Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης 1821-1827, Ιστορία Γ Γυμνασίου, Ενότητα 8

1. ΕΝΟΤΗΤΑ 8 : Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης 1821-1827
ΙΣΤΟΡΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

2. Προϋποθέσεις επιτυχίας της επανάστασης στο νότιο ελλαδικό χώρο
 Πυκνότεροι ελληνικοί πληθυσμοί,
 Λίγος οθωμανικός στρατός,
 1820 -1822 :μέρος του οθωμανικού στρατού ήταν απασχολημένο με τον
πόλεμο εναντίον του Αλή Πασά της Ηπείρου,
 Πολλοί Φιλικοί που προετοίμαζαν την επανάσταση,
 Πολλοί κλέφτες,
 Ελληνικά εμπορικά σκάφη εφοδιασμένα με κανόνια,
 Πολλοί Έλληνες είχαν πολεμική εμπειρία στην ξηρά (στρατιώτες του Αλή
Πασά, αγγλικός στρατός των Επτανήσων) και στη θάλασσα (ναύτες
τουρκικού στόλου, πειρατεία, αντιμετώπιση πειρατών),
 Τα ορεινά εδάφη ευνοούσαν τον κλεφτοπόλεμο.

3. Εστίες της επανάστασης τον Μάρτιο του
1821
-Διάφορα μέρη της Πελοποννήσου, Στερεά
Ελλάδα, Κρήτη, νησιά του Αιγαίου,
Θεσσαλία, Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη.
Επαναστατικές κινήσεις σε Κύπρο και Μικρά
Ασία.
Όμως
•Η απελευθέρωση μιας τόσο μεγάλης
περιοχής ξεπερνούσε τις δυνατότητες του
ελληνισμού
•Όπου ήταν εύκολο να φτάσει γρήγορα
τουρκικός στρατός, η καταστολή ήταν άμεση.
Τελικά, η επανάσταση εδραιώθηκε στην
Πελοπόννησο, στη Στερεά Ελλάδα και σε
κάποια νησιά του Αιγαίου.

4. Πρωταγωνιστές της επανάστασης
Ξεχώρισαν οι Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Μάρκος
Μπότσαρης στη στεριά και οι Κωνσταντίνος Κανάρης και Ανδρέας Μιαούλης στη θάλασσα. Ηγετικό
ρόλο έπαιξαν και δυο γυναίκες : η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και η Μαντώ Μαυρογένους.

5. Η ΦΑΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΤΥΧΙΩΝ (1821-1824).
Στην Πελοπόννησο:
• Αρχικά, οι επαναστάτες περιόρισαν τους Τούρκους
στα κατά τόπους φρούρια.
• Παράλληλα, καταλήφθηκαν από τους Έλληνες
πόλεις της Πελοποννήσου, όπως η Καλαμάτα και η
Πάτρα.
→ Οι οθωμανικές αρχές απάντησαν με σκληρά
αντίποινα σε βάρος Ελλήνων αμάχων στην
Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, στη Θράκη, στην
Κύπρο και αλλού. Στη διάρκειά τους απαγχονίστηκε ο
πατριάρχης Γρηγόριος Ε‘ (10 Απριλίου 1821).
Αν και ο Αγώνας είχε ξεκινήσει λίγες μέρες νωρίτερα (20-23 Μαρτίου), η 25η Μαρτίου
ορίσθηκε το 1838 ως εθνική επέτειος για να συνδεθεί η κήρυξη της Επανάστασης με
τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου

6. Οι Έλληνες οπλαρχηγοί της Στερεάς Ελλάδος (Αθανάσιος Διάκος στην Αλαμάνα και
Οδυσσέας Ανδρούτσος στη Γραβιά) πρόβαλαν γενναία αντίσταση στα τούρκικα
στρατεύματα που κατέβαιναν για να καταπνίξουν την επανάσταση στην Πελοπόννησο.
Η μάχη της Αλαμάνας. Ο Ομέρ Βρυώνης, διοικητής
του τουρκικού στρατού, κατέβηκε με 8.000 άνδρες
από την Θεσσαλία για να καταπνίξει την επανάσταση
στην Πελοπόννησο. Ο Αθανάσιος Διάκος, ο
Πανουργιάς και ο Γιάννης Δυοβουνιώτης με περίπου
1.500 αρματολούς πήραν θέση στον ποταμό
Αλαμάνα (Σπερχειός), κοντά στις Θερμοπύλες.
Νικήθηκαν από τους Τούρκους, όμως η πεισματική
αντίστασή τους και ο ηρωικός θάνατος του
Αθανάσιου Διάκου έπλασε έναν από τους πρώτους
ηρωικούς θρύλους της Ελληνικής επανάστασης.

7. Η μάχη στο χάνι της Γραβιάς : Στη μάχη αυτή, που έγινε στις 8 Μαΐου του 1821, ο
Οδυσσέας Ανδρούτσος με 120 άνδρες νίκησε το στρατό του Ομέρ Βρυώνη. Τα
θύματα των Τούρκων ήταν πολυάριθμα. 330 νεκροί και 800 τραυματίες μέσα σε
λίγες ώρες. Οι Έλληνες έχασαν 6 πολεμιστές.
Η μάχη αυτή εμπόδισε την κάθοδο του Ομέρ Βρυώνη στην Πελοπόννησο και
εμψύχωσε την επανάσταση. Ο Βρυώνης συγκλονίστηκε τόσο πολύ που
αποφάσισε να σταματήσει προσωρινά την εκστρατεία του και να υποχωρήσει
στην Εύβοια.

8. Άλωση της Τριπολιτσάς στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 από τους έλληνες με
αρχηγό τον Θ. Κολοκοτρώνη. Ήταν μία σημαντική στρατιωτική επιτυχία των
επαναστατημένων Ελλήνων που αποτέλεσε σπουδαίο σταθμό στον αγώνα
επικράτησής τους στην Πελοπόννησο.

9. Στη θάλασσα, τα ελληνικά πλοία παρεμπόδιζαν τις κινήσεις του τουρκικού στόλου και
συμμετείχαν στην πολιορκία παραλιακών φρουρίων.

10. Οι Τούρκοι το Πάσχα του 1822
κατέσφαξαν τον ελληνικό πληθυσμό
της Χίου (23.000 νεκροί και
47.000 αιχμάλωτοι), γεγονός που
προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση στην
Ευρώπη.
Ο πίνακας «Η σφαγή της Χίου» του γάλλου
ζωγράφου Ευγένιου Ντελακρουά.
Θέλοντας να εκδικηθούν για τη
σφαγή, ο Κ. Κανάρης και οι
άνδρες του ανατίναξαν, λίγο
αργότερα, την τουρκική
ναυαρχίδα στο λιμάνι της Χίου.

11. Η σφαγή της Χίου και η επακόλουθη ανατίναξη της
τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη είχαν μεγάλη
επίδραση στην κοινή γνώμη της Ευρώπης και στην
ανάπτυξη του φιλελληνικού κινήματος.
Οι Ευρωπαίοι συνειδητοποίησαν τα συμβαίνοντα στην
Ελλάδα και έδειξαν συμπάθεια προς τα θύματα και τους
ήρωες ενός άνισου αγώνα.

12. Ελληνικές δυνάμεις, υπό την ηγεσία του Θ. Κολοκοτρώνη, διέλυσαν στα
Δερβενάκια της Αργολίδας (25-28 Ιουλίου 1822) τη στρατιά του Δράμαλη
που είχε φτάσει στην Πελοπόννησο με σκοπό την ανακατάληψη της
Τριπολιτσάς.

13. Το 1823 σκοτώθηκε, πολεμώντας λίγο έξω από το
Καρπενήσι, ο Μάρκος Μπότσαρης.

14. Το 1824 ο σουλτάνος ήρθε σε συμφωνία με τον
ηγεμόνα της Αιγύπτου Μοχάμετ Άλι : ζητά
βοήθεια για να καταπνίξει την επανάσταση και
προσφέρει ως αντάλλαγμα την Κρήτη και την
Πελοπόννησο.
Πράγματι, αιγυπτιακός
στρατός κατέπνιξε την
επανάσταση στην Κρήτη και
κατέστρεψε την Κάσο, ενώ
τουρκικές δυνάμεις έκαναν το
ίδιο στα Ψαρά.
«Μετά την καταστροφή των Ψαρών». Έργο του Νικόλαου Γύζη

15. Η ελληνική απάντηση δόθηκε στη ναυμαχία του Γέροντα (29 Αυγούστου
1824), στην οποία ελληνικές ναυτικές δυνάμεις με επικεφαλής τον Α.
Μιαούλη κατάφεραν ισχυρό χτύπημα στον τουρκοαιγυπτιακό στόλο.

17. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΜΨΗΣ (1825-1827)
• Οι ελληνικές δυνάμεις είναι
καταπονημένες από τον εμφύλιο πόλεμο.
• Στις αρχές του έτους ο Ιμπραήμ
(θετός γιος του Μοχάμετ Άλι της
Αιγύπτου) αποβιβάζεται στην
Πελοπόννησο με πολύ καλά οργανωμένο
στρατό. Ανακαταλαμβάνει μεγάλο μέρος
της Πελοποννήσου χωρίς αντίσταση.

18. Αρχικά ο Ιμπραήμ έγινε κυρίαρχος
σχεδόν όλης της Μεσσηνίας και
ετοιμαζόταν να βαδίσει κατά της
Τριπολιτσάς. Αρκετοί οπλαρχηγοί
(Κολοκοτρώνης κ.ά.) βρίσκονταν στις
φυλακές, θύματα της εμφύλιας
διαμάχης.
Ο Παπαφλέσσας με λίγους άντρες
προσπάθησε να ανακόψει την πορεία
των Αιγυπτίων προβάλλοντας αντίσταση
στο Μανιάκι, (20 Μαΐου 1825) όπου
γνώρισε την ήττα και έπεσε ηρωϊκά.

19. Ο Ιμπραήμ συνέχισε την προέλασή του
καταλαμβάνοντας την Τριπολιτσά στα μέσα
Ιουνίου του 1825 και το Άργος λίγες
μέρες αργότερα.
Τότε συγκροτήθηκε ελληνικό σώμα με
αρχηγούς τον Δημήτριο Υψηλάντη και τον
Ιωάννη Μακρυγιάννη, το οποίο αντιμετώπισε
επιτυχώς τον Ιμπραήμ στους Μύλους της
Λέρνας, λίγο νοτιότερα του Άργους
αναγκάζοντάς τον να επιστρέψει στην
Τριπολιτσά. >>
> Σώθηκε το Ναύπλιο και συντηρήθηκε η
Επανάσταση στην Πελοπόννησο

20. Προς το τέλος του 1825 ο Ιμπραήμ αποφάσισε να ενισχύσει την πολιορκία του
Μεσολογγίου όπου βρισκόταν καθηλωμένος ο τούρκικος στρατός του Κιουταχή από τον
Απρίλιο της ίδιας χρονιάς. Οι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου απέρριψαν τις προτάσεις
του Ιμπραήμ για παράδοση και επέλεξαν να συνεχίσουν να αντιστέκονται. Όμως η
συντριπτική υπεροχή του αντιπάλου σε στρατιωτικές δυνάμεις καθιστούσε την προσπάθεια
εξαιρετικά δύσκολη.
Η πολιορκία του Μεσολογγίου

21. Άνοιξη 1826 : Η κατάσταση στο
πολιορκημένο Μεσολόγγι ήταν πλέον
δραματική. Τα τρόφιμα είχαν σχεδόν
τελειώσει και τα πολεμοφόδια είχαν
λιγοστέψει σημαντικά.
Το συμβούλιο των οπλαρχηγών και
προκρίτων της πόλης πήρε την απόφαση για
την έξοδο των κατοίκων από το Μεσολόγγι,
που ορίστηκε για την νύχτα του Σαββάτου
του Λαζάρου (10 Απριλίου) με ξημερώματα
Κυριακής των Βαΐων (11 Απριλίου).
Το σχέδιο πιθανότατα προδόθηκε, με
αποτέλεσμα οι τουρκοαιγύπτιοι να
απαντήσουν με σφοδρή επίθεση και σφαγή.
Μόνο 1.500 περίπου πολιορκημένοι
κατάφεραν να διασωθούν.
Η πολιορκία του Μεσολογγίου- Η Έξοδος

22. Η ηρωική έξοδος του Μεσολογγίου συγκλόνισε την Ευρωπαϊκή
κοινή γνώμη και συνέβαλε καθοριστικά, στην αλλαγή στάσης των
μεγάλων δυνάμεων της εποχής, υπέρ της Ελλάδας.
Εμπνευσμένος από την πολιορκία
και την έξοδο του Μεσολογγίου ο
εθνικός μας ποιητής Διονύσιος
Σολωμός δημιούργησε ένα από τα
κορυφαία έργα του, τους
Ελεύθερους Πολιορκημένους.

23. 1826-1827 : μετά και την πτώση του Μεσολογγίου, η
επανάσταση κινδυνεύει να σβήσει. Μόνο στη Στερεά
Ελλάδα πραγματοποιούνται ακόμα πολεμικές
επιχειρήσεις των Ελλήνων με επικεφαλής τον Γεώργιο
Καραϊσκάκη, μία από τις σημαντικότερες στρατιωτικές
φυσιογνωμίες του Αγώνα.
Στις αρχές του 1827 οι
Έλληνες αγωνίζονταν να
διατηρήσουν την Ακρόπολη της
Αθήνας, την οποία πολιορκούσε
στενά ο Κιουταχής.
Ο Καραϊσκάκης πέτυχε μεγάλη
νίκη στην μάχη του Κερατσινίου
άλλα σε μια αψιμαχία στο
Φάληρο τραυματίστηκε θανάσιμα.
Τον Απρίλιο του 1827 οι
Τούρκοι καταλαμβάνουν την
Ακρόπολη της Αθήνας.

24. Ο θάνατός του Καραϊσκάκη και η κατάληψη της Ακρόπολης από
τους Τούρκους δημιούργησαν την αίσθηση ότι η επανάσταση έσβηνε.
Όμως
Τον Ιούλιο του 1827 οι Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία)
αποφασίζουν με τη Συνθήκη του Λονδίνου (6/7/1827) τη δημιουργία
ελληνικού κράτους.