chapter 3

1. Сэдэв 3
Худалдан авалтын
удирдлагын процесс

2. Х т лб рө ө ө
 ндсэн рэг, хариуцлагаҮ үү
 Худалдан авалтаар мэргэших: зарим зарчмууд
 Худалдан авалтын удирдлагын процесс
 Цаг хугацаа нг р х тусам худалдан авалтө ө ө
хэрхэн х гжиж болох вэө
 Зарим практик ажиглалт

3. ндсэн рэг, хариуцлагаҮ үү
 Худалдан авсан бараа йлчилгээний цаг алдахг й,ү ү
найдвартай байдлыг хангах
 Б х худалдан авалттай холбоотой зардлыг хянах,ү
бууруулах
 Нийл лэлтийн зах зээлтэй холбоотой компанийүү
эрсдлийг бууруулах
 Б тээгдэх ний болон процессийн инновацид оруулахү үү
хувь нэмэр, х гжлийн зорилтө

4. Value
RiskCost
Purchasing cost reduction:
• Supply base reduction
• Product standardization
• Global sourcing
• Outsourcing and ‘offshoring’
• Electronic auctions
• Contractmanagement
Risk management:
• Single vs multiple sourcing
• Performance based contracting
• Corporate Social Responsibility
• Sustainable purchasing
• Supplier auditing
• Supplier Quality Assurance
• Supplier financial position
• Intellectual Property (IP) protection
Value improvement:
• Revenue growth through new products
• Improving customer value propositions
• Early supplier involvement in NPD
• Faster new product introduction
• Co-branding and advertising
Худалдан авалтын х т лб рийгө ө ө
рчл хөө ө

5. ндсэн рэг, хариуцлагаҮ үү
Cycle
Sourcing
Process
Pre - Acquisition DuringAcquisition Post Acquisition
Requestor
o Contact GS&PS
o Identifybusiness requirements
o Obtain required pre-approvals
o EstablishCross Functional
Team
o Develop vendor list
with GS&PS support
o Document SOW and
SLA
o Evaluate vendor proposal
with GS&PS support
o Contract negotiation is a
coordinated effort with
GS&PS
o Vendor selection
o Obtain all approvalsto
execute contract
o Contract Management
o Performance Management
o VendorRelationship
Management
RoleProcurement
o Facilitate deal flow
o Develop sourcing strategy
o Recommend & Qualify
vendors
o Develop RFX / contract
template
o Issue RFX / contract
template
o Receive proposal and
facilitate evaluation
o Develop negotiation
strategy
o Contract negotiation is a
coordinated effort with the
sponsor or requestor
o Finalizecontract
documentation
o Execute contract
o File deal and contract
docs
o Contract interpretation
o Contract changes and
amendments
Contract
Award
Vendor
Evaluation &
Negotiation
Project
Identification
RFX & Contract
Documentation
Vendor &
Contract
Management *
Эх свэр: www.purchasing.comүү

6. Стандарт худалдан авалтын процедур (1)
1. Хамгийн сайн компаниудад хамтын ажиллагааны
саналыг илгээх, санал нь техникийн тодорхойлолт
болон эцсийн хариуны огноог агуулна (нууц)
2. Санал х лээн авах эцсийн хугацаанаас хойш саналыгү
х лээн авахг йү ү
3. Саналыг нээх
4. Саналуудад хариу мэдэгдэх
5. Зардлын харьцуулсан х снэгт зурахү
6. Техникийн т вшний тогтвортой байдлын шалгалт хийхү
7. Компаниудын р ба эзний мчийн харьцааг шалгахө ө
8. Хамгийн сайн 2 саналыг урьдчилан сонгоно (чанар
ба зардлын хувьд)

7. Стандарт худалдан авалтын процедур (2)
9. Лавлагааг шалгах
10. С лийн г йцэтгэл дийн нэлгээний с лжээг бийүү ү үү ү ү
болгох
11. Зардлуудыг харьцуулах ба з йл тус б рээр ньү ү дахин
хэлэлцэнэ
12. Эцсийн сонголтыг санал болгох
13. Бусад нийл лэгчидтэй холбоо тогтоох (монополиосүү
зайлсхийх)
14. Хуулийн хэлтэстэй гэрээ байгуулна
15. Сонгогдоог й компаниудад бичгээр мэдэгдэнэү
16. рс лд ний талаар тогтмол тандаж мэдэж байхӨ ө өө
17. Т нш дийнхээ урт хугацааны мотивацийг хадгалахү үү

8. Худалдан авалтаар мэргэших
Худалдан авалтын бодлогын гол зарчмууд:
 Business alignment
 Худалдан авалт ба нийл лэлтийн стратегийг х гж лэхүү ө үү
 Integrated, cross-functional approach
 Худалдан авах шийдвэрийг тусад нь хийж болохг й, м нү ө
з вх н худалдан авах ажиллагааг оновчтой болгоходө ө
чиглэгдэх ёсг йү
 Performance driven
 Худалдан авах ажиллагаанд дотоод хэрэглэгчидтэй эр лүү
мэтгэлцээн рн д гө ө ө

9. Худалдан авалтын удирдлагын процесс
 Худалдан авалт ба нийл лэлтийн (зах зээл)үү
судалгаа
Худалдан авалт ба нийл лэлтийн (зах зээл) судалгаа гэж компанийүү
одоогийн болон ирээд йн шаардлагыг хангах зорилгоор барааү
йлчилгээний эрэлт, нийл лэлтэд н л лж болох б х холбогдохү үү ө өө ү
х чин з йлсийг системтэйгээр судлахыг хэлнэ.ү ү
 Худалдан авалт ба нийл лэлтийн зорилго,үү
стратеги, т л вл лтө ө ө
Компаний ер нхий зорилтуудад ндэслэн худалдан авалтын зорилгоө ү
нь зардлыг бууруулах, б тээгдэх ний чанарыг сайжруулах,ү үү
нийл лэлтийн хугацааг бууруулах зэрэгтэй холбоотой болно. Эдгээрүү
зорилтуудаар дамжуулан компани худалдан авалтын йл ажиллагааү
болон нийл лэгчийн стратегиа хянаж, удирдаж, чигл лдэг.үү үү
Менежмент нь йл ажиллагааны янз б рийн чиглэлд т вл рч болно:ү ү ө ө

10. Эх свэрийн бодлогоүү – нийл лэгчдээс хамааралтай байдлыг тодорхойлж, энэүү
хамаарлыг багасгах т л вл г боловсруулахө ө ө өө
Шууд ба шууд бус худалдан авалт – импортлогч болон дистрибьюторуудаас худалдан
авах эсвэл шууд йлдвэрлэгчээс худалдан авах (боломжит) зардлын р ашгийг тодорхойлох.ү ү
Хийх эсвэл худалдан авах шинжилгээ – тодорхой йлдвэрлэлийн йл ажиллагаагү ү
таслан зогсоож гуравдагч талаас шаардлагатай б тээгдэх нийг худалдан авах замаарү үү
хэмнэлт сгэх боломжийг шинжлэхүү
Худалдан авалт болон бусад функциональ талуудын хоорондын интеграци –
худалдан авалт болон материалын менежмент, цэвэр инженеринг хоорондын, м н худалданө
авалт ба санх гийн удирдлагын хоорондын интерфейсийн асуудлыг арилгахад чиглэсэнүү
т л вл гө ө ө өө
Худалдан авалтын мэдээлэл ба хяналтын системийг бий болгох – худалдан
авалтын мэдээллийн хэрэгцээний шинжилгээ ба автоматжуулалтын т л вл г ний загвар;ө ө ө өө
энэ системийг бусад функциональ талбарт байгаа мэдээллийн системтэй холбох
боломжууд.
Т вл рс н болон т вл рс н бус худалдан авалтө ө ө ө ө ө – худалдан авалтын т вл рс нө ө ө
эсвэл т вл рс н бус зохион байгуулалттай холбоотой зардлын р ашиг болон стратегийнө ө ө ү
ач холбогдлыг тэнцвэрж лэхүү
Стандартчилал – б тээгдэх н ба нийл лэгчийн харилцан адилг й байдлыг багасгахынү үү үү ү
тулд стандартчиллыг бий болгох боломжийг судлах; хэмнэлт ба эрсдлийг тэнцвэрж лэх.үү
Эх свэрийн бодлогоүү – нийл лэгчдээс хамааралтай байдлыг тодорхойлж, энэүү
хамаарлыг багасгах т л вл г боловсруулахө ө ө өө
Шууд ба шууд бус худалдан авалт – импортлогч болон дистрибьюторуудаас худалдан
авах эсвэл шууд йлдвэрлэгчээс худалдан авах (боломжит) зардлын р ашгийг тодорхойлох.ү ү
Хийх эсвэл худалдан авах шинжилгээ – тодорхой йлдвэрлэлийн йл ажиллагаагү ү
таслан зогсоож гуравдагч талаас шаардлагатай б тээгдэх нийг худалдан авах замаарү үү
хэмнэлт сгэх боломжийг шинжлэхүү
Худалдан авалт болон бусад функциональ талуудын хоорондын интеграци –
худалдан авалт болон материалын менежмент, цэвэр инженеринг хоорондын, м н худалданө
авалт ба санх гийн удирдлагын хоорондын интерфейсийн асуудлыг арилгахад чиглэсэнүү
т л вл гө ө ө өө
Худалдан авалтын мэдээлэл ба хяналтын системийг бий болгох – худалдан
авалтын мэдээллийн хэрэгцээний шинжилгээ ба автоматжуулалтын т л вл г ний загвар;ө ө ө өө
энэ системийг бусад функциональ талбарт байгаа мэдээллийн системтэй холбох
боломжууд.
Т вл рс н болон т вл рс н бус худалдан авалтө ө ө ө ө ө – худалдан авалтын т вл рс нө ө ө
эсвэл т вл рс н бус зохион байгуулалттай холбоотой зардлын р ашиг болон стратегийнө ө ө ү
ач холбогдлыг тэнцвэрж лэхүү
Стандартчилал – б тээгдэх н ба нийл лэгчийн харилцан адилг й байдлыг багасгахынү үү үү ү
тулд стандартчиллыг бий болгох боломжийг судлах; хэмнэлт ба эрсдлийг тэнцвэрж лэх.үү
Худалдан авах йл ажиллагааны чиглэлү

11. Худалдан авалтын удирдлагын процесс
Худалдан авалтын бодлогын хэрэгжилт:
Арга хэрэгсэл Аспектууд
Нийл лэлтийн бодлогоүү Худалдан авалтын захиалга боловсруулах.
Материал ба нийл лэлтийг т л вл хүү ө ө ө
Б тээгдэх н баү үү
нийл лэгчийн чанарүү
Х гжилд эрт оролцохө
Нийл лэгчийн чанарын г йцэтгэлийгүү ү
сайжруулах
Материалын ртгийн бодлогоө
Материалын рт г болон нийг хянахө ө ү
Материалын рт г болон нийг бууруулахө ө ү
Нийл лэгчийн бодлогоүү Эх свэрийн бодлогоүү
Нийл лэгчийн г йцэтгэлийг сайжруулахүү ү
Харилцааны бодлого
Дотоод харилцаа
Гадаад харилцаа

12. Худалдан авалтын х гжилө
Дараах шинж чанарууд дээр худалдан авалтын
х гжил алхам алхамаарө явагдаж байна:
 Интеграцчилагдсан эцсийн шат
 Удирдлага нь худалдан авалтын стратеги болон тактикт идэвхтэй
оролцдог, багт суурилсан б тэц зохион байгуулалтү
 Худалдан авалтын зохион байгуулалтын т л вө ө
 Т вл р л нь ихэвчлэн зохицуулалттай худалдан авалтын заримө ө ө
хэлбэрт х ргэдэгү
 Нийл лэгчийн менежментүү
 Реактив худалдан авалтаас проактив худалдан авалтаар дамжин
харилцааны менежментэд х рэхү
 Нийл лэгчийн харилцааүү
 Ц н тооны (давуу эрхтэй) нийл лэгчидтэй ойр харилцаатай байхөө үү

13. Х гжлийн х т ч ньө ө ө
 Бизнесийн орчин
 Ил их рс лд н, ил боловсронгуй технологи ашиглахүү ө ө өө үү 
худалдан авалтад ил шахалт з лэхүү ү үү
 Компаний стратеги
 Зорилго зорилтууд нь ил тодорхой, ил албан ёсныүү үү
т л вл лтийн процессө ө ө  худалдан авалт нь компаний
стратегид нэгтгэгдэх ил их боломжтойүү
 Системийн х гжилө
 Мэдээлэл холбооны технологи нь орчин еийн худалданү
авалтын зэл баримтлалд чухал ач холбогдолтойү
 Дээд удирдлагын рэг даалгаварүү
 Функциональ удирдлага

14. Effectiveness/
Cumulative
savings
Transactional
orientation
Commercial
orientation
Purchasing
co-ordination
Internal
integration
External
Integration
Value chain
integration
Public
utilities
Financial
Services Pharma
Food and
beverages
telecommu-
nication
Retailers
automotive
Computer/
PC’s
Consumer
electronics
time
focus ‘serve the
factory’
‘Reduce cost’ ‘Savings through
synergy’
‘Total Cost of
ownership’
‘Supply chain
optimization’
‘Total Customer
Satisfaction’
CROSS-FUNCTIONAL FOCUS
DECENTRALIZED
FUNCTIONAL FOCUS
CENTRE-LED
Construction
Худалдан авалт ба нийл лэлтийнүү
х гжлийн загварө

15. Худалдан авалт ба нийл лэлтийнүү
х гжлийн загварө
е шат 1:Ү Ажил г йлгээний чиг хандлагаү
 Худалдан авалтын ндсэн рэг нь т хий эд материал болонү үү үү
б рэлдэх н хэсг дийн хувьд зохих нийл лэгчдийг олох явдалү үү үү үү
юм. Тодорхой худалдан авалтын стратеги байхг й байна.ү
е шат 2:Ү Арилжааны чиг хандлага
 Энэ е шатан дахь худалдан авалтын стратеги нь бага нэд маш ихү ү
т вл рд г шинж чанартай. Онцлог нь олон нийл лэгчидтэй хатууө ө ө үү
хэлэлцээр хийхэд оршдог.
е шат 3:Ү Зохицуулалттай худалдан авалт
 Х чтэй т в худалдан авалтын хэлтсээр удирдуулан нэг ижилү ө
худалдан авалтын бодлого, системийг хэрэгж лэх. Энд онцлонүү
тэмдэглэснээр х ндл нгийн нэгжийн зохицуулалт болон ндэснийө ө ү
хэлэлцээрт тохирсон гэрээг дагаж м рд н .ө ө ө

16. Худалдан авалт ба нийл лэлтийнүү
х гжлийн загварө
е шат 4:Ү Дотоод интеграци
 Онцлог нь з вх н б рэлдэх н хэсгийн нэгжийн ртгийг бууруулахө ө ү үү ө
биш амьдралын м чл гийн нийт ртгийг бууруулах зорилгоорө ө ө
кросс-функциональ асуудлыг шийдвэрлэх ёстой.
е шат 5:Ү Гадаад интеграци
 Аутсорсинг хийх стратеги нь б тээгдэх ний х гжил, йлдвэрлэлийнү үү ө ү
бэлтгэл ажлын т л вл лт д нийл лэлтийн гинжин хэлхээнийө ө ө ө үү
т нш дтэй хамтран ажиллахад ил анхаарал хандуулах явдал юм.ү үү үү
е шат 6:Ү нэ цэнийн гинжин хэлхээний чиг хандлагаҮ
 Эцсийн хэрэглэгчийн зах зээл дэх хэрэгцээг хангахын тулд эцсийн
хэрэглэгчдэд нэ цэнэ бий болгох. Туслан г йцэтгэгчидү ү
нийл лэгчдээсээ дэмжлэг хайдаг.үү
Энэ загварыг болгоомжтой ашиглах хэрэгтэй. Б х е шатанд б х т рлийнү ү ү ө
бараа б тээгдэх н, компани, йлдвэрлэлийн хувьд тохирохг й байж болно.ү үү ү ү
Энэ загварыг болгоомжтой ашиглах хэрэгтэй. Б х е шатанд б х т рлийнү ү ү ө
бараа б тээгдэх н, компани, йлдвэрлэлийн хувьд тохирохг й байж болно.ү үү ү ү

17. Д гнэлт…ү
 Ихэнх компаниуд худалдан авалтын менежментийн
талбарыг сайжруулах боломжтой байдаг.
 Худалдан авах йл ажиллагааны удирдлагынү
процессийн системийн хандлага нь энэх боломжийгүү
ашиглахад хялбар, х ртээмжтэй болгоход тусална.ү
 Гэвч худалдан авалтын удирдлагын процессийн б хү
элементийг оруулахад цаг хугацаа шаардагдана.