Leadership

Partners in Learning

Boán muïc tieâu cuûa Giaùo duïc
theo UNESCO

Hoïc ñeå Hoïc ñeå Hoïc ñeå Hoïc ñeå
bieát laøm soáng chung khaúng ñònh

Nguoàn: http://www.unesco.org/delors/fourpil.htm

Hoïc ñeå bieát:

Hoïc ñeå bieát ñöôïc xem laø phöông tieän vaø laø muïc ñích cho söï toàn taïi cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi phaûi hoïc
ñeå tìm hieåu theá giôùi xung quanh, ñeå soáng vaø phaùt trieån tính caùch, kyõ naêng ngheà nghieäp vaø ñeå giao tieáp
vôùi moïi ngöôøi. Hoïc laø ñeå coù ñöôïc nieàm vui töø söï hieåu bieát , kieán thöùc ñaït ñöôïc vaø khaùm phaù nhöõng
ñieàu môùi laï. Caùch hoïc naøy seõ khuyeán khích söï ham hoïc hoûi, tính saéc beùn trong nhìn nhaän vaø ñaùnh giaù
söï vieäc ñeå töø ñoù con ngöôøi coù theå töï tin phaùn ñoaùn veà theá giôùi xung quanh.

Hoïc ñeå bieát laø hoïc caùch taêng khaû naêng suy nghó, kyõ naêng ghi nhôù vaø taäp trung. Suy nghó laø ñieàu maø
treû em ñöôïc hoïc töø cha meï vaø thaày coâ. Quaù trình naøy phaûi bao goàm suy nghó tröøu töôïng vaø giaûi quyeát
vaán ñeà thöïc teá maø giaùo duïc vaø nghieân cöùu caàn keát hôïp trong quaù trình daïy vaø hoïc. Quaù trình suy nghó
keùo daøi troïn ñôøi vaø ñöôïc taêng cöôøng theâm qua voán soáng cuûa töøng ngöôøi. Khi coâng vieäc cuûa con ngöôøi
luoân thay ñoåi, khoâng laëp ñi laëp laïi, kyõ naêng suy nghó cuûa hoï caøng phaûi thích öùng vaø linh ñoäng hôn.

Ngay töø thôøi thô aáu, treû em ñaõ phaûi hoïc caùch taäp trung - vaøo moät vaät hoaëc vaøo moät ngöôøi naøo ñoù. Quaù
trình phaùt trieån kyõ naêng taäp trung coù theå thöïc hieän theo nhieàu daïng khaùc nhau vaø ñöôïc hoã trôï baèng
nhieàu hình thöùc hoïc taäp khaùc nhau nhö troø chôi, chia seû kinh nghieäm trong coâng vieäc, du lòch, caùc
hoaït ñoäng khoa hoïc thöïc duïng, v.v.

Söï phaùt trieån kyõ naêng ghi nhôù laø moät coâng cuï tuyeät vôøi ñeå khaéc phuïc söï laán aùt oà aït cuûa nhöõng doøng
thoâng tin töø baùo chí truyeàn thoâng. Thaät laø nguy hieåm khi keát luaän raèng con ngöôøi khoâng caàn phaûi phaùt
trieån kyõ naêng ghi nhôù vì ñaõ coù saün nhöõng nguoàn löu tröõ vaø cung caáp thoâng tin khi caàn. Trong moät soá
tröôøng hôïp caàn söï thieát laäp heä thoáng keát noái giöõa caùc thoâng tin, söï kieän coù veû ít lieân quan ñeán nhau,
trí nhôù cuûa con ngöôøi ñaõ theå hieän ñöôïc tính öu vieät hôn nhieàu so vôùi maùy tính. Khaû naêng keát noái caùc
hoài öùc naøy seõ trôû thaønh moät chu trình töï ñoäng khi ñöôïc trau doài thöôøng xuyeân.

Trang 1 / 33


Hoïc ñeå laøm:

Hoïc ñeå laøm coù lieân quan maät thieát ñeán vaán ñeà ñaøo taïo vaø phaùt trieån ngheà nghieäp. Do ñoù, neàn giaùo
duïc cuûa chuùng ta neân ñöôïc ñieàu chænh ñeå trang bò cho moïi ngöôøi khaû naêng caàn thieát nhaèm phuïc vuï
cho coâng vieäc trong töông lai. Hoïc ñeå laøm ngaøy nay khoâng coøn mang yù nghóa ñôn giaûn laø ñaøo taïo con
ngöôøi ñeå thöïc hieän moät coâng vieäc chaân tay cuï theå naøo ñoù trong quaù trình saûn xuaát. Do ñoù, vieäc ñaøo
taïo phaûi coù söï caûi caùch hôn laø chæ ñôn thuaàn trôû thaønh moät coâng cuï ñeå phoå bieán nhöõng kieán thöùc
ñöôïc hoïc vaøo coâng vieäc thöôøng ngaøy.

Ngaøy nay khaùi nieäm “naêng löïc caù nhaân” trôû neân phoå bieán. Söï tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät roõ raøng
ñaõ thay ñoåi nhöõng kyõ naêng ngheà nghieäp maø quaù trình saûn xuaát môùi ñoøi hoûi. Vôùi vieäc maùy moùc ngaøy
caøng trôû neân thoâng minh hôn, nhöõng coâng vieäc tay chaân ñôn thuaàn ñaõ vaø ñang ñöôïc thay theá baèng
nhöõng coâng vieäc trí oùc nhö ñieàu haønh, giaùm saùt, baûo trì, thieát keá vaø toå chöùc.

Neàn kinh teá hieän ñaïi caàn nhöõng kyõ naêng môùi thieân veà giao tieáp nhieàu hôn laø chæ kieán thöùc cô baûn.
Ñieàu naøy taïo cô hoäi coâng baèng ñeå phaùt trieån ngheà nghieäp vaø hoaøn thieän baûn thaân cho moïi ñoái töôïng
cuûa giaùo duïc. Giaùo duïc neân ñöôïc phaùt trieån theo khuynh höôùng ñaøo taïo kieán thöùc keát hôïp vôùi phaùt
trieån caùc kyõ naêng caàn thieát nhö giao tieáp, giaûi quyeát vaán ñeà, tö duy saùng taïo, laõnh ñaïo, tinh thaàn ñoàng
ñoäi, v.v.

Hoïc ñeå chung soáng:

Qua nghieân cöùu, giaùo duïc neân coù hai caùch tieáp caän sau. Töø thôøi thô aáu, giaùo duïc neân chuù troïng ñeán
quaù trình tìm hieåu vaø khaùm phaù nhöõng ngöôøi xung quanh ôû nhöõng giai ñoaïn ñaàu. ÔÛ giai ñoaïn thöù hai
cuûa giaùo duïc vaø cuûa quaù trình hoïc taäp laâu daøi, giaùo duïc neân chuù troïng ñeán vieäc khuyeán khích söï tham
gia vaøo quaù trình hoïc cuûa moät soá döï aùn phoå bieán. Ñaây laø moät caùch khaù hieäu quaû nhaèm traùnh maâu
thuaãn hoaëc giaûi quyeát nhöõng maâu thuaãn coù theå xaûy ra.

Khaùm phaù nhöõng ngöôøi xung quanh

Moät trong nhöõng nhieäm vuï cuûa giaùo duïc laø vöøa daïy hoïc sinh sinh vieân veà söï ña daïng cuûa con ngöôøi,
vöøa giuùp cho hoï nhaän thöùc veà söï töông ñoàng vaø phuï thuoäc laãn nhau cuûa con ngöôøi. Töø thôøi thô aáu,
tröôøng hoïc neân naém baét taát caû caùc cô hoäi nhaèm thöïc hieän ñöôïc hai höôùng tieáp caän naøy. Moät soá moân
hoïc coù theå aùp duïng theo hai höôùng naøy laø ñòa lyù loaøi ngöôøi trong giaùo duïc phoå thoâng, ngoaïi ngöõ vaø
vaên hoïc.

Beân caïnh ñoù, cho duø giaùo duïc ñöôïc cung caáp bôûi gia ñình, coäng ñoàng hay nhaø tröôøng, treû em cuõng
neân ñöôïc daïy caùch ñeå hieåu ñöôïc nhöõng phaûn öùng cuûa ngöôøi khaùc baèng caùch caùch quan saùt, ñaùnh giaù
söï vieäc qua caùch nhìn cuûa chuùng. Moät khi tinh thaàn ñoàng caûm naøy ñöôïc khuyeán khích trong tröôøng
hoïc, noù seõ coù moät hieäu öùng tích cöïc treân thaùi ñoä vaø haønh vi cuûa treû trong suoát cuoäc ñôøi chuùng.

Giaùo duïc taäp trung höôùng con ngöôøi ñeán nhöõng muïc tieâu chung. Khi con ngöôøi laøm vieäc cuøng nhau
trong caùc döï aùn, nhöõng khaùc bieät vaø maâu thuaãn giöõa caù nhaân thöôøng coù khuynh höôùng giaûm daàn, ñoâi
khi coøn bieán maát. Do ñoù, giaùo duïc chính quy neân phaûi daønh thôøi gian vaø cô hoäi trong chöông trình ñeå
giôùi thieäu ñeán giôùi treû nhöõng döï aùn hôïp taùc töø ngaøy ñaàu hoïc taäp nhö moät phaàn cuûa nhöõng hoaït ñoäng
theå thao vaø xaõ hoäi cuûa hoï.

Trang 2 / 33


Hoïc ñeå khaúng ñònh:

Theo Unesco töø nhöõng ngaøy ñaàu tieân, muïc tieâu cuûa giaùo duïc laø ñoùng goùp vaøo söï phaùt trieån toaøn dieän
cuûa con ngöôøi – veà tinh thaàn vaø theå löïc, trí tueä, söï nhaïy caûm, vaø caûm nhaän ngheä thuaät. Moïi ngöôøi neân
ñöôïc trang bò moät neàn giaùo duïc maø coù theå phaùt trieån khaû naêng nhaän thöùc ñaùnh giaù vaø laäp luaän ñoäc
laäp, giuùp hoï coù theå saùng suoát ñöa ra nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén nhaát trong nhieàu tình huoáng khaùc
nhau cuûa cuoäc soáng.

Baøi baùo caùo Hoïc ñeå khaúng ñònh ñöa ra nhöõng nhaän ñònh sau: ‘.. muïc tieâu cuûa phaùt trieån laø söï hoaøn
thieän toaøn dieän cuûa moät con ngöôøi, söï theå hieän ñaày ñuû cuûa tính caùch, söï ña daïng cuûa haønh vi öùng xöû
vaø nhöõng cam keát – cuûa moät caù nhaân, moät thaønh vieân cuûa gia ñình vaø coäng ñoàng, moät cö daân vaø moät
nhaø saûn xuaát, nhaø phaùt minh cuûa kyõ thuaät vaø moät ngöôøi mô moäng ñaày saùng taïo’. Quaù trình phaùt trieån
cuûa con ngöôøi töø khi sinh ra laø moät quaù trình bieän chöùng döïa treân söï töï nhaän bieát baûn thaân vaø treân
moái quan heä vôùi nhöõng ngöôøi khaùc. Nhö moät coâng cuï cuûa vieäc ñaøo taïo neân tính caùch, giaùo duïc neân laø
vöøa moät quaù trình caù nhaân hoùa cao ñoä vöøa laø moät kinh nghieäm xaõ hoäi mang tính töông taùc cao.

Trong phaàn môû ñaàu, baûn baùo caùo Hoïc ñeå khaúng ñònh (1972) theå hieän noãi lo sôï theá giôùi seõ daàn maát ñi
“tính ngöôøi” do söï tieán boä choùng maët cuûa coâng ngheä. Moät trong nhöõng thoâng ñieäp chính cuûa noù laø giaùo
duïc neân taïo ñieàu kieän cho moãi ngöôøi ‘coù khaû naêng töï giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuûa rieâng hoï, töï ra quyeát
ñònh vaø chòu traùch nhieäm veà nhöõng gì hoï laøm’…. Vieäc maát daàn “tính ngöôøi” cuûa xaõ hoäi naøy coù theå coøn
gia taêng trong theá kyû 21. Thay vì giaùo duïc treû chæ thích öùng vôùi boái caûnh xaõ hoäi hieän taïi, thöû thaùch cuûa
giaùo duïc laø baûo ñaûm moïi ngöôøi luoân coù nhöõng nguoà n löïc caù nhaân vaø nhöõng coâng cuï trí tueä caàn thieát
ñeå tìm hieåu theá giôùi vaø cö xöû nhö moät con ngöôøi coâng baèng vaø coù traùch nhieäm. Hôn bao giôø heát,
nhieäm vuï caàn thieát cuûa giaùo duïc laø baûo ñaûm cho taát caû moïi ngöôøi ñeàu coù theå töï do suy nghó, phaùn
ñoaùn, bieåu loä caûm xuùc vaø töôûng töôïng ñeå phaùt trieån ñöôïc taøi naêng cuõng nhö kieåm soaùt ñöôïc cuoäc
soáng cuûa hoï ôû möùc ñoä cao nhaát.

Trong moät theá giôùi nôi maø söï ñoåi môùi veà kinh teá vaø xaõ hoäi laø moät trong nhöõng söùc maïnh chính, söï
töôûng töôïng vaø saùng taïo phaûi ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu. Söï töôûng töôïng vaø saùng taïo laø bieåu hieän roõ
raøng nhaát cuûa töï do con ngöôøi, tuy nhieân chuùng coù theå bò ñe doïa bôûi söï thieát laäp cuûa moät heä thoáng
cöùng nhaéc, khoâng linh ñoäng trong haønh vi öùng xöû cuûa con ngöôøi. Theá kyû 21 seõ caàn nhieàu daïng taøi
naêng khaùc nhau hôn laø nhöõng caù nhaân thieân taøi noåi troäi maø trong baát cöù xaõ hoäi naøo cuõng caàn. Caû treû
em vaø thanh thieáu nieân phaûi neân ñöôïc taïo taát caû nhöõng cô hoäi ñeå tìm toøi, theå hieän vaø phaùt trieån trong
nhöõng lónh vöïc nhö khoa hoïc, ngheä thuaät, vaên hoùa vaø xaõ hoäi, vôùi muïc ñích hoaøn thieän nhöõng thaønh
töïu ñaõ ñaït ñöôïc töø nhöõng theá heä tröôùc. Trong tröôøng hoïc, ngheä thuaät vaø vaên chöông cuõng neân ñöôïc
xem troïng hôn ñeå phaùt huy tính vaên hoùa vaø truyeàn thoáng.

Trang 3 / 33


Koichiro Matsura
Toång Giaùm Ñoác UNESCO
(Toå Chöùc Giaùo Duïc, Khoa Hoïc vaø Vaên Hoùa Lieân Hieäp Quoác)

“Coâng ngheä thoâng tin vaø giao tieáp (ICT) ñöôïc coi laø coâng cuï ñeå giuùp
söï phaùt trieån cuûa con ngöôøi.
Söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi tri thöùc tuøy thuoäc vaøo söï hình thaønh caùc
kieán thöùc môùi vaø ñöôïc truyeàn baù qua giaùo duïc vaø ñaøo taïo nhôø vaøo
coâng cuï ICT truyeàn taûi.

Söùc maïnh cuûa ICT coù theå ñoùng goùp höõu hieäu vaøo vieäc thöïc hieän caùc
muïc ñích phaùt trieån cuûa thieân nieân kyû.”

(Phaùt bieåu taïi Hoäi Nghò Thöôïng Ñænh Theá Giôùi veà Xaõ Hoäi Thoâng Tin taïi
Geneva 2003)

Trang 4 / 33


Moät vaøi yù töôûng cho moâ hình daïy vaø hoïc theá kyû 21

HOÏC = SAÙNG TAÏO
Steve Jobs – Nhaø saùng laäp haõng Apple
Steve Jobs – Nhaø saùng laäp haõng Apple
n
n Phöông tieän cuûa theá kyû qua laø trang in.
Phöông tieän cuûa theá kyû qua laø trang in.
n
n Phöông tieän cuûa thôøii nay laø CNTT vaø truyeàn
Phöông tieän cuûa thôø nay laø CNTT vaø truyeàn
thoâng vaø ngöôøii hoïc saùng taïo baèng phöông
thoâng vaø ngöôø hoïc saùng taïo baèng phöông
tieän naøy..
tieän naøy
n
n Khi hoïc vieân töï mình saùng taïo laø quaù trình
Khi hoïc vieân töï mình saùng taïo laø quaù trình
hoïc ñang dieãn ra vaø ngöôøii thaày laø ngöôøii hoã
hoïc ñang dieãn ra vaø ngöôø thaày laø ngöôø hoã
trôï vaø thuùc ñaåy quaù trình ñoù..
trôï vaø thuùc ñaåy quaù trình ñoù

Ngöôøii thaày – Ngöôøii huaán luyeän
Ngöôø thaày – Ngöôø huaán luyeän
Linda D. Hammond – nhaø giaùo duïc,, giaùo sö ñaïii hoïc
Linda D. Hammond – nhaø giaùo duïc giaùo sö ñaï hoïc
Standford, chuyeân gia veà ñaøo taïo
Standford, chuyeân gia veà ñaøo taïo
n
n Taátt caû hoïc sinh seõ coù maùy tính khoâng daây noáii maïng
Taá caû hoïc sinh seõ coù maùy tính khoâng daây noá maïng
vôùii theá giôùii..
vôù theá giôù
n
n Coâng ngheä môùii seõ giuùp cho hoïc sinh trôû thaønh coâng
Coâng ngheä môù seõ giuùp cho hoïc sinh trôû thaønh coâng
daân cuûa theá giôùii..
daân cuûa theá giôù
n
n Ngöôøii thaày seõ giuùp hoïc sinh tìm caùc nguoàn löïc giaûii
Ngöôø thaày seõ giuùp hoïc sinh tìm caùc nguoàn löïc giaû
quyeátt vaán ñeà treân maïng.
quyeá vaán ñeà treân maïng.
n
n Moâii tröôøng hoïc taäp töï nhieân vaø thoaûii maùii vì noù ñöôïc
Moâ tröôøng hoïc taäp töï nhieân vaø thoaû maù vì noù ñöôïc
xaây döïng treân yù töôûng hoïc laø quaù trình töï nhieân..
xaây döïng treân yù töôûng hoïc laø quaù trình töï nhieân

HÔÏP TAÙC VAØ COÄNG ÑOÀNG TOAØN CAÀU
HÔÏP TAÙC VAØ COÄNG ÑOÀNG TOAØN CAÀU
Maria Cantwell
Maria Cantwell
n Vaán ñeà thöïc ra khoâng phaûii laø coâng ngheä maø laø baûn chaátt
n Vaán ñeà thöïc ra khoâng phaû laø coâng ngheä maø laø baûn chaá
töông taùc cuûa giaùo duïc..
töông taùc cuûa giaùo duïc
n Khi töông taùc vôùii thoâng tin, hoïc sinh seõ nhôù ñeán thoâng
n Khi töông taùc vôù thoâng tin, hoïc sinh seõ nhôù ñeán thoâng
tin ñoù nhieàu hôn.
tin ñoù nhieàu hôn.
n Hoïc sinh coù theå hoûii thaày baátt cöù luùc naøo thay vì chæ coù
n Hoïc sinh coù theå hoû thaày baá cöù luùc naøo thay vì chæ coù
vaøii tieátt trong tuaàn..
vaø tieá trong tuaàn
n Coâng ngheä vaø giaùo duïc giuùp con ngöôøii xaây döïng chieác
n Coâng ngheä vaø giaùo duïc giuùp con ngöôø xaây döïng chieác
caàu hieåu bieátt vaø caûm thoâng giöõa caùc neàn vaên hoùa khaùc
caàu hieåu bieá vaø caûm thoâng giöõa caùc neàn vaên hoùa khaùc
nhau.
nhau.

Trang 5 / 33


Phöông phaùp “Hoïc theo Döï AÙn”
(Project Based Learning – PBL)

I. Phöông phaùp “Hoïc theo Döï AÙn” laø gì?
Phöông phaùp “Hoïc theo döï aùn” (PBL) laø moâ hình hoïc taäp khaùc vôùi caùc hoaït ñoäng hoïc taäp truyeàn
thoáng qua nhöõng baøi giaûng ngaén, taùch bieät vaø laáy giaùo vieân laøm trung taâm. Theo ñoù, caùc hoaït ñoäng
hoïc taäp ñöôïc thieát keá moät caùch caån thaän, mang tính laâu daøi, lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc hoïc thuaät,
laáy hoïc vieân laøm trung taâm vaø hoøa nhaäp vôùi nhöõng vaán ñeà vaø thöïc tieãn cuûa theá giôùi thöïc taïi. Muïc
tieâu cuûa moät döï aùn (ñöôïc ñònh nghóa laø vieäc nghieân cöùu coù chieàu saâu veà moät chuû ñeà hoïc taäp) laø ñeå
hoïc nhieàu hôn veà moät chuû ñeà chöù khoâng phaûi laø tìm ra nhöõng caâu traû lôøi ñuùng cho nhöõng caâu hoûi
ñöôïc giaùo vieân ñöa ra.
Trong caùc lôùp hoïc söû duïng caùch hoïc theo döï aùn, hoïc vieân coäng taùc vôùi caùc baïn trong lôùp trong moät
khoaûng thôøi gian nhaát ñònh ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà vaø cuoái cuøng trình baøy coâng vieäc mình ñaõ
laøm tröôùc nhöõng cöû toïa ngoaøi nhoùm. Böôùc cuoái cuøng coù theå laø moät buoåi thuyeát trình söû duïng caùc
phöông tieän nghe nhìn, moät vôû kòch, moät baûn baùo caùo vieát tay, moät trang web hoaëc moät saûn phaåm
ñöôïc taïo ra.
PBL khoâng chæ taäp trung vaøo caùc chöông trình giaûng daïy maø coøn khaùm phaù caùc chöông trình naøy,
yeâu caàu hoïc vieân phaûi ñaët caâu hoûi, tìm kieám nhöõng moái lieân heä vaø tìm ra giaûi phaùp. PBL laø moät caáu
truùc hoïc taäp coù theå thay ñoåi moâi tröôøng hoïc töø “giaùo vieân noùi” thaønh “hoïc vieân laøm vieäc”.

II. Caùc lôïi ích cho hoïc vieân töø phöông phaùp PBL:
ª Tính lieân quan: PBL taïo ra kinh nghieäm hoïc taäp thu huùt hoïc vieân vaøo nhöõng döï aùn phöùc taïp trong
thöïc teá vaø hoïc vieân seõ döïa vaøo ñoù ñeå phaùt trieån vaø öùng duïng caùc kyõ naêng vaø kieán thöùc cuûa mình.
Noäi dung chöông trình hoïc seõ yù nghóa hôn nhieàu vì noù döïa treân vieäc hoïc hoûi töø thöïc teá vaø hoïc vieân
coù theå tìm thaáy höùng thuù trong vieäc hoïc.
ª Tính thaùch thöùc: PBL khuyeán khích hoïc vieân giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà phöùc taïp mang tính thöïc
teá. Qua ñoù, hoïc vieân phaûi khaùm phaù, ñaùnh giaù, giaûi thích vaø toång hôïp thoâng tin moät caùch coù khoa
hoïc.
ª Gaây höùng thuù: PBL ghi nhaän raèng phöông phaùp hoïc coù yù nghóa thuùc ñaåy mong muoán hoïc taäp
cuûa hoïc vieân, phaùt huy khaû naêng laøm vieäc vaø mong muoán ñöôïc nhìn nhaän, ñaùnh giaù cuûa hoïc vieân.
Khi hoïc vieân coù cô hoäi kieåm soaùt ñöôïc quaù trình hoïc cuûa chính mình, giaù trò cuûa vieäc hoïc ñoái vôùi hoïc
vieân cuõng taêng leân. Cô hoäi löïa choïn vaø kieåm soaùt, cuõng nhö cô hoäi coäng taùc vôùi caùc baïn cuøng lôùp
seõ laøm taêng höùng thuù hoïc taäp cuûa caùc hoïc vieân.
ª Tính lieân ngaønh: PBL yeâu caàu hoïc vieân söû duïng thoâng tin cuûa nhöõng moân hoïc khaùc nhau ñeå giaûi
quyeát vaán ñeà. Trong haàu heát caùc döï aùn cuûa phöông phaùp PBL, hoïc vieân phaûi laøm nhöõng baøi taäp lieân
quan ñeán nhieàu lónh vöïc khaùc nhau coù lieân quan.
ª Tính xaùc thöïc: PBL yeâu caàu hoïc vieân tieáp thu tri thöùc theo caùch hoïc cuûa ngöôøi lôùn laø hoïc vaø öùng
duïng tri thöùc.
ª Tính coäng taùc: PBL thuùc ñaåy söï coäng taùc giöõa caùc hoïc vieân vaø giaùo vieân vaø giöõa caùc hoïc vieân vôùi
nhau. Ñoâi khi söï coäng taùc coøn ñöôïc môû roäng ra caùc thaønh vieân cuûa coäng ñoàng.
ª Söï thích thuù: Hoïc vieân raát thích phöông phaùp hoïc theo döï aùn. Nhieàu giaùo vieân söû duïng PBL cho
bieát caùc hoïc vieân raát mong ñöôïc ñeán tröôøng hoïc, “hoïc maø chôi, chôi maø hoïc”.

Trang 6 / 33


III. Quaù trình thöïc hieän PBL:
w Xaùc ñònh moät vaán ñeà/ döï aùn phuø hôïp vôùi hoïc vieân.
w Lieân keát vaán ñeà vôùi theá giôùi/ moâi tröôøng xung quanh cuûa hoïc vieân.
w Xaây döïng caùc chuû ñeà xung quanh vaán ñeà/döï aùn.
w Taïo cho hoïc vieân cô hoäi ñeå xaùc ñònh phöông phaùp vaø keá hoaïch hoïc taäp ñeå giaûi quyeát vaán ñeà.
w Khuyeán khích söï coäng taùc baèng caùch taïo ra caùc nhoùm hoïc taäp.
w Yeâu caàu taát caû hoïc vieân trình baøy keát quaû hoïc taäp döôùi hình thöùc moät döï aùn hoaëc chöông trình.
Hoïc theo xu höôùng moâ phoûng laïi caùc tình huoáng thöïc teá ñoøi hoûi söï tham gia tích cöïc cuûa hoïc vieân
trong vieäc giaûi quyeát vaán ñeà, tö duy vaø ñöa yù kieán phaûn hoài. Yeâu caàu ban ñaàu ñaët ra laø hoïc vieân
phaûi kieåm soaùt ñöôïc vieäc hoïc cuûa mình vaø tìm ra nhöõng thoâng tin chính xaùc, phuø hôïp cho vaán ñeá/
döï aùn töø nhöõng nguoàn kieán thöùc phong phuù.

IV. Vai troø cuûa ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc trong PBL:

a) Vai troø cuûa giaùo vieân trong PBL:
Vai troø cuûa giaùo vieân trong lôùp hoïc PBL raát khaùc bieät so vôùi vai troø maø haàu heát caùc giaùo vieân ñaõ
quen thuoäc. Trong lôùp hoïc truyeàn thoáng, giaùo vieân naém giöõ taát caû nhöõng kieán thöùc, vaø roài truyeàn
taûi ñeán hoïc vieân. Söï giao tieáp, trao ñoåi thoâng tin trong lôùp hoïc truyeàn thoáng chæ mang tính moät
chieàu.
Vôùi phöông phaùp PBL, giaùo vieân khoâng coøn ñieàu khieån tö duy hoïc vieân nöõa. Vai troø cuûa giaùo vieân
luùc naøy laø moät ngöôøi höôùng daãn, ngöôøi huaán luyeän, ngöôøi tö vaán vaø baïn cuøng hoïc. Giaùo vieân
PBL phaûi taäp trung hôn vaøo vieäc laøm maãu vaø höôùng daãn hoïc vieân, taïo cô hoäi ñeå hoïc vieân phaùt huy
heát khaû naêng hoïc taäp vaø tieáp caän vôùi thoâng tin. Beân caïnh ñoù, giaùo vieân cuõng phaûi taïo ra moâi
tröôøng hoïc taäp khuyeán khích söï hôïp taùc, ñaåy maïnh tinh thaàn ñoàng ñoäi giöõa caùc hoïc vieân.

b) Vai troø cuûa hoïc vieân trong PBL:
PBL taïo ra nhieàu cô hoäi hoïc taäp lieân ngaønh. Hoïc vieân aùp duïng vaø keát hôïp noäi dung thuoäc caùc lónh
vöïc, chuû ñeà khaùc nhau vaøo nhöõng thôøi ñieåm xaùc thöïc trong quaù trình hoïc taäp thay vì trong moät
moâi tröôøng taùch bieät vaø khoâng coù tính thöû thaùch. Haàu heát nhöõng vaán ñeà trong thöïc teá ñeàu mang
tính coá höõu, lieân ngaønh. Ñieàu ñoù cho thaáy giaù trò cuûa caùch daïy giaûi quyeát vaán ñeà trong boái caûnh
lieân ngaønh vaø cung caáp cho hoïc vieân nhöõng coâng cuï hoã trôï lieân ngaønh ñeå giaûi quyeát vaán ñeà.
Trong caùc lôùp hoïc PBL, caùc döï aùn thöôøng ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc nhoùm nhoû hoïc vieân trong lôùp,
ñoâi khi caû lôùp vaø ñoâi khi chæ bôûi caù nhaân moät hoïc vieân. Muïc tieâu chính cuûa döï aùn laø ñeå tìm caâu traû
lôøi veà chuû ñeà do hoïc vieân, giaùo vieân hoaëc giaùo vieân cuøng hoïc vieân ñaët ra. Khi hoïc vieân nhaän ñöôïc
baøi taäp hoaëc nhöõng thoâng tin chi tieát veà döï aùn cuûa mình, caùc hoïc vieân seõ quyeát ñònh caùch thöùc giaûi
quyeát nhöõng vaán ñeà ñöôïc ñöa ra.

(Nguoàn: Partners in Learning, Microsoft)

Trang 7 / 33


V. Caùc hình thöùc cuûa PBL:
1. Caùc nhoùm hoïc taäp:

2. Caû lôùp:

(Nguoàn: www.udel.edu/ pbl/MARC2005/PBL at University of Delaware )

3. Caù nhaân:

VI. Thöïc haønh döï aùn:
“Moät ngöôøi vì moïi ngöôøi, moïi ngöôøi vì moät ngöôøi.”

Trang 8 / 33


Phöông phaùp “Ngöôøi hoïc laø trung taâm”
(Learner-Centered)

I. Phöông phaùp “Ngöôøi hoïc laø Trung Taâm” laø gì?
Phöông phaùp “Ngöôøi hoïc laø Trung Taâm” ñaët hoïc vieân vaøo vò trí trung taâm cuûa giaùo duïc. Phöông
phaùp naøy baét ñaàu vôùi vieäc tìm hieåu caùc moâi tröôøng giaùo duïc lieân quan maø hoïc vieân xuaát phaùt. Sau
ñoù giaùo vieân höôùng daãn tieáp tuïc ñaùnh giaù tieán ñoä hoïc cuûa hoïc vieân so vôùi muïc tieâu hoïc. Baèng
caùch giuùp ngöôøi hoïc ñaït ñöôïc caùc kyõ naêng cô baûn ñeå hoïc taäp, phöông phaùp naøy cuõng taïo neân
neàn taûng cho vieäc hoïc suoát ñôøi. Do ñoù, hoïc vieân phaûi coù traùch nhieäm vôùi vieäc hoïc cuûa baûn thaân
trong khi giaùo vieân coù ñoùng vai troø höôùng daãn hoïc vieân trong quaù trình hoïc. Caùch naøy mang tính
chaát caù nhaân, linh hoaït, döïa treân naêng löïc, laøm phong phuù phöông phaùp giaùo duïc vaø khoâng bò boù
heïp bôûi yeáu toá khoâng gian vaø thôøi gian.
Phöông phaùp “Ngöôøi hoïc laø Trung Taâm” uûng hoä moâi tröôøng daïy vaø hoïc taäp trung vaøo hoïc vieân.
Giaùo vieân coá gaéng toái ña hoùa hieäu quaû hoïc taäp, khaû naêng lónh hoäi kieán thöùc, naâng cao caùc kyõ
naêng vaø phaùt trieån naêng löïc caù nhaân vaø chuyeân moân nhaèm ñaùp öùng caùc caâu hoûi vaø quan taâm cuûa
hoïc vieân hoaëc cuøng vôùi hoïc vieân tìm ra giaûi ñaùp cho nhöõng vaán ñeà khoù khaên. Caùc giaùo vieân aùp
duïng phöông phaùp naøy söû duïng nhieàu coâng cuï vaø phöông phaùp höôùng daãn cuõng nhö söï linh ñoäng
trong vieäc saép xeáp thôøi gian vaø ñòa ñieåm. Moâi tröôøng hoïc taïo ñieàu kieän ñeå ngöôøi hoïc khaùm phaù yù
nghóa vaø noäi dung kieán thöùc thoâng qua khaû naêng töï tìm hieåu vaø giao tieáp vôùi moïi ngöôøi.

II. Ích lôïi cuûa phöông phaùp “Ngöôøi hoïc laø trung taâm”
w Hoïc qua phöông phaùp “hoïc ñeå khaùm phaù” vaø “hoïc ñeå laøm giaøu” kieán thöùc trong hoïc taäp vaø
ngoaøi xaõ hoäi.
w Loaïi boû caùch daïy vaø hoïc “giaùo vieân noùi, hoïc sinh nghe”. Khuyeán khích söï saùng taïo töø giaùo vieân
vaø ngöôøi hoïc ñeán möùc toái ña.
w Taêng cöôøng söï trao ñoåi, hoïc hoûi qua laïi, taïo moâi tröôøng hoïc thích thuù, ñoäng vieân giöõa giaùo vieân
vaø ngöôøi hoïc.
w Baûo ñaûm söï tham gia nhieät tình, chuû ñoäng vaø ñaày ñuû cuûa ngöôøi hoïc trong suoát quaù trình khaùm
phaù, tìm toøi.
w Hoïc sinh coù cô hoäi tieáp xuùc, trình baøy vaø hoaøn thaønh nhöõng yù kieán saùng taïo, saùng kieán ñoäc ñaùo.

Trang 9 / 33


III. Caùc yeáu toá lieân quan ñeán phöông phaùp “Ngöôøi hoïc laø Trung Taâm”

ª Boái caûnh hoïc: Vieäc hoïc chòu taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá moâi tröôøng bao goàm: vaên hoùa, kyõ thuaät vaø
caùc phöông phaùp daïy.
Giaùo vieân ñoùng vai troø töông taùc chính giöõa hoïc vieân vaø moâi tröôøng hoïc. Nhöõng aûnh höôûng vaên
hoùa vaø coäng ñoàng treân hoïc vieân coù theå taïo nhieàu taùc ñoäng lieân quan mang tính giaùo duïc nhö ñoäng
cô hoïc, ñònh höôùng ñoái vôùi vieäc hoïc vaø caùc caùch tö duy. Kyõ thuaät vaø phöông phaùp daïy phaûi phuø
hôïp vôùi trình ñoä kieán thöùc saün coù, khaû naêng nhaän bieát vaø caùc chieán löôïc tö duy vaø hoïc cuûa hoïc
vieân.

ª Caùc aûnh höôûng ñoái vôùi vieäc hoïc: Vieäc hoïc chòu aûnh höôûng bôûi caùc moái quan heä giao tieáp vôùi
moïi ngöôøi xung quanh.
Vieäc hoïc coù theå naâng cao khi ngöôøi hoïc coù cô hoäi tieáp xuùc vaø coäng taùc vôùi ngöôøi khaùc. Caùc moâi
tröôøng hoïc cho pheùp taïo ra caùc moái töông taùc xaõ hoäi, toân troïng tính ña daïng, khuyeán khích loái tö
duy linh hoaït vaø khaû naêng soáng trong coäng ñoàng. Qua vieäc tieáp xuùc vaø hôïp taùc vôùi giaùo vieân
höôùng daãn, caù nhaân ngöôøi hoïc seõ coù cô hoäi lónh hoäi nhaän thöùc vaø tö duy phaûn aùnh, töø ñoù phaùt
trieån trình ñoä hieåu bieát vaø hoaøn thieän baûn thaân.

ª Baûn chaát cuûa quaù trình hoïc: Vieäc hoïc moät chuû ñeà phöùc taïp ñaït hieäu quaû nhaát khi traûi qua quaù
trình chuû ñoäng xaây döïng vaø ñuùc keát töø löôïng thoâng tin vaø kinh nghieäm ñaït ñöôïc.
Coù nhieàu quy trình hoïc khaùc nhau, chaúng haïn nhö hoïc maùy moùc hình thaønh neân thoùi quen hay
hoïc töø vieäc toång hôïp nhieàu kieán thöùc hoaëc kyõ naêng nhaän thöùc vaø phöông phaùp hoïc. Ngöôøi hoïc
thaønh coâng laø ngöôøi naêng ñoäng, coù muïc ñích, coù tính kyû luaät vaø yù thöùc traùch nhieäm baûn thaân trong
töï hoïc.

ª Muïc ñích cuûa quaù trình hoïc: Baûn chaát chieán löôïc cuûa vieäc hoïc ñoøi hoûi hoïc vieân phaûi bieát ñònh
höôùng muïc tieâu. Ñeå naém vöõng caùc tri thöùc, kyõ naêng vaø ñaït ñöôïc caùc chieán löôïc tö duy caàn thieát
cho vieäc hoïc caû ñôøi, hoïc vieân phaûi taïo ra caùc muïc tieâu cho baûn thaân vaø theo ñuoåi caùc muïc tieâu
ñoù. Khôûi ñaàu, caùc muïc tieâu ngaén vaø vieäc hoïc coù theå coøn sô saøi trong moät phaïm vi naøo ñoù, nhöng
qua thôøi gian, möùc ñoä hieåu bieát cuûa hoïc vieân coù theå ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua quaù trình töï tìm hieåu,
trao ñoåi vaø tích luõy caùc tri thöùc caàn thieát.

(Nguoàn: Partners in Learning, Microsoft )

Trang 10 / 33


Quy trình hoïc cuûa KOLB

David A. Kolb (ngöôøi Myõ, 1939 - ) laø taùc giaû cuûa Phöông Phaùp Hoïc Thöïc tieãn - Laáy traûi nghieäm
laøm Nguoàn cuûa vieäc Hoïc vaø söï Phaùt trieån (Experiential Learning - Experience as the Source of
Learning and Development, 1975) vaø laø ngöôøi saùng laäp ra Phöông phaùp hoïc ñoåi môùi (The Kolb
Learning Style Inventory,1975).
Moâ hình Phöông Phaùp Hoïc Thöïc Tieãn ñöôïc taïo ra töø 4 yeáu toá:
1. Kinh nghieäm

2. Ñaùnh giaù

3. Khaùi nieäm

4. Thöïc haønh

Boán yeáu toá naøy ñöôïc trình baøy trong quy trình hoïc thöïc tieãn nhö sau:

Kinh nghiệm

Thực hành Đánh giá

Khái niệm

Nguoàn: http://iteslj.org/Articles/Kelly-Experiential/

Theo Kolb, quy trình hoïc coù theå baét ñaàu baèng moät trong boán yeáu toá treân, vaø neân ñöôïc thöïc hieän
nhö moät voøng troøn lieân tuïc. Tuy nhieân, quaù trình hoïc thöôøng ñöôïc ñeà nghò thöïc hieän nhö sau: hoïc
vieân thöïc hieän moät haønh ñoäng cuï theå vaø quan saùt nhöõng taùc ñoäng cuûa haønh ñoäng trong tình
huoáng naøy. Böôùc thöù hai laø phaân tích, ñöa ra ñaùnh giaù cho caùc taùc ñoäng naøy. Tieáp theo, böôùc thöù
ba laø thieát laäp ra moät nguyeân taéc chung öùng duïng cho moät soá tröôøng hôïp cuï theå coù lieân quan. Khi
nguyeân taéc chung ñöôïc xaùc ñònh, böôùc cuoái cuøng laø aùp duïng baèng haønh ñoäng vaøo tình huoáng môùi
trong phaïm vi toång quaùt.
Trong thöïc teá, neáu vieäc hoïc dieãn ra, quaù trình coù theå ñöôïc xem laø voøng troøn kheùp kín. Haønh ñoäng
dieãn ra trong moät chuoãi caùc tình huoáng khaùc nhau vaø ngöôøi hoïc luùc naøy coù theå döï ñoaùn nhöõng keát
quaû coù theå xaûy ra cuûa nhöõng haønh ñoäng cuï theå.

Trang 11 / 33


Töø quy trình hoïc treân, Kolb phaùt trieån thaønh Phöông phaùp hoïc ñoåi môùi (The Kolb Learning Style
Inventory). Ñaây laø caùch hieäu quaû ñeå khaùm phaù phong caùch hoïc khaùc nhau cuûa töøng caù nhaân.

Ngöôøi hoaït ñoäng Ngöôøi phaûn aùnh
KINH NGHIEÄM
(Caûm nhaän)

THÖÏC HAØNH ÑAÙNH GIAÙ
(Haønh ñoäng) (Quan saùt)

Ngöôøi thöïc hieän Ngöôøi lyù luaän
KHAÙI NIEÄM
(Suy nghó)

Caùch hoïc Ñaëc ñieåm Moâ taû

Ngöôøi phaûn aùnh Hoïc baèng caùch Nhöõng ngöôøi coù phong caùch hoïc naøy coù theå nhìn söï
(caûm nhaän vaø quan saùt ngöôøi khaùc vaät töø nhieàu höôùng khaùc nhau. Hoï thích quan saùt nhieàu
quan saùt) vaø söï vaät xung hôn haønh ñoäng, coù xu höôùng thu thaäp thoâng tin vaø söû
quanh. duïng trí töôûng töôïng ñeå giaûi quyeát vaán ñeà. Hoï raát gioûi
nhìn nhöõng tình huoáng cuï theå döôùi moät soá quan ñieåm
khaùc nhau. Nhöõng ngöôøi naøy coù caùc moái quan taâm xaõ
hoäi toång quaùt vaø thích thu thaäp thoâng tin. Hoï quan taâm
ñeán con ngöôøi, hay töôûng töôïng, giaøu caûm xuùc, coù xu
höôùng gioûi veà caùc moân ngheä thuaät. Nhöõng ngöôøi coù
phong caùch hoïc naøy thích laøm vieäc theo nhoùm, laéng
nghe vôùi thaùi ñoä côûi môû vaø ñoùn nhaän phaûn hoài.

Trang 12 / 33


Ngöôøi lyù luaän Hoïc baèng caùch phaùt Phong caùch hoïc naøy thieân veà phöông phaùp chính xaùc,
(quan saùt vaø suy trieån caùc lyù thuyeát . logic. Nhöõng ngöôøi naøy caàn söï giaûi thích roõ raøng hôn laø
nghó) cô hoäi thöïc teá. Hoï gioûi trong vieäc hieåu roõ thoâng tin ôû
phaïm vi roäng vaø saép xeáp chuùng döôùi moät hình thöùc roõ
raøng, hôïp lyù. Ngöôøi lyù luaän ít taäp trung vaøo con ngöôøi
maø quan taâm nhieáu ñeán yù töôûng, caùc khaùi nieäm tröøu
töôïng. Nhöõng ngöôøi naøy bò loâi cuoán vaøo nhöõng lyù luaän
mang tính logic hôn laø caùc phöông phaùp döïa treân giaù trò
thöïc teá. Nhöõng ngöôøi coù phong caùch hoïc naøy hôïp vôùi
nhöõng ngheà nghieäp veà thoâng tin vaø khoa hoïc. Hoï thích
ñoïc, thuyeát giaûng, khaùm phaù nhöõng moâ hình phaân tích
vaø daønh thôøi gian ñeå suy nghó thaáu ñaùo.

Ngöôøi thöïc hieän Hoïc baèng caùch Ngöôøi coù phong caùch thöïc hieän coù theå giaûi quyeát vaán
(haønh ñoäng vaø duøng caùc lyù thuyeát ñeà vaø seõ söû duïng nhöõng gì hoïc ñöôïc ñeå tìm ra giaûi
suy nghó) ñaõ ñöôïc kieåm chöùng phaùp cho nhöõng vaán ñeà thöïc teá. Hoï thích coâng vieäc kyõ
ñeå giaûi quyeát vaán ñeà thuaät vaø ít quan taâm ñeán con ngöôøi vaø caùc moái quan heä
vaø ra keát luaän giao tieáp. Nhöõng ngöôøi naøy gioûi tìm ra öùng duïng thöïc
tieãn cho caùc yù töôûng vaø lyù thuyeát. Hoï coù theå giaûi quyeát
vaán ñeà vaø ra quyeát ñònh baèng caùch tìm ra giaûi phaùp.
Phong caùch hoïc naøy taïo ñieàu kieän phaùt trieån nhöõng
khaû naêng veà coâng ngheä kyõ thuaät. Nhöõng ngöôøi thöïc
hieän thích theå nghieäm caùc yù töôûng môùi, taùi taïo vaø laøm
vieäc vôùi caùc öùng duïng thöïc tieãn.

Ngöôøi hoaït ñoäng Hoïc baèng caùch ruùt Nhöõng ngöôøi naøy hoïc döïa treân tröïc giaùc phaùn ñoaùn
(haønh ñoäng vaø ra töø kinh nghieäm hôn laø lyù luaän logic. Nhöõng ngöôøi naøy hay söû duïng
caûm nhaän) môùi. nhöõng phaân tích cuûa ngöôøi khaùc vaø thích phöông phaùp
thöïc teá döïa treân kinh nghieäm. Hoï bò loâi cuoán vaøo nhöõng
thöû thaùch, traûi nghieäm môùi vaø thöïc hieän caùc keá hoaïch.
Nhöõng ngöôøi mang phong caùch naøy hay döïa treân
thoâng tin töø ngöôøi khaùc hôn laø tieán haønh phaân tích cuûa
chính mình. Phong caùch naøy thoâng duïng vaø höõu ích
trong nhöõng ai troø ñoøi hoûi haønh ñoäng vaø saùng kieán.
Nhöõng ngöôøi thích laøm vieäc trong nhoùm ñeå hoaøn thaønh
nhieäm vuï. Hoï ñaët ra muïc tieâu vaø chuû ñoäng laøm vieäc ñeå
tìm ra nhieàu caùch ñaït ñöôïc muïc tieâu.

Nguoàn: http://www.businessballs.com/kobllearningstyles.htm

“Baïn khoâng theå daïy moät hoïc vieân moïi thöù nhöng baïn coù theå giuùp hoïc vieân ñoù töï tìm toøi hieåu bieát baèng
chính khaû naêng cuûa mình.”

Galileo Galilei (1564 – 1642)

(Nguoàn: Quotes on Education, www.lhup.edu/dsimanek/eduquote.htm)

Trang 13 / 33


Quan ñieåm Daïy vaø Hoïc theo Phöông Ñoâng vaø Phöông Taây

Quan ñieåm Phöông Ñoâng
Quan ñieåm Phöông Ñoâng Quan ñieåm phöông Taây
Quan ñieåm phöông Taây
Nguoànn:Silberman M. (1998). Active Training. San Francisco: Jossey-Bass / /Pfeiffer
Nguoà : Silberman M. (1998). Active Training. San Francisco: Jossey-Bass Pfeiffer

Nghe
Nghe quên
quên

Toâii nghe
Toâ nghe Toâii queân
Toâ queân Nghe và nhìn
Nghe và nhìn nhớ chút ít
nhớ chút ít

Toâii nhìn
Toâ nhìn Toâii nhôù
Toâ nhôù Nghe, nhìn, hỏi
Nghe, nhìn, hỏi bắt đầu hiểu
bắt đầu hiểu
hoặc thảo luận
Toâii laøm Toâii hieåu
hoặc thảo luận
Toâ laøm Toâ hieåu
học được
học được
Khổng Tử
Khổng Tử Nghe, nhìn, thảo luận,
Nghe, nhìn, thảo luận, kỹ năng &
thực hành kỹ năng &
(520 TCN))
(520 TCN thực hành kiến thức
kiến thức

Dạy cho người khác
Dạy cho người khác Thành thạo
Thành thạo

Caùch ñaây hôn 25 theá kyû, Khoång Töû töøng noùi:

Toâi nghe, toâi queân.

Toâi nhìn, toâi nhôù.

Toâi laøm, toâi hieåu.

Ba caâu noùi ñôn giaûn naøy noùi leân moät caùch huøng hoàn nhu caàu ñoái vôùi vieäc hoïc chuû ñoäng. Quan
ñieåm hoïc phöông Taây ñaõ boå sung vaø môû roäng quan ñieåm cuûa Khoång Töû thaønh Luaän Ñieåm
Phöông Phaùp Hoïc Chuû Ñoäng (the Active Learning Credo):

Toâi nghe, toâi queân.

Toâi nghe vaø nhìn, toâi nhôù chuùt ít.

Toâi nghe, nhìn, hoûi hoaëc thaûo luaän, toâi baét ñaàu hieåu.

Toâi nghe, nhìn, thaûo luaän vaø thöïc haønh, toâi baét ñaàu hoïc ñöôïc kyõ naêng vaø kieán thöùc.

Toâi daïy cho ngöôøi khaùc, toâi thaønh thaïo.

Nhöõng chuyeân gia nghieân cöùu veà Phöông Phaùp Hoïc Chuû Ñoäng ñöa ra tæ leä möùc ñoä tieáp thu trung
bình töø caùc phöông thöùc truyeàn ñaït nhö sau:

Trang 14 / 33


Thuyeát 05%
giaûng
10%
Ñoïc
20%
Nghe nhìn
Moâ taû, trình baøy 30%
50%
Thaûo luaän nhoùm
75%
Thöïc haønh

Daïy cho ngöôøi khaùc / Ứng dụng ngay của việc học 90%

Nguoàn: http://www.lorober.com/Resources/Images/RetentionRate.gif

Theo sô ñoà treân, möùc ñoä tieáp thu trong Daïy vaø Hoïc hieäu quaû nhaát khi hoïc vieân coù cô hoäi truyeàn
ñaït, daïy laïi cho caùc baïn cuøng hoïc hoaëc nhöõng ngöôøi coù quan taâm trong khi neáu vaãn aùp duïng theo
caùch daïy vaø hoïc thuyeát giaûng theo truyeàn thoáng, möùc ñoä tieáp thu cuûa hoïc vieân chæ döøng laïi ôû 5%.
Coù moät moät soá lyù do ngöôøi hoïc coù khuynh höôùng queân nhöõng gì nghe ñöôïc. Moät trong nhöõng lyù
do lieân quan laø toác ñoä giaûng vieân noùi vaø toác ñoä hoïc vieân laéng nghe. Haàu heát giaûng vieân noùi
khoaûng 100 ñeá n 200 töø/ phuùt. Nhöng coù bao nhieâu töø hoïc vieân nghe ñöôïc, sau ñoù laø tieáp thu?
Ñieàu naøy tuøy thuoäc vaøo caùch hoï laéng nghe. Neáu thaät söï taäp trung, hoïc vieân coù theå laéng nghe ñöôïc
toái ña khoaûng 50 ñeán 100 töø/ phuùt hoaëc moät nöûa nhöõng ñieàu giaùo vieân noùi. Thaäm chí, ngay caû khi
noäi dung baøi giaûng coù thuù vò, cuõng khoù taäp trung moät khoaûng thôøi gian keùo daøi. Caùc nghieân cöùu
cho thaáy hoïc vieân nghe (khoâng suy nghó) vôùi toác ñoä 400 ñeán 500 chöõ/phuùt. Khi hoïc vieân laéng nghe
trong moät khoaûng thôøi gian keùo daøi moät giaùo vieân noùi chaäm chaäm 4 laàn, hoï coù theå caûm thaáy chaùn
vaø ñaàu oùc hoï seõ nghó vaån vô.

Thaät ra, moät nghieân cöùu chöùng minh hoïc vieân taïi nhöõng lôùp hoïc theo hình thöùc thuyeát giaûng thieáu
chuù yù khoaûng 40% thôøi gian trong lôùp (Theo Pollio, 1984). Hôn nöõa, duø hoïc vieân nhôù ñöôïc 70%
nhöõng gì ñöôïc noùi trong 10 phuùt ñaàu, hoï chæ giöõ nhôù ñöôïc 20% nhöõng gì ñöôïc ñöôïc noùi trong 10
phuùt cuoái cuøng (Theo McKeachie, 1986).

Theo nghieân cöùu cuûa David and Roger Johnson, nhöõng nhaân vaät noåi tíeáng trong caùc hoaït ñoäng
hôïp taùc giaùo duïc, vôùi Karl Smith trong Johnson, Johnson and Smith, 1991: Moät soá vaán ñeà vôùi hình
thöùc thuyeát giaûng keùo daøi ñöôïc chæ ra:
Ÿ Söï taäp trung cuûa khaùn giaû giaûm cöù sau moãi phuùt.
Ÿ Chæ thuù huùt nhöõng ngöôøi hoïc coù thieân höôùng nghe.
Ÿ Theo xu höôùng loái hoïc thoâng tin söï kieän ôû möùc ñoä thaáp.
Ÿ Giaû ñònh taát caû hoïc vieân caàn thoâng tin gioáng nhau vaø tieáp thuï ôû cuøng toác ñoä nhö nhau.
Ÿ Loái hoïc naøy thöôøng khoâng ñöôïc moïi hoïc vieân öa chuoäng.

Trang 15 / 33


Ñeå giaûm bôùt söï tra taán cuûa thuyeát giaûng, chuyeân vieân ñaøo taïo haøng ñaàu, oâng Bob Pike ñeà nghò
neân taïo cô hoäi cho hoïc vieân cöù taùm phuùt ñeå tieáp thu nhöõng gì hoï vöøa môùi nghe tröôùc khi ñöôïc thay
theá baèng moät loaït thoâng tin tieáp theo. Pike cuõng chæ ra raèng theâm hình aûnh vaøo baøi hoïc caûi thieän
ñöôïc 14% ñeán 38% möùc ñoä tieáp thuï (Theo Pike, 1994). Caùc nghieân cöùu cuõng cho thaáy coù moät söï
caûi thieän ñeán 200% khi caùc töø vöïng ñöôïc daïy coù söû duïng caùc duïng cuï tröïc quan. Ngoaøi ra, thôøi
gian caàn ñeå trình baøy moät khaùi nieäm giaûm ñi 40% khi duïng cuï tröïc quan ñöôïc söû duïng theâm vaøo
baøi giaûng baèng lôøi. Moät hình aûnh coù theå khoâng ñaùng baèng moät ngaøn töø, nhöng noù hieäu quaû hôn
caùc töø ngöõ gaáp maáy laàn. Khi vieäc daïy coù caû hai yeáu toá nghe vaø nhìn, thoâng tin ñöôïc cuûng coá baèng
hai heä thoáng truyeàn ñaït. Coù moät soá hoïc vieân thích loái truyeàn ñaït naøy so vôùi loái truyeàn ñaït khaùc. Vì
theá, baèng caùch söû duïng caû hai phöông thöùc, giaûng vieân coù cô hoäi ñaùp öùng nhu caàu cuûa caùc loaïi
hoïc vieân.

Caùc nghieân cöùu veà caùch naõo boä hoaït ñoäng cho thaáy naõo khoâng chæ nhaän thoâng tin, maø coøn xöû lyù
thoâng tin, do ñoù chæ vaø nghe vaø nhìn trong daïy vaø hoïc thoâi cuõng chöa ñuû. Ñeå xöû lyù thoâng tin hieäu
quaû, naõo thöïc hieän nhöõng phaûn xaï beân trong vaø beân ngoaøi. Neáu ngöôøi hoïc thaûo luaän thoâng tin vôùi
baïn cuøng hoïc vaø neáu ñöôïc taïo ñieàu kieän neâu vaán ñeà, ñaët caâu hoûi vaø phaûn hoài, naõo coù theå laøm cho
vieäc hoïc trôû neân toát hôn.

Vieäc hoïc seõ coøn ñöôïc naâng cao hôn nhieàu neáu hoïc vieân ñöôïc yeâu caàu “thöïc haønh” nhöõng vieäc
sau:
1. Phaùt bieåu thoâng tin baèng chính caùch dieãn ñaït cuûa hoïc vieân.
2. Ñöa ra nhöõng ví duï minh hoïa.
3. Nhaän bieát thoâng tin trong nhieàu hình thöùc vaø tình huoáng.
4. Thaáy ñöôïc söï noái keát giöõa thoâng tin vaø caùc yù töôûng khaùc.
5. Söû duïng thoâng tin baèng nhieàu caùch khaùc nhau.
6. Döï ñoaùn moät soá keát quaû.
7. Phaùt bieåu maët ñoái laäp cuûa thoâng tin.

Baèng nhieàu caùch, theo khía caïnh naøo ñoù, naõo boä cuûa chuùng ta coù neùt gioáng nhö maùy vi tính vaø
chuùng ta laø ngöôøi söû duïng. Chieác maùy ñoù caàn ñöôïc “baät leân” ñeå hoaït ñoäng, naõo cuûa chuùng ta
cuõng vaäy. Khi vieäc hoïc thuï ñoäng, naõo seõ khoâng “môû”. Maùy tính caàn phaàn meàm ñeå xöû lyù döõ lieäu
ñöôïc nhaäp vaøo. Naõo cuûa chuùng ta caàn noái keát nhöõng gì chuùng ta ñöôïc daïy vôùi nhöõng gì chuùng ta
ñaõ bieát vaø caùch chuùng ta suy nghó. Khi vieäc hoïc thuï ñoäng, naõo khoâng taïo ra caùc moái lieân keát naøy
ñeán phaàn meàm cuûa naõo boä. Cuoái cuøng, maùy tính khoâng theå giöõ laïi ñöôïc thoâng tin vöøa ñöôïc xöû lyù
neáu khoâng löu laïi. Naõo caàn kieåm tra thoâng tin, toùm taét hoaëc dieãn giaûi vôùi ngöôøi khaùc ñeå löu tröõ vaøo
ngaân haøng boä nhôù. Khi vieäc hoïc thuï ñoäng, naõo khoâng löu ñöôïc nhöõng gì ñaõ trình baøy.

Trong baát kyø tröôøng hôïp naøo, vieäc hoïc thaät söï khoâng phaûi laø vieäc hoïc thuoäc loøng. Haàu heát nhöõng
gì chuùng ta hoïc thuoäc maát ñi trong sau moät khoaûng thôøi gian. Ñeå giöõ laïi nhöõng gì ñaõ ñöôïc daïy,
hoïc vieân phaûi nghieàn ngaãm chuùng. Vieäc hoïc khoâng theå nuoát toaøn boä. Giaûng vieân khoâng theå laøm
coâng vieäc trí oùc cho hoïc vieân bôûi vì hoïc vieân phaûi raùp nhöõng gì hoïc nghe vaø thaáy ñeå hình thaønh
neân toång theå yù nghóa. Khoâng coù cô hoäi thaûo luaän, ñaët caâu hoûi, thöïc haønh vaø thaäm chí coù theå laø daïy
cho ngöôøi khaùc, vieäc hoïc thaät söï seõ khoâng dieãn ra.

(Nguoàn: Active Training, Mel Silberman , Ph.D., Jossey-Bass/Pfeiffer)

Trang 16 / 33


Caùc kyõ naêng trong theá kyû 21

I. Taàm quan troïng cuûa phaùt trieån kyõ naêng:
Theo Luaät Giaùo Duïc, ñaøo taïo kyõ naêng laø thaønh phaàn quan troïng trong muïc tieâu giaùo duïc cuûa
chuùng ta:

(Luaät Giaùo Duïc 38/2005/QH11)

ª Ñieàu 3: Tính chaát, nguyeân lyù giaùo duïc:
“Hoaït ñoäng giaùo duïc phaûi ñöôïc thöïc hieän theo nguyeân lyù hoïc ñi ñoâi vôùi haønh, giaùo duïc keát hôïp vôùi
lao ñoäng saûn xuaát, lyù luaän gaén lieàn vôùi thöïc tieãn, giaùo duïc nhaø tröôøng keát hôïp vôùi giaùo duïc gia
ñình vaø giaùo duïc xaõ hoäi.”

ª Ñieàu 5: Yeâu caàu veà noäi dung, phöông phaùp giaùo duïc:
“Phöông phaùp giaùo duïc phaûi phaùt huy tính tích cöïc, töï giaùc, chuû ñoäng, tö duy saùng taïo cuûa ngöôøi
hoïc; boài döôõng cho ngöôøi hoïc naêng löïc töï hoïc, khaû naêng thöïc haønh, loøng say meâ hoïc taäp vaø yù chí
vöôn leân.”

ª Ñieàu 27: Muïc tieâu cuûa giaùo duïc phoå thoâng:
“Muïc tieâu cuûa giaùo duïc phoå thoâng laø giuùp hoïc sinh phaùt trieån toaøn dieän veà ñaïo ñöùc, trí tueä, theå
chaát, thaåm myõ vaø caùc kyõ naêng cô baûn, phaùt trieån naêng löïc caù nhaân, tính naêng ñoäng vaø saùng taïo,
hình thaønh nhaân caùch con ngöôøi Vieät Nam xaõ hoäi chuû nghóa, xaây döïng tö caùch vaø traùch nhieäm
coâng daân; chuaån bò cho hoïc sinh tieáp tuïc hoïc leân hoaëc ñi vaøo cuoäc soáng lao ñoäng, tham gia xaây
döïng vaø baûo veä Toå quoác.”

ª Ñieàu 28: Yeâu caàu veà noäi dung, phöông phaùp giaùo duïc phoå thoâng
“Phöông phaùp giaùo duïc phoå thoâng phaûi phaùt huy tính tích cöïc, töï giaùc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa
hoïc sinh; phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa töøng lôùp hoïc, moân hoïc; boãi döôõng phöông phaùp töï hoïc, khaû
naêng laøm vieäc theo nhoùm; reøn luyeän kyõ naêng vaän duïng kieán thöùc vaøo thöïc tieãn; taùc ñoäng ñeán tình
caûm, ñem laïi nieàm vui, höùng thuù hoïc taäp cho hoïc sinh.”

II. Ñaøo taïo kyõ naêng cho hoïc vieân:
Kyõ naêng laø khaû naêng vaän duïng caùc tri thöùc thu nhaän ñuôïc vaøo thöïc tieãn. Hieän nay, treân theá giôùi
ngöôøi ta chia kyõ naêng thaønh 3 nhoùm:

1/ Kyõ naêng chuyeân moân (Technical skills):

Lieân quan ñeán kyõ thuaät, chuyeân moân, nghieäp vuï, söû duïng CNTT.

2/ Kyõ naêng tö duy, nhaän thöùc (Conceptual skills, Thinking skills):
Taàm nhìn, tö duy saùng taïo, tö duy tích cöïc, tinh thaàn hoïc suoát ñôøi.

3/ Kyõ naêng laøm vieäc vôùi con ngöôøi, kyõ naêng “soáng” (Life skills):
Kyõ naêng giao tieáp, trình baøy, giaûi quyeát vaán ñeà, giaûi quyeát maâu thuaãn, kyõ naêng hoaïch ñònh, kyõ
naêng laøm vieäc taäp theå, xaây döïng tinh thaàn ñoàng ñoäi, kyõ naêng thu thaäp vaø xöû lyù thoâng tin, kyõ naêng
töï hoïc hoûi.

Trang 17 / 33


Phaùt trieån tö duy saùng taïo

Theo luaät Giaùo Duïc (2005) ôû ñieàu 5 coù quy ñònh veà phöông phaùp giaùo duïc:
“Phöông phaùp giaùo duïc phaûi phaùt huy tính tích cöïc, töï giaùc, chuû ñoäng, tö duy saùng taïo cuûa ngöôøi
hoïc, boài döôõng cho ngöôøi hoïc naêng löïc töï hoïc, khaû naêng thöïc haønh, loøng say meâ hoïc taäp vaø yù chí
vöôn leân.”
(Luaät Giaùo Duïc naêm 2005, nhaø xuaát baûn chính trò quoác gia, chöông I, nhöõng quy ñònh chung, ñieàu
5)
Ñoái vôùi giaùo duïc phoå thoâng, luaät Giaùo Duïc (2005) quy ñònh nhö sau, theo ñieàu 28:
“Phöông phaùp giaùo duïc phoå thoâng phaûi phaùt huy tính tích cöïc töï giaùc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc
sinh; phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa töøng lôùp hoïc, moân hoïc, boài döôõng phöông phaùp töï hoïc, khaû naêng
laøm vieäc theo nhoùm, reøn luyeän kyõ naêng vaän duïng kieán thöùc vaøo thöïc tieãn, taùc ñoäng ñeán tình caûm,
ñem laïi nieàm vui, höùng thuù hoïc taäp cho hoïc sinh.”
(Luaät Giaùo Duïc naêm 2005, nhaø xuaát baûn chính trò quoác gia, chöông I, nhöõng quy ñònh chung, ñieàu
28)
Chöông trình öùng duïng ICT vaøo vieäc daïy vaø hoïc chuù troïng nhieàu ñeán phaùt trieån tö duy saùng taïo.
Phaàn naøy cung caáp cho caùc giaùo vieân kieán thöùc vaø caùc kyõ naêng nhaèm khuyeán khích söï saùng taïo ôû
sinh vieân. Söï saùng taïo laø moät trong nhöõng yeáu toá thieát yeáu trong taøi naêng cuûa con ngöôøi. Do ñoù,
phaùt trieån khaû naêng saùng taïo laø moät trong nhöõng muïc tieâu cuûa heä thoáng.
Cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa chuùng ta theâm phong phuù bôûi raát nhieàu saûn phaåm töø caùc oùc saùng taïo
cuûa con ngöôøi. Trong caùc hoïc sinh trong lôùp, söï saùng taïo theå hieän raát ña daïng ôû nhieàu lónh vöïc:
hình aûnh, cô hoïc, vaên hoïc, myõ thuaät, ngoân ngöõ, theå duïc, toaùn hoïc, phaân tích. Moãi hoïc sinh laø moät
söï toång hôïp soáng cuûa caùc ñaëc tính baåm sinh keát hôïp vôùi haønh vi saùng taïo. Caùc ñaëc tính baåm sinh
naøy coù theå ñöôïc phaùt huy theâm bôûi caùc giaùo vieân nhöõng ngöôøi coù yù thöùc vaø hieåu bieát veà caùc
phöông phaùp hieäu quaû ñeå daïy tö duy saùng taïo. Boán phöông phaùp sau ñaây ñöôïc duøng ñeå thöïc
hieän vieäc daïy tö duy saùng taïo ñoù.

I. Tö duy saùng taïo laø gì?
Phaàn lôùn kyõ naêng tö duy thöïc hieän trong giaùo duïc hieän nay laø taäp trung vaøo kyõ naêng tö duy phaân
tích, nghóa laø daïy cho hoïc vieân caùch hieåu caùc khaùi nieäm, thaûo luaän theo phöông phaùp ñònh saün,
loaïi boû nhöõng höôùng ñi khoâng ñuùng, tìm ra caâu traû lôøi ñuùng nhaát. Tuy nhieân, coù moät hình thaùi khaùc
cuûa tö duy, tö duy saùng taïo, ñoù laø taäp trung vaøo khaùm phaù caùc yù töôûng, phaùt trieån thaønh nhieàu giaûi
phaùp, tìm ra nhieàu caâu traû lôøi ñuùng thay vì chæ moät. Caû hai hình thöùc tö duy treân ñeàu caàn cho cuoäc
soáng, nhöng hình thöùc thöù hai coù khuynh höôùng bò boû queân ôû caùc caáp hoïc phoå thoâng.
Saùng taïo laø khaû naêng töôûng töôïng hoaëc phaùt minh ra caùi môùi. Saùng taïo khoâng coù nghóa laø taïo ra
töø caùi khoâng coù nhöng chính laø taïo nhöõng yù töôûng môùi töø vieäc keát hôïp, thay ñoåi hoaëc aùp duïng laïi
nhöõng yù töôûng ñaõ coù. Coù nhöõng yù töôûng saùng taïo gaây baát ngôø vaø tuyeät vôøi trong khi cuõng coù
nhöõng yù töôûng raát ñôn giaûn, thöïc teá vaø hieäu quaû ñeán noãi khoâng ai nghó ñeán.

Trang 18 / 33


II. Phaân bieät söï khaùc bieät vaø moái lieân heä giöõa hai hình thöùc tö duy
Naõo boä cuûa con ngöôøi ñöôïc phaân theo hai phaàn laø naõo traùi vaø naõo phaûi. Naõo traùi xöû lyù nhöõng söï
kieän, soá lieäu vaø ñi vaøo phaân tích töøng chi tieát . Trong khi naõo phaûi thieân veà khaû naêng töôûng töôïng,
taïo neân caùi nhìn toång quaùt. Ngöôøi baåm sinh coù naõo traùi troäi thöôøng laø ngöôøi tæ mæ, caàu toaøn, coù öu
theá ôû caùc kyõ naêng ñoïc, noùi vaø vieát. Ngöôøi coù naõo phaûi maïnh laïi thích hình aûnh, maøu saéc, ñam meâ
aâm nhaïc, myõ thuaät vaø coù khieáu veà ngoân ngöõ.
Do ñaëc ñieåm rieâng cuûa chöùc naêng naõo phaûi vaø naõo traùi ôû töøng caù nhaân ñaõ hình thaønh söï noåi troäi
trong tö duy cuûa hoïc vieân, töø ñoù taïo neân thaùi ñoä, phong caùch hoïc rieâng. Ngöôøi giaùo vieân phaûi
nhaän bieát ñaëc ñieåm tö duy ôû moãi hoïc vieân ñeå töø ñoù hieåu ñöôïc thieân höôùng, naêng khieáu cuûa hoïc
vieân, tìm ra caùch daïy phuø hôïp khôi daäy höùng thuù hoïc vaø tieàm naêng saùng taïo nôi hoï.

III. Khôi daäy tieàm naêng tö duy saùng taïo cuûa hoïc vieân
Neáu moät giaùo vieân, thieân höôùng söû duïng phaàn naõo traùi, seõ thích caùch daïy thuyeát giaûng döïa treân
nhöõng nghieân cöùu vaø kinh nghieäm. Khi giaûng baøi, giaùo vieân ñoù seõ vieát daøn baøi leân baûng vaø ñoïc
cho hoïc vieân cheùp. Caùch daïy naøy seõ phuø hôïp vôùi nhöõng hoïc vieân coù naõo traùi noåi troäi, coøn nhöõng
hoïc vieân thuoäc nhoùm naõo phaûi khoâng hieåu baøi vaø caûm thaáy baøi hoïc khoâng thuù vò. Trong tröôøng
hôïp naøy, ñeå coù caùch tieáp caän giaûng daïy toát nhaát, ngöôøi giaûng vieân neân söû duïng theâm caùc duïng cuï
tröïc quan nhö maùy chieáu, phim aûnh, cho hoïc vieân tham gia ñoùng phaân vai, laøm vieäc theo nhoùm,
hoïc qua döï aùn. Baèng caùch naøy, giaùo vieân ñaõ khôi daäy nieàm höùng thuù hoïc cho hoïc vieân.
Ngoaøi ra, phöông phaùp laøm baøi taäp theo löïa choïn cuõng laø moät caùch phaùt trieån naêng löïc saùng taïo ôû
hoïc sinh. Chaúng haïn, vôùi ñeà taøi “Caûm nhaän töø moät cuoán saùch maø em thích”, giaùo vieân cho hoïc
vieân choïn löïa caùc caùch thöïc hieän sau: vieát baøi luaän theo daøn baøi, thuyeát trình theo daøn baøi, veõ moät
böùc tranh minh hoïa veà cuoán saùch, thieát keá vaø taïo baûng hieäu quaûng caùo veà cuoán saùch, döïng moät
trích ñoaïn kòch töø cuoán saùch, phoùng taùc maãu truyeän trong cuoán saùch v.v… Ñieàu thuù vò ôû choã laø hoïc
vieân cuoán huùt vaøo baøi taäp ñöôïc giao tuøy theo naêng khieáu cuûa töøng em. Hoïc vieân naøo phaàn naõo
phaûi troäi seõ choïn caùch veõ, dieãn kòch, saùng taùc; coøn hoïc vieân naõo traùi troäi seõ vieát baøi luaän hoaëc
thuyeát trình.
Giaùo vieân coù theå khuyeán khích söï yeâu thích quan taâm cuûa hoïc vieân baèng caùch phaân tích veà khaû
naêng tö duy noåi troäi cuûa hoïc vieân vaø phaùt trieån tieàm naêng saùng taïo voán coù trong moãi ngöôøi qua
caùc hoaït ñoäng daïy vaø hoïc tuøy theo töøng thieân höôùng. Hoïc vieân seõ hieåu vaø nhôù caùc vaán ñeà ñöôïc
trao ñoåi kyõ vaø laâu hôn giuùp cho quaù trình daïy vaø hoïc trôû neân hieäu quaû hôn.

(Nguoàn: http://www.virtualsalt.com/crebook1.htm)
(Nguoàn: http://teacher.scholastic.com.products/instructor/brain.htm)

Trang 19 / 33


Phöông phaùp Brainstorming

I. Phöông phaùp Brainstorming laø gì?
Phöông phaùp Brainstorming ñöôïc oâng Alex Osborn, moät nhaø ñieàu haønh quaûng caùo ngöôøi Myõ
(1886 - 1967) saùng cheá vaøo cuoái thaäp nieân 1930, vôùi caûm höùng laáy töø moät bí quyeát xöa coù teân laø
PraiBarshana: “Questioning outside yourself”.
Brainstorming laø moät kyõ thuaät taïo ra yù töôûng. Muïc ñích chính cuûa phöông phaùp naøy giuùp chuùng ta
thoaùt ra khoûi söï tö duy theo loái moøn vaø taïo ra moät loaït caùc yù töôûng maø chuùng ta coù theå löïa choïn.

II. Nguyeân taéc cô baûn cuûa phöông phaùp
Phöông phaùp coù theå thöïc hieän qua caù nhaân hoaëc nhoùm töø hai ñeán möôøi ngöôøi (lyù töôûng nhaát laø töø
boán ñeán baûy ngöôøi). Caùc nguyeân taéc sau ñaây ñöôïc aùp duïng:

ª Toân troïng moïi yù töôûng ñöa ra. Ñaây laø nguyeân taéc quan troïng nhaát. Khi caùc yù töôûng ñöôïc ñöa
ra, khoâng ñöôïc pheùp chæ trích, pheâ bình. Taát caû caùc yù töôûng ñöôïc ghi cheùp laïi. Vieäc ñaùnh giaù ñeå
daønh cho phaàn sau. Taïo ra yù töôûng vaø pheâ phaùn cuøng moät luùc gioáng nhö vöøa töôùi nöôùc cho caây
non ñoàng thôøi vöøa gieo maàm coû daïi cho caây.

ª Töï do suy nghó. Nhöõng yù töôûng bay boång, vu vô cuõng ñöôïc, keå caû nhöõng yù töôûng khoâng theå
thöïc hieän ñöôïc hoaëc khaùc thöôøng. Thaät ra, seõ coù moät soá yù töôûng kyø laï khieán cho caû nhoùm cöôøi oà
leân. Theá nhöng, baèng caùch cho pheùp baûn thaân suy nghó ra khoûi khuoân khoå bình thöôøng, coù theå
naåy sinh ra nhöõng giaûi phaùp môùi laï. Cuõng coù nhöõng yù töôûng ”kyø quaëc” trôû neân thöïc teá. Chaúng haïn
nhö: khi ñöôøng ngaàm ñang ñöôïc ñaøo döôùi nhaø ga Victoria ôû Luaân Ñoân, nöôùc baét ñaàu ræ vaøo. Caùch
naøo xöû lyù vaán ñeà naøy ñaây? Caùc oáng bôm, caùc taám loùt baèng theùp hoaëc beâ toâng? Giaûi phaùp: ñoâng
laïnh. Caùc loã naèm ngang ñöôïc khoan vaøo trong ñaát aåm vaø chaát Nitô loûng ñöôïc bôm vaøo, laøm ñoâng
laïnh nöôùc cho ñeán khi ñöôøng ngaàm ñöôïc ñaøo vaø traùt xi maêng xong.

ª Keát noái caùc yù töôûng. Caûi thieän, söûa ñoåi, goùp yù xaây döïng cho caùc yù töôûng cuûa ngöôøi khaùc. YÙ
töôûng ñöôïc ñeà nghò toát ra sao? Laøm theá naøo yù töôûng ñoù ñem laïi hieäu quaû? Caàn thay ñoåi gì ñeå yù
töôûng trôû neân toát hôn hoaëc thaäm chí khaùc thöôøng hôn? Ñieàu naøy ñoâi khi ñöôïc goïi laø vay möôïn yù
töôûng. Haõy söû duïng yù töôûng cuûa ngöôøi khaùc laøm gôïi yù cho nhöõng yù töôûng môùi meû vaø bieán taáu cuûa
baïn. Thay ñoåi phaàn naøo ñoù cuûa moät giaûi phaùp khoâng khaû thi ñoâi khi coù theå taïo neân moät giaûi phaùp
tuyeät vôøi. Chaúng haïn coù vaán ñeà laøm theá naøo coù theå taêng soá hoïc sinh cho tröôøng hoïc? YÙ töôûng ñeà
xuaát: nhaø tröôøng traû hoïc phí cho hoïc sinh. Ñieàu naøy nghe coù veû khoù thöïc hieän ñöôïc, nhöng thay
ñoåi moät chuùt thì sao? Thay vì traû tieàn cho hoïc sinh, daønh cho hoïc sinh nhöõng thöù khaùc nhö phaàn
thöôûng tinh thaàn, tình caûm, trí tueä hoaëc thaäm chí phaàn thöôûng coäng theâm thöïc teá hôn nhö giôùi
thieäu vieäc laøm.

ª Soá löôïng yù töôûng laø yeáu toá quan troïng. Taäp trung nghó ra khoái löôïng lôùn caùc yù töôûng ñeå sau
ñoù chuùng coù theå ñöôïc saøng loïc. Coù hai lyù do caàn coù soá löôïng lôùn yù töôûng. Thöù nhaát laø nhöõng yù
töôûng hieån nhieân, thoâng thöôøng, cuõ rích, khoâng khaû thi thöôøng xuaát hieän trong ñaàu tröôùc neân coù
theå noùi khoaûng 20 ñeán 25 yù töôûng ban ñaàu coù theå khoâng coù gì môùi meû vaø saùng taïo gì caû. Thöù hai,
baûng danh saùch nhöõng giaûi phaùp caøng nhieàu, caøng coù nhieàu yù töôûng ñeå löïa choïn, phoûng theo
hoaëc keát hôïp. Moät soá ngöôøi thöïc hieän phöông phaùp naøy nhaém moät soá löôïng cuï theå nhö 50 hoaëc
100 yù töôûng.

(Nguoàn: http://www.virtualsalt.com/crebook1.htm)

Trang 20 / 33


Phöông phaùp Ideas Management

I. Phöông phaùp Ideas Management laø gì?
Phöông phaùp Ideas Management cuõng gioáng phöông phaùp Brainstorming laø caùc yù töôûng saùng taïo
ñeàu ñöôïc toân troïng vaø ñöôïc ghi cheùp laïi. Ñieåm khaùc bieät chính laø phöông phaùp tö duy thöïc hieän
trong ñoäi. Phöông phaùp ñöôïc söû duïng raát phoå bieán ôû nhieàu nöôùc khaùc nhau.

II. Nguyeân taéc cô baûn cuûa phöông phaùp
Nhöõng ngöôøi tham gia ñöôïc chia thaønh 2 nhoùm. Nhoùm thöù nhaát neâu ra taát caû caùc yù töôûng tích cöïc,
xaây döïng, nguyeân nhaân lieân quan ñeán ñeà taøi thaûo luaän. Nhoùm thöù hai neâu ra taát caû caùc yù töôûng
tieâu cöïc, ñaû phaù hay haäu quaû lieân quan ñeán ñeà taøi thaûo luaän. Ngöôøi thö kyù ghi cheùp vaø saép xeáp laïi
caùc yù töôûng theo muïc ñích ñeà ra.

Trang 21 / 33


Phöông phaùp Mind Mapping

I. Phöông phaùp Mind Mapping laø gì?
Boä oùc cuûa con ngöôøi laøm vieäc khaùc vôùi maùy tính. Trong
khi maùy tính hoaït ñoäng theo caùc phöông thaúng, naõo boä
hoaït ñoäng vöøa theo caùc phöông lieân keát vöøa theo caùc
phöông thaúng bao goàm so saùnh, phaân tích vaø toång hôïp.
Söï lieân keát ñoùng vai troø vöôït troäi trong haàu heát moïi
chöùc naêng heä thaàn kinh. Moãi moät töø, moät yù ñeàu coù voâ
soá keát noái vôùi caùc yù vaø khaùi nieäm khaùc.
Phöông phaùp Mind Mapping ñöôïc Tony Buzan (ngöôøi
Anh, 1942 - ) trieån khai vaøo thaäp nieân 1960 laø moät
phöông phaùp hieäu quaû söû duïng vieäc ghi cheùp vaø taïo ra
caùc yù töôûng baèng caùc lieân keát. Ñeå taïo ra moät sô ñoà naõo
boä, ngöôøi ta baét ñaàu töø giöõa trang giaáy baèng vôùi yù chính vaø keùo ra caùc höôùng, taïo ra moät caáu truùc
lieân tuïc vaø coù heä thoáng bao goàm caùc chöõ vaø caùc hình aûnh chính.

II. Nguyeân taéc söû duïng phöông phaùp Mind Mapping:

Duïng cuï caàn ñeå thöïc hieän Mind Mapping giaáy traéng khoå A4 hoaëc A3 vaø caùc loaïi buùt loâng, buùt
maøu. Sau ñaây laø 8 böôùc ñôn giaûn thöïc hieän moät sô ñoà Mind Mapping:

Böôùc 1: Baét ñaàu töø giöõa trang giaáy.
Taäp trung vaøo giöõa trang giaáy vì taïi vò trí ñoù chuùng ta seõ ghi laïi moät töø hoaëc moät hình aûnh töôïng
tröng cho yù töôûng ñaàu tieân.

Böôùc 2: Ñöøng quaù nghieâm troïng!
Vieát ra hoaëc veõ laïi nhöõng ñieàu ñaàu tieân xuaát hieän trong ñaàu khi baét ñaàu nghó veà vaán ñeà, con ngöôøi,
vaät theå, muïc ñích lieân quan … Suy nghó quanh caùc yù töôûng chuû ñaïo. Nhöõng yù phaùt sinh naøy coù theå
loän xoän, ñoâi khi coøn kyø laï hoaëc khoâng quan troïng.

Böôùc 3: Töï do hôïp taùc.
Khi caùc yù töôûng naûy sinh, vieát ra moät hoaëc hai töø moâ taû yù töôûng treân caùc doøng phaân nhaùnh töø yù
trung taâm. Ñeå caùc yù töôûng môû roäng ra thaønh caùc nhaùnh lôùn, nhaùnh nhoû. Ghi laïi taát caû caùc yù,
khoâng caàn bình luaän hoaëc ñaùnh giaù.

Böôùc 4: Nghó caøng nhanh caøng toát.
Thöïc hieän böôùc khaùm phaù caùc yù töôûng. Dieãn dòch caùc yù töôûng döôùi daïng caùc töø ngöõ, hình aûnh, soá
hoaëc bieåu töôïng.

Böôùc 5: Khoâng coù giôùi haïn
Haõy nghó ra ngoaøi khuoân khoå (‘beân ngoaøi chieác hoäp’). Moïi thöù ñeàu coù theå. Söû duïng buùt maøu ñeå
phaân bieät caùc yù töôûng.

Trang 22 / 33


Böôùc 6: Khoâng ñaùnh giaù

Nhöõng vaán ñeà coù veû khoâng lieân quan coù theå thích hôïp ôû phaàn sau. Haõy suy nghó nhö ñang ñoäng
naõo. Neáu baïn cöù döøng laïi ôû ‘moät töø khoâng lieân quan’, ñaàu baïn seõ gioáng nhö bò keït baêng vaø baïn seõ
khoâng bao giôø nghó ra nhöõng yù töôûng toát hôn ñöôïc.

Böôùc 7: Tieáp tuïc …

Haõy ñeå tay baïn tieáp tuïc laøm vieäc. Neáu caùc yù töôûng bò chaäm laïi, veõ nhöõng ñöôøng troáng vaø chôø naõo
baïn töï ñoäng tìm ra caùc yù töôûng ñeå ñieàn vaøo. Hoaëc haõy thay ñoåi maøu saéc ñeå khôûi ñoäng laïi ñaàu oùc
baïn. Ñöùng vaø vieát ra caùc yù töôûng treân moät baûng giaáy giuùp baïn suy nghó toát hôn.

Böôùc 8: Theâm caùc lieân keát

Coù nhöõng luùc baïn nhaän ra ngay caùc moái lieân heä vaø baïn coù theå keát noái yù phuï vôùi yù chính. Coù
nhöõng luùc baïn khoâng nhaän ra, do ñoù baïn chæ noái caùc yù ñoù vôùi yù trung taâm. Caáu truùc coù theå hình
thaønh sau; yeâu caàu ñaàu tieân laø ñem caùc yù töôûng ra khoûi ñaàu baïn vaø daøn traûi chuùng treân trang
giaáy.

III. ÖÙng duïng cuûa phöông phaùp Mind Mapping:
Mind Mapping coù theå aùp duïng cho haàu heát caùc tình huoáng trong cuoäc soáng coù lieân quan ñeán vieäc
hoïc vaø tö duy. Ñoái vôùi caù nhaân: hoaïch ñònh, danh saùch caùc vieäc caàn laøm, caùc döï aùn, giao tieáp, toå
chöùc, phaân tích vaø giaûi quyeát vaán ñeà. Ñoái vôùi ngöôøi hoïc: hoïc thuoäc, ghi chuù, baùo caùo, vieát luaän,
trình baøy, kieåm tra, suy nghó, taäp trung.
Taát caû nhöõng öùng duïng cuûa phöông phaùp Mind Mapping giuùp tieát kieäm thôøi gian, naâng cao hieäu
quaû vaø roõ raøng cuûa tö duy, taêng möùc ñoä taäp trung vaø höùng thuù daønh cho töøng hoaït ñoäng.

IV. Lôïi ích cuûa phöông phaùp Mind Mapping:

Hoïc taäp Ngöôøi hoïc giaûm ñöôïc khoái löôïng coâng vieäc, caûm thaáy thoaûi maùi khi hoïc, oân baøi vaø
laøm kieåm tra. Ngoaøi ra, taïo söï töï tin vaøo khaû naêng hoïc cuûa ngöôøi hoïc.

Toång keát Coù ñöôïc caùi nhìn toaøn boä, bao quaùt, hieåu ñöôïc caùc moái lieân heä.

Taäp trung Taäp trung vaøo coâng vieäc ñeå coù keát quaû toát hôn. Söû duïng taát caû kyõ naêng tö duy ñeå
taäp trung chuù yù.
Ghi nhôù Deã nhôù. ‘Thaáy’ ñöôïc thoâng tin trong ñaàu.

Toå chöùc Ñöùng ñaàu trong vieäc lieät keâ caùc chi tieát cuûa söï kieän, döï aùn hoaëc baát kyø chuû ñeà naøo.

Trình baøy Baøi phaùt bieåu roõ raøng, deã theo doõi, soáng ñoäng.

Giao tieáp Roõ raøng vaø chính xaùc.

Hoaïch ñònh Saép xeáp moïi chi tieát, moïi maët töø ñaàu ñeán cuoái treân moät trang giaáy.

Ñaøo taïo Töø chuaån bò ñeán trình baøy, moïi vieäc trôû neân deã daøng hôn vaø nhanh hôn.

Tö duy Coù ñöôïc phöông phaùp deã daøng phaân tích yù töôûng

(Nguoàn: http://members.optusnet.com.au/charles57/Creative/Mindmap/index.html)
(Nguoàn: http://www.mapyourmind.com/howto.htm)

(Nguoàn: http://www.buzancentres.com/EN/mindmaps/applications.html)

(Nguoàn: http://www.mindmapperusa.com/instucti.htm)

Trang 23 / 33


Phöông phaùp 6 chieác noùn tö duy
(Six Thinking Hats)

I. Phöông phaùp “6 chieác noùn tö duy” laø gì?
Phöông phaùp “6 chieác noùn tö duy” ñöôïc giaùo sö Edward de Bono (ngöôøi Anh, 1933 - ) phaùt minh
vaøo naêm 1985. OÂng khoâng chæ laø thaày daïy veà tö duy maø coøn laø ngöôøi thieát keá ra nhöõng phöông
phaùp tö duy. Phöông phaùp “6 chieác noùn tö duy” khaù ñôn giaûn nhöng raát hieäu quaû. Noù ñöôïc söû
duïng tìm ra nhöõng quyeát ñònh töø nhieàu khía caïnh quan troïng. Ñieàu naøy buoäc ngöôøi tö duy vöôït ra
khoûi loái tö duy theo thoùi quen vaø coù ñöôïc moät caùi nhìn toàng quaùt veà tình huoáng.

II. Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp
Phöông phaùp naøy bao goàm 6 chieác noùn töôûng töôïng duøng ñeå tö duy, moãi noùn mang moät maøu tieâu
bieåu cho töøng kieåu tö duy. Khi ñoäi noùn naøo thì suy nghó theo ñuùng kieåu tö duy ñoù. Neáu tö duy thöïc
hieän theo nhoùm, caû nhoùm phaûi cuøng ñoäi moät maøu noùn vaø tö duy döôùi maøu noùn ñoù, sau ñoù laàn löôït
ñoäi tieáp caùc maøu noùn tieáp theo.

1. Noùn ñoû: Noùn ñoû lieân quan ñeán caûm xuùc, tình caûm. Khi ñoäi noùn ñoû, ngöôøi tö duy ñöôïc quyeàn
suy nghó theo caûm xuùc, tình caûm, tröïc giaùc vaø linh caûm. Khoâng caàn phaûi tìm söï lyù giaûi hoaëc bieän
baïch cho nhöõng caûm xuùc naøy. Khoâng caàn hoái haän veà vaán ñeà tình caûm. Cuõng khoâng caàn che giaáu
caûm xuùc baûn thaân theo caùch logic.
Caûm xuùc coù theå döïa treân kinh nghieäm qua moät tình huoáng vaø khoâng theå luùc naøo cuõng phaân tích
ñöôïc. Caûm xuùc vaø tröïc giaùc coù theå laø thaønh phaàn coù giaù trò trong moät cuoäc thaûo luaän. Trong thöïc
teá, chuùng thöôøng bò loaïi tröø vì khoâng phaûi laø söï kieän vaø cô sôû laäp luaän. Theá nhöng, phöông phaùp 6
Thinking Hats daønh cho caûm xuùc moät vò trí hôïp leä trong quaù trình tö duy.

2. Noùn vaøng: Noùn maøu vaøng bieåu tröng cho caùc khía caïnh tích cöïc hôïp lyù cuûa suy nghó. Ngöôøi ñoäi
noùn vaøng tìm kieám nhöõng lôïi ích vaø giaù trò. Noùn vaøng tìm giaûi phaùp khaû thi: Caùch naøy coù hieäu quaû
khoâng?
Noùn vaøng boå sung cho noùn ñen. Noù tìm ra caùch thöïc hieän vieäc gì vaø lôïi ích ñem laïi.
Ñieàu quan troïng caàn nhôù laø noùn vaøng lieân quan maët tích cöïc coù tính logic. Phaûi coù lyù do hôïp lyù cho
giaûi phaùp ñöa ra. Noùn vaøng khoâng chæ chuù yù ñeán khaû naêng coù theå thöïc hieän, maø coøn ñoøi hoûi tính
thöïc tieãn.

3. Noùn traéng: Noùn traéng lieân quan tröïc tieáp döõ lieäu vaø thoâng tin. Khi ñoäi noùn traéng, ngöôøi tö duy
chæ nghó ñeán vaán ñeà thoâng tin.
w Thoâng tin naøo veà vaán ñeà naøy hieän nay chuùng ta ñang coù?
w Thoâng tin naøo chuùng ta caàn?
w Thoâng tin naøo chuùng ta muoán coù?
w Baèng caùch naøo chuùng ta laáy ñöôïc thoâng tin thieáu xoùt?

Trang 24 / 33


4. Noùn ñen: Noùn ñen ñöôïc xem laø noùn cuûa söï thaän troïng vì noù ngaên caûn khoûi nhöõng haønh ñoäng
khoâng hôïp phaùp, khoâng ñuùng hoaëc nguy hieåm. Noùn ñen chæ ra nhöõng khoù khaên, raéc roái vaø ruûi ro.
Noù chæ ra nguyeân nhaân taïi sao ñieàu gì ñoù khoâng thöïc hieän ñöôïc vaø khoâng ñem laïi lôïi ích.
Noùn ñen phaûn aùnh maët tieâu cöïc vaø cuõng laø phaàn höõu ích trong quaù trình tö duy. Khoâng coù noùn
ñen, söï tö duy seõ hoaøn toaøn khoâng thieát thöïc vaø thöôøng daãn ñeán thaát baïi.
Moïi ngöôøi raát deã daøng laïm duïng noùn ñen. Vì ñaây laø thoùi quen tö duy baét nguoàn töø phöông Taây laø
ñaët naëng vaøo loái tö duy pheâ phaùn. Do ñoù, coù moät soá ngöôøi cho raèng luùc naøo cuõng ñoäi noùn ñen laø
ñuû roài. Ñieàu quan troïng laø phaûi phaân bieät giöõa giaù trò cao cuûa noùn ñen khaùc vôùi vieäc laïm duïng noùn
ñen. Cuõng gioáng nhö thöïc phaåm, moät soá raát toát cho söùc khoûe. Khoâng coù thöùc aên, baïn khoâng theå
soáng. Nhöng aên uoáng quaù ñoä, chuùng ta seõ bò beùo phì vaø coù theå daãn ñeán caùc vaán ñeà söùc khoûe.

5. Noùn xanh laù caây: Maøu xanh laù caây töôïng tröng cho maøu xanh cuûa choài non, caây laù, thieân
nhieân. Do ñoù maøu xanh laù caây lieân töôûng ñeán söï saùng taïo. Ngöôøi ñoäi noùn maøu naøy tìm kieám
nhöõng yù töôûng môùi vaø theâm nhieàu giaûi phaùp khaùc. Noùn xanh laù caây thieân veà bieán ñoåi caùc yù töôûng
ñaõ coù. Noù höôùng ñeán caùc khaû naêng cho duø caùc khaû naêng naøy coù theå mong manh.
Khoâng gioáng noùn vaøng, noùn maøu xanh laù caây khoâng caàn coù cô sôû logic bôûi vì noù cho pheùp ñöa ra
caùc yù kieán cho duø nhöõng yù kieán naøy khoâng khaû thi laém. Giaù trò cuûa nhöõng yù kieán naøy seõ ñöôïc kieåm
chöùng sau ñoù.
Nhöõng ngöôøi ñoäi noùn xanh laù caây khoâng baét buoäc phaûi coù nhöõng yù töôûng saùng taïo cao sieâu, chæ
caàn hoï ñoäng naõo vaø noã löïc tìm ñeán söï saùng taïo. Ñaây chính laø vai troø cuûa noùn xanh laù caây.

6. Noùn xanh döông: Maøu xanh döông laø maøu da trôøi, taïo lieân töôûng ñeán söï ñieàm tónh. Do ñoù, noùn
xanh döông lieân quan ñeán ‘ñieàu haønh quaù trình suy nghó’. Ngöôøi ñoäi noùn xanh döông seõ ñöùng phía
sau vaø quan saùt quaù trình tö duy.
Noùn maøu xanh döông taäp trung phaân tích nhöõng yù kieán ñöa ra nhaèm tìm ñöôïc keát luaän, caâu traû lôøi
cuoái cuøng. Maøu noùn naøy thieát laäp trình töï tö duy vaø cuõng coù theå ñeà xuaát caùc böôùc tieáp theo baát kyø
thôøi ñieåm naøo. Noùn xanh döông coù theå ñöa ra nhöõng nhaän xeùt veà nhöõng tö duy ñang dieãn ra.
Noùn maøu xanh hoaïch ñònh vaø ñieàu haønh quaù trình tö duy. Gioáng nhö ngöôøi nhaïc tröôûng luoân
muoán chæ huy daøn nhaïc chôi hay nhaát, noùn xanh döông coá gaéng ñaït ñöôïc nhöõng yù töôûng toát nhaát.

(Nguoàn: Edward de Beno’s Six Thinking Hats, Advanced Practical Thinking Training, Inc.® )

Trang 25 / 33


Giao tieáp

I. Giao tieáp laø gì?
Giao tieáp laø tieán trình maø hai hoaëc nhieàu ngöôøi coá gaéng trao ñoåi yù nghóa vôùi nhau: caùc yù töôûng,
caûm xuùc, daáu hieäu, thoâng tin v.v… Vieäc daïy vaø hoïc laø hoaït ñoäng caàn moái quan heä beàn vöõng, tin
caäy giöõa giaûng vieân vaø hoïc vieân.

II. Quaù trình trao ñoåi thoâng tin:
Quaù trình trao ñoåi thoâng tin dieãn ra ôû nhöõng tình huoáng khaùc nhau, xuaát phaùt töø nhöõng nguyeân
nhaân khaùc nhau vaø coù theå dieãn giaûi theo nhieàu caùch khaùc nhau. Caùc yeáu toá sau aûnh höôûng ñeán
quaù trình giao tieáp: ngöôøi gôûi, ngöôøi nhaän, baûn tin, keânh thoâng tin, phaûn hoài, ngöõ caûnh, nguyeân
nhaân gaây giaùn ñoaïn.
Ngöôøi gôûi truyeàn baûn tin ñeán ngöôøi nhaän tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp qua caùc keânh thoâng tin döôùi caùc
hình thöùc nhö truyeàn hình, ñieän thoaïi, noùi, vieát, qua maïng. Söï giao tieáp naøy dieãn ra trong moät caûnh
cuï theå coù moâi tröôøng, khoâng gian vaø thôøi gian. Khi nhaän ñöôïc thoâng tin töø ngöôøi gôûi, ngöôøi nhaän
phaûn hoài laïi thoâng tin ñoù. Vì theá giao tieáp ñöôïc xem laø quaù trình trao ñoåi thoâng tin mang tính hai
chieàu. Tuy nhieân thoâng tin töø ngöôøi gôûi ñeán ngöôøi nhaän vaø trôû laïi coù theå ñöôïc dieãn giaûi theo nhieàu
caùch khaùc nhau do caùc nguyeân nhaân giaùn ñoaïn.

III. Laøm theá naøo giao tieáp hieäu quaû?
Ñeå giao tieáp hieäu quaû, yeâu caàu quan troïng nhaát maø con ngöôøi caàn phaûi phaùt huy, ñoù laø kyõ naêng
giao tieáp ñôn giaûn, roõ raøng, tröïc tieáp, hai chieàu.

IV. Caùc nguyeân taéc trong giao tieáp
Coù 5 nguyeân taéc cô baûn ñeå giao tieáp hieäu quaû:
1. Muïc tieâu : Chuùng ta phaûi ñaët ra muïc tieâu giao tieáp cuï theå.

2. Hình thöùc: Choïn hình thöùc phuø hôïp ñeå thöïc hieän toát cuoäc giao tieáp.

3. Ngoân ngöõ: Yeâu caàu ngoân ngöõ roõ raøng laø ñieàu khoâng theå thieáu.

4. Caáu truùc: Cuoäc trao ñoåi thoâng tin phaûi coù moät caàu truùc hôïp lyù bao goàm môû ñaàu, noäi dung vaø
keát thuùc. Ngoaøi ra, coù theâm caùc daãn chöùng cuï theå nhaèm taïo söï minh baïch cho cuoäc giao tieáp.
5. Trình baøy: Phaûi baûo ñaûm thoâng tin ñöôïc hieåu ñuùng.

Trang 26 / 33


Kyõ naêng ñaët caâu hoûi

I. Taàm quan troïng cuûa caâu hoûi
Ñaët caâu hoûi laø moät trong nhöõng kyõ thuaät ñöôïc söû duïng thöôøng xuyeân nhaát trong quaù trình giaûng
daïy. Chuùng ta söû duïng caâu hoûi trong lôùp hoïc ñeå taêng söï quan taâm cuûa hoïc vieân, khôi daäy tö duy,
khaùm phaù thaùi ñoä hoïc vieân, khuyeán khích hoïc sinh tham gia, nhaán maïnh vaø cuûng coá phaàn chính,
kieåm tra hieäu quaû cuûa vieäc daïy.

II. Caùc loaïi caâu hoûi
Caùch maø hoïc vieân ñöôïc mong ñôïi ñeå phaûn öùng vôùi caâu hoûi laø ñöôïc quyeát ñònh theo caùc möùc ñoä
caâu hoûi ñöôïc ñaët ra ñeå kieåm tra: söï ghi nhôù, söï hieåu baøi, phaân tích hoaëc ñaùnh giaù. Theá nhöng,
möùc ñoä thaønh coâng cuûa hoïc vieân trong vieäc traû lôøi thöôøng ñöôïc quyeát ñònh baèng caùc kyõ thuaät ñaët
caâu hoûi cuûa giaùo vieân. Theo nghieân cöùu Bloom’s Taxonomy, döïa treân vieäc phaân loaïi cuûa muïc tieâu
giaùo duïc, caùc caâu hoûi ñöôïc ñöôïc chia theo 6 loaïi sau vôùi möùc ñoä töø thaáp ñeán cao:
1. Caâu hoûi gôïi nhôù: Loaïi caâu hoûi naøy ñoøi hoûi hoïc vieân gôïi laïi thoâng tin. Neân aùp duïng caùc caâu hoûi
naøy ñeå baét ñaàu moät ñeà taøi môùi. Ñaây laø böôùc laäp neàn taûng cho caùc caâu hoûi sau. Noùi chung, caâu
hoûi gôïi nhôù söû duïng 7 chöõ W: What (Caùi gì), Why (Taïi sao), Where (ÔÛ ñaâu), When (Khi naøo),
Who (Ai), Which (Caùi naøo), How (Bao nhieâu/Baèng caùch naøo). Nhöõng töø thöôøng söû duïng trong
loaïi caâu hoûi naøy: ñònh nghóa, laäp laïi, ghi laïi, nhôù laïi, lieät keâ, noùi roõ, xaùc ñònh.

2. Caâu hoûi kieåm tra ñoä hieåu: Loaïi caâu hoûi naøy ñoøi hoûi hoïc vieân tö duy ôû möùc ñoä thaáp nhaèm dieãn
ñaït laïi kieán thöùc nhöng khoâng laäp laïi nguyeân vaên. Caùc caâu hoûi naøy yeâu caàu hoïc vieân saép xeáp
caùc thoâng tin theo trình töï baèng caùc töø nhö: thaûo luaän, moâ taû, trình baøy, baùo caùo.

3. Caâu hoûi öùng duïng: Loaïi caâu hoûi naøy ñoøi hoûi hoïc vieân giaûi quyeát vaán ñeà baèng caùch aùp duïng
nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïc hoïc vaøo nhöõng tình huoáng khaùc vaø caùc baøi taäp khaùc. Nhöõng töø thöôøng söû
duïng trong loaïi caâu hoûi naøy: dieãn giaûi, giaûi thích, aùp duïng, söû duïng, bieåu thò, soaïn thaønh, thöïc
haønh, minh hoïa.

4. Caâu hoûi phaân tích: Loaïi caâu hoûi naøy ñoøi hoûi hoïc vieân giaûi quyeát vaán ñeà thoâng qua caùc söï
kieän, thoâng tin ñaõ ñöôïc nghieân cöùu coù heä thoáng. Nhöõng töø thöôøng söû duïng trong loaïi caâu hoûi
naøy: phaân tích, tính toaùn, phaân bieät, ñoái chieáu, lieân keát.

5. Caâu hoûi toång hôïp: Loaïi caâu hoûi naøy ñoøi hoûi hoïc vieân söû duïng laäp luaän, tö duy saùng taïo ñeå keát
hôïp caùc yù töôûng tìm ra giaûi phaùp cho vaán ñeà. Nhöõng töø thöôøng söû duïng trong loaïi caâu hoûi naøy:
saùng taùc, veõ, thieát keá, laäp thaønh, soaïn laïi, taïo neân.

6. Caâu hoûi ñaùnh giaù: Loaïi caâu hoûi naøy ñoøi hoûi hoïc vieân ñöa ra nhaän xeùt veà söï vieäc gì toát hoaëc
xaáu theo moät soá tieâu chuaån hoaëc löïa choïn döïa treân vieäc so saùnh caùc khaùi nieäm/yù töôûng.
Nhöõng töø thöôøng söû duïng trong loaïi caâu hoûi naøy: nhaän xeùt, ñaùnh giaù, öôùc löôïng, öôùc tính, so
saùnh.

III. Caùc nguyeân taéc khi ñaët caâu hoûi
Caùc caâu hoûi coù theå ñoùng vai troø troïng taâm trong quaù trình hoïc. Vì theá, giaùo vieân caàn hoaïch ñònh
caån thaän caùc caâu hoûi. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø vieát ra caùc caâu hoûi, vì nhö theá coù theå laøm maát ñi
tính saùng taïo cuûa vieäc daïy. Khi ñaët caâu hoûi, giaùo vieân phaûi nhôù trong ñaàu 4 chi tieát sau:
1. Caâu hoûi phaûi coù muïc ñích cuï theå.

Trang 27 / 33


2. Caâu hoûi roõ raøng, deã hieåu.
3. Caâu traû lôøi xaùc ñònh vaø cuï theå.
4. Caâu hoûi nhaán maïnh töøng yù cuûa vaán ñeà.

IV. Söû duïng kyõ naêng ñaët caâu hoûi nhö theá naøo?
Muoán söû duïng kyõ naêng ñaët caâu hoûi hieäu quaû, giaùo vieân döïa vaøo muïc tieâu ñeå hoûi cho ñuùng.

Ñeå hoïc vieân trình baøy:

Haàu heát caùc caâu hoûi giaùo vieân ñaët ra laø nhöõng caâu hoûi gôïi nhôù ñôn giaûn ñoøi hoûi hoïc vieân nhôù laïi
moät soá thoâng tin söï kieän vaø traû lôøi thuoäc loøng cho giaùo vieân. Caâu hoûi kieåm tra hieåu baøi yeâu caàu
hoïc vieân theå hieän söï lónh hoäi, hieåu bieát cuøng vôùi vieäc nhôù thoâng tin. Caâu hoûi phaân tích taïo cho hoïc
vieân öùng duïng söï hieåu bieát vaøo trong boái caûnh môùi. Caâu hoûi ñaùnh giaù hoûi hoïc vieân veà yù kieán, quan
ñieåm cuûa hoïc vieân.
Sau ñaây laø moät soá höôùng daãn ñôn giaûn veà caùch ñaët caâu hoûi giuùp naâng cao kyõ naêng ñaët caâu hoûi
cuûa giaùo vieân:
1. Suy nghó roõ raøng veà ñieàu baïn muoán hoûi hoïc vieân tröôùc khi hoûi.
2. Ñaët caâu hoûi nhöng khoâng chæ ñònh teân hoïc vieân cuï theå naøo tröôùc.
3. Sau khi ñaët caâu hoûi, döøng laïi ñeå caùc hoïc vieân coù thôøi gian suy nghó tìm caâu traû lôøi, sau ñoù
môùi goïi moät hoïc vieân traû lôøi.
4. Chæ hoûi moãi laàn moät caâu hoûi. Caùc caâu hoûi nhieàu phaàn gaây boái roái vaø coù theå khieán hoïc vieân
hieåu sai caâu hoûi. Traùnh loaïi caâu hoûi “naû ñaïn”, nghóa laø giaùo vieân hoûi haøng loaït caâu hoûi hoaëc laäp
ñi laäp laïi caâu hoûi nhöng laïi khoâng muoán coù caâu traû lôøi.
5. Ñaàu tieân söû duïng nhöõng caâu hoûi gôïi nhôù tröôùc ñeå baûo ñaûm hoïc vieân coù kieán thöùc. Sau ñoù
tieáp tuïc vôùi caùc caâu hoûi hieåu baøi vaø caâu hoûi phaân tích. Theo doõi baèng caâu hoûi ñaùnh giaù.

Ñeå thaêm doø hoïc vieân:

Söû duïng hieäu quaû vieäc thaêm doø laø moät trong nhöõng kyõ naêng ñaët caâu hoûi quan troïng nhaát. Neáu moät
hoïc vieân khoâng coù ñöôïc caâu traû lôøi ñaày ñuû, hoïc vieân ñoù coù theå coù caâu traû lôøi phaàn naøo. Trong moät
soá tröôøng hôïp, ngay caû khi caâu hoûi hoaøn toaøn roõ raøng ñoái vôùi giaùo vieân, cuõng caàn neâu laïi hoaëc
chia nhoû caâu hoûi ra töøng phaàn. Giaùo vieân khoâng neân chaáp nhaän caâu traû lôøi cuoái cuøng laø “Em
khoâng bieát”.
Thaêm doø laø söû duïng theâm caùc caâu hoûi ñeå buoäc hoïc vieân raùp kieán thöùc töøng phaàn thaønh moät caâu
traû lôøi hoaøn chænh. Thaêm doø thöôøng lieân quan vieäc söû duïng caùc caâu hoûi höôùng daãn ñeå giuùp hoïc
vieân traû lôøi caâu hoûi ban ñaàu hoaëc cung caáp theâm caâu traû lôøi hoaøn chænh.
Thaêm doø coù nghóa ñi saâu, ñaøo saâu. Ñoâi khi noù coù theå gaây khoù khaên cho caû thaày vaø troø. Noù ñoøi hoûi
söï kieân nhaãn cuûa giaùo vieân. Trong baát kyø tình huoáng naøo, giaùo vieân khoâng neân ñöa ra caâu traû lôøi
ngay maø coá gaéng giuùp hoïc vieân suy nghó tìm ra caâu traû lôøi. Ngay caû moät caâu hoûi gôïi yù ñôn giaûn coù
theå daãn ñeán hieåu bieát môùi cho hoïc vieân neáu vieäc thaêm doø ñöôïc söû duïng hieäu quaû.

Ñeå chuyeån ñoåi töông taùc
Moät kyõ thuaät ñaët caâu hoûi quan troïng khaùc goïi laø chuyeån ñoåi töông taùc. Vieäc naøy lieân quan ñeán
ñieàu khieån laïi cuoäc thaûo luaän cuûa lôùp töø hoïc vieân naøy sang hoïc vieân khaùc.

Nguoàn: Improving Specific Teaching Techniques, Karron G. Lewis, Ph.D, Center for Teaching Effectiveness, The
University of Texas at Austin

Nguoàn: Partners in Learning, Microsoft

Nguoàn: http://www.aged.vt.edu/methods/que-skil.htm

Trang 28 / 33

Leadership

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (10)

Viewers also liked

Viewers also liked (18)

Similar to Leadership

Similar to Leadership (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Leadership