2. SEBZE BAHÇESİ TESİSİ
Sebzecilikte bahçe tesisi, işletme şekillerine göre farklılık gösterir.
İşletme şekilleri zaman içinde, ülkelerin teknolojik gelişmesine bağlı kalarak
değişim geçirebilir. Sebzecilikte görülen işletme şekillerini beş ayrı şekilde
sınıflandırabiliriz. Bunlar;
1. Aile sebzeciliği (Amatör veya hobi sebzeciliği)
2. Karışık sebzecilik (Köy sebzeciliği)
3. Tarla sebzeciliği
4. Bahçe sebzeciliği (Ticaret sebzeciliği)
5. Sera sebzeciliği (Örtüaltı sebzeciliği)'dir.
3. Aile Sebzeciliği :
Aile bireylerinin sebze gereksinmelerim karşılamak amacıyla, şehirde
veya kırsal alandaki ev bahçelerinin küçük parsellerinde, bazı sebzelerin
yetiştiriciliği yapılır. Bir kişinin günlük sebze gereksinimi 150-250 g
arasındadır. Beş kişiden oluşan bir ailede bu miktar 750-1250 g dır.
Ortalama 1000 g alındığında, bu ailenin bir yıllık ihtiyacı 365 kg'dır. Bir
dekardan alınacak ürün miktarı aile sebzeciliği için 1-1,5 ton kabul
edilirse, 365 kg sebzeyi üretmek için 365-500 m2 yere ihtiyaç vardır.
4. Karışık Sebzecilik :
Bu işletme şekli daha çok kırsal kesimde ve köylerde bağ ve meyve
ağaçları arasında sebzelerin yetiştirilme şeklidir. Bağ ve meyveliklerin
kuruldukları ilk yıllarda fidanların taçları ufaktır. Verilen aralığı ancak 5-6
senede kapatabilirler. Bu süre içinde fidanlar arasında boş kalan arazi
üzerinde sebze yetiştirilerek değerlendirilir.
Ancak fidanların güneşleme, sulama ve gübreleme, toprak işleme
gibi bakım işleri, sebzelerden oldukça farklılık gösterir. Bu farklı isteklere
sahip bitkilerin bir arada yetiştirilmesinde dikkatli davranmak ve
birbirlerine zarar vermelerini önlemek gerekir.
Eğer devamlı karışık sebzecilik yapılacaksa, örneğin elma bahçesi
tesis edilirken normalde verilecek aralık 5-7 m iken, istenilen amaca
hizmet için aralık 15-20 m'ye çıkartılır. İleride ağaçlar arasında kalan 10-
15 m'lik alanda sebze sürekli üretilir. Bu tip yetiştiricilikte
kavun, karpuz, domates, bakla, kabak, yer
fasulyesi, bezelye, ıspanak, soğan, havuç gibi sebzeler yetiştirilmektedir.
5.
6. Tarla Sebzeciliği :
Daha çok kırsal alanda, geniş tarla arazileri üzerinde sadece sebze
veya buğday, arpa, patates, şeker pancarı gibi tarla ve endüstri ürünleri
ile ekim nöbetine girerek yapılan sebzecilik şeklidir.
Arazi büyüklüğü 50-2000 da arasında değişir. Büyük arazi üzerinde
sabit tesislerin yatırımından kaçınılır. Maliyeti ucuzlatmak üzere toprak
işleme, tohum ekimi, fide dikimi, ot mücadelesi, hastalık ve zararlılarla
savaşımda ve hasatta mekanizasyona gidilir.
Sulama olanağının bulunmadığı ve sadece yağışlara bağlı kalınarak
yapılan tarla sebzeciliğinde, kavun, karpuz, soğan, sarmısak, kışlık kabak;
sulama olanağı bulunan yerlerde domates, patlıcan, biber, hıyar, kabak,
ıspanak, bezelye, fasulye, bamya, enginar, kuşkonmaz gibi yapılan sebze
yetiştiriciliği şeklidir.
7.
8. Bahçe Sebzeciliği :
Sebze üretimi denilince, düşünülecek en önde gelen işletme
şeklidir. Genellikle büyük şehir kenarlarında, tüketimin fazla olduğu
yerlerde kurulur. Arazi büyüklüğü 2-50 da arasındadır. Arazinin değeri
oldukça pahalıdır.
Arazi üzerinde üretimi en iyi şekilde gerçekleştirmek ve yıl boyu
üretimi sağlamak üzere, fide yetiştirme yastıkları, gübrelik, sulama
havuzu, sebze muhafaza ve malzeme depoları, hangar, bahçıvan
evi, duruma göre sabit işçi lojmanları yapılır. Çevrede fazla miktarda
insan ve çeşitli hayvanlar bulunduğundan ve bunların bahçede
yapabileceği zararları önlemek ve bahçeyi korumak üzere mutlaka
etrafının çevrelenmesi gerekir.
Duruma göre şiddetli rüzgarlara karşı rüzgâr kıranlar tesis edilir.
Bütün bu yatırımlar oldukça pahalıdır.Araziden en iyi şekilde
yararlanmak, hiç boş bırakmadan devamlı üretim yapmak, pazarda
yüksek fiyat bulan, her an satılabilen, en kaliteli ve birim alandan en fazla
ürün veren sebzeleri seçmek ve bunları üretmek gerekir. Geçici işçileri az
sayıda işe almak, alındığı an mümkün olduğunca onlardan çok
yararlanmak, işleri daha çok aile fertleri ve az sayıda daimi işçi ile
yapmak zorunluluğu vardır.
9.
10. Sera Sebzeciliği (Örtüaltı sebzeciliği) :
İklim koşullarının elverişli olmadığı yerlerde ve zamanlarda yapılan
yetiştiriciliktir. Domates, biber, patlıcan, hıyar, taze fasulye, taze
soğan, nane, maydanoz, dereotu, tere, roka, turp, havuç, ıspanak gibi çok kullanılan
ve yetiştirme tekniği kolay olan türler seçilir ve yetiştirilir.
Örtü altı sebze yetiştiriciliği, toprak üstüne serilen çeşitli örtüler, plastik alçak
tüneller, sıcak, ılık, soğuk yastıklar ve daha çok turfanda sebze üretimi yapabilecek
vasıtaları kullanarak, kısmen iklimin etkisine bağlı kalarak (alçak sistemlerle) veya
iklimin etkisini büyük ölçüde ortadan kaldırarak serler içinde (yüksek sistemlerle)
üretim yapan işletme şeklidir.
11. AÇIKTA SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİ
Açıkta sebze yetiştiriciliğini ekonomik olarak yapabilmek için, her
şeyden önce bahçe yerinin seçilmesi, daha sonra bu seçilen yer üzerine
bahçenin tesis edilmesi gerekir.
Sebze bahçesi nerede kurulmalıdır sorusunu çözmek, nerede en
kârlı sebze üretimi yapılabilir sorusuna cevap bulmakla mümkündür. Bu
amaçla ekolojik ve ekonomik faktörler dikkate alınır.
12. A-Ekolojik Faktörler :
Bulunduğumuz bölgenin çevre koşullarını belirtir. İklim ve toprak olmak
üzere ikiye ayrılır.
İklim faktörü bir yerde sebzecilik yapılıp yapılamayacağını belirleyen en
önemli husustur. Bir yörenin iklim özellikleri olarak ilk ve son don
tarihleri, donlu günler sayısı, yıllık, aylık, günlük sıcaklık
ortalamaları, maksimum ve minimum sıcaklıklar, gece ve gündüz arasındaki
farklar, ışıklanma durumu, yağış miktarı ve yağışın cinsi (kar, dolu, yağmur, çiğ
vb) dağılımı, nisbi ve mutlak nem, rüzgâr yönü ve şiddeti, soğuk veya sıcak
esişi değerlendirmeye alınmalıdır. Bir yerdeki ilk ve son don tarihleri
arasındaki süre, o yerin vegetasyon süresini belirler. Bu süre ne kadar uzun
olursa orada daha iyi sebzecilik yapılır. Ardarda birkaç sebze türü üretilebilir.
İstenen ekim nöbeti rahatlıkla uygulanabilir.
Örneğin domatesin tarlaya doğrudan tohum ekimi ile üretilmesinde
vegetasyon dönemi 6-8 aydır. Bu süre 4-6 ay olduğunda direkt tohum ekimi
yerine fide dikimi yapılarak domates yetiştirilir. Süre 2-4 aya indiğinde yine
fide ile domates üretilir. Ancak domateslerin büyük bir çoğunluğu
kızarmaz, yeşil kalır. Bu domatesler ancak turşu için kullanılabilir. Salça
üretimine yönelik yetiştiricilik yapmak istersek 6-8 ay vegetasyon dönemi
olan ve bu süre içinde domatesin istediği sıcaklıklara sahip yerleri seçmek
gerekir.
13. Bir yerde sebze bahçesi kurarken sebze bahçesinin yerinin seçiminde
önemli ikinci ekolojik faktör topraktır.
Toprağın başlangıçta iyi seçilmesi sonradan ıslah edilmesinden iyidir.
Sebze bahçesinde çok farklı tür ve çeşitler yetiştirildiğinden hepsinin
isteğini tam anlamı ile karşılama olanağı yoktur. Ancak ideal sebze
bahçesi toprağı;
1. Sıcak,
2. Nemli ve süzek,
3. Derin, gevşek ve yumuşak,
4. Humusça zengin,
5. Besin maddelerini tutacak yapıda ve besin maddelerince zengin
olmalıdır.
14. Buna göre bu özellikleri taşıyan toprak senelerce düzgün bir şekilde
işlenmiş, gübrelenmiş, ekim nöbetine uygun yetiştiricilik yapılmış, içerisinde
kum bulunan, az nemli, sıcak, humuslu, tınlı ve %4 kireç içeren, pH'sı 6,5-7
arasında değişen bir topraktır.
Bunun dışında, bulunulan yerin eğim derecesi, sulama olanaklarının
durumu belirlenir. Buna göre ideal bir sebze bahçesi kurulacak yerin
vegetasyon süresi 6-8 ay, güneşlenmesi iyi, sulama olanakları bulunan, eğimi
en fazla %3, soğuk rüzgârları almayan bir alan olması gerekir.
15. B- Ekonomik faktörler :
Ekonomik faktörler olarak sebze bahçesi kurulacak yerin ulaşım
kolaylığı (yola yakınlık), deneyimli işçi bulma yönünden köye
yakınlığı, sanayiye yönelik işletme şekillerinde salça, kurutma, ve köye
yakınlığı üretilen ürünün pazara en düşük kayıpla ulaşmasını sağlamak
amacıyla ambalaj evleri, soğuk hava depolarına yakınlığı dikkate alınır.
Büyük merkezlere yakınlık ürünün pazar şansı bulması yanında, sebze
bahçesinin gereksinimi olan gübreleri, kimyasal maddeleri, ilaçları, alet ve
makinelerı, bunların yedek parçaları ve tamir edilme imkânlarını arttırır.
İstenen zamanda yapımını sağlar.
17. ÖZET
I. ürün deseni olarak hıyar (Mart – Temmuz), fasulye (yer(Temmuz – Kasım)) ve
marul(Kasım – Mart),
II. ürün deseni olarak fasulye (Mart – Temmuz), hıyar (Temmuz – Kasım) ve mini
havuç (Kasım –Şubat),
III. ürün deseni olarak biber (Nisan – Ekim), mini havuç (Ekim – Ocak) ve
marul(Ocak – Nisan),
IV. ürün deseni olarak domates(Nisan – Ekim), yeşil soğan (Ekim – Ocak) ve marul
(Ocak – Nisan),
V. ürün deseni olarak da kavun(Nisan – Temmuz), fasulye (yer Temmuz –
Kasım)), marul(Kasım –Şubat) ve fındık turp (Şubat – Nisan)
18. Marmara bölgesi örtü altı tarımı alanlarının
arttırılması,
Mevcut ürün (sebze) desenini çeşitlendirilmesi,
Yıl boyu örtü altı alanlarından faydalanma
Çiftçinin gelirinin artmasına katkıda bulunmak.
19. ÜRÜN DESENLERİ
1. Ürün Deseni: 20 Mart - 10 Temmuz Hıyar
•10 Temmuz - 10 Kasım Fasulye(yer)
•15 Kasım - 20 Mart Marul
2. Ürün Deseni : 10-15 Mart - 20-25 Temmuz Fasulye
•25 Temmuz - 15 Kasım Hıyar
•15 Kasım - 15 Şubat Havuç
3. Ürün Deseni : 10 Nisan - 15 Ekim Biber
• 15 Ekim - 15 Ocak Havuç
• 20 Ocak - 10 Nisan Marul
20. 4. Ürün Deseni : 10 Nisan - 15 Ekim Domates
•20 Ekim - 20 Aralık Yeşil Soğan
•30 Aralık - 5 Nisan Marul
5. Ürün Deseni : 10 Nisan - 15-20 Temmuz Kavun
•25 Temmuz - 10 Kasım Fasulye
•15 Kasım - 10 Şubat Marul
•10 Şubat - 10 Nisan Turp
21.
22.
23. MARUL
Mart HIYAR Temmuz FASULYE (YER) Aralık
Mart FASULYE Temmuz HIYAR Aralık MARUL
BİBER Kasım-Aralık HAVUÇ-YEŞİL SOĞAN
Nisan
FINDIK TURP
Nisan
Marmara Bölgesinde Isıtmasız Örtüaltı Ortamında En Uygun Ürün Deseni Seçenekleri
24. • DOMATES, BİBER VE PATLICAN
• Yazlık sebzeler grubunda yer alan domates, biber ve
patlıcan ılık iklimlerde bir yıllık, tropik iklimlerde ise
birkaç senelik kültür bitkileridir. Aralarında yetiştirme
tekniği bakımından bazı farklar bulunmakla beraber
genelde yetiştiricilikleri aynıdır. Domates bunlar
içinde en fazla kullanım alanı bulunan bir sebzedir.
• ILIK VE SICAK İKLİMİ SEVERLER
• Her üç sebze türü de ılık ve sıcak iklim sebzesidir.
Yetiştirme devresinde sıcaklığın en az 15°C olması
gerekmektedir.
25. • DOMATES VE PATLICAN ZENGİN TOPRAK İSTER
• Domates ve patlıcan seçici olmamakla beraber süzek, organik
maddece zengin, kumlu ve kumlu-tınlı topraklarda en iyi gelişmeyi
gösterir. Patlıcan fazla yüksek toprak sıcaklığına gereksinme
gösterdiğinden üretim yapılan topraklar çabuk ısınabilir olmalıdır.
• BİBER AĞIR-KILLİ TOPRAĞI HİÇ SEVMEZ
• Biber diğer iki türe göre toprak özelliği yönünden daha seçicidir.
Ağır killi ve su tutan topraklar ile tamamen kumlu topraklar uygun
değildir. Toprağın su tutma kapasitesi iyi ve çabuk ısınabilir
özellikte olmalıdır.
• Domates için uygun toprak pH'sı : 5-7,5
• Biber için " " " : 5,4-6,8
• Patlıcan için " " " : 5,5-6,7'dir.
26. • MÜNAVEBE GEREKLİDİR
• Domates, biber ve patlıcan aynı familyaya bağlı olduklarından
hastalık, zararlıların o toprağa yerleşmesi ve hep aynı besin
maddelerinin tüketilmesi toprağın bu yönde zayıf kalmasına
neden olduğundan, bu sebze türleri arka arkaya aynı tarlada
yetiştirilmemelidir. Bu nedenle 4-5 yıllık bir münavebe gerekir. Bu
5 yıl içinde bir defa da hububat ekilerek tarlanın dinlendirilmesi
yetiştiriciliği olumlu yönde etkiler. Bu mümkün olmadığı taktirde
en az 3 yıllık bir münavebe şarttır.
• DOMATES İÇİN MÜNAVEBE BİTKİLERİ!
• Domates için en iyi münavebe bitkileri
ıspanak, marul, havuç, fasulye, bezelye ve kerevizdir. Münavebe
planının uygulanması zararlı ve hastalık problemlerini azaltmada
etkili bir yoldur.
27. • ÖNCE TARLAYI HAZIRLAYALIM
• Her üç sebze türünün yetiştiriciliğinde; tarla sonbaharda
derince sürülür ve ilkbahara kadar tezekli olarak bırakılır.
İlkbaharda dikimden önce toprak tavında iken 20 cm
derinlikte pullukla tekrar sürülür. Diskaro
geçirilir, gerekirse rotavatörle de işlenerek toprak dikime
hazırlanır.
• ÇİFTLİK GÜBRESİ ŞART!
• Gübreleme toprağın yapısına ve içerdikleri besin
maddelerine göre değişmekle beraber her üç sebze türü
içinde sonbaharda derin sürümden önce dekara 3-4 ton
yanmış ahır gübresi verilmelidir.
28. • TİCARİ GÜBREYİ TOPRAK ANALİZİNE GÖRE UYGULA!
• Gübrelemeden önce toprak analizleri yaptırmak ve bu
sonuçlara göre gübreleme yapmak gerekir. Bu türler için çok
değişik gübre tavsiyeleri. bulunmakla beraber bizim çiftçilere
tavsiye ettiğimiz ticari gübreleme şekli şöyledir.
• 40 kg N'lu gübre (1/3'ü %21'lik Amonyum sülfat)
• (2/3'ü %26'lık Amonyum nitrat)
• 60 kg %16-18'lik Süper fosfat,
• 20 kg %48-50'lik Potasyum sülfat.
29. GÜBRE
N : P : K = Azot : Fosfor : Potasyum = Dal : Döl : Bal
Azot: Dal oluşturur
Fosfor: Döl, çiçek ve meyve oluşturur
Potasyum: Bal, meyve kalitesini oluşturur.
GÜBRE UYGULAMA ZAMANINA DİKKAT!
- Süper fosfatın tamamı ilkbaharda sürümden önce pulluk altına
verilmelidir.
- Potasyum sülfatın 2/3'ü ile Azotlu gübrenin 1/3'ü Amonyum sülfat olarak
dikim ile birlikte verilmelidir.
- Potasyum sülfatın geri kalan kısmı ile Azotlu gübrenin 1/3'ü Amonyum
nitrat olarak ilk meyve tutumunda,
- Azotlu gübrenin 1/3'ü de yine Amonyum nitrat olarak ilk hasattan sonra
verilmelidir.
30. AZOT İKİ DEFA DA VERİLİR
• Domateste bitkinin ilk gelişme devresinde bitki tarafından
alınan azot miktarı oldukça düşüktür. Fakat bundan sonra
hızlanır. Bu nedenle azotlu gübrenin bir kaç seferde verilmesi
daha yararlıdır.
•
• Biber üretiminde de fosfor ve potasyum meyve kalitesine ve
erken verime etki eden faktörlerin başında gelir.
•
32. YETİŞTİRME ŞEKLİNE GELİNCE!
• Her üç sebzenin fideleri de sıcak yastıklarda yetiştirilir. Bu
türler özellikle toprak sıcaklığına karşı çok hassastırlar. İyi
bir çimlenme için toprak sıcaklığı, patlıcanda 19°C'nin
biberde 15°C'nin domateste ise 10-12°C'nin üstünde
olmalıdır.
33. FİDE DİKİM ZAMANI
• Marmara bölgesi için dikim zamanı 15 Nisan-15
Mayıs,
• Ege bölgesinde ise 10-30 Nisan tarihleri arasıdır.
• Orta ve Doğu Anadolu bölgelerinde ise dikim Mayıs-
Haziran ayı içinde yapılır.
34. DİKİM MESAFELERİ FARKLIDIR
• Sıra arası ve üzeri mesafeler her üç tür için farklıdır.
• Domates sırık çeşitlerinde : 60 x 40 cm
• " yer " : 135 x 30-50 cm
• Biber çeşitlerinde : 50 x 50 cm, 60 x 40 cm
• Patlıcan " : 60 x 75 cm'dir
35. İKİ ÇAPA BİR SU DEMEKTİR
• Dikimden 10-20 gün sonra
ilk çapa yapılarak, kök
boğazları toprak ile
doldurulur. 1. çapadan 2-3
hafta sonra 2. çapa yapılır.
Genellikle sulamadan sonra
kaymak kırma, ot
mücadelesi, toprağın
havalandırılması açısından
1-2 çapa daha yapılır.
36. SULAMA İKLİM KOŞULLARINA BAĞLIDIR
• Sulama karıklara su verilmesi yoluyla yapılır. Toprakta
rutubetin iyi bir seviyede tutulmasını sağlayacak şekilde
iklim koşulları (yağışlar) ve toprak karakteri dikkate alınarak
5-10 günde bir yapılmalıdır.
• Genellikle ilk meyveler görülünceye kadar sulamadan
kaçınılmalıdır. Havalar çok kurak giderse bir iki kez fazla
olmamak koşuluyla su verilebilir. Domateste çok sık sulama
verimi arttırmakta, ancak tadında bir azalmaya neden
olmaktadır.
37. BUDAMA SEBZECİLİKTE DE UYGULANIR
• Sırık domates çeşitlerinde
budama kaliteli ürün elde
etmek için şarttır. Tarla
şartlarında budama, koltuk
alma şeklinde uygulanır.
Koltuk alma, bitki gövdesi
ile ana yaprakların birleştiği
yerden, yeni sürgünlerin
koparılması işlemidir. Her
15 günde bir koltuk alma
işlemine devam edilir.
38. HASAT ZAMANINA DİKKAT!
Biber ve patlıcan hasadında meyveler esas büyüklüklerini
aldıktan sonra, meyveler zedelenmeden saplı olarak hasat
edilmelidir.
Biber ve patlıcan hasadında gecikme olursa meyveler
kartlaşır, biberlerde kızarma, patlıcanlarda ise renk açılması
olur ve çekirdekleri sertleşerek pazar kalitelerini
kaybederler.
39. SERİNLETİCİ YAZ SEBZESİ "KARPUZ"
• Karpuz, serinletici, sulu ve
tazeleyici tadı ile sıcak yaz
günlerinin vazgeçilmez
sebzesidir.
• Taze olarak tüketilmesinin
yanında, yurdumuzda, özell
ikle Akdeniz bölgesinde
kabukları da değişik tatlılar
ve reçeller yapılarak
değerlendirilir.
• Çekirdekleri önemli ihraç
kalemlerimizden birini
oluşturur.
40. ÜRETİME BAŞLAMADAN İYİ ÇEŞİT SEÇ
• Karpuzda başarılı üretim "iyi çeşit" seçimi ile
başlar. Bugün dünyada ticari üretimde kullanılan
çok geniş bir çeşit serisi vardır.
• Uzun-yuvarlak-oval-silindirik şekilliler; değişik
hastalıklara dayanıklı ve hassas olanlar;
çekirdekli-çekirdeksiz olanlar; renklerine göre de
sınıflandırılınca ortaya çok geniş bir karpuz
kolleksiyonu çıkmaktadır.
• Bu çeşitlerin yetişme istekleri de farklıdır.
42. KARPUZ SICAĞI SEVER
• Karpuz bir Afrika bitkisidir. En iyi, doğduğu
yere uygun uzun-sıcak iklime sahip yerlerde
yetişir. Bu nedenle mümkünse tarlanızın en
fazla güneş gören ve en sıcak olan yerini
karpuz tarımı için ayırmanız gerekir.
43. KUMLU TOPRAK VE ORGANİK GÜBRE
• Karpuz en çok organik maddesi bol, kumlu, kumlu-
tınlı toprakları sever. Özellikle organik maddesi bol
olan kumlu nehir kıyıları en fazla tercih ettiği yerlerdir.
• Diğer akrabalarına kıyasla hafif asit topraklara daha
iyi dayanır. Fakat toprak alkaliye doğru ilerlerse
bitkide gelişme zayıflar.
• Bu nedenle hiç değilse 3 senede bir toprak analizi
yaptırıp toprağın besin içeriği ve durumu hakkında
bilgi edinmek; bu analizlere bağlı olarak ekim-
dikimden önce önlem almak, gerekirse kireçleme
yapmak lazımdır.
44. ÖNCE TARLAYI HAZIRLAYALIM
• Yetiştirmede tarlaya direk tohum ekimi yaygın bir yöntemdir.
Ekimden önce eğer yağışsız bir mevsim yaşandı ise, hem tarlayı
suya doyurarak daha iyi işlemek; hem de bitkinin gelişmesi için
gerekli suyu temin etmek amacıyla tarla tavalara bölünerek
iyice sulanmalıdır.
• Karpuz derin köklü bir bitkidir. Tüm kök derinliği ne kadar çok
nem ve oksijen içerirse o kadar iyi gelişir. Bu nedenle
toprağında tohum ekiminden önce derin ve güzel işlenmesi
gerekir. Çok iyi hazırlanmış toprağa ekilen tohum, toprak
sıcaklığı 20 derecenin altında değilse 4-5 günde çimlenir.
45. TOHUM EKİMİ OCAKLARA YAPILIR
• Ekim, daha sonra sulama yapılması planlanan
tarlalarda, 2-2,5 x 0,8-1 m; sulama yapılmayacak
tarlalarda ise 1 ,5 x 1 .5 m aralık-mesafe ile yapılmalıdır.
• Bir ocağa 4-5 tohum atılır, fideler büyüyüp 2-3 gerçek
yaprağa erişince tercihen ocaklarda 1 bitki kalacak
şekilde seyreltme yapılır.
• Seyreltme ocakta kal~n diğer bitkilere zarar vermeyecek
şekilde, çekilerek değil, kesilerek yapılmalıdır.
46. ERKENCİLİK İÇİN NE YAPALIM?
• Erkencilik için herkesin alabileceği basit tedbirler vardır.
• 1. Karıkları Doğu-Batı doğrultusunda açalım.
• Eğer mümkünse tarlada karıklar doğu-batı
doğrultusunda hazırlanıp, ekim güneye yapılır. Bu
avantaja sahip olmayan yerlerde ekim-dikim batı tarafa
yapılır.
• Böylece bitki güçlü güneş ışınlarından daha fazla
yararlanma şansına sahip olur.
47. 2. Torbalı fide dikelim
• Bölgedeki son donlardan 1-1,5 ay önce tohumlar fide
torbalarına ekilir. Bir torbaya 3-4 tohum atılır ve bu torbalar
ısı veren bir materyal üzerine oturtulur.
• Bunun için sıcak yastık veya elektrik enerjisi ile ısıtılan su
kullanılabilir. Uygun ısıda tohumlar 4-5 günde çimlenir.
• Sonra fideler gündüz sıcaklığı 25; gece sıcaklığı 18 derece
olan bir ortamda büyütülür.
• Fidelerin pişkinleşmesi için arasıra sıcaklıkların düşürülmesi
ve suyun kesilmesi gerekir. Fideler son donlar geçtikten
sonra tarlaya çıkarılır.
48. 3. Toprak üzerini plastik ile kaplayalım.
• Toprağın plastikle kaplanması, toprak ısısını arttırarak kök
gelişmesini hızlandırır. Bu amaçla siyah ve saydam plastik
kullanılabilir. Her ikisinin de avantaj ve dezavantajları vardır.
49. 4. Alçak plastik tünel yapalım.
• Alçak tüneller plastik kullanımının diğer şeklidir. Toprak
üzerinin direk örtülmesine kıyasla bitkileri daha uzun süre
muhafaza eder. Bunların da avantaj ve dezavantajları vardır.
Son donlardan sonra tarladan kaldırılır.
50. YİNE ARI KOVANI
• Karpuzların meyve tutması için, açan çiçeklerin mutlaka
döllenmesi gerekir. Bu işlem böcekler ve özellikle balarıları
vasıtasıyla gerçekleşir.
• Bu nedenle çiçek açtıktan sonra tarlaya arı kovanı
yerleştirilmelidir.
• 5 dekar alan için 1-2 sağlıklı kovan yeterli olur. Kovan
tercihen tarlanın ortasına bir gölgelik altına yerleştirilmelidir.
51. SUYU NASIL VERELİM?
• Karpuz toprağın su kapasitesinin uygun olduğu yerlerde
sulanmadan da yetiştirilebilir. Fakat özellikle kol atma
ile meyve tutumu safhasında suya ihtiyacı artar. Bu
dönemde su belirli aralıklarla verilmelidir.
• Düzensiz sulamalar çiçek burnu çürüklüğünü arttırır.
• Kalsiyum eksikliği olan topraklarda su ile birlikte
amonyum sülfat verilmez. Bu çiçek burnu çürüklüğünü
arttırır.
52. SULAMAYI DENGELİ YAP!!!!
• Çiçek burnu çürüklüğünün topraktaki düşük kireç seviyesi ve
düşük toprak nemi ile de ilişkisi vardır.
• Ayrıca bazı çeşitler diğerlerine göre daha hassastır.
• Sulamada önemli olan suyu çok aşırı vermemek ve toprağı
çok yaş veya bir çok kuru şartlarda bırakmamaktır.
53. KARPUZ KOLLARINI ISLATMA!
• Eğer karpuz mutlaka sulanarak yetiştirilecekse kol atma
devresinde ilk kollar 40-50 cm uzunluğa eriştiği zaman
kolların masuralar üzerinde toplanacak şekilde ve yaprak
ayaları üste bakacak tarzda toplanması gerekir.
• Bu işlem zaman zaman tekrarlanır. Bu işlem bitkinin sulama
kanallarından uzakta gelişmesine katkıda bulunduğu
gibi, meyvelerin yoğunluğu artan bir yaprak aksamı altında
büyümesini temin ederek güneş yanıklarına mani olur.
54. TAŞKIN SU VERME
• Bitkinin genç devresinde sık ve taşkın sulama yarar yerine
zarar verir.
• Hele bitkinin büyüdüğü toprak yeterince hafif bünyeli
değilse gelişmede duraklama ve yapraklarda sarı-yeşil renk
teşekkülü gözlenir.
• Bunun gibi meyvelerin iyice büyüdüğü devrelerde de taşkın
sulamalar çürümelere yol açar.
55. İLK SUYU GEÇ VER
• Çok yağışsız devrelerde toprağı sürüme hazırlamak için
yapılan "tav" sulaması ve gerekirse fide dikiminden sonra
verilen "can suyu" hariç, bitkilerin dikiminden sonraki ilk
sulamayı mümkün olduğunca geç yapmak güçlü bir kök
gelişimini teşvik eder.
• Bitkinin gelişmesinde bir duraklama yoksa sulama yapmaya
gerek yoktur. Gereksiz yere sulama köklerin yüzeysel
gelişimini teşvik eder. Yüzeysel köklü bitkiler özellikle sıcak
havalarda ve meyve tutumu sırasında süratle zayıflayarak
bozulur ve bazen de aniden çöker.
56. GÜBREYİ ANALİZE GÖRE VER!
• Karpuz drenajı iyi toprakların sebzesidir. Kök sistemi güçlü
olduğundan iyi gelişirse toprağın derinliklerindeki besin
maddelerinden faydalanma kapasitesi yüksektir.
• Bu nedenle eğer çok fakir bir toprak üzerinde değilse, çok
fazla gübreye gereksinim duymaz. Yine de toprağın fiziki
özelliklerini düzeltmek amacıyla dekara 2-3 ton hesabı ile
yanmış çiftlik gübresi verilmesi üretimde kaliteyi destekler.
57. KARPUZ AZOTLU GÜBREYİ SEVMEZ
• Eğer toprak analizleri sonunda eksiklik saptanırsa gübreleme
yapılmalıdır. Topraktaki besin maddelerinin yeterli olduğu
tarlalarda tepe gübreleme olarak azot vermeye de gerek
yoktur.
• Zira yapılan araştırmalar karpuzun azot gübresini en az
seven kabakgil olduğunu göstermiştir.
58. HASAT ZAMANINI İYİ SEÇ
• Karpuz hasattan sonra olgunlaşmanın devam etmediği ender
bitkilerden biridir. Bu nedenle hasat zamanının tam olarak
tayini çok büyük önem taşır.
• En kaliteli karpuzlar, olgunlaşma zamanı tam olarak tahmin
edilerek hasat edilen karpuzlardır. Erken hasat edilenlerde.
meyve eti rengini tam olarak almaz; tad ekşimsi olur.
• Geç hasat edilenler de ise yine tad azalır, meyve eti liflenir
ve yumuşar.
59. OLGUN KARPUZU NASIL TANIYALIM
• Son derece hassas bir konu
olmasına karşın, hasat
zamanının tayini konusun -
kesin prensipler yoktur. Bir
çeşide uygulanan yöntem -
ler, diğeri için bazen
uygulanmayabilir.
60. Buna rağmen yine de bazı ipuçları
verilebilir:
• 1. Meyve üzerine par –
makla vurulur.
Dolgun,boğuk ve metalik
olmayan bir ses karpuzun
olgunlaştığının işaretidir.
• 2. Olgun karpuzda, kar -
puzun toprakla temas
ettiği kısımda bulunan
beyaz leke, açık sarıya
döner.
Crimson Sweet Karpuz çeşidinin yakından görünümü
61. • 3. Halk arasında "bıyık ve kulak" adıyla anılan ve
meyve sapının 1-2 cm uzağında bulunan sülük ve
küçük bir yaprak eğer kurumuşsa, karpuzlar genellikle
olgunlaşmıştır.
• 4. Olgun karpuzda meyve kabuğu tırnakla kolaylıkla
çizilir.
• 5. Meyve renginin hafif değişimi de bir işaret olabilir.
Ama genelde, gecikmiş hasatlara neden olabileceği
için pek öğütlenmez.
• 6. Aynı şekilde, karpuzu hafif bastırınca işitilen bir
kütürdeme olgunluk işareti olduğu halde bazı
istenmeyen sonuçlara sebep olabildiği için, hasat
işareti olarak kullanılması öğütlenmez.
62. KALİTELİ ÜRÜN İÇİN
• - Karpuz mutlaka sabah erken saatlerde hasat edilmeli ve meyve
bitkiden kıvrılarak değil; 4-5 cm uzunluğunda sap bırakıldıktan
sonra, kesilerek hasat edilmelidir.
• - Günün sıcak saatlerinde hasat edilen karpuzlar çabuk yumuşar, uzun
süre saklanamazlar.
• - Karpuzlar oda sıcaklıklarında yaklaşık 1 hafta; 7,5-10 derece
sıcaklıklarda ve %80-90 oransal nemde 2-3 hafta saklanabilir.
63. LAHANA
• Lahanalar iki yıllık kültür
sebzesidir. Birinci sene
yenilen baş veya yaprak
kısımları ikinci sene ise
çiçekleri ve tohumları
oluşur.
• Lahanalar yaprak veya baş
şeklinde olmalarına, yaprak
renklerine, başlarının şekil
ve iriliklerine, baş sıklığı ve
yaprak karakterlerine göre
değişik şekillerde
sınıflandırılırlar.
64. YÜKSEK SICAKLIĞI SEVMEZ
• Lahanaların baş oluşturabilmeleri için en uygun sıcaklık 15°C-
20°C dir. 25°C nin üzerinde büyüme yavaşlamakta lahanalar
normal gelişmeyip başlar küçük kalmaktadır.
• Geçici çeşitler -10°C sıcaklıklara dayanırlar. Ancak düşük
sıcaklıkta kalma süresinin artması zararlanmalara yol açar.
• Baş bağlamak üzere olan genç bitkiler olgun bitkilere göre
düşük sıcaklıklara daha dayanıklıdır.
65. NEMLİ HAVA VE SU
• Lahanalar suyu çok severler bu nedenle sıcaklığın yüksek
olduğu ilk gelişme devresinde sulamaya gereken nem
verilmelidir.
• Toprak suyu yanında hava neminin yüksek olduğu yerlerde
büyümeleri daha iyi olmaktadır.
66. EN UYGUN TOPRAK
• Lahanalar her çeşit toprakta yetiştirilebilir. Ancak
toprağın su tutma kapasitesi ve drenajı iyi olmalıdır.
Kaliteli ve yüksek verim için derin, organik maddece
zengin, tınlı killi topraklar en iyisidir.
• Ayrıca, organik maddeleri bol besin maddelerince
zengin topraklarda çok verimli olurlar.
• Bitkilerin genç fide devresinde besin maddesi ihtiyacı
daha azdır. Baş bağlama zamanı, daha fazla artar. Bu
nedenle gübreleme birkaç seferde yapılmalıdır.
67. İYİ TOPRAK HAZIRLIĞI İSTER
• Lahana yetiştiriciliğinde toprak, dikim tarihinden çok önce
hazırlanmış olmalıdır. Sonbaharda toprak derin
sürülmeli, İlkbaharda normal sürüm yapılmalıdır.
• Sürümden sonra diskaro ve tırmık çekilmeli masuralar
hazırlanarak toprak dikime hazır duruma getirilmelidir.
68. TOPRAK TAHLİLİ YAPTIR
• Gübrelemede dekara 2-4 ton çiftlik gübresi, 40-50 kg
amonyum sülfat, 40-50 kg süperfosfat 20-30 kg potasyum
sülfat verilebilir.
• En uygun gübreleme toprak analizine göre yapılacak
gübrelemedir.
69. GÜBRE FARKLI ZAMANDA VERİLİR
• Çiftlik gübresi, süperfosfatın tamamı, potasyum sülfat
(potaslı) ve amonyum sülfat (azotlu) gübresinin yarısı son
toprak hazırlığında verilir.
• Potaslı gübrenin diğer yarısı lahanalarda baş sarma başladığı
zaman verilir.
• Azotlu gübrenin diğer yarısını ise dikimden 20 gün sonra
bağlama sırasında olmak üzere 2 seferde vermek uygun
olmaktadır.
70. ÖNCE FİDE ÜRETİLİR
• Lahanalar fide ile yetiştirilir. Ekim zamanı bölgelere, çeşitlere
ve hasat zamanına bağlı olarak değişiklik gösterir.
• Marmara ve Karadeniz bölgelerinde Mayıs-Haziran
• Ege, Akdeniz Bölgelerinden Mayıs-Temmuz-Ağustos
• Diğer bölgelerde ise Nisan-Mayıs aylarında yapılır.
71. 5-7 HAFTA SONRA FİDE HAZIR
• Fideler tohum ekiminden 5-7 hafta sonra 5-10 yapraklı
olarak dikilmeye hazırdırlar.
• Fideler dikkatlice yerinden sökülmeli, dikim kazıkları
(plantuar) veya çepin ile tavlı toprağa dikilebildiği gibi
önceden su ile doldurulan masuraların boyun noktalarına
suya dikim şeklinde de dikilebilirler.
• Fideler topraklı olarak dikilirse daha iyi gelişirler.
72. FİDE MASURALARA DİKİLİR
• Lahanalarda en uygun yetiştirme masuralar üzerinde yapılan
yetiştirme şeklidir. Masura genişliği çeşitlere, tek ve iki sıralı dikime
göre ayarlanır. Pratik olarak traktör arkasına tekerlek açıklığına
takılan karık pulluklarıyla masuralar hazırlanır.
• Kırmızı baş lahanalar sıra arası ve sıra üzeri 40-50 cm mesafeyle dikilir.
• Beyaz baş lahanalar çeşitlere bağlı olarak sıra arası 90- 100, sıra üzeri
50-70-80 cm mesafeyle dikilebilir.
• Ayrıca masuralar üzerinde üçgenvari çift sıralı dikimde yapılabilir.
73. SU VE ÇAPA
• Lahanalar suyu ve çapayı çok seven sebzelerdir. Bu nedenle
yağış durumuna bağlı olarak muntazam , aralıklarla sulama
yapılmalıdır.
• Ot durumu ve gübrelemeye bağlı olarak 2-3 defa çapa
yapılması uygundur. Bitkilerin sağlıklı büyümeleri için
mücadele kuruluşlarının önerilerine göre gerekli mücadele
yapılmalıdır.
74. EKİM AYINDA HASAT
• Ülkemizde erkenci baş lahanaların hasadı Eylül-Ekim ayların-
da başlar.
• Genelde soğuk bölgelerde kasım ayı sonuna kadar devam
eder. Kışı ılık geçen bölgelerde ise kış süresince yapılabilir.
• Lahanaların baş kısmı keskin bıçak ile kesilir açık dış yaprak-
ları temizlenir, ambalajlanır ve pazarlanır.
75. İYİ TOHUM+İYİ FİDE+İYİ YETİŞTİRİCİLİK=KALİTELİ ÜRÜN
• Kaliteli iyi baş saran lahana yetiştiriciliği için; kaliteli
tohumluk yanında, fide yetiştiriciliğinin iyi
yapılması, yetiştirme tekniği ve iklim koşullarının iyi olması
gerekir.
76. PIRASA
• Ülkemizde kışlık sebzeler
grubunda yer alan pırasa iki
yıllık bir kültür sebzesidir.
Birinci yıl yenilen uzun
yapraklı gövde kısmı
oluşur, ikinci yıl çiçek açar ve
tohum bağlar.
• Pırasa esas itibariyle
pişirilerek yenen bir sebzedir.
Soğanla aynı familyaya sahip
olduğundan müşterek birçok
özellikleri vardır, ancak baş
bağlamaz ve yenen kısmı
gövde ve yapraklarıdır.
77. SERİN İKLİMİ SEVER
• Pırasa serin iklimden hoşlanan bir sebzedir. Yetişme
döneminde sıcaklığın 15°C-25°C olmasını ister, yüksek
sıcaklıklardan fazla hoşlanmaz.
• Sıcaklığın artması kalite ve gelişmeye olumsuz etki yapar.
2°C-3°C'lerde büyüme ve gelişme devam eder, ancak 0°C'de
durur.
78. TOPRAK SEÇMEZ
• Pırasalar her toprakta yetiştirilebilirse de nemli, humuslu ve
besin maddelerince zengin tınlı-killi topraklar idealdir.
• Topraktaki humusun artması kaliteyi yükseltir. Toprak pH'sı
6-7.5 civarında olmalıdır. Pırasa yetiştiriciliğinde asitli
topraklardan kaçınmalıdır.
79. SONBAHAR SÜRÜMÜ
• Tarla sonbaharda derince sürülür ve ilkbahara kadar tezekli
olarak bırakılır.
• Dikimden önce toprak tavında iken 20 cm derinlikte pullukla
tekrar sürülür.
• Diskaro geçirilerek, tırmıkla düzeltilir.
80. 2-3 TON AHIR GÜBRESİ
• Gübreleme, toprağın yapısına ve içerdikleri besin
maddelerine göre değişmekle beraber sonbaharda derin
sürümden önce dekara 2.5-3 ton yanmış ahır gübresi
verilmelidir.
81. FENNİ GÜBRE
• Gübrelemeden önce toprak analizleri yaptırmak ve bu sonuçlara
yapmak gerekir.
• Pırasa için değişik gübre tavsiyeleri bulunmakla beraber genelde
çiftçilere tavsiyemiz şöyledir.
• 40 kg N'lu gübre (1/3'ü %21'lik Amonyum sülfat, 1/3 ' ü %21'lik
Amonyum sülfat,2/ 3 ‘ü 26'lık Amonyum nitrat)
• 50 kg %16-18'Iik süperfosfat
• 30 kg %48-50'lik Potasyum sülfat
82. GÜBRELEME ZAMANI FARKLIDIR
• Süperfosfatın tamamı dikimden önceki toprak sürümünde
pulluk altına verilmelidir.
• Potasyum sülfatın tamamı ile Azotlu gübrenin 1/3'ü
Amonyum sülfat olarak dikim ile birlikte verilmelidir.
• Azotlu gübrenin 1/3'ü Amonyum nitrat olarak dikimden 2
ay sonra,
• Azotlu gübrenin 1/3'lük kısmı ise yine Amonyum nitrat
olarak 2. gübrelemeden bir ay sonra verilmelidir.
83. MÜNAVEBEYE DİKKAT
• Pırasa dikilecek tarlada 4-5 yıl aynı familyaya ait soğan sarımsak ve
pırasa yetiştiriciliği yapılmamış olması gerekmektedir.
• Aksi taktirde o familyaya ait hastalık ve zararlıların toprağa
yerleşmesi ve hep aynı besin maddelerinin tüketilmesi, toprağın bu
yönden zayıflamasına neden olduğundan başarılı bir yetiştiricilik
yapılamaz.
84. TOHUMU NE ZAMAN EKELİM?
• Fide ile yetiştiricilikte pırasa tohumları Mart-Mayıs
ayları arasında soğuk yastıklara 5 cm ara ile açılan
çiziler üzerine sıkça ekilmelidir.
• Tohum ekiminden sonra tohumların üzerine 1 cm
kalınlıkta harçtan bir kapak atılır, bastırılır ve ince
süzgeçli kovalarla yeterince sulanır.
• Bu sulama aynı zamanda tohumların çimlenmesi için
gerekli rutubeti sağlayacaktır. Normal şartlarda pırasa
tohumları 10-12 gün içinde çimlenirler.
85. SEYRELTME VE OT TEMİZLİĞİ ŞART
• Fidelikte seyreltme, ot mücadelesi ve sulama işlerine devam
edilir.
• Fideler, tohum ekiminden 10-12 hafta sonra kurşun kalem
kalınlığında ve 17-20 cm boyunda olurlar. Bu dikim için
uygun bir büyüklüktür.
• Fidelerin yastıktan kolayca sökülebilmesi için yastıklar bir
akşam önceden sulanmalıdır.
86. SU VE ÇAPA BERABER
• İlk can suyundan 3-4 gün sonra mutlaka ikinci bir
sulama yapılmalıdır.
• İkinci sulamadan 10 gün kadar sonra yağmur yağmadığı
taktirde 3. bir sulama ve hava şartlarına göre bütün
gelişme süresince 1-2 hafta ara ile sulama yapmak
pırasanın istenilen şekilde gelişmesi için şarttır.
• Sulamalardan sonra toprağı havalandırmak ve yabani
ot mücadelesi için çapa yapılması tarladaki bakım işleri
arasında sayılabilir
87. YABANCI OT MÜCADELESİ
• Pırasada yabani ot kontrolü çok önemlidir. Pırasa küçük bir
bitki halinde iken yabani otlarla rekabet edemez.
• Bu kontrol otlar yolunarak, ya da çapalanarak yapılır. Ancak
büyük çaptaki kontroller için ot ilacı kullanılmalıdır.
88. GÖVDE BEYAZ OLMALI
• Pırasada beyaz kısmın uzun olması aranan bir özelliktir.
Bu bir çeşit özelliği olmakla birlikte, yetiştirme
esnasında gövdenin tabandan itibaren toprakla
örtülmesi ile bu uzunluğu bir miktar arttırmak
mümkündür.
• Bu amaçla yaz sonu, erken sonbaharda pırasaların
gövdeleri toprakla örtülüp, beyaz kısmın uzunluğu
arttırılabilir.
89. DEKARA 2-5 TON ÜRÜN
• Pırasalarda hasat çeşitlere göre değişmekle beraber
gövde kalınlığı 2,5-3,5 cm kadar olduğu zaman
yapılmalıdır.
• Genelde geniş alanlarda hasat 1-2 kez, bahçe
sebzeciliğinde ise 5-6 kez yapılır.
• Pırasanın verimi çeşitlere göre farklılıklar göstermekle
beraber dekara 2-5 ton arasında değişmektedir.
• Pırasalar piyasaya yıkanmış, temizlenmiş olarak 10-15
kg'lık demetler halinde gönderilir.
90. KALİTE SINIFLAMASI YAP
• Pırasalarda yenilebilir kısmın uzunluğu beyaz kısmın uzunluğu ile soğan
başı oluşturup oluşturmama gibi özellikler kalite unsurları içinde yer
almaktadır.
• Türk standartlarına göre 1. sınıf pırasalarda beyaz kısım tüm uzunluğun
en az 3'te biri veya yenilebilir kısmın en az yarısı kadar uzunlukta
olmalıdır.
•
• II. sınıf pırasalarda ise tolerans arttırılarak beyaz kısım, tüm uzunluğun en
az dörtte biri veya yenilebilir kısmın en az üçte biri uzunlukta olması
gerekmektedir.
• Pırasalarda en az bulunması gereken çap ise 1 cm olarak belirlenmiştir.
