15 chapter 13

1. Сэдэв 15
Худалдан авалтын зохион
байгуулалтын б тэцү

2. Агуулга
 Худалдан авалтын зохион байгуулалтын б тэцү
 Худалдан авалтын байршилд н л л х х чин з йлсө өө ө ү ү
 Эрх, рэг, хариуцлагын т вшинүү ү
 Худалдан авалтын х рээн дэх зохион байгуулалтынү
б тэцү
 Худалдан авах ажлын профайл

3. Худалдан авалтын зохион
байгуулалтын б тэцү
 Бизнесийн шинж чанар, н хц л байдлын х чинө ө ү
з йлсээс ихээхэн хамаардагү
 Т вл рс н болон т вл рс н бус б тцийн т вшинө ө ө ө ө ө ү ү
 Т вл рс нө ө ө
 Холимог т вл рс нө ө ө
 Холимог
 Холимог т вл рс н бусө ө ө
 Т вл рс н бусө ө ө
 Ихэвчлэн холимог зохион байгуулалтын
хэлбэрийг сонгодог

4. CPO тайлагналын шугам
Organizational structure 2003 1995 1987
Total Total Total
# % # % # %
Senior VP/Group VP 48 16.90 % 54 18.75% 6 2.06%
VP financial/CFO 46 16.20% 34 11.18% 21 7.22%
Executive VP 43 15.14% 47 15.46% 54 18.56%
President/CEO 41 14.44% 48 15.76% 47 16.15%
COO 21 7.39% - - - -
VP Administration 21 7.39 % 26 8.55% 40 13.75%
VP Manufacturing/Production/operations 19 6.69 % 48 15.79% 71 24.40%
Other 19 6.69 % 18 5.92% 23 7.90%
VP Corporate/shared Services VP 17 5.99% 2 0.66% - -
VP Materials/Logistics 5 1.76% 22 7.24% 25 8.59%
VP Engineering 4 1.41% 2 0.66% 4 1.37%
Total 284 100.00% 304 100.00% 291 100.00%
Johnson and Leenders (2004)

5. Нийл лэлтийн зохион байгуулалтынүү
б тэцү
Organizational structure 2003 1995 1987
Total Total Total
# % # % # %
Centralized 72 25.35 % 69 22.85% 83 28.04%
Centralized Hybrid 116 40.85 % - - - -
Hybrid 28 9.86 % 196 64.90% 175 59.12%
Decentralized Hybrid 46 16.20 % - - - -
Decentralized 22 7.75 % 37 12.25% 38 12.84%
Total 284 100.00% 302 100.00% 296 100.00%
Эдгээр тоо баримтаас зэхэд нг рс н хэдэн арван жилийнү ө ө ө
хугацаанд том корпорациудын дээд давхрагад худалдан авалт илүү
байгаа нь харагдаж байна.
Johnson and Leenders (2004)

6. Худалдан авалтын байршилд н л л хө өө ө
х чин з йлсү ү
 Худалдан авалтын зохион
байгуулалтын байршуулалт нь
худалдан авалтын функцийн
удирдлагын зэл бодлоосү
ихээхэн хамаардаг.
 Удирдлагын зэл баримтлал ньү
дараах х чин з йлстэй холбоотойү ү
юм:
 Эцсийн б тээгдэх ний рт гтү үү ө ө
худалдан авалтын эзлэх хувь
 Компаний санх гийн байдалүү
 Компани нь нийл лэлтийн захүү
зээлээс хэр хамаардаг байдал
Purchasing reports to
General
management
Production
management
Logistics
management
Financial
management
Purchasing
turnover
ratio
High
Low
x
x x
x
Technical
complexity
High
Low x
x x
x
Logistics
complexity
High
Low x
x x
x
Strategic
impact
High
Low
x
x x
x

7. Эрх, рэг, хариуцлагаүү
Стратегийн худалдан авалтын шийдвэр д (уртүү
хугацааны н л )ө өө
 Худалдан авалтын хэлтэст б рэн эрхийг олгодог йл ажиллагааныү ү
удирдамж, журам, рэг даалгаврыг боловсруулж гаргахүү
 Аудитын болон хяналтын х т лб рийг боловсруулж хэрэгж лэхө ө ө үү
 йл ажиллагаа болон чиг рг дийг аутсорсинг хийхҮ үү үү
 Давуу эрхтэй нийл лэгчидтэй урт хугацааны гэрээ байгуулахүү
 Олон эсвэл ганц эх свэрт тулгуурласан нийл лэгчийн стратегийгүү үү
батлах
 Гол х р нг оруулалтө ө ө
 Нийл лэгчдийн санх гийн оролцоог шийдэх (босоо интеграци)үү үү
 Шилж лгийн нэ болон бусад нийл лэлтийн хангамжтайүү ү үү
холбоотой бодлого боловсруулах
 Харилцан зохицуулалт, эсрэг худалдааны бодлого боловсруулах

8. Эрх, рэг, хариуцлагаүү
Тактикийн худалдан авах шийдвэр д (дунд хугацааны н л )үү ө өө
 Корпорацийн болон жилийн нийл лэгчийн гэрээний тухай хэлэлцээрүү
 нэ цэнийн шинжилгээний х т лб рийг боловсруулж, х гж лэхҮ ө ө ө ө үү
 Ханган нийл лэгчдэд чанарын баталгаажуулалтын х т лб р нэвтр лж,үү ө ө ө үү
хэрэгж лэхүү
 Нийл лэгчийг сонгох ба гэрээ байгуулахүү
 Нийл лэлтийн баазыг багасгахад чиглэсэн х т лб р дүү ө ө ө үү
йл ажиллагааны худалдан авалтын шийдвэр д (богиноҮ үү
хугацааны н л )ө өө
 Захиалга г х процессө ө
 Татгалзсан захиалгатай холбоотой йл ажиллагааг х нг вчл хү ө ө ө
 Нэхэмжлэхийн баталгаажуулалт ба т лб рө ө
 Алдааг олж засварлах
 Нийл лэгчийн г йцэтгэлийг хянаж, нэлэхүү ү ү

9. Эрх, рэг, хариуцлагаүү
 Менежерийн 3 т вшин болон зарим удирлагын албан тушаалынү
хоорондын холбоо
Strategic level X X X
Tactical level X X X
Operational level X X
Top
management
Logistics
manager
Purchasing
manager
Senior
buyer
Buying
assistant
Managerial level

10. Худалдан авалтын х рээн дэх зохионү
байгуулалтын б тэцү
 Олон нэгжтэй компаниудын б тэцү
 Т вл рс н бус худалдан авалт:ө ө ө BU худалдан авалт нь б хү
худалдан авалтын шийдвэрийг гаргадаг
 Т вл рс н худалдан авалт:ө ө ө т в худалдан худалдан авалтынө
хэлтэс нь б х стратегийн болон тактикийн шийдвэр дийг гаргадагү үү
 Шугам/ажилтны зохион байгуулалт: корпорацийн худалдан
авалт болон BU худалдан авалт хоёул бие биеийнхээ дэргэд байж,
рэг хариуцлагаа хуваадагүү
 Хосолсон б тэц:ү мн х гурван б тцийн хослол нь йлө ө ү ү
ажиллагааны нэгж дэд нийтлэг шаардлагуудыг хослуулахүү
зорилготой. Янз б рийн нэгдэл бий:ү Сайн дурын зохицуулалт,
Тэрг лэх худалдан авалт ба Тэрг лэх дизайны зэл баримтлалүү үү ү .
 Кросс функциональ баг: бараа матераилын баг гэрээг т вл рс нө ө ө
байдлаар хийдэг. Гэсэн хэдий ч, йл ажиллагааны т вшиний б хү ү ү
худалдан авалт т вл рс н бус байдаг.ө ө ө

11. Худалдан авалтын х рээн дэх зохионү
байгуулалтын б тэцү
Т вл рс н ба т вл рс н бус худалдан авалт: заримө ө ө ө ө ө
шалгуур нь:
 Худалдан авалтын шаардлагын нийтлэг з йлсү
 Газар з йн байрлалү
 Нийл лэлтийн зах зээлийн б тэцүү ү
 Хэмнэлтийн боломж
 Шаардлагатай туршлага
 нийн хэлбэлзэлҮ
 Хэрэглэгчийн хэрэгцээ
Практикт эдгээр асуудлууд нь т вл рс н болон бусадө ө ө
хэлбэрээр бараа худалдан авах шийдвэр гаргахдаа шийдэх
асуудал байдаг.
Практикт эдгээр асуудлууд нь т вл рс н болон бусадө ө ө
хэлбэрээр бараа худалдан авах шийдвэр гаргахдаа шийдэх
асуудал байдаг.

12. Худалдан авалтын х рээн дэх зохионү
байгуулалтын б тэцү
Т вл рс н худалдан авалтын зохион байгуулалтын б тэцө ө ө ү
(жишээ)

13. Худалдан авалтын х рээн дэх зохионү
байгуулалтын б тэцү
Т вл рс н бус зохион байгуулалтын б тэц (жишээ)ө ө ө ү

14. Худалдан авалтын х рээн дэх зохионү
байгуулалтын б тэцү
Давуу тал
 йл ажиллагаа явуулж буйҮ
компаниудын шууд рэгүү
хариуцлага
 Дотоод хэрэглэгч р чиглэсэнүү
х чтэй хэрэглэгчийн хандлагаү
 Х нд суртал багатай худалданү
авалтын журам/ йлү
ажиллагааны уян хатан чанар
нд рө ө
 Зохицуулалтын улмаас маргааны
зардал бага байна
 Нийл лэгчидтэй шууд харилцахүү
Сул тал
 Хязгаарлагдмал худалдан авалтын
чадавхи, эдийн засгийн цар х рээү
бага
 Нийл лэгчдэд чиглэсэн нэгдсэнүү
арга зам байхг йү
 Тархсан нийл лэлтийн захүү
зээлийн судалгаа
 Худалдан авалт, нийл лэлтийнүү
зах зээл болон б рэлдэх нү үү
хэсгийн талаарх тусгай мэдлэгийг
бий болгох боломж
хязгаарлагдмал
 йл ажиллагаа явуулж буй янзҮ
б рийн компаниудын р рү өө өө
худалдан авалтын н хц л байдалө ө
Т вл рс н бус худалдан авалтын давуу болон сул талө ө ө

15. Худалдан авалтын х рээн дэх зохионү
байгуулалтын б тэцү
Т вл рс н/т вл рс н бус худалдан авалтын зохион байгуулалтынө ө ө ө ө ө
б тэц (жишээ)ү

16. Худалдан авалтын х рээн дэх зохионү
байгуулалтын б тэцү
IBM-ийн кросс функциональ баг
Van Weele and Rozemeijer (1996)

17. Худалдан авалтын мэргэжилтн дэд учрахүү
р дагаварү
Чиг рэгүү рэг хариуцлагаҮү Шаардлагатай ур чадвар
Chief Procurement
Officer (CPO)
Корпорацийн н цийн стратеги, систем,өө
тайлагналыг х гж лэхө үү
Ер нхий удирдлагын чадварө
Манлайлал
Харилцааны чадвар
Corporate buyer Стратегийн бараа Арилжааны чадвар
Урт хугацааны т л вл лтө ө ө
Харилцааны чадвар
Бизнесийн рг н х рээтэй чиг хандлагаө ө ү
Category buyer Шинэ материал, б рэлдэх н хэсэгү үү
Шинэ нийл лэгчидүү
Б х талыг хамарсан техникийн суурьү
Дунд хугацааны т л вл лтө ө ө
Арилжааны чадвар
Харилцааны чадвар
Project buyer Х р нг оруулалтын бараа, засварө ө ө
йлчилгээний бараа, йлчилгээү ү
Т слийн менежментийн чадварө
Техникийн боловсрол
NPR-Buyer Ер нхий болон байгууламжийн барааө
йлчилгээү
Олон талын боловсрол эзэмшсэн х нү
Бизнесийн удирдлага
Арилжааны чадвар
Materials planner Материалын т л вл лтө ө ө
Захиалга хийх
Алдааг олж засварлах
Борлуулагчийн нэлгээү
Олон талын
Прагматик
Хэрэглэгчид тулгуурласан
Стресст тэсвэртэй

18. Худалдан авалтын мэргэжилтн дэд учрахүү
р дагаварү
 Арван жилийн мн хтэй харьцуулахадө ө
худалдан авалтын мэргэжилтн д нь:үү
 нд р боловсролтой (бизнесийн зэрэг, MBA)Ө ө
 Ил их м нг ний хариуцлага х лээдэгүү ө ө ү
 Эмэгтэйч д байх магадлалтайүү
 Ил урт хугацааны гэрээ хэлэлцээр хийдэгүү
 Аутсорсинг хийх шийдвэрт оролцдог
 Дэлхийн зах зээлийн хэлбэрийг судалдаг
 Нийл лэгчдийн тоо болон зардал буурч байнаүү

19. Д гнэлтү
 Худалдан авалтын б тэц компаниудын хооронд ихээхэн ялгаатайү
байна. Энэ нь топ менежер д худалдан авалт болонүү
нийл лэлтийн талаар янз б рийн зэл бодолтой байдагтайүү ү ү
холбоотой.
 Худалдан авах ажиллагааны цар х рээ, эрх, рэг, хариуцлагыгү үү
шинжлэх ед бид стратегийн, тактикийн, йл ажиллагааныү ү
т вшинг ялгаж салгах болно.ү
 Худалдан авалтын б тэц маш их хэлбэлзэлтэй байдаг: т вл рс нү ө ө ө
худалдан авалтын е нь р арга замаарх рчл лтийг дагуулдаг.ү өө өө ө