVü≤à uÛÑ÷s¡T“¤edüT‡es√+ˆ eTôVAbÕ‘·Ô <äT]‘· ø£åj·T<ë«sê
l|üs¡y˚TX¯«s¡ Á|”‘·´s¡ú, X¯óuÛ≤uÛÑT´<äj·÷s¡∆+#· X¯óuÛÒ XÀuÛÑH˚ eTTVüAπsÔ nÁ‘·|üè~Ûyê´+ˆ »+ã÷B«ù|ˆ uÛÑs¡‘·eπs¸ˆ uÛÑs¡‘·K+&˚ˆ
y˚Ts√s¡›øÏåD ~>±“¤π> lXË’˝≤<ë«j·TTy˚´ <˚X‚, lø£ècÕíy˚D≤´+, lø£ècÕí >√<ëes√´jÓ÷s¡à <Û˚´<˚X‚, ø°åà ìyêdü>∑èùV≤
<˚yêj˚T düeTdüÔ <˚e‘ê Áu≤Vü≤àD Vü≤]Vü≤s¡ düìï<ÛÍ ÁãVü≤àD'ˆ ~«rj·T |üsêπsú, lX‚«‘· esêVü≤ ø£˝ÒŒ yÓ’edü«‘· eTq«+‘·πs,
ø£*j·TTπ> Á|ü<ÛäeT bÕ<˚ ndæàHé es¡Ôe÷q e´eVü‰Øø£ #·+Á<äe÷... dü+e‘·‡πsˆ Äj·TH˚... e÷ùd.... |üπøå..... yêdüπsˆ
X¯óuÛÑqø£åÁ‘˚ˆ X¯óuÛÑjÓ÷π> X¯óuÛÑø£s¡DÒ @e+>∑TD $X‚wüD $•cÕºj·÷+ X¯óuÛÑ ‹<∏Í... nkÕàø£+ düVü≤≈£î≥T+u≤Hê+
πøåeT ùdúÌs¡´, $»j·T Ms¡´, nuÛÑj·÷j·TTsês√>∑´ ◊X¯«sê´_ eè<Ûä´s¡ú+ düeTdüÔ <äT]‘√|ü XÊ+‘·´s¡ú+ bÕ]úe >∑DÒX¯«s¡ <˚e‘ê
eTT~›X¯´ bÕ]úe >∑DÒX¯«s¡ <˚e‘ê Á|”‘·´s¡ú+ qesêÁ‘ê+>∑ Á|ü<∏äeT ~edü ÁbÕDÁ|ü‹cÕ˜|üq+ ø£]ùw´ˆ ‘·<ä+>∑ |üèB∏«
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

2. 2
|üP»q+#·ø£]ùw´ˆ eTV”≤<Í´' |üè~M#·qˆ ÇeT+ j·T»„+ $T$TøÏå‘ê+ Á|üeè‘ê+H√ï uÛÑØeT_Û'ˆˆ |üè~∏y˚´Ì qeT'ˆ düs√«|ü#êsêπsú
>∑+<Ûëø£å‘· |ü⁄wüŒ <Ûä÷|ü B|ü HÓ’y˚<ä´ |òü ‘ê+ã÷˝…’s¡uÛÑ´s¡Ã´.ˆ
‘·<ä+>∑ ø£X¯, >∑D|ü‹ |üPC≤+ ø£]ùw´ˆ
‘·<äT|ü] ø£X¯+ ì<Ûëj·T, ø£X¯X¯´ eTTUÒ $wüßí' ø£+πsƒs¡TÁ<ä: düe÷Á•‘·' eT÷˝Ò ‘·Á‘·dæú‘√ ÁãVü≤à`eT<Û˚´,
e÷‘·è >∑D≤düàè‘ê ≈£îøåö‘·T kÕ>∑sê`dü‡πs« dü|üB«bÕ edüT+<Ûäsê ãTπ>«<√<∏äj·TEπs«<ä' kÕeTy˚<√Vü≤´<Ûäs¡«D'.
n+¬>’X¯ÃdüVæ≤‘ê' düπs« ø£XÊ+ãT düe÷ Á•‘ê Äj·÷+‘·T <˚e|üPC≤s¡ú+ <äT]‘· ø£åj·T ø±s¡ø±'ˆ >∑+π>#·
j·TeTTH˚ #Ó’e >√<ëe] düs¡dü«rˆ qs¡à<˚ dæ+<ÛäT ø±y˚Ø E˝ÒdæàHé düìï~Û+≈£îs¡Tˆˆ ø£X¯düú es¡TD≤<ëHé >∑+<Ûä |ü⁄wüŒ
<Ûä÷|ü B|ü HÓ’y˚<Ó’´s¡uÛÑ´s¡Ã´ˆ ø£XÀ<äø£q |üPC≤Á<äyê´DÏ <˚ee÷‘êàq+ dü+Áb˛ø£å´ ‘·<ä+>∑ >∑D|ü‹ |üPC≤+ ø£]ùw´ˆ
z+ >∑D≤Hê+‘ê« >∑D|ü‹>¥+ Vü≤yêeTùV≤ˆ ø£$+ø£ MHêeTT|üeTÁX¯edüÔeT+ˆ CÒ´wü˜sê»+ ÁãVü≤àD≤+ ÁãVü≤àDdüŒ‘·
ÄqX¯èHéq÷ï‹_Û'd”‡<äkÕ<äq+ˆ>∑D|ü‹+ˆkÕ+>∑+ˆkÕj·TT<Ûä+ˆdü#·ÁøÏ|ü‘˚ï|ü⁄Á‘·|ü]yês¡düy˚T‘·+ˆ>∑D|ü‹e÷yêVü≤j·÷$Tˆ
kÕú|üj·÷$Tˆ |üP»j·÷$Tˆ >∑D|ü‘·j˚TqeT'ˆ <Ûë´j·÷$Tˆ ÄyêVü≤j·÷$Tˆ Ädüq+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ bÕ<äjÓ÷' bÕ<ä´+
düeTs¡Œj·÷$TˆVü≤ùdÔwü«s¡È´+düeTs¡Œj·÷$Tˆ|ü+#êeTè‘·kÕïq+düeTs¡Œj·÷$TˆkÕïHêq+‘·s¡+Ä#·eT˙j·T+düeTs¡Œj·÷$Tˆ
eg+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ >∑+<Ûä+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ |ü⁄cÕŒDÏ düeTs¡Œj·÷$Tˆ <Ûä÷|ü+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ HÓ’y˚<ä´+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
eT+Á‘·|ü⁄wüŒ+ˆ >∑D≤Hê+ ‘ê«...H√ï‹_Ûo‡<ä kÕ<äq+ˆ eT+Á‘· |ü⁄wüŒ+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
bÕ]úe >∑DÒXÊj·TqeT'ˆ <Ûë´q+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ ø£X¯kÕú|üq+ˆ |üèB∏« |üP»ˆ (ø£X¯+˝À _j·T´+ b˛dæ
ø=ã“] ø±j·Tô|{Ϻ |üP» #˚j·Te˝…qT) ÇeT y˚Tà >∑+π> j·TeTTH˚ düs¡dü«r düT‘·TÁ~Û k˛ÔeT>¥+ˆ üX¯#·‘ê |ü]Á•j·÷ˆ ndæ
øÏïj·÷ eTs¡T<äT«<˚ $düÔj·÷B«ø£j˚Tˆ ÁX¯SDTXÊ´ düTc˛eTj·÷sYˆ j·÷|òü˙ˆ (ˇø£ b˛ø£ ø£X¯+ <ä>∑Zs¡ ô|fÒº~) j·÷
|òü˝≤ |ü⁄cÕŒ'ˆ j·÷X¯Ã|ü⁄wæŒD°'ˆ ãèVü≤düŒ‹ Á|üdü÷‘ê kÕÔH√eTT+#·Hé ‘·«>∑T+Vü≤dü' Væ≤s¡D´s¡÷|ü'ˆ dü‡Væ≤s¡D´ dü+<Ûäè
>∑bÕqïùd´‘·Tˆ Væ≤s¡D´es¡TDˆ Væ≤s¡D´ j·÷‘·Œ]jÓ÷H˚ ìwü<Ûë´ˆ Væ≤s¡D´<ë<ä <ä´qïeTôd’à (ø£X¯+˝À ô|’düT yÓj·÷´*.
ø£X¯düú es¡TD≤ j·TqeT'ˆ >∑+<Ûëø£å‘· |ü⁄wüŒ <Ûä÷|ü B|üHÓ’y˚<˚´s¡uÛÑ´s¡´ˆ Ç‹ ø£X¯ kÕú|üq+ˆ
n<Ûä bÕ]úe>∑DÒX¯«s¡ eT÷söÔ ÁbÕD Á|ü‹cÕ˜|üq+ ø£]ùw´ˆ (bÕ]úe eTÚsêÔ <˚e‘êkÕú|üq+ˆ) ùV≤s¡+uÛ≤j·TqeT'ˆ
Vü≤è<ëVü≤s¡D+ˆ düTeTTU≤j·TqeT'ˆ dü+|òüT≥ºq+ >öØ düT‘êj·TqeT' ø£è‘ê« kÕú|üq+ˆ (nøÏå+‘·T |ü{Ϻ >∑D|ü‹ì eTT{Ϻ
|üfÒº~) ndü´ l ÁbÕDÁ|ü‹cÕ˜eT+Á‘·dü´ˆ ÁãVü‰à $wüßí eTùV≤X¯«sê ãTTwüj·T'ˆ ãTT>∑´Edü‡e÷<Ûäsê«DÏ #Û·+<ë+dæˆ
ÁøÏj·÷eTj·T e|ü⁄'ˆ ÁbÕD≤uÛ≤´<˚e‘ê n+;»+ eT÷]ÔÁV”≤+ X¯øÏÔ'ˆ nkÕ´+ bÕ]úe >∑DÒX¯«s¡ kÕ«$T ÁbÕD
Á|ü‹cÕ˜|üH˚ $ìjÓ÷>∑'ˆ Ä+ ÁV”≤+ Áø√+ n+ j·T+ s¡+, + X¯+ wü+ dü+ Vü≤+ˆ nkÕ´+ bÕ]úe >∑DÒX¯«s¡ eTÚsöÔ ÁbÕD
ÇVü≤ÁbÕD≤'ˆ |ü⁄q' z+ Ä+ ÁV”≤+ Áø√+, n+, j·T+, s¡+, +, e+, X¯+, wü+, dü+, Vü≤+, fi¯+, ø£å+, nkÕ´+ bÕ]úe
>∑DÒX¯«s¡ eT÷söÔ Je ÇVü≤dæú‘·' |ü⁄q´' z+, Ä+, ÁV”≤+, Áø=+, +, j·T+, e+, s¡+, X¯+, dü+, Vü≤+, fi¯+, bÕ]úe
>∑DÒX¯«s¡ eT÷XÊÔ düπs«+Á~j·÷DÏ yêvàq' X¯Ã≈£åîÁXÀÁ‘· õVü‰« Á|òü÷D≤˙ ôV’≤yê>∑‘·´ dü«dæÔj˚T düTK+ ∫s¡+ ‹wü˜+‘·T
kÕ«Vü≤! neTè‘·+ yÓ’ÁbÕD'‘˚ˆ ndüT˙‘˚ |ü⁄s¡Tc˛düT#·≈£åîˆ |ü⁄q' ÁbÕD $TVü≤H√<˚Væ≤ CÀ´ø£‡X‚´ eTdü÷s¡´ eTT#·Ãs¡+‘·
eTqTeT‘˚ eTè&Éj·÷q dü«dæÔˆ >∑sꓤ<ëHê~ |ü+#·<äX¯ dü+kÕÿsês¡ú+ |ü+#·<äX¯ Á|üDyê qèrÔ' ø£]ùw´ˆ (z+ nì 15
kÕs¡T¢ »|ü+ #˚j·Te˝…qT). >∑D|ü‹ eT÷]Ôì eTT{Ϻ`
z+ >∑D≤Hê+ ‘ê« .....
dæ~∆ $Hêj·Tø£ e÷yêVü≤j·÷$Tˆ kÕú|üj·÷$Tˆ |üP»j·÷$Tˆ kÕ«$THé düs¡« >∑»Hêï<Ûäˆ j·÷e‘·÷Œ C≤ekÕqø£+ˆ
‘êe‘·Ô«+ Á|”‹ uÛ≤y˚q n+π>dæàHé düìï~Û+ ≈£îs¡Tˆ dæús√uÛÑeˆ es¡<√uÛÑeˆ n_ÛeTTUÀuÛÑeˆ düTeTTUÀuÛÑeˆ düTÁ|ü düH√ïuÛÑeˆˆ
qesêÁ‘ê+>∑Á|ü<ÛäeT~edüÁbÕ‘·'ø±|üPC≤+ø£]ùw´ˆˆ(nøÏå+‘·T#˚‘·ã{Ϻ)
|ü⁄cÕŒø£å‘êHé Vü≤ùdÔ >∑èV”≤‘꫈ˆ n<Ûä<Ûë´q+ˆˆ
uÛÑedü+∫‘· bÕbÂ|òüT $<ä«+düq $#·ø£åD+ˆ $|òü÷ï+<Ûäs¡ø±s¡ uÛ≤dü«+‘·+ $|òüTïsê» eTVü≤+ uÛÑCÒˆˆ
<Ûë´j˚T<äZ C≤DqT<˚e+ ‘·|üÔ ø±+#·q düìïuÛÑ+ˆˆ#·‘·Ts¡T“¤»+ eTVü‰ø±j·T+ >∑»eÁø£Ô+ #·‘·Ts¡T“¤»+ˆˆ
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

3. 3
bÕXÊ+≈£îX¯<Ûäs¡+ <˚e+ <Ûë´j˚T‘Y dæ~∆ $Hêj·Tø£+ˆˆ bÕ]úe >∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ <Ûë´q+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
nÁ‘ê>∑#·Ã¤ »>∑<ä«+<ä´ düTs¡ sêC≤]Ñ˚X¯«s¡ˆ nHê<∏ä Hê<∏ä düs¡«»„ >öØ>∑s¡“¤düeT<䓤eˆˆ düVü≤gosY cÕ |ü⁄s¡Twü' düVü≤ÁkÕø£å
dü‡Vü≤‡ ÁdübÕ‘Yˆ düuÛÑ÷$T+ $X¯«‘√ eè‘꫈ n‘·´ ‹wü˜<ä›XÊ+>∑TyéTˆˆ
bÕ]úe>∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ ÄyêVü≤Hêπs∆ nø£å‘êHé düeTs¡Œj·÷$Tˆ
eT÷øÏÔ¬ø’' |ü⁄wt|üsê¬>’X¯Ã HêHês¡‘·ï $sêõ‘·+ˆ s¡‘·ï`dæ+Vü‰düq+ #ês¡T Á|”‘·´s¡ú+ Á|ü‹>∑èVü≤´‘ê+ˆˆ
|ü⁄s¡Twü @ y˚<ä>¥+ düs¡«+ˆ j·÷<ä÷“¤‘·+ j·T#·Ã¤uÛÑe´+ ñ‘êeTè‘·‘·«ùd´XÊq' j·T<äH˚ïHê ‹s√Vü≤‹ˆˆ
bÕ]úe >∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆˆ ÄdüHêπsú nø£å‘êHé düeTs¡Œj·÷$Tˆ
XÀ¢ˆˆ düs¡«rs¡› düeTT<Ûä÷“¤‘· bÕ<ä´+ >∑+<Ûë ~ dü+j·TT‘·+ˆ $|òüTïsê»>∑èVü‰DÒX¯ uÛÑ>∑yêHé uÛÑø£Ôe‘·‡ˆˆ
XÀ¢ˆˆ @‘êyêqdü´eTVæ≤e÷ˆ n‘√C≤´j·÷>¥+X¯Ã |üPs¡Twü' bÕ<√dü´ $XÊ«uÛÑ÷‘ê숈 Á‹bÕ<äkÕ´eTè‘·+ ~$ˆˆ
bÕ]úe >∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ bÕ<äjÓ÷' bÕ<ä´+ düeTs¡Œj·÷$T
XÀ¢ˆˆ ns¡È´+#· |òüdü+j·TTø£Ô+ >∑+<Ûä |ü⁄cÕŒø£å‘˚’s¡T´‘·+ˆ >∑D≤<Ûä´ø£å qeTùdÔdüTÔ >∑èVü‰D ø£s¡TD≤ì<Û˚ˆˆ
Á‹bÕ<ä÷s¡∆´ ñ<Ó’‘·TŒs¡Twü'ˆ bÕ<√-ùd´Vü‰` uÛÑyê‘·TŒq'ˆ ‘·‘√ $wü« v«´Áø±eT‘Yˆ kÕX¯HêqX¯H˚ n_Û:ˆˆ
bÕ]úe>∑DÒX¯«sêj·TqeT' Vü≤ùdÔwü«s¡È´+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
XÀ¢ˆˆ $Hêj·Tø£ qeTdüTÔuÛÑ´+ Á‹<äXË’ s¡_Û|ü+&ç‘·ˆ >∑+>√<äπøqX¯ó<˚∆q oÁ|òüT e÷ #·eTq+ ≈£îs¡Tˆˆ
‘·kÕà¤Á~«sê&ÉC≤j·T‘·ˆ$sêCÀ n~Û|ü⁄s¡Twü' düC≤‘√ n‘·´]#·´‘·ˆ |üXÊÃe÷“¤$T eT<∏√|ü⁄s¡'ˆˆ
bÕ]úe>∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ eTTUÒ Ä#·eT˙j·T+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
XÀ¢ˆˆ <ä<Ûë´»´ eT<ÛäTdü+j·TTø£Ô+ eT<ÛäT|üs¡ÿ+eTj·÷Vü≤è‘·+ˆ >∑èVü‰D düs¡«˝À πøX¯ >∑DHê<∏ä qyÓ÷düTÔ‘˚ˆˆ
j·T‘·TŒs¡TùwDVü≤$cÕˆ <˚yêj·T»„ eT‘·q«‘·ˆ edü+‘√ nkÕ´-d” <ë»´+ Á^wüà Ç<ÛäàX¯Ùs¡<Ûä›$ˆ
bÕ]úe>∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ eT<ÛäT|üs¡ÿkÕïq+ düeTs¡Œj·÷$T
XÀ¢ˆˆ |üjÓ÷<ä~Û |òüTè‘·+#˚’e X¯s¡ÿsê eT<ÛäT dü+j·TT‘·+ˆ |ü+#êeTè‘˚q düTkÕïq+ ÁøÏj·÷‘ê+ >∑DHêj·Tø£ˆˆ
Ä bÕ´j·T dü«düy˚T<Ûäè‘˚ $X¯«‘·' k˛eT eèwæº j·T+ uÛÑyê yê»dü´ dü+>∑<∏˚ˆˆ |üj·T: kÕïq+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
<ä~ÛÁø±es¡TD√ nø±s¡Twü+ õc˛ís¡dü«dü´ yêõq düTs¡_Ûq' eTTU≤ø£s¡‘Y Á|üD≤ Äj·T÷>∑T+wæ ‘ê]wü‘Yˆ <ä~ÛkÕïq+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
|òüTè‘·+ $T$Tπøåˆ |òüTè‘·eTdü´jÓ÷ìˆ |òüTè‘˚•«‘√ |òüTè‘· eTTedü´ <ëeTˆ nqTwü«<Ûä e÷eVü≤ˆ |òüTè‘·+ eèwüuÛÑeøÏå Vü≤e´+ˆ
|òüTè‘·kÕïq+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ eT<ÛäT yê‘ê ãTTD≤j·T‘˚ˆ eT<ÛäT ø£ås¡+‹ dæ+<Ûäes¡µ eT<ÛäTe÷H√ï eqdüŒ‹sY eT<ÛäTe÷>∑T+ ndüTÔ
dü÷s¡´'ˆ e÷BÛ«sêZy√uÛÑe+‘·Tq'ˆ eT<ÛäTkÕïq+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ ‘˚«Áø£‘·TeT|æ eè+»+‹ $X‚«~«s¡´<˚‘˚ˆ Á‹uÛÑTe+#√´eTˆ
kÕ«<√kÕ«Bj·TˆkÕ«<äTHêX¯èõˆdüeT‘·}s¡TˆeT<ÛäTeT<ÛäTHê_ÛjÓ÷~ÛˆX¯s¡ÿsêkÕïq+düeTs¡Œj·÷$TˆÄb˛Væ≤cÕ˜qTjÓ÷uÛÑTe'ˆ
kÕúq }πs® <ä<Ûë‘·qˆ eTùV≤s¡D≤j·T #·≈£åîùd jÓ÷eVü≤ •e‘· yÓ÷s¡düVü≤'ˆ ‘·dü´ uÛ≤»j·T‘˚Vü≤q' ñwürs¡+ee÷‘·s¡' ‘·kÕà
ns¡+>∑ e÷eTe'ˆ j·Tdü´ø£åj·÷eT õq«<Ûäˆ Äb˛ »qj·T‘ê #·q'ˆ X¯ó<√<äø£ kÕïq+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
XÀ¢ˆˆ >∑+>±j·TeTTHê‘·T+>∑ >√<ëe] düs¡dü«rˆ >∑+>±‘√j·TeTTe÷ |ü⁄Á‘·kÕïHês¡È´+ Á|ü‹>∑èVü‰´‘ê+
bÕ]úe>∑DÒX¯«sêj·TqeT' >∑+<Ûëø£å‘· |ü⁄wüŒ <Ûä÷|üB|üHÓ’y˚<ä´ qeTkÕÿsêHé düeTs¡Œj·÷$Tˆ j·T<∏ë
dü+uÛÑe n<Ûäs¡«D os¡¸ n_Ûùwø£+ ≈£îsê´‘Y! (n<Ûäs¡´os¡¸+‘√ n_Ûùwø£+ #˚j·÷*)
eTVü‰_Ûùwø£ kÕïHêq+‘·s¡+ X¯ó<ä∆ Ä#·eT˙j·T+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
XÀ¢ˆˆ s¡ø£Ôeg $T<ä+<˚e ~e´ ø±+#·q düìïuÛÑ+ˆ düs¡« Á|ü<ä>∑èVü‰DÒ<ä+ +uÀ<äs¡ Vü≤sꑷ່ˆ
dübÕÔkÕ´ düdüqŒ]<Ûäj·T'ˆ Á‹dü‡|üÔ dü$T<∏ä' ø£è‘ê' <˚yêj·T<ä´»„+ ‘·Hê´Hê'ˆ nã<Ûäï|üŒès¡Twü+ |üX¯ó+ˆˆ
bÕ]úe >∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ eÁk˛Ô|ü eÁkÕÔπsú nø£å‘ê+ düeTs¡Œj·÷$T!
XÀ¢ˆˆ s껑·+ ÁãVü‰àdü÷Á‘·+#· ø±+#·q+ #√‘·ÔØj·Tø£+ˆ >∑èVü‰D düs¡« #ês¡T»„ uÛÑø±ÔHê+ es¡<√uÛÑeˆˆ
‘·+ j·T»„+ ãsYVæ≤wæ ÁbÂø£åHéïˆ |ü⁄s¡Twü+ C≤‘·eTÁ>∑‘·'ˆ ‘˚q <˚yê nj·T»+‘·ˆ
kÕ<Ûë´ãTTwüj·TX¯Ãj˚Tˆˆ j·TCÀ„|üM‘êπsú nø£å‘ê+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ (yÓTT<ä{Ï s√E j·TCÀ„ |ür‘·eTT y˚j·Te˝…qT.)
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

4. 4
XÀ¢ˆˆ ñ<ä´<들düÿs¡dü+ø±X¯+ dü+<Ûë´e<äs¡TD+ Á|üuÛÀˆ Msê+ø£s¡D+ ~e´+ dæ+<Ûä÷s¡+ Á|ü‹ >∑èVü‰´‘ê+ˆˆ
bÕ]úe >∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ dæ+<Ûä÷s¡+ düeTs¡Œj·÷$T
XÀ¢ˆˆ HêHê$<Ûëì ~yê´ì HêHês¡‘√ﻫ˝≤ì#·ˆ uÛÑ÷wüD≤ì >∑èVü‰DÒX¯ bÕs¡«r Á|æj·Tq+<äqH鈈 ÄuÛÑs¡D≤πsú
nø£å‘êHé düeTs¡Œj·÷$Tˆ ø£dü÷ÔØ #·+<äq+#Ó’e πødüπsD düeTì«‘·+ˆ $˝Ò|üq+ düTs¡ÁX‚wü˜ #·+<äq+
Á|ü‹>∑èVü≤´‘ê+ˆˆ$˝Ò|üHêπsúl#·+<äq+düeTs¡Œj·÷$Tˆˆ‘·kÕà<ä´C≤„‘·‡s¡«VüQ‘·'ˆdü+uÛÑè‘·+eèwü<ë»´+ˆ
|üX¯S>¥kÕÔ>¥X¯ÃÁπø yêj·Tyê´Héˆ Äs¡D≤´ÁHêZ e÷´X¯Ãj˚Tˆˆ bÕ]úe>∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ
XÀ¢ˆˆ s¡ø±Ôø£å‘ê+X¯Ã<˚y˚X¯ >∑èVü‰D ~«s¡<ëqqˆ ˝≤≥ |òüπø #·+Á<ä düÔk˛´|üs¡´e <Ûës¡´‘ê+ˆˆ
‘·kÕà<ä´C≤„‘·‡s¡«VüQ‘·'ˆˆ ãTT#·kÕ‡e÷ì »õ®πsˆ #Û·+<ë>¥+dæ »õ„πs‘·kÕà‘Yˆ j·TEdüÔkÕà<äC≤j·T‘·ˆˆ bÕ]úe
>∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆˆ n+ø±sêπsú nø£å‘ê+ düeTs¡Œj·÷$Tˆˆ nVæ≤]euÛÀ¬>’'sê |üπs´‹ u≤VüQC≤´j·÷ˆ ùV≤‹+ |ü]u≤<Ûä e÷q'ˆ
Vü≤düÔ |òüTÚ $X¯« ej·TTHêì $<ë«Héˆ |ü⁄e÷Hé |ü⁄e÷>∑T+dü+ |ü]bÕ‘·T $X¯«‘·]'ˆ düTeT+>∑∞]j·T+ˆ e<Ûä÷]e÷>∑T+ düy˚T‘·
|üX¯´‘·ˆ kÂuÛ≤>∑´eTùdÔ´, <ä‘ê«j·÷<ÛëdüÔ+, $|üπs‘·qˆ Vü≤]Á<ëkÂuÛ≤>∑´ |ü]eTfi¯ Á<äyê´DÏ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
XÀ¢ˆˆ e÷˝≤´Bì düT>∑+BÛì e÷‘ê´Bì#· Á|üuÛÀˆ eTj·÷Vü≤è‘êì |ü⁄cÕŒDÏ Á|ü‹>∑èV”≤íwü«cÕ+≈£î¬s’'
XÀ¢ˆˆ ø£s¡Mπs’sê®»≈£îùdÌà #·+|ü¬ø’sYã≈£î˝…’ X¯óàuÛ…’' X¯‘· |üÁ‘˚ŒÌX¯Ã ø£TVü‰¬s’’ Äs¡Ãj˚T‘Y >∑DHêj·Tø£+ˆˆ
‘·kÕà <äXÊ« nC≤j·T+‘·ˆ j˚Tπø#√ uÛÑj·÷<ä‘·'ˆ >±y√Vü≤ »õ„πs ‘·kÕà‘Y, ‘·kÕàC≤®‘ê nC≤qj·T'ˆ
bÕ]∆e >∑DÒX¯«sêj·TqeT', |ü⁄cÕŒDÏ düeTs¡Œj·÷$T.
l>∑D|ü‘·´<∏äs¡«os¡¸eTT
z+ uÛÑÁ<ä+ ø£πsí_Ûˆ X¯èDTe÷j·T <˚yê' uÛÑÁ<ä+|üX‚´e÷ø£å_Ûs¡´»Á‘ꈈ dæú¬s’s¡+¬>’düTÔwüߺyê+ düdüÔq÷_Û s¡«´X‚eT
<˚eVæ≤‘·+ j·T<ëj·TT'
z+ dü«dæÔq Ç+Á<√ eè<ä∆ÁX¯yê' dü«dæÔq |üPcÕ $X¯«y˚<ë dü«dæÔqkÕÔs√¸´ n]wüºH˚$Tˆˆ dü«dæÔ H√ãèVü≤düŒ‹s¡›<ë‘·Tˆˆ
z+ XÊ+‹' XÊ+‹' XÊ+‹'
n<Ûä>∑DÒXÊ<Ûäs¡« os¡¸+ yê´U≤´kÕ´eT'n<Ûä>∑DÒXÊ<Ûäs¡« os¡¸+ yê´U≤´kÕ´eT'n<Ûä>∑DÒXÊ<Ûäs¡« os¡¸+ yê´U≤´kÕ´eT'n<Ûä>∑DÒXÊ<Ûäs¡« os¡¸+ yê´U≤´kÕ´eT'n<Ûä>∑DÒXÊ<Ûäs¡« os¡¸+ yê´U≤´kÕ´eT'
z+ qeTùdÔ >∑D|ü‘·j˚Tˆ ‘·«y˚Te Á|ü‘·´ø£å+ ‘·‘·Ô«eTdæˆ ‘·«y˚Te πøe+ ø£sêÔdæˆ ‘·«y˚Te πøe+ <ÛäsêÔdæˆ
‘·«y˚Te πøe+ Vü≤sêÔdæˆ ‘·«y˚Te düs¡«+ K*«<ä+ ÁãVü‰àdæˆ ‘·«+kÕøå±<ë‘êàdæ ì‘·´yéTˆˆ ãTT‘·+ e∫àˆ dü‘·´+
e∫àˆne‘·«e÷àyéTˆ neeø±Ôs¡yéTˆ ÄeÁXÀ‘ês¡yéTˆ e<Ûë‘ês¡yéTˆ ne<Ûë‘êsêyéTˆ Äyêq÷#ê qeTe•wü´yéTˆ
ne>∑XÊÑêÔ‘Yˆ ne|ü⁄s¡kÕÔ‘Yˆ ny√ ‘·Ôsê‘ê‘Yˆ ne<äøÏåD≤‘êÔ‘Yˆ ne#√sê∆«‘êÔ‘Y ne<Ûäsê‘êÔ‘Y düs¡«‘√e÷+ bÕVæ≤ bÕVæ≤
düeT+‘ê‘Yˆˆ ‘·«+yê»àj·T düÔ«+∫qàj·T'ˆ ‘·«e÷q+<äeTj·T düÔ«+eÁãVü≤àeTj·T'ˆ ‘·«+dü∫Ã<ëq+<ë ~›«rjÓ÷j·T'dæˆ
‘·«+Á|ü‘·´ø£å+ ÁãVü‰àdæ ‘·«+C≤„qeTjÓ÷ $C≤„qeTjÓ÷-d戈 s¡«+»>∑~<ä+ ‘·«‘√ÔC≤j·T‘˚ˆ düs¡«+»>∑~<ä+ ‘·«+‘·ÔdæÔwü˜‹
düs¡«+»>∑~<ä+ ‘·«sTTj·T y˚Twü´‹ˆ düs¡«+ ‘·«+uÛÑ÷$T sêb˛ -q˝À -ì˝À quÛÑ' ‘·«+#·‘ê«] yêø£Œ<ë숈
‘·«+>∑TDÁ‘·j·÷r‘·' ‘·«+<˚Vü≤Á‘·j·÷r‘·' ‘·«+ø±Á‘·j·÷r‘·' ‘·«+eT÷˝≤<Ûës¡ dæú‘√-dæ ì‘·´yéTˆˆ ‘·«+X¯øÏÔÁ‘·j·÷‘·àø£'
‘ê´+jÓ÷–H√ <Ûë´j·T+‹ ì‘·´yéTˆ ‘·«+ÁãVü‰à ‘·«+$wüßídü´+ˆ s¡TÁ<ädü´ $T+Á<ädüÔ´ eT–ïdüÔ«+ yêj·TTdüÔ´+ dü÷s¡´düÔ´+
#·+Á<äe÷düÔ´+ ÁãVü‰àuÛÑ÷s¡T“¤eˆ dü«s√yéTˆ
>∑D≤BHé |üPs¡« eTT#êÃs¡´ esêíBHé ‘·<äq+‘·yéTˆ nqTkÕ«s¡ |üs¡‘·s¡' nπs›+<äTdæ‘·yéTˆ ‘êπsDãT<ä›yéTˆ @‘·‘·Ôe
eTqdü«s¡÷|üyéTˆ >∑ø±s¡ |üPs¡«s¡÷|üyéTˆ nø±s√eT<Ûä´eTs¡÷|üyéTˆ nqTkÕ«s¡XÊÃ+‘·´ s¡÷|üyéTˆ _+<äTs¡T‘·Ôs¡s¡÷|üyéTˆ
Hê<ädü+<ëqyéTˆ dü+Væ≤‘êdü+~Û' ôd’cÕ>∑DÒX¯ì<ë´ˆ >∑Dø£ãTTwæ' ì#·è<ëZj·TÁr #Û·+<ä' >∑D≤e‹πs∆ e‘êˆ z+ >∑+ >∑D|ü‘·j˚T
qeT'ˆˆ
@ø£<ä+‘êj·T $<äàùV≤ eÁø£‘·T+&Üj·T BÛeTVæ≤ˆ ‘·H√ï<ä+‹' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆ
@ø£<ä+‘·+ #·‘·Ts¡ΩdüÔ+ bÕX¯eT+≈£îX¯<∏ë]DyéTˆ s¡<ä+#·es¡&É+ Vü≤ôd’‡]‡ÁuÛ≤D+ eT÷wüø£<Ûä«»yéTˆ s¡ø£Ô++uÀ<äs¡+ˆ
X¯Ss¡Œø£s¡íø£+ s¡ø£Ôyêdüq+ s¡ø£Ô>∑+<ÛëqT *bÕÔ+>∑+ s¡ø£Ô |ü⁄ôw’Œ düT‡|üPõ‘·yéTˆ s¡ø±ÔqT ø£+|æq+ <˚e+ »>∑‘êÿs¡D eT#·T´‘·yéTˆ
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

5. 5
n$s¡÷“¤‘·+ #·düècÕº´<Í Á|üø£è‘˚ˆ |ü⁄s¡TbÕ‘·Œs¡yéTˆ @e+ <Ûë´j·T‹ jÓ÷ì‘·´+ düjÓ÷^ jÓ÷–Hê+ es¡µµ'ˆˆ
qyÓ÷ Áyê‘· |ü‘·j˚T qyÓ÷ >∑D|ü‘·j˚T qeTˆ Á|üeT<Ûä|ü‘·j˚T qeTùdÔ ndüTÔ+uÀ <äsêjÓÆTø£<ä+‘êj·T $|òüTïHê•H˚
•edüT‘êj·Tes¡<ä eT÷s¡Ôj˚TqeT'ˆˆ
@‘·<ä<∏äs¡« os¡¸+ jÓ÷B∏‘˚ˆ dü ÁãVü≤àuÛÑ÷j·÷j·T ø£Œ‘˚dü düs¡«$ô|òTÆïs¡ï u≤<Ûä´‘˚ dü düs¡«‘·' düTKy˚T<Ûä‘˚ˆdü
|ü+#·eTVü‰ bÕbÕÁ‘·ŒeTT#·´‘˚ˆ kÕj·TeTBÛj·÷H√, ~edüø£è‘·+ bÕ|ü+HêX¯j·T‹ˆ ÁbÕ‘·s¡BÛj·÷H√ sêÁ‹ø£è‘·+
bÕ|ü+HêX¯j·T‹ˆ kÕj·T+ÁbÕ‘·µ Á|üj·T+ C≤H√ nbÕb˛uÛÑe‹ düs¡«Á‘êBÛj·÷H√-|ü$|òüTÀï uÛÑe‹ˆ <Ûäsêàs¡ú ø±eT yÓ÷ø£å+
#· $<ä+‹ˆ Ç<ä eTsƒ¡s¡«os¡¸ eT•cÕ´j·T q<˚j·TyéTˆ jÓ÷j·T~ yÓ÷Vü≤<ë›q´* dü bÕ|”j·÷Hé s¡e‹ˆ düVü≤ÁkÕes¡ÔHê‘Y
j·T+j·T+ ø±eTeTB∏‘˚ ‘·+‘·eTH˚q kÕBÛj˚T‘Yˆ nH˚q >∑D|ü‹ eTT_Ûwæ+#·‹ˆ Ç‘·´<Ûäs¡«D yêø£´yéT ÁãVü‰à<ë´#·s¡D+
$+<ë´‘Yˆ q_uÛÒ‹ ø£<ë#·H˚‹ˆ jÓ÷<äTsê«+≈£î¬s’s¡´»‹ˆ qyÓ’ÁX¯eD√|üyÓ÷ uÛÑe‹ˆ jÓ÷˝≤C…’s¡´»‹dü j·TXÀyêHé uÛÑe‹ˆ
düy˚T<ÛëyêHé uÛÑe‹ˆ düy˚T<ëyêHé uÛÑe‹ˆ jÓ÷ yÓ÷<äø£ düVü≤ÁùdD j·TT»‹ düyê+∫Û‘·e eTyêb˛ï‹ˆ j·T'ˆ
kÕ»´dü$T~Û“s¡´»‹ düdüs¡«++uÛÑ‘˚ düdüs¡«++uÛÑ‘˚ˆ ncº Áu≤Vü≤àD≤Hé düeT´Á>±ZVü≤sTT‘ê« dü÷s¡´es¡Ãd”« uÛÑe‹ˆ dü÷s¡´Á>∑ùV≤
eTVü‰q<ë´+ Á|ü‹e÷qìï<ÛÍ yê »bÕÔ´ dæ<ä∆eT+Á‘√ uÛÑe‹ eTVü‰$|òü÷ïÁ‘·Œ eTT#·´‘˚ˆ eTVü‰<√cÕ‘Y Á|üeTT#·´‘˚ˆ
eTVü‰bÕbÕÁ‘·ŒeTT#·´‘˚ˆ eTVü≤˝Ÿ Á|ü‘·´yêj·÷‘Y Á|üeTT#·´˝Ò! düdüs¡« $<䓤e‹, düdüs¡« $<䓤e‹, j·T|üe+ y˚<äˆ Ç‘·T´|üìwü‘Yˆ
z+ uÛÑÁ<ä+ø£πsí _Û+—ˆ ãèVü≤düŒ‹s¡›<ë‘·T düVü≤H=e‘·Tˆ qVü≤H=uÛÑTe≈£îÔˆ düVü≤Ms¡D´+ ≈£s¡yêeôV’≤ ‘˚»dæ«HêeBÛ‘·eTdüTÔ
e÷$~«bòÕeôV’≤ z+ XÊ+‹' XÊ+‹' XÊ+‹'
áXÊqdü‡s¡« $<ë´Hê MTX¯«s¡dü‡s¡« uÛÑ÷‘êHê+ ÁãVü‰à - ~Û|ü‹Ás¡“Vü≤àD√ -~Û|ü‹Ás¡“¤Vü‰à •y√y˚T ndüTÔ
dü<ë•y√+ˆˆ y˚<√ø£Ô düTes¡í eT+Á‘·|ü⁄wüŒ+ düeTs¡Œj·÷$T.
2 á $wüj·TeTTqT H˚qT eTq'|üPs¡«ø£eTT>±, dü‘·´eTT>± |ü*¬ø<ÓqT.
eT+>∑fi¯Vü‰s¡‹
düTKø£sêÔ <äT:KVü≤sêÔ yêsêÔ$|òü÷ïN düTs¡$ |ü⁄s¡M Á|üy˚T ø£èkÕ»j·÷N
düsê«+^ düT+<äs¡ ñ{ÏXÊ+<äTsêN ø£+؃ s¡afi¯πø e÷fi¯eTTø±ÔeXÊN
»j·T<˚e »j·T<˚e »j·TeT+>∑fi¯eT÷ØÔ <äs¡Ùqe÷Á‘˚ eTqø±e÷Hê |ü⁄s¡r <äè
s¡‘·ï K∫‘·|òüsê ‘·T»>öØ ≈£îe÷sê #·+<äHê N }{° ≈£î+ø£eT πøX¯sê
Væ≤πs »&ç‘· eTT>∑T≥ XÀuÛÑ‘Yãsê s¡TD s¡aTDÏr q÷|üPπs #·s¡D° |òü÷>∑]j·÷ ˆˆ»j·Tˆˆ
+uÀ<Ûäs¡ |”‘ê+ãs¡ |òüDÏãs¡ ã+<ÛäHê düs¡fi¯ k˛+&É eÁø£‘·T+&É Á‹qj·THê
<ëHé sêe÷#ê Hê{Ÿ bÕùV≤q<äHê dü+ø£w”º bÕyêy˚, ìsê«D° s¡øå±y˚ düT>∑eT es¡q+uÛÑq+ ˆˆ»j·Tˆˆ
n<∏ä n+>∑|üPC≤ˆˆ
z+ >∑DÒXÊj·TqeT'ˆ bÕ<Í |üP»j·÷$Tˆ z+ @ø£<ä+‘êj·TqeT'ˆ >∑T˝Ö“¤ |üP»j·÷$Tˆ
z+ $|òüTïsêC≤j·TqeT'ˆ »+ù|òT |üP»j·÷$Tˆ z+ X¯Ss¡Œ ø£sêíj·TqeT'ˆ C≤qT˙ |üP»j·÷$T
z+ ÄKT yêVü≤Hêj·TqeT'ˆ }s¡÷ |üP»j·÷$Tˆ z+ >öØdüT‘êj·TqeT'ˆ düÔHÍ |üP»j·÷$Tˆ
z+ >∑DHêj·Tø±j·TqeT'ˆ Vü≤è<äj·T+ |üP»j·÷$Tˆ z+ dü÷ú ø£+sƒêj·TqeT'ˆ ø£+sƒ¡+ |üP»j·÷$Tˆ
z+ düÿ+<ëÁ>∑ C≤j·TqeT'ˆ düÿ+<Í |üP»j·÷$Tˆ z+ bÕX¯Vü≤kÕÔj·TqeT'ˆ Vü≤kÂÔ |üP»j·÷$Tˆ
z+ >∑»eÁø±Ôj·TqeT'ˆ Vü≤kÂÔ |üP»j·÷$Tˆ z+ e≥H˚eTq'ˆ H˚Á‘˚ |üP»j·÷$Tˆ
z+ X¯Ss¡Œ¤ ø£sêíj·TqeT'ˆ ø£söí |üP»j·÷$Tˆ z+ bòÕ #·+Á<ëj·TqeT'ˆ ˝≤≥+ |üP»j·÷$Tˆ
z+ düπs«X¯«sêj·TqeT'ˆ •s¡+' |üP»j·÷$Tˆ
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

6. 6
n<Û˚Ìø£$+X¯‹ |üÁ‘·|üP»
z+ >∑D≤~ÛbÕj·TqeT'ˆ uÛÑè+>∑sêE |üÁ‘·+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ ñe÷ |ü⁄Á‘êj·TqeT'ˆ _« |üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ >∑C≤DHêj·TqeT'ˆ X‚«‘·<ä÷s¡«+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ +uÀ<äsêj·TqeT'ˆ ã<äØ |üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ >∑»ø£s¡íø±j·TqeT'ˆ ‘·Td” |üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ eÁø£‘·T+&Üj·TqeT'ˆ nbÕe÷s¡Z|üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$T
z+ >∑TVü‰Á>∑C≤j·TqeT'ˆ nbÕe÷>∑|üÁ‘·+ˆ düeTÁ|üj·÷$ z+ ø£|æ˝≤j·TqeT'ˆ ns¡ÿ|üÁ‘·+ˆ düeTs¡Œj·÷$T
z+ >∑»eÁø±Ôj·TqeT'ˆ ns¡T®q|üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ düTeTTU≤j·TqeT'ˆ e÷r |üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ $|òüTï sêC≤j·TqeT'ˆ $wüßíÁø±+‘· |üÁ‘·+ˆ düeTs¡Œj·÷$T z+ e≥y˚qeT'ˆ <ë&çMT|üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ düTsêÁ>∑C≤j·TqeT'ˆ <˚e<ës¡T|üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$T z+ bòÕ#·+Á<ëj·TqeT'ˆ eTs¡Teø£|üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ ùV≤s¡+uÛ≤j·TqeT'ˆ nX¯«‘·ú |üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ #·‘·Ts¡T“¤C≤j·TqeT'ˆ C≤J|üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ ≈£îu≤®j·TqeT'ˆ ø£s¡Ms¡ |üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ •yêj·TqeT'ˆ _«|üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ $Hêj·Tø±j·TqeT'ˆ πø‘·ø°|üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$T z+ düπs«X¯«sêj·TqeT'ˆ πø‘·ø°|üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$T
z+ düπs«X¯«sêj·TqeT'ˆ n>∑dæÔ |üÁ‘·+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ Ç‹ |üÁ‹ |üP»
n<∏˚Ôø£$+X¯‹|ü⁄cÕŒDψˆ
z+ >∑C≤DHê j·TqeT'ˆ eT*¢ø± |ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ $|òüTïsêC≤j·TqeT'ˆ e÷r|ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ +uÀ<äsêj·TqeT'ˆ |ü⁄Hêï>∑ |ü⁄wüŒ+ düeTs¡Œj·÷$T. z+ •yêj·TqeT' _« |ü⁄wüŒ+, düeTs¡Œj·÷$T
z+ X¯Ss¡Œ ø£sêíj·TqeT'ˆ ø£s¡Ms¡ |ü⁄wüŒ+ düeTs¡Œj·÷$T
z+ >∑DÒXÊj·TqeT' ø£|æ<ä∆ |ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ ≈£îu≤®j·TqeT'ˆ uÛÑ÷ø±+#·q |ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ $|òüTïHê•H˚qeT'ˆ e≈£îfi¯ |ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ $ø£{≤j·TqeT'ˆ bÕ]C≤‘· |ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ yêeTHêj·TqeT'ˆ ø±+#·q |ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ düs¡«<˚yê~Û <˚yêj·TqeT'µ πø‘·ø°|ü⁄wüŒ+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ düsê«]Ô Hê•H˚qeT'ˆ X¯MT|ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ düs¡«<˚yê~Û |ü‘·j˚TqeT'ˆ X¯‘·|üÁ‘· |ü⁄wüŒ+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ $|òüTïVü≤+Á‘˚qeT'ˆ ø£+ø£‘·|ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ @ø£<ä+‘êj·TqeT'ˆ ø£Ωs¡|ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ >∑DÒXÊj·TqeT'ˆ ø£<ä+ã |ü⁄wüŒ+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ X¯+ø£s¡ dü÷qy˚qeT'ˆ bÕ≥©|ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ ø£èwüí|æ+>∑fi≤j·TqeT'ˆ |ü<äà |ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$T
z+ bòÕ+#·+Á<ëj·TqeT'ˆ ì+ã |ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ ∫+‘êeTDj˚TqeT'ˆ ns¡ÿ |ü⁄wüŒ+ˆ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
nc˛º‘·Ôs¡X¯‘·Hêe÷숈
1. z+ $Hêj·Tø±j·TqeT'ˆ 2. z+ $|òüTïsêC≤j·TqeT'ˆ 3. z+ >∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ
4. z+ düÿ+<ëÁ>∑ C≤j·TqeT'ˆ 5. z+ ne´j·÷ j·TqeT'ˆ 6. z+ |üP‘êj·TqeT'ˆ
7. z+ˆ <äøå± <Ûä´øå± j·TqeT'ˆ 8. z+ ~«»Á|æj·÷ j·TqeT'ˆ 9. z+ n–ï >∑s¡«_Û<˚qeT'ˆ
10. z+ Ç+Á<älÁ|ü<ëj·TqeT'ˆ 11. z+ yêD°ã Á|ü<ëj·TqeT'ˆ 12. z+ düs¡«dæ~∆ Á|ü<ëj·Tø±j·TqeT'ˆ
13. z+ düs¡« Á|æj·÷j·TqeT'ˆ 14. z+ düsê«‘·à ø±j·TqeT'ˆ 15. z+ düèwæº ø£ÁπsÔqeT'ˆ
16. z+ <˚yê´ ]Ñêj·TqeT'ˆ 17. z+ •yêj·TqeT'ˆ 18. z+ X¯ó<ë∆j·TqeT'ˆ
19. z+ X¯ó~∆ Á|æj·÷j·TqeT' 20.z+ XÊ+‘êj·TqeT'ˆ 21.z+ ÁãVü≤à#ê]DÒqeT'ˆ
22.z+ >∑C≤qD≤j·TqeT'ˆ 23.z+ <˚«Ìe÷‘·T sêj·TqeT'ˆ 24.z+ eTTìdüTÔ‘ê´j·TqeT'ˆ
25.z+ uÛÑø£Ô $|òüTï$Hê•H˚qeT'ˆ 26.z+ @ø£<ä+‘êj·TqeT'ˆ 27.z+ #·‘·Ts¡T“¤C≤j·TqeT'ˆ
28.z+ X¯øÏÔdü+j·TT‘êj·TqeT'ˆ 29. z+ #·‘·Tsêj·TqeT'ˆ 30.z+ +uÀ<äsêj·TqeT'ˆ
31.z+ X¯Ss¡Œø£sêíj·TqeT'ˆ 32.z+ ùV≤s¡+uÛ≤j·TqeT'ˆ 33.z+ ÁãVü≤à|æ‘·Ô e÷j·÷j·TqeT'ˆ
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

7. 7
34.z+ ø±˝≤j·TqeT'ˆ 35.z+ Á>∑Vü≤|ü‘·j˚TqeT'ˆ 36.z+ ø±$TH˚qeT'ˆ
37.z+ k˛eTdü÷sê´–ï˝À#·Hêj·TqeT'ˆ 38.z+ bÕXÊ+≈£îX¯ <Ûäsêj·TqeT'ˆ 39.z+ #·+&Üj·TqeT'ˆ
40.z+ >∑TD≤r‘êj·TqeT'ˆ 41.z+ ìs¡+»Hêj·TqeT'ˆ 42.z+ n ø£à cÕj·TqeT'ˆ
43.z+ dü«j·T+ dæ<ë∆j·TqeT'ˆ 44.z+ dæ<ë∆]Ñ· |ü<ë+ãTC≤j·TqeT'ˆ 45.z+ ;»|üPs¡ø±j·TqeT'ˆ
46.z+ ne´ø±Ôj·TqeT'ˆ 47.z+ es¡<ëj·TqeT'ˆ 48.z+ XÊX¯«‘êj·TqeT'ˆ
49.z+ ø£è‹H˚qeT'ˆ 50.z+ $<ä«Á‹Œj·÷j·TqeT'ˆ 51.z+ M‘·uÛÑj·÷j·TqeT'ˆ
52.z+ >∑~H˚qeT'ˆ 53.z+ #·ÁøÏDÒqeT'ˆ 54.z+ Ç≈£åîu≤D<∏äè‘˚qeT'ˆ
55.z+ nuÀ®‘·Œ ø±j·TqeT'ˆ 56.z+ l|ü‘·j˚TqeT'ˆ 57.z+ düTÔ‹ Vü≤]¸‘êj·TqeT'ˆ
58.z+ ≈£î˝≤Á~ uÛÑè‘˚qeT'ˆ 59.z+ »{ÏH˚qeT'ˆ 60.z+ #·+Á<ä #·÷&Üj·TqeT'ˆ
61.z+ neTπsX¯«sêj·TqeT'ˆ 62.z+ Hê>∑j·TCÀ„|üM‹H˚qeT'ˆ 63.z+ lø£+sƒêj·TqeT'
64.z+ Á‘·sT÷ø£ÁπsÔÌqeT'ˆ 65.z+ kÕeT|òüTÀwü Á|æj·÷j·TqeT'ˆ 66.z+ |ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷j·TqeT'ˆ
67.z+ dü÷ú‘·T+&Üj·TqeT'ˆ 68.z+ nÁ>∑>∑D≤´j·TqeT'ˆ 69.z+ Á>±eTDÒ´qeT'ˆ
70.z+ dæúsêj·TqeT'ˆ 71.z+ eè~∆<ëj·TqeT'ˆ 72.z+ düTuÛÑ>±j·TqeT'ˆ
73.z+ X¯Ssêj·TqeT' 74.z+ yê^XÊj·TqeT'ˆ 75.z+ dæ~∆<ëj·TqeT'ˆ
76.z+ <ä÷s¡« _« Á|æj·÷j·TqeT'ˆ 77.z+ ø±+‘êj·TqeT'ˆ 78.z+ bÕ|üVü‰]DÒqeT'ˆ
79.z+ ø£è‘ê>∑e÷j·TqeT'ˆ 80.z+ düe÷Væ≤‘êj·TqeT'ˆ 81.z+ eÁø£‘·T+&Üj·TqeT'ˆ
82.z+ l |ü<ëj·TqeT'ˆ 83.z+ kÕe÷´j·TqeT'ˆ 84.z+ uÛÑøÏÔ ø±+øÏå‘·<ëj·TqeT'ˆ
85.z+ πøe˝≤j·TqeT'ˆ 86.z+ n#·T´‘êj·TqeT'ˆ 87.z+ dæ<ë∆j·TqeT'ˆ
88.z+ C≤„ìH˚qeT'ˆ 89.z+ e÷j·÷j·TTø±Ôj·TqeT'ˆ 90.z+ ø±+‘êj·TqeT'ˆ
91.z+ ÁãVæ≤àcÕºj·TqeT'ˆ 92.z+ uÛÑj·Te]®‘êj·TqeT'ˆ
93.z+ Á|üeT‘·Ô <˚’‘·´ uÛÑj·÷eT e´ø£Ô eT÷s¡Ôj˚T qeT'ˆ
94.z+ neT÷s¡Ôø±j·T bÕs¡«r‘·‡+ UÒH√‘·‡e ˝≤Hêj·TqeT'ˆ
95.z+ düeTdüÔ »>∑<ë<Ûës¡ es¡eT÷wüø£ yêVü≤qVü≤ècÕ˜düTÔ‘ê´j·TqeT'ˆ
96.z+ Á|üdüHêï‘·àH˚qeT'ˆ 97.z+ düs¡«dæ~∆ Á|ü<ëj·T ø±j·TqeT'ˆ 98. z+ bÕ]úe >∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ
99.z+ eÁø£‘·T+&Üj·TqeT'ˆ 100.z+ dü«j·T+ dæ<ë∆j·TqeT'ˆ 101.z+ dæ<ë∆]Ñ· |ü<ë+ãTC≤j·TqeT'ˆ
102.z+ ;»|üPs¡ø±j·TqeT'ˆ 103.z+ X¯Ss¡Œø£sêíj·TqeT'ˆ 104.z+ ùV≤s¡+uÛ≤j·TqeT'ˆ
105.z+ >∑C≤qD≤j·TqeT'ˆ 106.z+ <˚«Ìe÷‘·T sêj·TqeT'ˆ 107.z+ eTTìdüTÔ‘ê´j·TqeT'ˆ
108.z+ uÛÑø£Ô $|òüTï$Hê•H˚qeT'ˆ
(<ä÷sê«T yÓj·÷´* Á|ü‹kÕ] <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$T nì #Ó|üŒe˝…qT)
z+ >∑D≤~ÛbÕj·TqeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ ñe÷ |ü⁄Á‘êj·TqeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ n|òüTHêXÊj·TqeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ $Hêj·Tø±j·TqeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ áX¯|ü⁄Á‘êj·TqeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ @ø£<ä+‘êj·TqeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ ÇuÛÑeÁø±Ôj·TqeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ eT÷wüø£yêVü≤Hêj·TeT' ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ ≈£îe÷s¡>∑Ts¡y˚qeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ X¯Ss¡Œø£sêíj·TqeT' ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ düs¡«dæ~∆ Á|ü<ëj·Tø±j·TqeT' ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ $|òüTïsêC≤j·TqeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ <˚’«e÷‘·Tsêj·TqeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ ùV≤s¡+uÛ≤j·TqeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ +uÀ<äsêj·TqeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ düTeTTU≤j·TqeT'ˆ <ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ ø£|æ˝≤j·TqeT'ˆ<ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

8. 8
z+ $ø£{≤j·TqeT'ˆ<ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ $|òüTïsêC≤j·TqeT'ˆ<ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ bòÕ#·+Á<ëj·TqeT'ˆ<ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ z+ düTs¡sêC≤j·TqeT'ˆ<ä÷sê«j·TT>∑à+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
Ç‹ <äTsê«s¡ŒD+ˆˆ
XÀ¢ˆˆ <äXÊ+>∑+ >∑T>∑TZT+ <Ûä÷|ü+ düT>∑+<Ûä+#· eTH√Vü≤s¡+ˆ >∑èVü‰D düs¡«<˚y˚X¯ ñe÷|ü⁄Á‘· qyÓ÷düTÔ‘˚ˆˆ
j·T‘·TŒs¡Twü+ e´<ä<ÛäT'ˆ ø£‹<Ûëe´ ø£Œj·THéˆ eTTK+ øÏeTdü´ øöu≤VüAˆ e⁄#˚´‘˚ ø±ePs¡T bÕ<ë e⁄#˚´‘˚
bÕ]úe>∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ <Ûä÷|üe÷Á|òü÷|üj·÷$Tˆ
XÀ¢ˆˆ düs¡«»„ düs¡«˝ÀπøX¯ Á‘˚’˝Àø£´‹$T sê|üVü‰! >∑èVü‰D eT+>∑fi¯+ B|ü+ s¡TÁ<äÁ|æj·T qyÓ÷düTÔ‘˚ˆˆ
Áu≤Vü≤àD√dü´eTTKe÷d”‘Yˆ u≤VüAsê»q´' ø£è‘·' }s¡÷‘·<ädü´j·T<Ó’«X¯´: |ü<들´>¥+ X¯S<√ nC≤j·T‘·ˆ
bÕ]úe>∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ B|ü+ <äs¡Ùj·÷$Tˆ <Ûä÷|ü BbÕq+‘·s¡+ HÓ’y˚<ä´+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
XÀ¢ˆˆ HÓ’y˚<ä´+ >∑èVü‰´‘ê+<˚e uÛÑøÏÔ$TVü≤´˝≤+≈£îs¡Tˆ á|懑·+ y˚Te s¡+<˚Væ≤ |üs¡Á‘· #· |üsê+>∑‹+ˆ
XÀ¢ˆˆ HêHêU≤´‘· $T<ä+ ~e´+ ‘·Twü˜´s¡∆+‘˚ ìy˚~‘·+ˆ e÷j·÷uÛÑø±Ô´•yê|ü⁄Á‘· >∑èVü‰D >∑DHêj·Tø£ˆˆ
#·+Á<äe÷eTqk˛C≤‘·'ˆ #·øå√dü÷s√´ nC≤j·TT‘·ˆ eTTU≤~+Á<äXÊÖïX¯Ãˆ ÁbÕD≤<ë´j·TTs¡C≤j·T‘·ˆˆ
XÀ¢ˆˆ @ø£$+X¯‹ dü+U≤´ø±Hé yÓ÷<äø±Hé |òüTè‘·bÕ∫‘êHéˆ HÓ’y˚<ä´+ dü|òü+ <ä<ë´+qeTùdÔ $|òüTï Hê•H˚ˆˆ
bÕ]úe >∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ HÓ’y˚<ä´+ düeTs¡Œj·÷$T! @ø£$+X¯‹ yÓ÷<äø£ HÓ’y˚<ä´+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
z+ uÛÑ÷s¡T“¤ edüT‡|ü'ˆ ‘·‘·‡$‘·Ts¡«πsD´+ˆ uÛÑs√Z<˚edü´ BÛeTVæ≤ˆ BÛjÓ÷ jÓ÷q'
Á|ü#√<äj·÷‘Yˆ ãTT‘·+‘ê« dü‘˚´q |ü]wæ+#ê$T (|ü>∑T ◊‘˚ ªªdü‘·´+‘·«πsÔq |ü]wæ+#ê$Tµµ nHê*.)
XÀ¢ˆˆ eTj·÷ #·dü+uÛÑ÷‘·+ ø£s¡÷ŒπsD $$TÁ•Á‘·+ˆ ø£s√<ä«s¡Ôq+ #ês¡T >∑èVü‰´‘ê+ »>∑‘·' |ü‘˚ˆˆ
bÕ]úe>∑DÒX¯«s¡j·TqeT' ø£s¡÷Œsêπsúú l #·+<äq+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
XÀ¢ˆˆ Hê]πøfi¯+ #·Hês¡+>∑ ø£<ä∞ e÷‘·TT+>∑ø£+ˆ Ç≈£åî<ä+&É+ >∑èVü‰DÒX¯ Á|”‘·´s¡ú+ Á|ü‹>∑èVü‰´‘ê+ˆ
XÀ¢ˆˆ <ë&ç+ã ã<äØ »+ã÷ ø£|æ‘·ú Á|üuÛÑèrì#·ˆ Á<ëø£åKs¡÷®s¡ |üqdü |òü˝≤ì Á|ü‹>∑èVü‰´‘ê+ˆˆ
bÕ]úe>∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ |òü˝≤πsú nø£å‘ê+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ (|òü+ ˝Ò≈£î+&Ü nø£å‘·T y˚j·÷*)
XÀ¢ˆˆ Hê>∑e©¢ <äfi‚’s¡T´ø±Ôy˚T$+X¯‹ dü+K´j·÷ˆ Áø£eTTø£+ #·÷s¡ídü+j·TTø£Ô+ ‘ê+ã÷+ Á|ü‹>∑èVü‰´‘ê+ˆˆ
bÕ]úe >∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ |üP^|òü ‘ê+ã÷+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
XÀ¢ˆˆ düø±+#·Hêì$ù|òTïX¯ |ü⁄wüÿ˝≤ì <ÛäHêì#·ˆ uÛÑ÷e÷´+ dæú‘êì uÛÑ>∑eHé d”«≈£îs¡Twü«$Hêj·Tø£ˆˆ
y˚<ëVü≤y˚T‘·+ |ü⁄s¡Twü+ eTVü‰+‘·+ˆ Ä~‘·´ es¡í+ ‘·eTdüdüTÔbÕπsˆ düsê«DÏ s¡÷bÕDÏ $∫‘·´BÛs¡'ˆ Hêe÷ì
ø£è‘ê´_Ûe<äHé j·T<ëùdÔˆˆ
bÕ]úe>∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ düTes¡í |ü⁄wüŒ <äøÏåD≤+ düeTs¡Œj·÷$Tˆ
XÀ¢ˆˆ eÁ»e÷DÏø£´ yÓ’&ÛÉ÷s¡´ eTTø±Ô $Á<äTeT eT+&ç‘·+ˆ |ü⁄wüŒsê>∑düe÷j·TTø£Ô+ uÛÑ÷wüD+ Á|ü‹>∑èVü‰´‘ê+ˆˆ
bÕ]úeDÒX¯«sêj·TqeT'ˆ ÄuÛÑs¡D≤πsú nø£å‘êHé düeTs¡Œj·÷$Tˆ
XÀ¢ˆˆ #·+Á<ë~‘Í´#·<Ûäs¡D° $<äT´<ä–ï düÔ<∏Ó’e#·‘·«y˚Tedüs¡«‘˚C≤dæ Ä]úø£´+ Á|ü‹>∑èVü≤´‘ê+ˆˆ
<Ûë‘ê |ü⁄s¡TkÕÔ<ä´ eTT<ë»Vü‰s¡ˆ X¯Áø£' Á|ü$<ë«Hé Á|ü~X¯X¯Ã ‘·g'! ‘·y˚Te+ $<ë´qeTè‘· ÇVü≤uÛÑe‹ˆ
Hêq´' |üHêú nj·THêj·T $<ä´‘˚ˆˆ
bÕ]úe>∑DÒX¯«sêj·TqeT'ˆ eT+>∑fi¯˙sê»q B|ü+ˆ <äs¡Ùj·÷$Tˆ
»j·Tˆˆ »j·TuÛÑyê숈
»j·TuÛÑyêì X¯+ø£sêj·T #·+Á<äeTÚ[ ùV≤ø£è‘ê+‘·! uÛÑj·Tì yês¡D≤j·Te÷+ bÕVæ≤eT+>∑fi¯+ˆˆ
nwüºeT÷s¡Ô j˚TuÛÑT»+>∑ Vü‰s¡eT≈£î≥ XÀ_Û‘êj·T <äTwüº<ëq yê+‘·ø±j·T •wüº eT+>∑fi¯+ˆˆ ˆˆ»j·Tˆˆ ˆˆ»j·TuÛÑyê숈
$eTeTTì Áù|]‘êj·T y˚<ä y˚<ë+‘· y˚<ä´ ø£eTHê<∏ä XÀ_Û‘êj·T s¡eTD eT+>∑fi¯+ˆˆ ˆˆ»j·Tˆˆ ˆˆ»j·TuÛÑyê숈
yêeT<˚yêj·T |ü+#·e<äq ø£eT XÀ_Û‘êj·T k˛eT dü÷sê´–ïH˚Á‘· X¯óuÛÑ<äeT+>∑fi¯+ˆˆ ˆˆ»j·Tˆˆ ˆˆ»j·TuÛÑyê숈
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

9. 9
|üs¡eT |ü⁄s¡TwükÕs¡+>∑ bÕDj˚T ~>∑+ãsêj·T ìs¡‘·X¯j·÷q+<äs¡÷|ü ì‘·´eT+>∑fi¯+ ˆˆ»j·Tˆˆ ˆˆ»j·TuÛÑyê숈
uÛÑ÷‘êHê<∏ä eT+Á‘· ≈£L≥ |ü⁄s¡eTôVA»Hê Á•‘êj·T >ö‘·MT rs¡yêdü ø£j·T eT+>∑fi¯+ˆˆ
»j·Tˆˆ »j·TuÛÑyêì X¯+ø£sêj·T #·+Á<äeTÚ[ ùV≤ø£è‘ê+‘·! uÛÑj·Tìyês¡D≤j·T bÕVæ≤
eT+>∑fi¯+ˆˆ (ø£s¡÷Œs¡+ yÓ*–+#˚~)
ø£s¡÷Œs¡˙sê»q+ˆˆ
XÀ¢ˆˆ ø£s¡÷Œs¡ >ös¡+ ø£s¡TD≤e‘ês¡+ˆ dü+kÕs¡kÕs¡+ uÛÑT»π>+Á<ä Vü‰s¡+!
dü<ëedü+‘·+ Vü≤è<äj·÷s¡ $+<˚ˆ uÛÑe+uÛÑyê˙ düVæ≤‘·+ qe÷$Tˆˆ
XÀ¢ˆˆ eT+<ës¡ e÷˝≤+ ≈£î*‘ê ø±jÓÆTˆ ø£bÕ e÷˝≤+ X¯•X‚Ksêj·Tˆ
~e´+ãsêjÓÆT #· ~>∑+ãsêj·Tˆ qeT•ÙyêjÓÆT#· qeT•Ùyêj·Tˆˆ ø£s¡÷Œs¡ B|ü+ <äs¡Ùj·÷$Tˆˆ
XÀˆˆ j·÷ì ø±ì #·.bÕbÕì »Hêà+‘·s¡ ø£è‘êì#·ˆ ‘êì ‘êì $qX¯´+‹ Á|ü<äøÏåD |ü<˚ |ü<˚ˆˆ
bÕb˛Vü≤+ bÕ|üø£sêàVü≤+ bÕbÕ‘êà bÕ|ü dü+uÛÑe'ˆ Á‘êVæ≤e÷+ ø£è|üj·÷<˚e X¯s¡D≤
>∑‘·e‘·‡ˆˆ nq´<∏ë X¯s¡D+ HêdæÔ ‘·«y˚Te X¯s¡D+ eTeTˆ ‘·kÕà‘Y ø±s¡TD´ uÛ≤y˚q
s¡ø£å s¡ø£å >∑DÒX¯«s¡' (Ä‘·à Á|ü<äøÏåD qeTkÕÿsêHé düeTs¡Œj·÷$Tˆˆ)
eT+>∑fi¯˙sê»q Be+<äs¡Ùj·÷$Tˆˆ
XÀ¢ˆˆ $Hêj·TπøX¯|ü⁄Á‘˚‹ >∑Dsê» düTs√‘·ÔeTˆ <˚Væ≤y˚Tdüø£˝≤Hé uÛÀ>±Hé e+<˚dæ~∆ $Hêj·Tø£+ˆˆ
j·TCÒ„q j·T»„ eTj·T»+‘·<˚yêˆ kÕúì<ÛäsêàDÏ Á|ü<Ûäe÷Hê´düHé ‘˚Vü≤Hêø£+ eTVæ≤e÷qdü‡#·+‘˚
j·TÁ‘· |üPπs« kÕ<Ûë´dü‡+‹ <˚yê'ˆˆ eT+Á‘· |ü⁄wüŒ+ˆˆ Ä‘·à Á|ü<äøÏåD qeTkÕÿsêHé düeTs¡Œj·÷$Tˆˆ
XÀ¢ˆˆ ø±j˚Tq yê#ê eTqùd+Á~j˚TÆs꫈ ãT<ë∆´‘·àHêyêÁ|üø£è‘˚: dü«uÛ≤yê‘Yˆ
ø£s√$T j·T<ä´‘·‡ø£+ |üs¡ôd’à Hêsêj·TD≤j˚T‹ düeTs¡Œj·÷$Tˆˆ
j·Tdü´ düàè‘ê´ #· HêyÓ÷ø±Ô´ ‘·|ü'|üPC≤ øÏj·÷~wü߈ q÷´q+ dü+|üPs¡í ‘ê+ j·÷‹
dü<√´e+<˚ ‘·eT#·T´‘·+ˆ eT+Á‘· V”≤q+ ÁøÏj·÷ V”≤q+ uÛÑøÏÔ V”≤q+ >∑D≤~Û|ü j·T‘·÷Œõ‘·+
eTj·÷<˚e |ü]|üPs¡í+ ‘·<ädüTÔy˚Tˆˆ
XÀ¢ˆˆ nH˚q <Ûë´Hê -yêVü≤Hê~ c˛&ÉXÀ|ü#ês¡ |üP»H˚q uÛÑ>∑yêHé, bÕ]úe >∑DÒX¯«s¡ kÕ«$THé
..... ~edü... ñ<äj·T... kÕj·T+ø± |üP»H˚q lbÕ]úe >∑DÒX¯«s¡: düTÁ|”‘·' düTÁ|üdüqï'
es¡<√uÛÑe‘·T‘·‘·‡‘Y |üs¡y˚TX¯«sês¡ŒDeTdüTÔˆˆ
ne<Ûës¡j·TT
z+ˆˆ dü«dæÔˆˆ Vü≤]Vü≤s¡ <˚e <˚y√‘·ÔeT! <˚e‘ê kÕs¡«uÛÖeT! nœ˝≤+&É ø√{Ï ÁãVü‰à&ÉHêj·Tø£! y˚<ä y˚<ë+‘·
y˚<ä´! |ü⁄sêD, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT! l bÕ]úe >∑DÒX¯«s¡kÕ«$THé! >∑D|ü‹ qesêÁ‘· eTôVA‘·‡edüeTj˚T ãTTπ>«<äÁ|æj·T ãTTπ>«<ä
ùdyêeTe<Ûës¡j·Tˆˆ
z+ˆˆ n–ïMTfi‚ |ü⁄s√Væ≤‘·+ j·T»„dü´<˚e eTè‹«»+ˆ ôVA‘ês¡+ s¡‘·ï <Ûë ‘·eT+ˆˆ
z+ˆˆ dü«dæÔˆˆ.....
j·TEπs«<ä Á|æj·÷ j·TEπs«<ä ùdyê eTe<Ûës¡j·T
z+ˆˆ Çùw‘√«πs®‘ê« yêj·Te k˛ú bÕj·T edüúˆ <˚y√e dü‡$‘ê ÁbÕs¡Œj·T‘·Tˆˆ ÁX‚wü˜
‘·e÷j·Tø£s¡àDÒˆˆ
z+ˆˆ dü«dæÔˆˆ .....
kÕeTy˚<ä Á|æj·TkÕeTy˚<ä eTe<Ûës¡j·Tˆˆ
z+ˆˆ n>∑ï Äj·÷Væ≤ M‘·j˚T >∑èD≤H√ Vü≤e´<ë‘·j˚Tˆˆ ìôVA‘ê dü‹‡ ã]Ωw戈
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

10. 10
z+ˆˆ dü«dæÔˆˆ.....
ìs¡Tø£Ô Á|æj·T ìs¡Tø£Ô ùdyê eTe<Ûës¡j·Tˆ >ö¢, >±à, øå±à', Ç‘ê´~ˆˆ
z+ˆˆ dü«dæÔˆˆ.....
CÀ´‹wü Á|æj·T CÀ´‹wüùdyê eTe<Ûës¡j·Tˆ uÛÑe‘·´X¯«ì qø£åÁ‘·+ no«<äÁdüdüTÔs¡+>∑eT'
Ä<ä´düTÔs¡+>∑düTÔs¡>√ nXÀ«yêJ Vü≤jÓ÷Vü≤]'ˆˆ
z+ˆˆdü«dæÔˆˆ.....
uÛ≤>∑e‘· Á|æj·T uÛ≤>∑e‘· ùdyê eTe<Ûës¡j·Tˆ ì>∑eT ø£Œ ‘·s√s¡Z[‘·+ |òü+ˆ X¯óø£eTTU≤<äeTè‘· edü+j·TT‘·+ˆ
|æã‘· uÛ≤>∑e‘·+ düe÷j·T+ eTTVüQs¡ôVA s¡dæø± uÛÑT$uÛ≤e⁄ø±'ˆˆ
z+ˆˆ dü«dæÔˆˆ.....
uÛ≤s¡‘· Á|æj·T" uÛ≤s¡‘· ùdyê e÷e<Ûës¡j·Tˆˆ <Ûäs¡àπøåÁ‘˚ ≈£îs¡TπøåÁ‘˚ düeTy˚‘êj·TT‘·‡e'
e÷eTø±' bÕ+&ÉyêX‚ÃÌe øÏeT ≈£îs¡‘·«‘· dü+»j·Tˆˆ
z+ˆˆ dü«dæÔˆˆ.....
sêe÷j·TD Á|æj·T sêe÷j·TD ùdyêeTy˚<Ûës¡j·T ‘·|ükÕ‡« <Ûë´j·T ìs¡‘·+ˆ ‘·|üd”« yê–«<ë+ es¡+ˆ
Hês¡<ä+ |ü] Á|üÁ|ü#·Ã¤! yê©àøÏs¡Tàì |ü⁄+>∑e' <ä+
z+ˆˆ dü«dæÔˆˆ.....
Vü≤] Vü≤] <˚e<˚y√‘·ÔeT <˚e‘ê kÕs¡«uÛÖeT nœ˝≤+&Éø√{Ï
ÁãVü‰à+&ÉHêj·Tø£ y˚<ä y˚<ë+‘· y˚<ä´ |ü⁄sêD |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT lbÕ]úe >∑DÒX¯«s¡
kÕ«$THé >∑D|ü‹ qesêÁ‘· eTôVA‘·‡e düeTj˚T qè‘·´ ^‘· Á|æj·÷ qè‘·´^‘· ùdyêeTe<Ûës¡j·Tˆˆ
ˆˆs¡|òüTT|ü‹ sê|òüTeˆˆ
z+ˆˆ |üsê´bÕÔ´ nq+‘·sêj·÷j·T düs¡«k˛ÔyÓ÷‹ sêÁ‘· ñ‘·ÔeT eTVü≤s¡“¤e‹ˆ düs¡«kÕ‡ù|’´ düs¡«dü´õ‘˚’´ düs¡«y˚Te
‘˚Hê b˛ï‹ düs¡«+ »j·T‹ˆ <˚edü´ nq+‘· uÛÀ>√ ndüTÔˆ düπs« »HêdüT‡œH√ uÛÑe+‘·Tˆˆ
uÀ˝À >∑C≤DHé eTVü≤sêCŸ ø° C…’ˆˆuÀ˝À >∑C≤DHé eTVü≤sêCŸ ø° C…’ˆˆuÀ˝À >∑C≤DHé eTVü≤sêCŸ ø° C…’ˆˆuÀ˝À >∑C≤DHé eTVü≤sêCŸ ø° C…’ˆˆuÀ˝À >∑C≤DHé eTVü≤sêCŸ ø° C…’ˆˆ
`: düe÷|üÔeTT :`
uÛ≤>∑e‘·eTT
zj·TeTà ˙≈£îe÷s¡T&ÉT e÷sTT+&É¢qT bÕT ô|s¡T>∑T q˙j·T&Ée÷à b˛jÓT<ä yÓTø£ÿ&ç‘Ó’qqT e÷j·Tqï düTs¡uÛÑT˝≤q
eT+EyêD°, Ä<Í <˚eøÏ <˚$>∑s¡“¤»qq+ >√|”>∑èùV≤es¡∆q+ e÷j·÷|ü⁄‘·q J$‘ê|üVü≤s¡D+, >√es¡úH√<ë∆s¡D+ ø£+dü#˚ä<äq
øös¡yê~ düVü≤qq+ ≈£î+rdüT‘ê+ bÕq+ @‘·<들>∑e‘·+ |ü⁄sêD ø£~∏‘·+ lø£èwüí ©˝≤eTè‘·+
sêe÷j·TD+
XÀ¢ˆˆ Ä<ÍsêeT ‘·b˛ eHê~>∑eTq+ Vü≤‘ê« eTè>∑+ ø±+#·q+ yÓ’<˚Væ≤ Vü≤s¡D+ õ{≤j·TT eTs¡D+ düTÁ^e dü+uÛ≤wüD+
yê© ìÁ>∑Vü≤D+ düeTTÁ<ä ‘·s¡D+ +ø±|ü⁄Ø<ëVü≤q+ |üXÊÑY sêeD ≈£î+uÛÑø£s¡í Vü≤qq+ @‘·~∆ sêe÷j·TD+ˆ
#·+<ä' q>∑D+ãT eT÷&ÉT |òüTTe⁄ j·T>∑D+ãTqø±~ |òüTTe⁄ j·TeT‘·qj·T ìuÛ≤
s¡>∑D+ãT eT<Ûä´ |òüTTe>∑T ‘·>∑D+ãTq ø£+‘·´ |òüTTe⁄ <ëøÏåD´ìBÛˆˆ
|ü+#ê+>∑ÁX¯eD|òü+
‹~∏sê«s¡+#·qø£åÁ‘·+ jÓ÷>∑+ø£s¡D y˚Te#·
|ü+#ê+>∑+#· $C≤˙ j·÷‘Y ˝Àø£ kÕ<Ûäqø±s¡D+ ‹<∏˚X¯Ã Á•j·T e÷b˛ï‹ yêsê<ëj·TTwü´ es¡úq+
qø£åÁ‘ê<ä∆s¡‘˚bÕ|ü+ jÓ÷>±Zs√ >∑ìyês¡D+ ø£s¡D≤‘êÿs¡´dæ~∆X¯Ã |ü+#ê+>∑ |òü eTT‘·ÔeT+.
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

11. 11
l>∑D|ürNÄs¡r
düTUŸø£sêÔ <äT'UŸVü≤sêÔ yêsêÔ $|òü÷ïN qTsY M |ü⁄sYM Áù|yéT ø£èbÕõj·÷N
düsê«+^+ düT+<äs¡ ñ{Ï XË+<ä÷sêN ø£+؃+ s¡aTfiŸπø e÷fi¯ eTTø±Ô |òü˝≤+N
»j·T<˚e »j·T<˚e »j·T eT+>∑fi¯eT÷ØÔ <äs¡Ùqe÷Á‘Ó eTqø±eTHê |üPØÔ
s¡‘·ï K∫‘· |òüsê ‘·TCŸ >öØ ≈£îe÷sê #·+<äHêN }{° ≈£î+≥eTπøfi¯sê
Væ≤πs»&ç‘· eTT≈£î{Ÿ XÀuÛÑ‘√ ãsê s¡TD s¡aDr q÷|ü⁄¬s#·s¡D°+ |òü÷ >∑]j·÷ ˆˆ»j·T<˚eˆˆ
+uÀ<äs¡ |”‘ê+ãs¡ |òüDÏ es¡ ã+<ÛäHê düs¡fi¯ k˛+&é eÁø£‘·T+&É Á‹qsTTHêˆ
<ëdü sêe÷#ê yê≥ bÕôV≤ dü<äHê dü+ø£{°+bÕyêy˚+,ìsê«D°+s¡øå±y˚+düTs¡es¡e+<äHꈈ»j·T<˚eˆˆ
ñ<ë«düq
j·÷+‘·T <˚e>∑D≤dü‡πs« |üPC≤ e÷<ëj·T bÕ]úyê'
Çwüº ø±e÷´s¡∆ dæ<ä›´s¡∆+ |ü⁄qsê>∑eT Hêj·T#·
@ø£<ä+‘êj·T $<äàùV≤ˆ eÁø£‘·T+&Üj·TBeTVæ≤ˆ ‘·H√ï<ä+‹ˆ Á|ü#√<äj·÷‘Yˆ
+uÀ<äsêj·T $<äàùV≤ˆ eTôVA<ä sêj·TBÛeTVæ≤ˆ ‘·H√ï <ä+‹' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆ
‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤ eÁø£‘·T+&Üj·T BÛeTVæ≤‘·H√ï <ä+‹' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆ
‘·‘·ÿsê{≤j·T $<äàÁùV≤ Vü≤dæÔ eTTU≤j·T B∏eT ‘·H√ï<ä+‹' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆˆ
πøåeTôd’ús¡´ $»j·T nuÛÑj·T Äj·TTsês√>∑´ ◊X¯«sê´_Ûeès¡∆´s¡∆+, <Ûäsêàs¡ú ø±eTyÓ÷ø£å #·‘·T]«<Ûäü |òü˝≤ yê´|üÔ´s¡ú+
∫+‹‘· eTH√s¡<Ûä dæ<ä∆´s¡∆+, |ü⁄|ü⁄Á‘· bÕÁ‘ê_Ûeè<Ûä´s¡ú+ eπs¸eπs¸ Á|üj·TTø£Ô ø£˝ÀŒø£Ô Á|üø±πsD eTH√yêø±ÿj·T ø£è‘· eTVü‰bÕ‘·ø£,
ìeè‘·´s¡∆+, ◊Væ≤ø±eTTwæàø£ yê|üÔ´s¡ú+ dü|üÔ»Hêà]®‘· bÕ|üìeè‘·´s¡ú+, düTVü‰dæ˙ ‘·´dæ<ä∆´s¡ú+düeTdüÔ eT+>∑fi≤yêdüÔ´s¡ú+
l$Hêj·Tø£Áe‘·ø£<∏ä
>∑D|ü‹ »qqeTT :
dü÷‘·eTVü≤]¸ XÖqø±~ eTTqT≈£î Ç≥Tº #Ó|æŒ]
|üs¡eT•e⁄ì >∑÷]à |üPs¡«eTT >∑»eTTU≤düTs¡&ÉqTyê&ÉT ‘·q ‘·|üdüT‡#˚ Äj·TqqT yÓT|æŒ+∫ ø√s¡sêì es¡eTT
ø√]Hê&ÉT. ‘·qqT mes¡÷ e~Û+|üC≤ì X¯øÏÔì, •e⁄&ÉT ‘·q ñ<äs¡eTTq+<˚ ìedæ+|üe˝…qì ø√]Hê&ÉT. Ä Á|üø±s¡eTT
•e⁄&ÉT n‘·&ç ≈£îøÏåj·T+<äT ã+B nsTTHê&ÉT. n‘·&ÉT nCÒj·TT&Ó’Hê&ÉT.
uÛÑs¡Ô≈£î ø£*Zq á dæú‹ bÕs¡«r<˚$øÏ #ê˝≤ <äT'KùV≤‘·TyÓ’q~ »>∑‘·TÔ≈£î X¯+ø£s¡T&ÉT˝Òì dæú‹j·T~, »>∑Hêà‘·j·T>∑T
bÕs¡«‹ uÛÑs¡ÔqT $&ç|æ+#·T qTbÕj·TeTTq¬ø’ $wüßíe⁄q~∆+∫q~, $wüßíe⁄ >∑+–¬s<äT›yêì y˚wüeTT <Ûä]+∫Hê&ÉT. q+BX¯«s¡Tì
>∑+–¬s<äT›>± yÓ+≥ rdüT≈£îì yÓfi≤fl&ÉT. >∑+–¬s<äT› Hê&ç+∫ >∑»eTTU≤düTs¡Tì yÓT|æŒ+∫Hê&ÉT. >∑»eTTU≤düTs¡T&ÉT
Äq+<äeTT‘√ @$T ø±ej·TTH√ ø√s¡Tø√ eTHêï&ÉT. $wüßí<˚e⁄ì eP´Vü≤eTT |òü*+∫+~. ˙ ñ<äs¡eT+<äTq •e⁄ìø=s¡¬ø’
á q+BX¯«s¡T&ÉT e∫ÃHê&ÉT. •e⁄ì q+BX¯«s¡Tì eX¯eTT #˚j·TeTHêï&ÉT.
>∑»eTTU≤düTs¡TìøÏ lVü≤] eP´Vü≤eTs¡∆eTsTT+~. ‘·q≈£î n+‘·´ø±eTT <ë|ü⁄]+∫q<äì >∑T]Ô+∫Hê&ÉT.
nsTTHê e÷≥‘·|ü≥ ≈£î<äs¡<äT. ≈£îøÏåj·T+<äTqï •X¯óì ñ<˚›•+∫ ªªÁ|üuÛÑ÷! lVü≤] Á|üuÛ≤eeTTq Hê J$‘·eTT
eTT–+#·Tj·TTqï~. Hê j·Tq+‘·s¡eTT Hê •s¡düT‡ Á‹˝Àø£|üP»´eT>∑Tq≥T¢ Hê #·s¡àeTTqT ìs¡+‘·s¡eTT ˙e⁄ <Ûä]+#·Tq≥T¢
nqTÁ>∑Væ≤+#·Tq≥T¢ nqTÁ>∑Væ≤+#·edæ+~ nì ÁbÕ]∆+∫, ‘·q X¯Øs¡eTTqT q+BX¯«s¡Tì eX¯eTT #˚XÊ&ÉT.
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

12. 12
q+BX¯«s¡T&Ü‘·qT j·TT<äs¡eTTqT N*à •e⁄ìøÏ n+<äT+&ç $eTTøÏÔ ø£*Z+#ê&ÉT. •e⁄&ÉT >∑C≤eTTU≤düTs¡Tì
•s¡eTTqT #·s¡àeTTqT rdüTø=ì dü«kÕúH√qTàKT&Ó’Hê&ÉT.
nø£ÿ&É bÕs¡«‹ uÛÑs¡Ôsêø£qT >∑T]+∫ $ì |üs¡e÷q+<äeTT‘√ uÛÑs¡Ô≈£î kÕ«>∑‘·eTT |üT≈£î≥¬ø’ düHêïVü≤eT+<äTqï~.
‘·q˝À ‘êqT ñ¢dædü÷Ô kÕïHê+ø±s¡eTT Á|üj·T‘·ïeTT‘√ ‘·q¬ø’ e⁄+∫q qT>∑T|æ+&ç‘√ Ä ñ˝≤¢düeTT‘√ |üs¡<Ûë´qeTT>±
ˇø£ Á|ü‹eTqT #˚dæq~. n~ #·÷&ÉeTT#·Ãf…Æq u≤T&ÉT>± ø£qT|æ+∫q~. <ëìøÏ ÁbÕDÁ|ü‹wü˜ #˚j·Te˝…qì|æ+∫+~.
n+‘·≈£î |üPs¡«y˚T ÄyÓT ‘·q ‘·+Á&çj·T>∑T |üs¡«‘·sêE <ë«sê >∑DÒX¯eT+Á‘·eTTqT bı+~+~. Ä eT+Á‘·eTT‘√ Ä
Á|ü‹eT≈£î ÁbÕDÁ|ü‹wüº#˚dæ+~. Ä ~e´düT+<äs¡Tu≤Tì yê{Ïø£qT+∫ ‘·q |üqT¬ø’ ˝ÀìøÏyÓ[fl+~.
•e⁄&ÉT ‹]– e#êÃ&ÉT. yêøÏ≥qTqï u≤T&ÉT n‘·&çì nuÛÑ´+‘·s¡ eT+~s¡eTT˝ÀìøÏ b˛ìe«ø£ ìTe]+∫Hê&ÉT.
‘·q eT+~s¡eTTq ‘·qπø Ä≥ø±sTT+bÕ! •e⁄&ÉT söÁ<äeTT‘√ Ä u≤Tì •s¡#˚ä<äeTT #˚dæ, ˝Àìπø–Hê&ÉT.
»]–q<ëìì $ì bÕs¡«‹ $|æ+∫+~. •e⁄&ÉT ∫+‹+∫ yÓ+≥H˚ ‘·qe<ä›qTqï >∑C≤eTTU≤düTs¡Tì •s¡eTTqT
Ä u≤Tì yÓTT+&ÓeTTq≈£î n‹øÏ Ä •s¡eTTq≈£î XÊX¯«‘·‘·«eTTqT, Á‹˝Àø£|üP»´‘·qT ø£*–+#ê&ÉT. >∑DÒX¯ó&ÉT >∑C≤qqT&Ó’
•ebÕs¡«‘·T eTT<äT›|ü{ϺjÓÆTHê&ÉT, $>∑‘·Je⁄&Ó’q >∑»eTTU≤düTs¡T&ÉT nì+<äT´&Ó’ eT÷wæø£s¡÷|üeTTq $Hêj·T≈£îìøÏ
yêVü≤qyÓTÆ XÊX¯«‘·kÕúqeTTqT bı+<ë&ÉT.
>∑D|ü‹ì eTT+<äT |üPõ+#ê*.
>∑DÒX¯ó&ÉT, nÁ>∑|üPE´&ÉT, Ä~<˚e⁄&ÉT, $ù|òTïX¯«s¡T&ÉT, ø±ì Á|üø£è‘· >∑C≤qqeT÷]Ô e÷fÒ$T{Ï? á >∑C≤qqTìøÏ
Ä kÕúqeTT ø£T>∑Tedæe⁄+~. •e⁄ì ¬s+&Ée ≈£îe÷s¡Tì>± yÓdæq ≈£îe÷s¡kÕ«$T ‘·q≈£î Ä kÕúqeTTq ø√]Hê&ÉT.
•e⁄&ÉT Çs¡Te⁄]øÏ b˛{Ïô|{ϺHê&ÉT. MT˝À mes¡T eTT˝À¢ø£eTT˝Àì |ü$Á‘·qB kÕïqeTTT #˚dæ eTT+<äT>± Hê e<ä›≈£î
e#ÓÃ<äs√ yêìøÏ á Ä~Û|ü‘·´eTT _ÛdüTÔ+<äHêï&ÉT. ≈£îe÷s¡kÕ«$T #·Ts¡T≈£î>± düTTe⁄>± kÕ–yÓfi≤fl&ÉT. >∑C≤qqT&ÉT
$T–*b˛sTTHê&ÉT. Á‹˝Àø£eTT |ü$Á‘·qB q~kÕïq |òü<ëj·Tø£eT>∑T ñbÕj·TeT]∆+#ê&ÉT. $Hêj·T≈£îì ãT~∆dü÷ø£åà‘·≈£î
eTT]dæb˛sTTq |üs¡eT•e⁄&ÉT n{Ϻ |òü<ëj·Tø£eT>∑T Hêsêj·TD eT+Á‘·eTTqT nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT. Hês¡eTTT nq>±
»eTTT, »eTTìïj·TT Hêsêj·TDqTì ÄBÛqeTTT nq>± Ä eT+Á‘· ÄBÛqeTTT eT+Á‘· Á|üuÛ≤eeTTq Á|ü‹
rs¡∆kÕïqeT+<äTqT, ≈£îe÷s¡kÕ«$Tø£Hêï eTT+<˚ $Hêj·T≈£î&ÉT Á|ü‘·´ø£åeTT ø±C§#êÃ&ÉT. $Hêj·T≈£îìπø Ä~Û|ü‘·´eTT
_Û+∫+~.
#·+Á<äTì |ü]Vü‰dü+ :`#·+Á<äTì |ü]Vü‰dü+ :`#·+Á<äTì |ü]Vü‰dü+ :`#·+Á<äTì |ü]Vü‰dü+ :`#·+Á<äTì |ü]Vü‰dü+ :`
>∑DÒX¯ó&ÉT C≤„qdü«s¡÷|”, nÁ>∑|üPE´&ÉT, »>∑<ä«+<äT´&ÉT. á $wüj·TeTTq $düà]+∫q #·+Á<äT&ÉT $Hêj·T≈£îì
$+‘· s¡÷|üeTTq≈£î $s¡>∑ã&çqyê«&ÉT.
(#·+Á<äT&ÉT eTqdüT‡≈£î dü+πø‘·eTT) |òü*‘·eTT>± ˝Àø£eTTq≈£î #·+Á<äT&ÉT nqTdüs¡D°j·TT&Ó’Hê&ÉT. n‘·&ç e÷q´‘·
q•+∫q~. n‘·&ÉT ì+<äT´&Ó’Hê&ÉT. n‘·&ç|ü≥¢ ˝Àø£eTT $eTTK‘· eVæ≤+#ê*. nq>± n‘·&çì #·÷&Ésê<äT. #·÷∫qjÓT&É
nC≤„qeTT‘√ n‘·&ÉT ì+<äT´&Ó’qf…¢ ˝À≈£îTqT nC≤„qTT ì+<äT´T ne⁄‘ês¡T. ì+<ä≈£î >∑T] ne⁄‘ê&ÉT.
#·+Á<äTìøÏ ø£*–q XÊ|üeTT ˝Àø£eTTq≈£î ≈£L&Ü XÊ|üyÓTÆq~. ˝À≈£îT #·+Á<äTì #·÷&É≈£î+&ÉTf…≥T¢?
˙˝≤|üì+<äeT<Ûä´ J$‘·eTTT düe´eTT>± kÕ>∑T≥ m≥T¢? #·+Á<äT&ÉT »]–q bıs¡bÕ≥T≈£î |üXÊÑêÔ|üeTT #Ó+<ë&ÉT,
˝À≈£îTqT á XÊ|üeTT qT+&ç $eTTøÏÔ¬ø’ <˚e<˚e⁄ì n]∆+∫Hês¡T. ø£s¡TD≤eTj·TT&É>∑T Ä <˚e⁄&ÉT $eTTøÏÔ¬ø’ ñbÕj·TeTT
dü÷∫+∫Hê&ÉT. uÛ≤Á<ä|ü<äX¯ó<ä∆ #·$‹Hê&ÉT ‘·q |üP»#˚dæ ˝Ò<ë ø£<∏äqT #Ó|üø=ì nø£å‘·T •s¡eTTq <Ûä]+∫qjÓT&É
ìwüÿfi¯+ø£ J$‘·eTTT kÕ<Ûä´eT>∑Tqì nqTÁ>∑Væ≤+∫Hê&ÉT.
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

13. 13 14
Ç~ jÓT¢]øÏ $~Ûj·Tì eø±ÿDÏ+|üã&çq~. Bì˝À @eTs¡TbÕ≥T m+‘·{Ïyê]¬ø’Hê ‘·>∑<äì
X¯´eT+‘·ø£eTD√´bÕU≤´qeTT <ë«sê eT]+‘· düŒwüºeTT #˚j·Tã&çq~.
#·+Á<ä<äs¡Ùq+`˙˝≤|üì+<ä:`
ˇø±H=ø£ $Hêj·Tø£ #·‘·T]∆ dü+<äs¡“¤eTTq lø£èwüí |üs¡e÷‘·à bÕ˝À #·+Á<ä_+ãeTTqT #·÷#·T≥ dü+uÛÑ$+∫q~.
<ëì <äTwüŒ*‘·eTT Äj·Tq≈£î ‘·|üŒ˝Ò<äT.
düÁ‘êõ‘·TÔqTHê‘·&ÉT dü÷s√´bÕdüq#˚ X¯´eT+‘·ø£eTqT eTDÏì dü+bÕ~+∫Hê&ÉT. ~qeTTq≈£î mì$T~ u≤s¡Te⁄
ã+>±s¡eTT˙j·T>∑ eTDÏj·T~. n+‘·{Ï X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq eTDÏ |ü]bÕ≈£îìe<ä› ñ+&É<ä–q~ <Ûäs¡àE„&É>∑T lø£èwüßí&ÉT
uÛ≤$+∫Hê&ÉT. Ä $wüj·TeTT düÁ‘êõ‘·TÔq≈£î dü÷∫+∫Hê&ÉT. n‘·&çøÏ Ä dü÷#·q s¡T∫+|ü˝Ò<äT.
nq+‘·s¡eTT düÁ‘êõ‘·TÔ ‘·eTTà&É>∑T Á|üùdqT&ÉT $˝≤düeTT>± Ä eTDÏì <Ûä]+∫ y˚≥¬ø’ n&É$øÏ yÓ[flHê&ÉT.
n~ n‘·ìøÏ HêX¯qùV≤‘·TyÓ’q~. Ä eTDÏì #·÷∫ e÷+düK+&ÉeTì ÁuÛÑ$T+∫q dæ+Vü≤ yÓTTø£{Ï n‘·&çì yÓ+{≤&ç
#·+|æ eTDÏì H√≥ ø£s¡T#·Tø=ìb˛sTT+~.
ì»eTT ‘Ó*j·Tì düÁ‘êõ‘·TÔ eTDÏ Á|ü˝ÀuÛÑeTT‘√ lø£èwüßí&˚ ‘·q ‘·eTTàì #·+|æ n|üVü≤]+#ê&Éì nqTe÷ì+∫
ì+<äbÕT #˚kÕ&ÉT.
Ä ì+<äqT u≤|ü⁄ø=qT≥≈£î lø£èwüßíìøÏ ø£s¡Ôe´yÓTÆq~.
lø£èwüßí&ÉT n&É$˝À nH˚«wüD kÕ–+#ê&ÉT. ˇø£#√≥ Á|üùdqTì ø£fi‚ãs¡eTT ø£ì|æ+∫+~. n‘·≥ ø£ì|æ+∫q
dæ+Vü≤|ü⁄ ø±*C≤&ÉyÓ+≥ kÕ–yÓfi≤fl&ÉT. ˇø£ Á|ü<˚X¯eTTq dæ+Vü≤eTT, uÛÑ÷¢ø£eTTb˛sê&çq C≤&ÉT ø£ì|æ+#ê&ÉT. lø£èwüßí&ÉT
uÛÑ÷¢ø£|ü⁄ ø±*C≤&É yÓ+≥ yÓfi≤fl&ÉT. n$ ˇø£ >∑TVü≤˝ÀøÏ yÓfi≤flsTT. >∑TVü≤˝À ˇø£ u≤*ø£ |ü&ÉT≈£îqï }j·T‘={ϺøÏ
eTDÏ Áy˚˝≤&É>∑≥ºã&ç e⁄qï~. lø£èwüßí&ÉT Ä eTDÏì n+<äT≈£îHêï&ÉT.
Ç+‘·˝À uÛÑj·T+ø£s¡eTT>± ns¡#·T#·T ˇø£ uÛÑ÷¢ø£eTT n‘·&çô|’ ã&ç+~. ;Ûø£s¡düeTs¡+ kÕ–+~. ˇø£ ~qeTTø±<äT
¬s+&ÉT ~qeTTT ø±<äT 24 ~qeTTT Áø£eTeTT>± Ä uÛÑ÷¢ø£eTTq≈£î X¯øÏÔ ø°åDÏ+#·C§∫Ã+~.
X¯´eT+‘·ø£eTDÏ`u≤˝≤eTDÏ:
n~ kÕe÷q´ uÛÑ÷¢ø£eTT ø±<äT. eTVü‰uÛÑ≈£îÔ&ÉT, X¯øÏÔe+‘·T&Ó’q C≤+ãe+‘·T&ÉT, sêe÷j·TD ø±eTTHê{Ï Ä
C≤+ãe+‘·T&ÉT ø£s¡àã+<ÛäeTTT $&çe&Éø£ ì*∫j·TTHêï&ÉT. nCÒj·TT&Ü‘·&ÉT. me]e¢qT n‘·&ÉT ø°åD+ãT&É>∑T Á|üX‚ï˝Ò<äT.
ˇø£ÿ lsêeT#·+Á<äTìe¢H˚ n~ kÕ<Ûä´eTT. á $wüj·TeTT ‘Ó*dæq C≤+ãe+‘·T&ÉT ‘êeTT Çìï~qeTTT b˛sê&ÉT#·Tqï~
lsêeT#·+Á<äTì‘√ H˚ì >∑T]Ô+∫ k˛ÔÁ‘·eTTqT #˚j·THês¡+_Û+#ê&ÉT.
n~ Á‘˚‘êj·TT>∑|ü⁄>±<Ûä, Ç~ <ë«|üs¡j·TT>∑eTT, Ä ne‘ês¡eTT˝À C≤+ãe+‘·Tì ùde≈£î yÓT∫Ãq
lsêeT#·+Á<äT&ÉT ˇø£ es¡eTT ø√s¡Tø√eTq>±, n‹y˚>∑eTT‘√ C≤+ãe+‘·T&ÉT dü«j·TeTT>± lsêeT#·+Á<äTì‘√
<ä«+<ä«j·TT<ä∆eTTqT ø√]Hê&ÉT. n~ lsêeTø±s¡´eTTø±<äT. ø±q n|ü&ÉT HÓs¡y˚s¡˝Ò<äT. n$y˚ø£eTT‘√ n‘·&ÉT ø√]q
ø√]ø£ C≤+ãe+‘·Tq≈£î Ä <ä«+<ä«j·TT<ä∆eTT dü+|òüT{Ï*¢q~. n$y˚ø£eTT yÓ’<=–q~. nVü≤+ø±s¡eTT q•+∫+~.
X¯Øs¡eTT •~ÛeTsTTq~, J$‘˚#·Ã¤ q•+∫+~. Ä eTDÏì <ëì‘√bÕ≥T ‘·q ≈£îe÷¬sÔ C≤+ãe‹ì q|üŒ–+∫ ø£s¡àã+<Ûä
$eTTøÏÔH=+<ë&ÉT C≤+ãe+‘·T&ÉT.
lø£èwüßí&ÉT eTDÏì rdüT≈£îì q>∑s¡eTTq≈£î yÓ[fl |ü⁄s¡»qT≈£î >±$+∫ »]–q j·T<Ûës¡úeTTqT $e]+∫
ì+<äu≤|ü⁄≈£îHêï&ÉT. ì»eTT ‘Ó*dæq düÁ‘êõ‘·TÔ ≈£L&Ü |üXÊÑêÔ|üeTT#Ó+~ eTDÏì ‘·q ≈£îe÷¬sÔj·T>∑T dü‘·´uÛ≤eqT
lø£èwüßíìøÏ∫à $yêVü≤eTT #˚XÊ&ÉT. <Ûäs¡àE„&É>∑T lø£èwüßí&ÉT eTDÏì ìsêø£]+∫ dü‘·´uÛ≤eTqT d”«ø£]+#ê&ÉT.
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

14. z+eTVü‰eT+Á‘·|ü⁄wüŒ+
<Ûë‘ê |ü⁄s¡kÕÔ<ä´eTT <Ûë»Vü‰s¡ˆ X¯Áø£' Á|ü$<ë«ÁqŒ~X¯X¯Ã‘·Ádü'ˆ
‘·y˚Te+ $<ë´qeTè‘· ÇVü≤ uÛÑe‹ˆ Hêq´' |ü+<∏ë nj·THêj·T $<ä´‘˚ˆˆ
düVü≤ÁdüosYwü+ <˚e+ $XÊ«ø£å+ $X¯«X¯eTT“¤eyéTˆ $X¯«+ Hêsêj·TD+ <˚eeTø£ås¡+ |üs¡eT+ |ü<äyéT ˆˆ
$X¯«‘·' |üs¡e÷ìï‘·´+ $X¯«+ Hêsêj·TD>¥+ Vü≤]yéT $X¯«y˚T y˚<ä+ |ü⁄s¡TwüdüÔ~«X¯«eTT|üJe‹
|ü‹+ $X¯«kÕ´‘˚àX¯«s¡>¥+ XÊX¯«‘·>¥+ •eeT#·T´‘·yéTˆ Hêsêj·TD+ eTVü≤CÒ„j·T+ $X¯«‘êq+ |üsêj·TDyéT
Hêsêj·TD |üs¡CÀ´‹ sê‘êà Hêsêj·TD' |üs¡+' Hêsêj·TD |üs¡+ÁãVü≤à‘· ‘·«+ Hêsêj·TD' |üs¡'ˆˆ
Hêsêj·TD |üs√<Ûë´‘ê <Ûë´q+ Hêsêj·TD' |üs¡'ˆ j·T#·ÃøÏ+∫ »®>∑‘·‡s¡«+ <äèX¯´‘˚ÁX¯Sj·‘˚|æyꈈ
nqÔu9Væ≤X¯Ã‘·‘·‡e9+ e´|ü´Hêsêj·TD dæú‘·+' nqqÔeTe´j·T+ ø£$>¥+ düeTTÁ<˚9qÔ+ $X¯«X¯eTT“eyéTˆˆ
|ü<äàø√X¯ Á|ürø±X¯>¥+ Vü≤è<äj·T+ #ê|ü´<√eTTU≤yéTˆ n<∏√ìcÕº´$‘·kÕÔ´ùdÔ HêuÛ≤´eTT|ü]‹wü˜‹ˆˆ
C≤« e÷˝≤ ≈£î+uÛ≤‹ $X¯«kÕ´j·T‘·q+ eTVü≤‘Yˆ düqÔ‘·>¥+ •˝≤_ÛdüTÔ eT“‘ê«ø√X¯ dü+ìuÛÑyéTˆˆ
‘·kÕ´H˚ÔdüTÔwæs¡>¥+ dü÷ø£åà+ ‘·dæàq›‡s¡«+ Á|ü‹w昑·yéTˆ ‘·dü´eT<Û˚´ eTVü‰qü–ï]« XÊ«]Ã]«X¯«‘√ eTTK'ˆˆ
k˛Á>∑uÛÑT–«uÛÑ» ìÔwü˜HêïVü‰s¡eT »s¡' ø£$'ˆ ‹s¡´>∑÷s¡∆« eT<ÛäXÊÙsT÷s¡X¯àj·TdüÔdü´düqԑꈈ
düHêÔ|üj·T‹ dü«+<˚ Vü≤e÷bÕ<ä‘· eTdüÔø£'ˆ ‘·dü´eT<Û˚´eVæ≤ï•U≤ nD°jÓ÷sêú«e´edæú‘·'ˆˆ
˙‘√ j·T<ä eT<Ûä´kÕú ~«<äT´˝Ò¢UÒe uÛ≤dü«sêˆ ˙yês¡ X¯Sø£ q‘·Ô˙«|”‘ê uÛ≤dü«‘·´D÷|üe÷ˆˆ
‘·kÕ´•ÙU≤j·÷ eT<Û˚´|üs¡e÷‘êà e´ed”ú‘·'ˆ düÁãVü≤à dü•e dü‡Vü≤] ùd‡Áq›k˛‡-ø£ås¡' |üs¡eTdü‡«sê{Ÿ
ªªz+ ‘·Á<䓤Vü‰àˆ ªªz+ ‘·<ë«j·TT'ˆ
ªªz+ ‘·<ë‘êàˆ ªªz+ ‘·‘·‡‘·´yéTˆ
ªªz+ ‘·‘·‡e9yéTˆ ªªz+ ‘·‘·TŒs√qïeT'ˆˆ
nqÔX¯Ãs¡‹ uÛÑ÷‘˚wüß >∑TVü‰j·÷+ $X¯«eT÷‹9wü߈ ‘·«+ j·T»„düÔ«+ ewü{≤ÿs¡ düÔ«$TÁq›düÔ>¥+
s¡TÁ<ädüÔ«+ $wüßídüÔ´+ ÁãVü‰à‘·«+ Á|üC≤|ü‹'ˆ
‘·«+‘·<ë|ü Äb˛ CÀ´rs¡k˛ -eTè‘·+
ÁãVü≤àuÛÑ÷uÛÑT 9 edüT‡es√yéTˆˆ
jÓ÷bÕ+ |ü⁄wüŒ+ y˚<äˆ |ü⁄wüŒyêÁqŒC≤Vü≤ qŒX¯óe÷q“¤q‹ˆ
#·Áq›e÷yê nbÕ+ |ü⁄wüŒyéTˆˆ |ü⁄wüŒyêÁqŒC≤yêqŒX¯óe÷X¯Ãe‹ˆ j˚Te+ y˚<äˆ jÓ÷bÕe÷j·÷‘·q+y˚<äˆ
Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ n–ïsê« nbÕe÷j·T‘·q+ˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ j·÷-π>ïsêj·T‘·q+ y˚<äˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ
nb˛yê nπ>ïsêj·T‘·qyéTˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ j·T @e+ y˚<Ûäˆ jÓ÷-bÕe÷j·T‘·q+ y˚<äˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆˆ
yêj·TTsê«nbÕe÷j·T‘·qyéTˆÄj·T‘·qyêq“¤e‹ˆjÓ÷yêjÓ÷sêj·T‘·q+y˚<äˆÄj·T‘·qyêq“¤e‹ˆˆ Äb˛yÓ’yêjÓ÷sêj·T‘·qyéTˆ
Äj·T‘·q yêq“¤e‹ˆ j·T @e+ y˚<äˆ jÓ÷-bÕe÷j·T‘·q+ y˚<äˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ
nkÂyÓ’‘·|üqï bÕe÷j·T‘·qyéTˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ jÓ÷eTTwü´‘·|ü‘· Äj·T‘·q+y˚<äˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ
nb˛yê ÄeTTwü´‘·|ü‘· Äj·T‘·q+ˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ j˚Te+ y˚<äˆ jÓ÷-bÕe÷j·T‘·q+y˚<äˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ
#·Áq›e÷yê nbÕe÷j·T‘·q+ˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ j·TX¯ÃÁq›eTdü Äj·T‘·q+y˚<äˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ
nb˛yÓ’#·+Á<äeTdü Ä‘·q+ j˚Te+ y˚<äˆ jÓ÷-bÕe÷j·T‘·q+y˚<äˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ
qø£åÁ‘êDÏyê nbÕe÷j·T‘·qyéTˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆjÓ÷Hêø£åÁ‘êD≤ e÷j·T‘·q+y˚<äˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ
nb˛yÓ’ qø£åÁ‘êD≤e÷j·T‘·qyéTˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ j·T @e+ y˚<äˆ jÓ÷-bÕe÷j·T‘·q+y˚<äˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ
|üs¡®H√´yê nbÕe÷j·T‘·qyéTˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ j·T' düs¡®q´ kÕ´j·T‘·q+ y˚<äˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ nb˛C…’
|üs¡®q´kÕ´j·T‘·qyéTˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ j·T @e+ y˚<äˆ jÓ÷bÕe÷j·T‘·q+y˚<äˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ
dü+e‘·‡s√yê nbÕe÷j·T‘·qyéTˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆj·Tdü‡+e‘·‡s¡ Hê´j·T‘·q+ y˚<äˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ
nb˛yÓ’ dü+e‘·‡s¡ kÕ´j·T‘·qyéTˆ Äj·T‘·qyêq“¤e‹ˆ j·T @e+ y˚<äˆ jÓ÷-|ü⁄‡Hêe+ Á|ü‹w昑ê+ y˚<äˆÁ|ü‘˚´e‹wü˜‹ˆˆ
øÏ+‘· ~«c˛ís¡“ e÷ VüQ'ˆ ø±B|æÔ' øÏ+ |üsêj·TD+ˆ @ø√j·T<ë∆s¡ j·T<˚›e'ˆ πs»rs√<äd” ñuÛÒˆˆ yê‘ê~«c˛ís¡“
e÷VüQ'ˆ nø£åsê B›|æÔs¡T#·´‘˚ˆ Á‹|ü<ë<ë›s¡j·T<˚›e'ˆ j·T~«c˛íπsø£ eTT‘·ÔeT+ˆˆ Ä‘·qTwü´Á|ü‘·TqTwü´ˆñ<ä∆e÷<ÛäeTdü+<ÛäeTˆ
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

15. 15
Ä~‘˚´ #·+Á<äesêíHê+ˆ >∑s¡“¤e÷<Û˚Væ≤j·T'|ü⁄e÷Hé Ç‘·dæ‡ø£Ô>¥+ dü÷s¡´>∑‘·+ˆ #·+Á<äeTùds¡dü+ ø£è~Ûˆ yêsê<ä+
»qj·÷Áπ>–ï+ˆ j·T@ø√s¡TÁ<ä ñ#·´‘˚ˆˆ
|ü⁄s¡Twüdü´ $<äà düVü≤ÁkÕø£ådü´ eTVü‰<˚edü´ BÛeTVæ≤ˆ ‘·H√ïs¡TÁ<ä' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆˆ
‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤ eTVü‰<˚yêj·T BÛeTVæ≤ˆ ‘·H√ïs¡TÁ<ä' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆˆ
‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤ eÁø£‘·TD≤¶j·T BÛeTVæ≤ˆ ‘·H√ï<äìÔ' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆˆ
‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤ eTVü≤ ùdHêj·TBÛeTVæ≤ ‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤ #·Áø£‘·T+&Üj·T BÛeTVæ≤ ‘·H√ï q+~' Á|ü#√<äj·÷‘Y
‘·qïwüDTàK' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆ ‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤ düTeD9|üøå±j·T BÛeTVæ≤ˆ
‘·H√ï>∑s¡T&É' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆˆ
y˚<ë‘·àHêj·T $<äàùV≤ Væ≤s¡D´ >∑sꓤj·T BÛeTVæ≤ˆ ‘·H√ïÁãVü≤à Á|ü#√<äj·÷‘Yˆˆ
Hêsêj·TDHêj·T $<äàùV≤ yêdüT<˚Òyêj·T BÛeTVæ≤ˆ ‘·H√ï $wüßí' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆ
eÁ»qU≤j·T $<äàùV≤ rø£åí<ä>¥ZÁcÕºj·T BÛeTVæ≤ˆ ‘·H√ïHês¡dæ>¥+ Vü≤' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆˆ
uÛ≤düÿsêj·T $<äàùV≤eTVü≤<äT›´‹ø£sêj·T BÛeTVæ≤ˆ ‘·H√ï Ä~‘·´' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆ
yÓ’XÊ«qsêj·T $<äàùV≤ ˝≤©˝≤j·T BÛeTVæ≤ˆ ‘·H√ï n–ï' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆˆ
ø±‘ê´j·THêj·T |ü<äàùV≤ ø£q´≈£îe÷] BÛeTVæ≤ ‘·H√ï <äT]Z' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆˆ
düVü≤Ádü |üs¡e÷<˚$ X¯‘·eT÷˝≤ X¯‘·Eÿsêˆ düs¡«>¥+ Vü≤s¡‘·Ty˚T bÕ|ü+ <ä÷sê«<äTdü«|üïHêX¯˙ˆˆ
ø£D≤¶‘êÿD≤¶Á‘·Œs√Vü≤ ˙Ô|üs¡Twü' |üs¡Twü'|ü]ˆ |üHêH√ <ä÷πs« Á|ü‘·qTdüVü≤ÁùdD X¯‘˚q#·ˆ
j·÷X¯‘˚q Á|ü‘·H√wæ düVü≤ÁùdD $s√Vü≤dæˆ ‘·kÕ´H˚Ô <˚Mwüºπø $<Û˚ eTVü≤$cÕej·TyéTˆˆ
nX¯«Áø±H˚Ô s¡<∏ëÁø±H˚Ô $wüßíÁø±H˚Ô edüTq∆sêˆ •s¡kÕ<Ûës¡ sTTcÕ´$Ts¡ø£ådü«e÷+ |ü<˚|ü<˚ˆ
uÛÑ÷$T<Û˚9eTs¡∆s¡D° ˝Àø£<Ûës¡D°ˆ ñ‘·è<∏ë-esêùV≤D ø£èùwíq XÊ‘·u≤VüQD
eTè‹Ôπø Vü≤qy˚T bÕ|ü+ j·T<äTwüÿè‘·+ø£è‘·yéTˆ eTè‹Ôπø ÁãVü≤à <ä‘êÔ-dæ ø±fi¯´ù|Hê_ÛeTÁìÔ‘êˆ
eTè‹Ôπø <˚Væ≤y˚T |ü⁄wæº+ ‘·«sTT düs¡«+ Á|ü‹w溑·yéTˆˆ eTè‹Ôπø Á|ü‹w昑˚ düs¡«+ ‘·H˚àìs¡Tí<äeTè‹Ôπøˆ
‘·j·÷ Vü≤‘˚qbÕ ù|q>∑#êä$T |üs¡e÷+>∑‹yéTˆˆ
z+ ì<Ûäq|ü‘·j˚TqeT'ˆ ì<Ûäq |ü‘êìÔj·÷ø£ qeT'ˆ
z+ }<Ûë«9j·T qeT'ˆ }s¡∆«*C≤Zj·T qeT'ˆ
z+ Væ≤s¡D≤´j·T qeT'ˆ Væ≤s¡D´*+>±j·TqeT'ˆ
düTeD≤9j·T qeT'ˆ düTeD9 *+>±j·T qeT'ˆ
~yê´j·T qeT'ˆ ~e´ *+>±j·T qeT'ˆ
uÛÑyêj·T qeT'ˆ uÛÑe*+>±j·T qeT'ˆ
X¯sê«j·T qeT'ˆ X¯s¡«*+>±j·T qeT'ˆ
•yêj·T qeT'ˆ •e*+>±j·T qeT'ˆ
»«˝≤j·T qeT'ˆ »« *+>±j·T qeT'ˆ
Ä‘êàj·T qeT'ˆ Ä‘·à*+>±j·T qeT'ˆ
|üs¡e÷j·T qeT'ˆ |üs¡eT*+>±j·T qeT'ˆ
@‘·<∏√‡eTdü´ dü÷s¡´dü´ düs¡«*»Z>¥Z kÕú|üj·T‹ bÕDÏeTÁqÔ+ |ü$Á‘·+ˆˆ
dü<√´C≤‘·+ Á|ü|ü<ë´$T dü<√´C≤‘êj·T yÓ’qyÓ÷qeT' uÛÑy˚ uÛÑy˚ Hê‹ uÛÑy˚ uÛÑedü«e÷yéTˆ
uÛÑy√<䓤yêj·TqeT'ˆˆ
yêeT<˚yêj·T qyÓ÷ CÒ´cÕ˜j·T qeTÁX‚ÙcÕ˜j·T qyÓ÷s¡T Á<ëj·TqeT' ø±˝≤j·TqeT'
ø£$ø£s¡D≤j·T qyÓ÷ ã$ø£s¡D≤j·T qyÓ÷ ã˝≤j·TqyÓ÷ ãÁ|üeT<∏äHêj·T qeT
dü‡s¡« uÛÑ÷‘·<ëeTHêj·T qyÓ÷ eTH√q´Hêj·TqeT'ˆˆ n|òüTÀπsuÛÀ´-<∏ä |òüTÀπs uÛÀ´|òüTÀs¡ (‘Óπs) |òüTÀs¡ ‘·πsuÛÑ´'ˆ
düπs«uÛÑ´dü‡s¡«X¯πs«uÛÀ´qeTùdÔ ndüTÔs¡TÁ<äs¡÷ù|uÛÑ´'ˆˆ ‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤ eTVü‰<˚yêj·T BÛeTVæ≤ˆ
‘·H√ïs¡TÁ<ä' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆˆ
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010

16. 16
ÁãVü≤àl,y˚ ˆˆne<ÛëqT qs¡Vü≤] XÊÁdæ >±] bÂÁ‘·T&ÉT,Á㈈y˚ˆˆ l.ø°åàsê» X¯s¡à >±] |ü⁄Á‘·T&ÉT
qèdæ+Vü≤Á|ükÕ<é >±] #˚ ≈£Ls¡Ã ã&çq~.
düπs«»HêdüTœH√uÛÑe+‘·T
áXÊq dü‡s¡« $<ë´Hê MTX¯«s¡dü‡s¡« uÛÑ÷‘êHê+ ÁãVü‰à -~Û|ü‹Ás¡“¤ Vü≤àD√ -~Ûdü‹Ás¡“ôVAà•y√y˚T
ndüTÔdü<ë•y√+ˆˆ
qyÓ÷Væ≤s¡D´u≤Vü≤y˚ Væ≤s¡D´esêíj·T Væ≤s¡D´s¡÷bÕj·T Væ≤s¡D´|ü‘·j˚T -$T“ø±|ü‘·j·T ñe÷|ü‘·j˚T |üX¯ó
|ü‘·j˚T qyÓ÷qeT'ˆˆ
ãTT‘·>¥+ dü‘·´+ |üs¡ÁãVü≤à |ü⁄s¡Twü+ ø£èwüí|滄+ }s¡∆«πs‘·+ Ms¡÷bÕø£å+ $X¯«s¡÷bÕj·TyÓ’ qyÓ÷qeT'ˆ
düs√«yÓ’s¡TÁ<ädüÔôd’às¡TÁ<ëj·T qyÓ÷ ndüTÔˆ |ü⁄s¡Tc˛yÓ’s¡TÁ<ädü‡qàôVA qyÓ÷qeT'ˆˆ
$X¯«+ uÛÑ÷‘·+ uÛÑTeq+ ∫Á‘·+ ãVüQ<ÛëC≤‘·+ C≤j·Te÷q+ #·j·T‘Yˆ düs√«ùV≤´wü s¡TÁ<ädüÔôd’às¡TÁ<ëj·T qyÓ÷
ÄdüTÔˆˆ ø£Á<äTÁ<ëj·T Á|ü#˚‘·ùd MT&ÛÉTwüºe÷j·T‘·e´ùdˆ y√#˚eTX¯ düÔeT>¥+ Vü≤è<˚ˆ düs√«ùV≤àwüs¡TÁ<ädüÔùdàs¡TÁ<ëj·T qyÓ÷ ndüTÔ'ˆˆ
C≤‘·y˚<äùd düTqyêeT k˛eTeTsêrj·T‘√ì <äVü‰‹y˚T düq' |üsYwü<ä‹ <äTsêZDÏ $X¯«Hêy˚e dæ+<ÛäT+ <äT]‘ê‘ê´–ï
‘êe÷–ï esêí+ ‘·|ükÕ »«˙Ô+ yÓ’s√#·˙+ ø£s¡à|òü˝Òwüß EcÕºyéTˆ <äTsêZ+ <˚M>¥+ X¯s¡DeTVü≤+ Á|ü|ü<˚´düT‘·s¡ dæ‘·s¡ùdqeT
nπ>ï‘·«+ |üs¡j·÷qy√´nkÕàÁqúdü«dæÔ _Ûs¡‹ <äTsêZDÏ $XÊ«ˆ |üPX¯Ã|üèB∏«ãVüQ˝≤q ñØ«uÛÑyê‘√ø±j·T
‘·qj·÷j·TX¯yÓ÷ $XÊ«ìH√ <äTs¡ZVü‰ u≤‘·y˚<ädæ‡qTúdüT>∑eT <äT]‘ê‹|üsYwæˆ n¬>ï nÁ‹ eqàq kÕ>∑èD≤H√ kÕàø£+
uÀ<Ûä´$‘ê‘·q÷HêyéTˆˆ |üè‘·Hêõ‘·>¥+ düVü≤e÷q eTTÁ>∑eT–ï>¥+ VüQy˚eT |üs¡e÷<Ûä‡ <ÛäkÕú‘Yˆ düq'|üsYwü<ä‹ <äTsêZDÏ
$XÊ«øå±eT<˚›y√ n‹ <äT]‘ê ‘·´–ï'ˆˆ Á|ü‘√´wæ ø£MT&Û√´ n<Ûä«πswüß düHê#·ÃôVA ‘êqe´X¯Ãdü‹‡ˆ
kÕ«+#ê¬>ï ‘·qTe+ |æÁ|üj·T kÕ«düàuÛÑ´+#· k uÛÑ>∑e÷j·T »dü«ˆˆ >√_Ûìs¡T®wüº eTj·TTCÀìwæø£Ô+ ‘· y˚+Á<ä
$c˛ís¡qTdü+#·πseTˆ Hêø£dü«|üèwü˜ qT_Ûdü+ ekÕH√ yÓ’wüíM+ ˝Àø£ ÇVü≤ e÷<äj·T HêÔyéTˆˆ $X¯«‘· X¯Ã≈£åîs¡T‘· $X¯«‘√
eTTUÀ $X¯«‘√Vü≤düÔ ñ‘· $X¯« ‘·kÕ«‘Yˆ dü+u≤VüQ uÛ≤´qeT‹ dü+|ü‘·Á‘Ó’´ <Ûë´yê|üè~∏«»qj·T+ <˚y˚ø£'ˆˆ
sêC≤~ÛsêC≤j·T Á|üdüVü≤´kÕVü≤H˚ qyÓ÷ej·T+ yÓ’ ÁX¯eD≤j·T ≈£îs¡àùV≤ˆ düy˚Tø±e÷HêÿeT ø±e÷j·T eTVü≤´+ˆ
ø±y˚TX¯«s√ yÓ’ ÁX¯eD√ <äÁ<Ûë‘·Tˆ ≈£îuÒsêj·T yÓ’ ÁX¯eD≤j·Tˆ eTVü‰sêC≤j·T qeT'ˆˆ
z+ dü«dæÔˆ
kÕ«+sê»´+ uÛÖ'»´+ˆ kÕ«sê»´+ yÓ’sê»´+ˆ
bÕs¡y˚Twüº´+ sê»´+ˆ eTVü‰sê»´ eTVü‰~Û |ü‘·´eTj·T+ˆ
düeT+‘· |üsê´ kÕ´kÕ«‘Yˆ kÕs¡«uÛÖeT kÕ‡sê«j·TTwü'ˆ
ÄHé ‘ê<Ûë |üsês¡ú‘Yˆ |üè~∏«' yÓ’´ düeTTÁ<ä |üs¡´+ ‘êj·÷+ @ø£sê&狈
‘·‘·' ô|´X¯ XÀ¢ø√_Û–‘√ eTs¡T‘·' |üs¡McÕís√´eTs¡T‘·kÕ´edüHé >∑èùV≤ˆ
Ä$øÏå ‘·dü´ ø±eTÁ|æj˚T $X‚«<˚yê dü´uÛ≤dü‡<ä Ç‹ˆˆ
n<ÛÓ’e+ $wüíy˚, #·Ts¡T+ ìs¡«|ü‘˚ˆ j·TCÀ„yÓ’ $wüßí+'ˆ
j·T»„ @yê+ ‘·‘·' Á|ü‹‹wüº‹ˆ ÁXÀÁ‘·+ EôVA‹ˆ
$wüíy˚ dü‡«Vü≤' j·TC≤„jÓÆTkÕ«Vü≤'ˆ
Á|ü‹cÕ˜jÓÆT kÕ«ùV≤‹ˆ Hêsêj·TD $<äàùV≤ yêdüT<˚yêj·T BÛeTVæ≤ ‘·H√ï$wüßí' Á|ü#√<äj·÷‘Y
‘· ~«c˛í+ |üs¡eT+|ü<∏ä>¥+ dü<ë |üX¯´ìÔ dü÷s¡j·T'ˆ
~M e#·q #·≈£åîsêj·TT‘·+ˆ ‘·~«ÁbÕk˛ $|üq´ y√C≤>∑èHêHé düdü‡$Tq∆‘˚ˆ
$c˛ís¡Z´‘·Œs¡eT+|ü<ä+ˆ ‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤eÁø£‘·TD≤›j·T BÛeTVæ≤ˆ
‘·H√ï <äìÔ' Á|ü#√<äj·÷‘Yˆ áXÊq´dü‡s¡« $<ë«Hê MTX¯«s¡dü‡s¡« uÛÑ÷‘êHê+
ÁãVü‰à-~Û|ü‹Ás¡“¤Vü≤àD√-~Û |ü‹Ás¡“¤Vü‰à y√j˚T ndüTÔdü<ë•y√+ˆˆ
y˚<√ø£Ô düTes¡í eT+Á‘·|ü⁄wüŒ+ düeTs¡Œj·÷$T.
Á|ü<äøÏåD qeTkÕÿsêHé düeTs¡Œj·÷$T
`: z+ ‘·‘Y.. ‘·‘Y :`
eT+<ë≥ >∑C≤Dq dü+düú dü«s√í‘·‡yê düeTs¡ŒD `2010