Elaboración dun folleto. Fonoteca.

1. 06_ Unha viaxe musical
Sabemos que a lírica xorde como apoio a unha instrumentalización, aínda que só
conservamos as partituras dunhas poucas cantigas medievais (das cinco cantigas de
Martín Códax ou das Cantigas de Santa María de Afonso X). Tamén é rico e de gran
vitalidade o folclore de Nadal (panxoliñas, aninovos e reis) que se mantiveron cantadas
con acompañamento de gaita, tamboril, pandeiro e cunchas desde o século XV até finais
do século XIX.
A lírica inclúe as obras nas que un autor expresa o seu mundo de sentimentos.
A propia palabra lírica remite tamén á orixe do xénero en composicións escritas en Grecia
para seren cantadas con lira.
PROXECTO DE ESCRITURA: folleto músico-informativo
Como proxecto de escritura nesta viaxe, debedes facer un folleto informativo en formato
tríptico a dobre páxina para dar a coñecer os poemas musicados de Manuel Curros
Enríquez. No folleto debemos indicar cando menos:
a. Introdución relación poesía música.
b. Escritores e escritoras musicados.
c. Poemas e grupos que musicaron a Manuel Curros Enríquez.
d. Breves comentarios sobre os grupos e os poemas
e. Difusión destes poemas con acceso gratuíto: nas fonotecas, en internet e
por outras canles.
f. Dúas ou tres imaxes que ilustren o folleto.
Lembrade seguir as normas de redacción dun texto mais desta volta nun formato novo.
O poema “Cántiga” que acabamos de ler de Curros é, con seguridade, un dos textos da
nosa poesía que máis se chegou a popularizar, grazas a que foi musicado e versionado

2. por moitos intérpretes e grupos.
 Por parellas, investigade que poemas de Manuel Curros Enríquez foron máis
adaptados musicalmente.
 Buscade cales aparecen na fonoteca do voso centro de ensino ou do voso
Concello. Informádevos sobre o sistema de préstamo na fonoteca.
 Localizade en internet as referencias musicais que atopades sobre Curros.
 Escollede dous poemas dos que aparecen musicados. Lédeos en voz alta e
despois escoitade as diferentes versións que atopastes. Que recursos literarios
foron adaptados para as composicións musicais?
De músicos e músicas
No XIX, o símbolo da nosa tradición musical eran os gaiteiros. Á súa figura dedicoulle
Curros un poema:
O GUEITEIRO
«Sempre pol-a vila entraba
Con aquel de señorío.»
(Rosalía Castro)
Dendes do Lérez lixeiro pasado pra non volver,
ás veigas que o Miño esmalta, com' on profeta ispirado,
non houbo no mundo enteiro inda mo parece ver
máis arrogante gueiteiro na festa do San Trocado.
que o gueiteiro de PENALTA.
Calzón curto, alta monteira,
Sempre retorcendo o bozo, verde faixa, albo chaleque
erguida sempre a cabeza, i o pano na faltriqueira,
daba de miralo gozo. sempre na gaita parleira
Era un mociño... ¡que mozo! levaba dourado fleque.
Era unha peza... ¡qué peza!
Non houbo home máis cumprido
Despois do tempo pasado no mundo, de banda a banda,

3. nin rapaz máis espilido, véndolla repinicar,
con máis riqueza vestido, por qué, o son da gaita ouíndo,
nin de condición máis branda. cantos bailaban sorrindo,
acababan por chorar.
Prás festas e romarías
chamado, tódolos días Pero cando el no turreiro,
topábase donde queira, cal na trébede a Sibila,
anque por certas porfías pegaba o pio primeiro,
solo tocaba a muiñeira. daban ó vento o sombreiro
tódolos mozos da vila.
Pois, como poucos teimado
cando unha venta lle pega, Comenzado o baile entón,
xura que, pró seu agrado, cousa era pra adimirar
non se ten inda enventado aquel sembrante bulrón,
música como a gallega. aquel aire picarón
i aquel modo de mirar...
Neno era eu cando el vivía,
mais non o podo esquecer. I era de ver con qué trazas,
¡O que el na gaita sabía! sin faguer pausas, nin guiños,
¡O que el cos dedos podía nin caso das ameñazas,
naquel punteiro faguer! furtaba un bico ás rapazas
dos noivos diante os fociños.
Cando nas festas maores
era esperado o gueiteiro, Ninguén soubo frolear
botábanlle as nenas frores, do xeito que el froleaba:
ledas copras os cantores, verlle a muiñeira botar,
foguetes o fugueteiro. era unha nube mirar
de anxeliños que pasaba.
Tras del, en longa riola,
da gaita o compás levando Xentil, aposto, arrogante,
con infernal bataiola, en cada nota o gueiteiro
iban correndo e choutando ceibaba un limpo diamante,
os rapaciños da escola. que logo no redobrante
pulía o tamburileiro.
Nunca se puido avriguar.

4. ¿Que Orfeo se lle igualaba, Un Prometeo cantando
si mesmo, dentro do fol eternas melanconías;
que co cóbado apertaba, sempre un consolo agardando
parecia que cantaba e sempre as bágoas chorando
escondido un rousiñol? do desdichado Macias.
Músico on tempo e poeta, Por eso, cando a tocar
algunha fada sacreta se puña o gueiteiro lindo,
tiña con que comovia, cantos viñan pra bailar,
pois nunca dunha palleta se escomenzaban sorrindo,
saíu tan doce harmonía. acababan por chorar.
Tocaba... e cando tocaba, Por eso, en vilas i aldeas,
o vento que do roncón por xentes propias i alleas
polo canuto fungaba, era aquel home estimado,
dixeran que se queixaba e por todos saudado
da gallega emigración. en camiños e vereas.
Dixeran que esmorecida Por eso, donde el chegaba
de door a Patria nosa, dábanlle citas de amores
azoutada, escarnecida, as mozas por que el toleaba,
chamaba, outra Nai chorosa, e sempre á mesa xantaba
ós filliños da súa vida... dos abades e priores.
I era verdá. ¡Malpocada! Que dende o Lérez lixeiro
contra on penedo amarrada, ás veigas que o Miño esmalta,
cravado un puñal no seo, non houbo no mundo enteiro
naquela gaita lembrada máis arrogante gueiteiro
Galicia era un Prometeo. que o gueiteiro de PENALTA.

5. Preparade a lectura do poema de xeito individual. Na lectura en voz baixa
fixádevos en todos aqueles elementos que provocan un ruído para o recitado.
Nivel lingüístico
 Fixádevos especialmente naquelas cuestións lingüísticas que hoxe
realizariamos de outro.
 Hoxe, a conxunción copulativa “e” pronúnciase moi aberta. En moitos
casos, escoitamos dicir esta vogal como un “i” cando a súa
representación debe ser aberta:
o Cal é o motivo polo que Curros emprega esta vogal nos seus
escritos?
o Pensades que esa é a mesma causa pola que a escoitamos
hoxe?
o Para mellorar calquera lingua primeiro debemos ser conscientes
do nivel de aprendizaxe e uso no que estamos. Comentade co
voso profesor posíbeis estratexias para corrixir mellorar a
calidade da vosa lingua. Podedes analizar as diferentes fases da
vosa aprendizaxe lingüística para ver en que nivel estades.
INTERPRETAMOS O NOSO POEMA
 Localizade no texto as referencias e comparacións con personaxes da
mitoloxía, literarios... Buscade a información que descoñezades nun
dicionario e na enciclopedia. Para isto tamén podedes botar man da
vosa ficha léxica.
 Que atributos ten o Que atributos ten o “gueiteiro de Penalta” no poema
de Curros?
 Despois da lectura deste poema, en que consideración pensades tiña a
xente aos gaiteiros?

6. ORGANIZAMOS A NOSA FONOTECA
Organizamos a nosa fonoteca.
 Organiza mentalmente a túa música e a música que escoitas e ves nas
festas, na radio, na prensa, nos centros comercias, nas televisións, nas
webs, en myspaces... Cales son as linguas maioritarias que escoitas?
 Que espazo ocupa a música galega ou en galego? Organizade en
grupos de catro as vosas referencias musicais. Elaborade unha listaxe
ao xeito de fichas (como na fonoteca da biblioteca).
 Para acompañar o folleto informativo elaborade outro no que deades
conta da música galega e en galego que podedes escoitar hoxe. No
folleto informaremos dunha convocatoria colectiva para realizar varias
audicións durante os recreos nun lugar do patio do centro. Para levar
adiante o voso traballo podedes botan man do folleto informativo que
elaborou o Equipo de Normalización Lingüística do CPI Don Aurelio de
Cuntis . Se o intentades igual podedes conseguir carteis e material de
difusión dos grupos a través dos correos electrónicos que aparecen na
páxina web dos diferentes grupos.
 Podedes facer un compilación daquelas cancións que máis vos gustaron
e editar o voso casete no blog ou na páxina web do centro.
Recursos:
http://del.icio.us/manuelcurrosenriquez/titoriais
http://www.mixwit.com/