1. FEROMON TUZAKLARINI KULLANMA PRENSİPLERİ
1-Feromon tuzakları;Kabuk Böcekleri populasyonundan etkilenen rekreasyon alanları,orman
içi dinlenme yerleri,ibreli emval istiflenen depolar ve rampalar civarı ile kabuk böceklerinin
kitle üremesi yapmıĢ olduğu ibreli ormanlık sahalarda asılacaktır.
2-Feromonla mücadele yapılacak böceğin biyolojisi iyi tespit edilip,feromon tabletleri uçma
zamanından 2 hafta önce tuzaklara asılmıĢ olmalıdır.
3-Tuzaklar iki ağaç arasına geniĢ yüzeyleri hakim rüzgar yönünde olmak kaydıyla dört
taraftan sicimlerle sallanmayacak Ģekilde asılacaktır. Yükseklik 130-150 cm olacaktır..
Çevresi az ağaçlı veya bir yönü orman içi açıklık olmalıdır.
4-Feromon tabletleri tuzak içine delinmeden,naylonu içinde iple, cihazın ortasına gelecek
Ģekilde asılacaktır. Önceden asılı tablet çıkarılmayacak yeni asılan hemen yanına asılacaktır.
5-Tablet asılan cihazlar 7-15 gün içinde kontrol edilecek ve tuzaklara giren zararlılar tuzak
numaralarına göre miktarı kayıt defterine not alınarak kavanozlara toplanacaktır.
Diğer taraftan tuzaklara giren ortalama böcek adedi her ay görevli Orman ĠĢletme ġefi ve
Orman Muhafaza Memuru imzalı olarak Orman Zararlıları ile Mücadele ġube Müdürlüğüne
istatistiki bilgi olarak bildirilecektir.
6-Tuzaklara yerleĢtirilemeyen feromon tabletleri –15 ile +15 C de muhafaza edilecektir.
7-Feromon tuzakları böceklerin uçma zamanının sonu olan Eylül ayı sonunda toplanarak
temizlikleri yapılıp depolarda ilkbaharda asılmak üzere muhafaza edilmelidir.
8-Cihazlara asılan feromon tabletleri tabiata atılmayacak,cihazların en son toplanmasında
imha edilecektir.
BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜMÜZDE GÖRÜLEN BAZI BÖCEK TÜRLERİNE AİT UÇMA
ZAMANLARI
Böceğin adı Generasyonu Uçma zamanı
Blastophagus minör 1 Mart
(Küçük Orman Bahçıvanı)
Blastophagus piniperda 1 Mart
(Büyük Orman Bahçıvanı)
Ips sexdentatus 2 Nisan-Haziran
(Oniki DiĢli Çam Kabuk Böceği)
Orthotomicus erosus 3 Nisan-Haziran-Temmuz
(Akdeniz Çam Kabuk Böceği)

2. Pissodes notatus 1 Mayıs
(Çam Kültür Hortumlu Böceği)
Pityokteines curvidens 2 Mart-Temmuz
(Göknar Büyük Kabuk Böceği)
ORMANLARIMIZDA ZARAR YAPAN BÖCEKLERİN UÇMA ZAMANI-
MÜCADELE DÖNEMLERİ VE MÜCADELE METODLARI :
Orman ve ağaçlandırma sahalarında görülen böceklerle mücadelede esas ;
Ekonomik ve çevresel etkenlerin uyumunu bozmayacak mücadele yöntemini seçmektir.
Mücadele yöntemleri Ģunlardır;
1-Kimyasal Mücadele
2-Mekanik Mücadele
3-Biyoteknik Mücadele
4-Biyolojik Mücadele
5-Biyolojik Ġnsektisid ile Mücadele
6-Entegre Mücadele
1- Kimyasal Mücadele: Zararlı böceklerin zehir etkisi yapan maddeler kullanılarak yok
edilmesidir.Ancak bu kimyasal ilaçlar eko sisteme olumsuz etkileri nedeniyle
kullanılmamaktadır.Bunun yerine organik insektisid tercih edilmektedir.Kitin önleyici organik
ilaçlar ,tırtılın 1. ve 2. gömlek safhalarında baĢarılı sonuç vermektedir .
2- Mekanik Mücadele : Zararlı böceklerin bulunduğu materyalin ormandan uzaklaĢtırılması
Ģeklinde yapılmaktadır.Yumurta paketlerinin toplanması,keselerin dal makası yardımıyla
alınması böcekli dal veya gövdenin kesilmesi gibi.
3- Biyoteknik Mücadele : Zararlı böceğin eĢeysel koku salgılayan Feromon tuzakları ile
toplanmasıdır. Tuzaklar yerden 150 cm yüksekliğe asılmalıdır.Tuzaklar arası mesafe 50 metre
olmalıdır.Tuzak toplama kavanozunda 1 cm küplük bir hacimde 600 böcek bulunuyorsa;
böcek populasyonu zarar sınırının üstündedir.Toplama kavanozu kontrol edilerek sayım
yapılmalıdır.
4- Biyolojik Mücadele : Zararlı böcek populasyonunu azaltmak için canlı organizmalardan
yararlanmak suretiyle yapılan mücadeledir.Böcekçil kuĢlar biyolojik mücadelede önemli yer
tutmaktadır.
Çam keseböceğinin parazitlerinin çoğalmalarını amaçlayan adacık yöntemi de biyolojik
Mücadele çeĢididir.Adacık yöntemi ile keselerin içinde bulunan parazit sineklerinin uçarak
çam kese tırtıllarının üzerine yumurta bırakması sağlanır.Böylece tırtıllar
parazitlenir.Adacığın tesisi tırtıllar toprağa inmeden 4-5 hafta önce tamamlanmalıdır.Ada
üzerine 250-300 kese atılabilir. Bu keseler her gün karıĢtırılmalıdır.

3. Zararlı böcekleri parçalayarak yiyen yırtıcı böcekler suni yollarla çoğaltılarak ormana
bırakılır, bu böcekler diğer mücadele yöntemlerinin uygulanması sırasında da korunurlar.
Çam keseböceği ile biyolojik mücadele kapsamında Calosoma sycophanta yırtıcı böceği
üretilerek, zararlının yoğun olduğu ibreli orman alanlarına bırakılmaktadır.
5- Biyolojik Ġnsektisid ile mücadele: Patojen mikroorganizmalar kullanılarak yapılan
mücadeledir.Örneğin Bacillus thuringiensis kurstaki bakterisinin sporlarını ihtiva eden
preparatlardan yararlanılır. Bacillus thuringiensis bakterisi ile ilaçlanmıĢ ibreleri yiyen
tırtılların iç organlarında hastalık oluĢtuğundan geliĢimi durmaktadır.
6- Entegre Mücadele : Tüm mücadele yöntemlerini birlikte ya da birini diğeriyle kombine
etmek suretiyle uygulanmasıdır.Entegre mücadelede hedef ; zararlıların doğal düĢmanlarının
çoğalmasına yardım etmektir.
Orman Zaralıları ile Mücadelede BaĢarılı Olmanın ġartları :
1- Ġyi bir gözetleme ve değerlendirmedir.
2- Zararlı böceğin biyolojisine uygun , en ekonomik ve biyolojik dengeyi bozmayacak
metodun kullanılmasıdır.
3- Zararlı böceklerle yapılacak mücadele zaman ile sınırlıdır.O nedenle mücadeleye
zamanında baĢlanılmalıdır.
4- Koruyucu ve önleyici önlemler zamanında alınmalıdır.
Zararlı Adı Mücadele Zamanı Mücadele Yöntemi
Thaumetopoea pityocampa Ağustos - Mayıs Entegre Mücadele
(Çam keseböceği)
Diprion pini Mayıs ve Eylül Organik insektisid
(Çam çalı antenli yaprak arısı) ile Mücadele
Neodiprion sertifer Nisan Organik insektisid
(Kırmızımtrak çalı antenli yaprakarısı) ile Mücadele.
KUŞ YUVALARININ ORMANDA KULLANILMASI KURALLARI
Ormanlarımızın sağlığa ve doğal dengenin muhafazası için zararlı böcek populasyonunu
normal zararsız seviyede tutulmasında etkili böcekçil kuĢların korunması,günümüzde zaruret
haline gelmiĢtir.
Zararlı böcek populasyonunu azaltmak için ; canlı organizmadan faydalanmak suretiyle
yapılan mücadeleye “ BĠYOLOJĠK MÜCADELE “ denilmektedir. Biyolojik Mücadelede

4. Zararlı böceklerle beslenen “Böcekçil KuĢlar “ en önemli yeri iĢgal etmektedirler.AraĢtırmalar
bir kuĢun bilhassa yavrulama döneminde bir günde kendi ağırlığının birkaç misli kadar böcek
tükettiğini ortaya koymuĢtur.Ormanlarda gördüğümüz kuĢların hemen hepsi
böcekçildir.Kabuk böcekleriyle, tırtıllar ile beslenirler.Yavrularını da böcekle
büyütürler.Zararlı böcekleri tüketmekte çok etkin olan kuĢların üremelerini kolaylaĢtırmak
için suni kuĢ yuvaları asılmalıdır.Biyolojik Mücadele amacıyla asılan suni kuĢ yuvalarının
asılması ve korunmasında gerekli titizlik gösterilmelidir.
Bu konuda dikkat edilmesi gereken hususlar maddeler halinde belirtilmiĢtir.
1- KuĢ yuvaları bir sırık yardımı ile asma kancalarından ağaçların dıĢ tarafındaki 5 cm – 10
cm çapındaki yan dallara asılmalıdır. Ağaç gövdelerine tutturulmamalıdır.
2- Asma kancası kötü hava koĢullarında dahi yuvayı taĢıyacak yapıda olmalıdır.
3- Bir ağaca bir yuva asılmalıdır.
4- Yuvalar sonbaharda asılmalıdır.
5- Yuva asılan ağaçların gövdesine kolaylıkla görülebilecek biçimde iĢaretler
yapılmalıdır.
6- Zararlı böcek yoğunluğu göz önüne alınarak hektara bir yuva yerleĢtirilmelidir. .
7- Yuvaların yerden yüksekliği en az 3 m olmalıdır. Yol kenarlarına 10 m den daha yakın
yerlere yuva asılmamalıdır.
8- Yuva yerleĢtirilen orman içinde veya 5 km ye kadar uzaklıkta su kaynakları yoksa suluklar
yapılmalıdır.
9- DıĢ tesirler , kemirgenler veya diğer hayvanlar tarafından bozulan veya tahrip edilen
yuvalar onarılmalı veya sağlamları ile değiĢtirilmelidir.
10- Böcekçil kuĢların yuvalanma oranını belirlemek amacıyla kuĢ yuvalarının kontrolü
yapılmalıdır.
11- KuĢların yuvalara giriĢini sağlayan giriĢ deliklerinin güney tarafa bakmasına dikkat
edilmelidir.
12- Yuva asılmıĢ sahalar en geç ġubat ayı sonuna kadar kontrol edilerek herhangi bir nedenle
yere düĢmüĢ olan yuvalar tekrar uygun dallara asılmalı,kaybolanların yerlerine yenileri
asılmalıdır
ORMAN ZARARLILARI İLE MÜCADELE TAKVİMİ
YAPILMASI GEREKEN İŞLER
AYLAR: OCAK
Ġbreli ormanlarda kabuk böcekleri zararlılarına karĢı kıĢ kesimlerine devam edilmesi,
Çam keseböceği ile mekanik ve biyolojik mücadele faaliyetlerinin sürdürülmesi
Çam keseböceğine karĢı biyolojik mücadele kapsamında parazit ve yırtıcılarının ormandaki
varlıklarının artırma yoluna gidilmesi için adacık yönteminden azami ölçüde yararlanılması,
Geçen yıla ait faaliyet ve gerçekleĢme cetvellerinin bilanço sonucuna göre hazırlanarak
merkeze gönderilmesi,
Tarama Raporlarının düzenlenerek merkeze gönderilmesi.

5. ġUBAT
Ġbreli ormanlarda kıĢ kesimlerine devam edilmesi,
Çam keseböceği ile Mekanik ve Biyolojik mücadele faaliyetlerinin sürdürülmesi,
Erken uçan kabuk böceklerinden Pityokteines curvidens(Göknar büyük kabuk böceği),
Blastophagus minor (Küçük orman bahçıvanı) ve Blastophagus piniperda (Büyük orman
bahçıvanı) zararlılarına
karĢı mücadele hazırlıklarına baĢlanılması, Faaliyet ve GerçekleĢme ile Tarama Raporlarının
merkeze
gönderilmesi,
MART
Erken uçan kabuk böceklerinin populasyon kontrolleri ile mücadele projelerinin düzenlenerek
çalıĢmalara baĢlanılması, Rhyocionia buollana (Çam sürgün bükücüsü ) zararlının mücadele
projesi yapılarak çalıĢmalara
baĢlanılması, Faaliyet ve GerçekleĢme ile Tarama Raporlarının merkeze gönderilmesi,
NĠSAN
Kabuk böceklerinden Ips sexdentatus ( On iki diĢli Çam kabuk böceği ), Pissodes notatus (
Çam hortumlu böceği ), Orthotomicus erosus (Akdeniz çam kabuk böceği), ile kelebek ve
yaprak arılarından Neodiprion sertifer (Yaprak arısı), Diprion pini (çam yaprak arısı),
Dioryctria splendidela (Reçine kelebeği ) zararlılarının populasyon kontrollerinin yapılarak
mücadele projelerinin düzenlenmesi ile çalıĢmalara baĢlanılması, Hizmet içi eğitim
hazırlıklarının yapılması, Faaliyet ve GerçekleĢme ile Tarama Raporlarının merkeze
gönderilmesi,
MAYIS
Acleris undulana (sedir yaprak kelebeği), Fare zararlıları ve çeĢitli mantar hastalıklarının
populasyon kontrollerinin yapılarak mücadele projelerinin düzenlenmesi ile çalıĢmalara
baĢlanılması, Kabuk böcekleri ile kelebek ve yaprak arılarına karĢı mücadelenin sürdürülmesi,
Hizmet içi eğitim programının gerçekleĢtirilmesi, Yatırım bütçesi (3003 hesap )
hazırlıklarının yapılması, Faaliyet ve GerçekleĢme ile Tarama Raporlarının merkeze
gönderilmesi,
HAZĠRAN

6. Kabuk böcekleri ile kelebek ve yaprak arılarına karĢı mücadelenin sürdürülmesi, Cari Bütçe
(3002 hesap) hazırlıklarının yapılması, Faaliyet ve GerçekleĢme ile Tarama Raporlarının
merkeze gönderilmesi,
TEMMUZ
Kabuk böcekleri ile kelebek ve yaprak arılarına karĢı mücadelenin sürdürülmesi, Mücadelesi
tamamlanan projelerin uygulama sonuç raporlarının merkeze gönderilmesi, Faaliyet ve
GerçekleĢme ile Tarama raporlarının merkeze gönderilmesi,
AĞUSTOS
BaĢta O.erosus olmak üzere diğer kabuk böcekleri ile mücadeleye devam edilmesi,
Faaliyet ve GerçekleĢme ile Tarama Raporlarının merkeze gönderilmesi,
EYLÜL
D.pini yaprak arısı ile mücadeleye baĢlanılması (2. Generasyon),
O. erosus ile mücadeleye devam edilmesi,
Thaumetopoea pityocampa (Çamkese böceği) genç tırtıllarının populasyon kontrollerinin
yapılması,
Kelebek ve yaprak arıları ile kabuk böceklerinin yoğun olarak görüldüğü alanlara kuĢ
yuvalarının asılmaya baĢlanılması, Önceki yıllarda asılan kuĢ yuvalarının temizlenmesi,
Faaliyet ve GerçekleĢme ile Tarama Raporlarının merkeze gönderilmesi,
EKĠM
Ġbreli ormanlarda kabuk böceği zararlılarına karĢı kıĢ kesimlerine baĢlanılması,
Çam kese tırtılına karĢı Mekanik (Yumurta koçanı ve keselerin toplanması) Biyolojik ve
Kimyasal
(Tırtıllara karĢı insektisit kullanımı) mücadelenin baĢlatılması,
KuĢ yuvalarının asılması ve temizlenmesi,
Faaliyet ve GerçekleĢme ile Tarama Raporlarının merkeze gönderilmesi,
KASIM
Çam kese tırtılına karĢı Mekanik, Biyolojik ve Kimyasal mücadeleye devam edilmesi,
Ġbreli ormanlarda kıĢ kesimlerinin sürdürülmesi,
KuĢ yuvalarının asılması ve temizlenmesi,
Faaliyet ve GerçekleĢme ile Tarama Raporlarının merkeze gönderilmesi,

7. ARALIK
Çam kese tırtılına karĢı Aralık ayının ortasına kadar Kimyasal mücadelenin bitirilmesi (Aralık
Ayı ortasından sonra çam kese tırtılının parazit ve yırtıcıları bol olarak görüleceğinden
kesinlikle bu zararlıya karĢı ilaç kullanılmaması), Ġbreli ormanlarda kıĢ kesimlerine devam
edilmesi,
Çamkese böceği ile Mekanik mücadelenin yanında Biyolojik mücadele kapsamında “ Adacık
Yöntemi “ni kullanarak mücadeleye baĢlanılması, Faaliyet ve GerçekleĢme ile Tarama
raporlarının merkeze gönderilmesi,
ADACIK YÖNTEMi
Çamkese böceğinin tırtıl parazitlerinin Phryx caudata ile yırtıcılarından olan Calosoma
sycophanta doğada sıkça rastlanmaktadır.Bu faydalı böcekler vasıtasıyla yapılacak biyolojik
mücadelede esas,yürütülecek mekanik mücadele çalıĢmalarında faydalı tırtıl parazitleri ve
yırtıcıların biyolojine uygun bir zamanlama yaparak çam keseböceğine karĢı bu gibi
faydalılara üstünlük sağlamak metodun ana gayesidir.
Adacık tesisi oluĢtururken; Ağaçlandırma sahalarına bitiĢik boylu meĢçereler tercih
edilmeli,GüneĢ alan, düz ve kolayca bulunabilen yerlere kurulmalıdır.Çam kese tırtılları
toprağa iniĢlerinden 4-5 hafta önce tesis tamamlanmalı ve mekanik olarak toplanan keseler
önceden hazırlanmıĢ adacıklara konmalıdır.
Adacıklar,piyasadan temin edilecek sera naylonlarının ölçülerine göre standardize edilerek
1.40 x 4.00 metre ebadında 6-8 metre karelik bir alanın etrafına 30 santimetre geniĢliğinde ve
30 santimetre derinliğinde hendek açılıp,bu hendekten çıkan toprağın bir kısmı adanın içine
atılarak hafif bombe yapacak Ģekilde tasfiye edilir.Bundan maksat ,yağacak yağmurlar
nedeniyle adacıkta su birikintisini önlemek ve suların hendeğe akmasını sağlamaktır.Tesviye
iĢlemi bittikten sonra ,adacık ve hendeklerin yüzeyi,çift katlı sağlam deliksiz sera naylonları
ile dıĢarı taĢacak bir Ģekilde örtülür.Naylon sermedeki amaç,tırtılların toprağa girmesini
engellemek ve hendekteki suyun toprak tarafından emilmesine mani olmaktır.Naylon serme
iĢinden sonra hendekler 20-21 cm derinliğinde su ile doldurulur.Toplanan keselerin hendeğe
yuvarlanmasını engellemek için adacığın kısa kenarına birer maden direği konarak maden
direklerinin ucuna da naylona değmeyecek Ģekilde 15-20 cm. eninde tahta çakılmak suretiyle
adacık tesisi tamamlanmıĢ olur.Adacığı dıĢ etkilerden korumak için etrafının 3 sıralı tel çit ile
çevrilmesi uygun olacaktır.Keselerde toplanan parazit sinek krizalitlerinin çabuk
erginleĢmesini sağlamak için adacıktaki keseler gün boyu alt üst edilerek
havalandırılmalıdır.Adacıklarda toplanan keseler,parazit ve yırtıcı uçuĢundan bitiminden
sonra adacık üzerindeki materyal dıĢarıya çıkarılarak tamamen yakılmalıdır. (Zira toprağa
giremeyen ergin çam kese tırtılları kese yığıntıları içinde krizalit olabilmekte ve sonbaharda
kelebek olarak tabiata intikal etmektedirler.)

8. Bu yöntemle çam keseböceği tırtıl paraziti ve yırtıcılarının ormandaki sayısını artırarak daha
çok çam keseböceği tırtılının ölmesi amaçlanmaktadır.