Παρουσίαση- Φιλοσοφικά κείμενα Γ Γυμνασίου

1. ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ
Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΑΠΑΜΑΝΩΛΗ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Δ.Ε

2. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ
• Αυτογνωσία είναι η γνώση που έχει το άτομο για τη συμπεριφορά του, τις
στάσεις, τις αξίες, τις πεποιθήσεις και τα συναισθήματά του.
• Σημαντικό ρόλο στην αυτογνωσία παίζει ο αριθμός, η ποιότητα, η ποικιλία
και η διάρκεια της επικοινωνίας που έχει κάθε άνθρωπος με τα άλλα
άτομα του περιβάλλοντός του.
• Η επικοινωνία επικυρώνει ή καταρρίπτει τη γνώση που πιστεύει κανείς ότι
έχει για τον εαυτό του. Οι αντιδράσεις των άλλων δεν επικυρώνουν ή
απορρίπτουν μόνο αλλά βοηθούν και στη γνωριμία με τον εαυτό.
« Βήματα για μια επιτυχημένη Σταδιοδρομία» (2003, σελ. XIX για το μαθητή)

3. ΕΡΩΤΗΣΗ 1:
• Είναι σημαντικοί οι άλλοι για να γνωρίσουμε τον εαυτό μας;

4. ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ
• Ο Σωκράτης χωρίς να χρησιμοποιεί τη λέξη «εαυτό» καθόρισε την
αναζήτησή του μέσα από την ενδοσκόπηση και τη διαλεκτική, τόνισε ότι ο
εαυτός ανακαλύπτεται κατά την επικοινωνία και τη συζήτηση με τους
άλλους. Με το γνώθι σαυτόν δείχνει ότι ο εαυτός περιβάλλεται από ένα
μυστήριο και από μια πολυπλοκότητα, δηλ. ότι είναι μια άγνωστη περιοχή
(Λεονταρή,1998:21).
• Για τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, ο εαυτός νοείται ως ψυχή, νους ή
πνεύμα, ως κάτι διαρκές, το οποίο μπορεί να ταυτιστεί με το αιώνιο.

5. ΕΡΩΤΗΣΗ 2
• Πώς, σύμφωνα με τον Σωκράτη, μπορούμε να γνωρίσουμε τον εαυτό
μας/την ψυχή μας;

6. ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ ΚΑΙ Η ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
• Αυτογνωσία: «Γνῶθι σαὐτὸν». To γνῶθι σαὐτὸν είναι ένα από τα ρητά που αποδίδονται
στους Eπτά Σοφούς.
• [Σωκράτης:] Δεν μπορώ ακόμα, καθώς λέει το Δελφικό ρητό, να
γνωρίσω τον εαυτό μου· μου φαίνεται λοιπόν πως είναι γελοίο,
ενόσω δεν ξέρω ακόμα τούτο, να νοιάζομαι για τα ξένα πράγματα.
Γι' αυτό λοιπόν τ' αφήνω αυτά όπως είναι και […] νοιάζομαι […] για
τον εαυτό μου, να δω μην τυχόν είμαι κανένα θηρίο πιο μπερδεμένο
και πιο φουσκωμένο από τον Τυφώνα ή κανένα πιο ήμερο και πιο
απλό ζώο, που του έχει τάξει η φύση να έχει μερτικό από κάποιο
θεϊκό και απλό κλήρο.(Πλάτων, Φαῖδρος, 229e-230a 6)

7. ΕΡΩΤΗΣΗ 3
• Νομίζετε πως αυτοί που δεν τολμούν να ασκήσουν κριτική στον εαυτό τους θα μάθουν
κάποτε να προβληματίζονται για τις πράξεις τους;

8. «ΈΝ ΟἾΔΑ ὍΤΙ ΟὐΔῈΝ ΟἾΔΑ»:«ΕΝΑ ΞΕΡΩ ΟΤΙ ΔΕΝ
ΞΕΡΩ ΤΙΠΟΤΑ»
• Ο Σωκράτης εννοεί ότι σε σύγκριση με τους συγχρόνους του, που η γνώση τους για τα
πράγματα ήταν ψεύτικη, ο ίδιος έχει απόλυτη συνείδηση της άγνοιάς του. Και η γνώση
της άγνοιας είναι ήδη το πρώτο βήμα προς τη γνώση.
• Το γνωμικό αυτό αποτελεί απόδοση στην καθαρεύουσα Λατινικού ρητού που ήταν
παράφραση χωρίου από την «Απολογία», δηλ. δεν ειπώθηκε έτσι ακριβώς από τον
Σωκράτη

9. Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ ΚΑΙ Η ΕΠΙΜΟΝΗ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ
• Ο Σωκράτης υποστήριζε ότι ο σωστός τρόπος, για να φτάσει κάποιος στη
λύση ενός ζητήματος, είναι να το προσεγγίσει "χωρίς προκαταλήψεις", να
το αντιμετωπίσει σαν να μην ξέρει τίποτε γι' αυτό. Δυστυχώς οι άνθρωποι
δε βλέπουν έτσι τα πράγματα και γι' αυτό, πέφτουν θύματα των γνώσεών
τους, που "νομίζουν" πως είναι ακριβείς.
• http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-
C128/680/4510,20309/extras/texts/indexB_03/indexB_03_anazitisi_alitheias.html

10. Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ ΚΑΙ Η ΕΠΙΜΟΝΗ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ
• [Σωκράτης:] Γιατί, αν με σκοτώσετε, δε θα βρείτε εύκολα άλλον
τέτοιο σαν και μένα, που, κυριολεκτικά, αν και ακούγεται λίγο
αστείο, τοποθετήθηκε από τον θεό στην πόλη όπως μία
αλογόμυγα πάνω σε άλογο μεγαλόσωμο και καθαρόαιμο,
νωθρό όμως εξαιτίας του όγκου του, που του χρειάζεται μία
αλογόμυγα να το ξυπνάει. Σαν κάτι τέτοιο μου φαίνεται πως ο
θεός με έβαλε στην πόλη για να μη σταματάω όλη μέρα να
ξυπνάω και να διαφωτίζω και να επιπλήττω τον καθένα σας,
πηγαίνοντας να καθίσω δίπλα του, όπου και αν
πάει…(Πλάτων, Ἀπολογία Σωκράτους, 30d – 31a)

11. ΕΡΩΤΗΣΗ 4
• Ήταν ο Σωκράτης πιο σοφός από τους άλλους; Ναι ή όχι και γιατί;

12. ΑΡΕΤΗ ΚΑΙ ΠΛΟΥΤΟΣ
• Γιατί εγώ δεν κάνω τίποτε άλλο από το να τριγυρίζω και να προσπαθώ να σας πείσω
όλους, νέους και γέρους, να μη φροντίζετε πρώτα από όλα και με τόσο ζήλο για το
σώμα σας και τα χρήματα, αλλά για το πώς θα κάνετε την ψυχή σας όσο το δυνατόν
καλύτερη. Σας λέω ότι «δε δημιουργείται από τα χρήματα η αρετή, αλλά από την αρετή
τα χρήματα και όλα τα άλλα αγαθά των ανθρώπων, και στην ιδιωτική και στη δημόσια
ζωή».(Πλάτων, Ἀπολογία Σωκράτους, 29d – 30a-b)
• Θα κάνετε την ψυχή σας καλύτερη: φροντίδα για την ψυχή σημαίνει μέριμνα για
φρόνηση και αλήθεια, στροφή προς τον εαυτό για γνώση του εγώ.

13. ΕΡΩΤΗΣΗ 5
• Σε τι συνίσταται η ανθρώπινη ευτυχία, σύμφωνα με τον Σωκράτη, και πώς
επιτυγχάνεται;

14. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ
ΕΡΩΤΗΣΗ: ΤΙ ΚΟΙΝΟ
ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΕ
ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ
ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ ΓΙΑ
ΠΛΟΥΤΟ ΚΑΙ ΣΕ
ΤΟΥ Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Αυτό κάνουν οι πλούσιοι. Μαζεύουν τα αγαθά
κοινά για όλους τους ανθρώπους και τα θεωρούν
αποκλειστικά δικά τους... Αν αυτός που
ντυμένο ονομάζεται λωποδύτης, αυτός που δεν
γυμνό, αν και μπορεί να το κάνει, δεν είναι το ίδιο;
ψωμί που φυλάς στην αποθήκη σου είναι του
ρούχα που κρατάς κρυμμένα στην αποθήκη σου
γυμνού. Τα υποδήματα που σαπίζουν
είναι του ξυπόλυτου. Τα χρήματα που κρύβεις
γη είναι του φτωχού. Λοιπόν, τόσους αδικείς,
μπορούσες να βοηθήσεις και το αρνήθηκες
(Εις το «καθελώ μου τας αποθήκας», Β.Ε.Π.Ε.Σ.
τόμ. 54, εκδ. Απ. Διακονίας, Αθήνα 1976, σελ. 64-

15. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ