Η γενιά του 30-Στράτης Μυριβήλης:Η ζωή και το έργο του-Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια:υπόθεση, άξονες σχολιασμού

2. Η ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΑΝΤΑ
Οι λογοτέχνες που εντάσσονται στη γενιά αυτή εμφανίζονται στα γράμματα
από το 1928 έως το 1935 περίπου.
• Ανανεώνουν την ποίηση και την πεζογραφία
• Εμπνέονται από τους βαλκανικούς πολέμους, τον Α παγκόσμιο πόλεμο και
τη Μικρασιατική καταστροφή
• Επηρεάζονται οι ποιητές κυρίως από τον υπερρεαλισμό, το συμβολισμό
και το μοντερνισμό ενώ κάποιοι πεζογράφοι εξακολουθούν να
χρησιμοποιούν το ρεαλισμό.
• Χαρακτηριστικά της ανανέωσης είναι στην ποίηση ο ελεύθερος στίχος, η
χρήση καθημερινού λεξιλογίου, η κατάργηση του μέτρου και της λογικής
αλληλουχίας και στην πεζογραφία η εγκατάλειψη του διηγήματος και η
καλλιέργεια του αστικού και ιστορικού μυθιστορήματος
παρακολουθώντας την αντίστοιχη εξέλιξη του ευρωπαϊκού
μυθιστορήματος
Μεγάλοι ποιητές της περιόδου αναδείχθηκαν ο Γ.Σεφέρης, ο Ο.Ελύτης, ο Γ.
Ρίτσος κ.ά., ενώ σπουδαίοι πεζογράφοι ο Σ.Μυριβήλης, ο Γ.Θεοτοκάς, ο
Κ.Πολίτης, ο Μ.Καραγάτσης, ο Α.Τερζάκης.

3. Ποιητές και
πεζογράφοι της γενιάς
του '30. Όρθιοι από
αριστερά: Πετσάλης,
Βενέζης, Ελύτης,
Σεφέρης, Καραντώνης,
Ξεφλούδας, Θεοτοκάς.
Καθήμενοι: Τερζάκης,
Δημαράς,
Κατσίμπαλης, Πολίτης,
Εμπειρίκος.
Φωτογραφία που
θεωρήθηκε ότι
αποδίδει τη Γενιά του
Τριάντα (Ανθολογία
Σοκόλη)

4. Ο Στράτης Μυριβήλης
(Ευστράτιος Σταματόπουλος, 30 Ιουνίου 1890 –
19 Ιουλίου 1969) γεννήθηκε στο χωριό Συκαμιά
της Λέσβου κι αποφοίτησε από το Γυμνάσιο το
1909. Το 1910 εργάστηκε ως δάσκαλος στο
αλληλοδιδακτικό δημοτικό σχολείο του
Μανταμάδου, χρονιά κατά την οποία έκανε και
την πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα.
Δημοσίευε συχνά κείμενά του στο
περιοδικό Νεότης της Σμύρνης.
Το 1912 αποφάσισε να συνεχίσει για ανώτατες
σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου
παρακολούθησε μαθήματα στη Φιλοσοφική και
τη Νομική σχολή, ενώ ταυτόχρονα εργαζόταν ως
συντάκτης στην εφημερίδα Πατρίς. Τον
Σεπτέμβριο του ίδιου έτους κατατάχθηκε
εθελοντικά στο στρατό και πήρε μέρος
στους Βαλκανικούς πολέμους, όπου και
τραυματίστηκε σοβαρά στο πόδι από δύο
σφαίρες στη μάχη Κιλκίς-Λαχανά.

6. Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου
Πολέμου κατατάχθηκε στο 4ο
Σύνταγμα Αρχιπελάγους και πολέμησε
στο μακεδονικό μέτωπο
συμμετέχοντας στην πολεμική
επιχείρηση της προκάλυψης
του Μοναστηρίου. Από αυτήν την
εμπειρία του στα χαρακώματα
προέκυψε το πασίγνωστο βιβλίο του Η
ζωή εν τάφω.
Κατά τη Μικρασιατική
εκστρατεία υπηρέτησε ως λοχίας στο
Β' νοσοκομείο διακομιδής
στο Εσκισεχίρ.
Στις 28 Ιουνίου του 1920 παντρεύτηκε
την Ελένη Δημητρίου, από
το Δεκελί της Μικράς Ασίας.
Ο Μυριβήλης με τη σύζυγό του
Ελένη Δημητρίου

7. Το 1923 εξέδωσε την
εφημερίδα, Καμπάνα, όπου
πρωτοδημοσιεύτηκε σε
συνέχειες «Η Ζωή εν τάφω»
1923 -1924 η οποία εκδόθηκε
σχεδόν αμέσως σε βιβλίο. Το
Δεκέμβριο του 1931, ύστερα
από την επιτυχία και την
ενθουσιώδη υποδοχή της
δεύτερης έκδοσης της Ζωής εν
τάφω, ο συγγραφέας αρχίζει
να γράφει στη Μυτιλήνη το
μυθιστόρημα «Η δασκάλα με
τα χρυσά μάτια» κατά
παραγγελία της Καθημερινής,
όπου και δημοσιεύτηκε από
τις 20 Δεκεμβρίου του 1931 ως
τις 6 Μαΐου του 1932 Ο Μυριβήλης διδάσκει θεατρικό έργο σε
στρατιωτικό θίασο, στο Μακεδονικό Μέτωπο
(Νιγρίτα 1916-17).

8. Το 1932 έφυγε από τη Μυτιλήνη
μαζί με την οικογένειά του για
μόνιμη εγκατάσταση
στην Αθήνα Συνεργάζεται με
πολλές εφημερίδες όπως τη
«Δημοκρατία», «Καθημερινή»,
την «Εθνική», την
«Ακρόπολι»κ.α Αργότερα
εργάζεται ως Διευθυντής
Προγράμματος στο Εθνικό
Ίδρυμα Ραδιοφωνίας.
Παράλληλα, συμμετέχει ενεργά
στη συγκρότηση σωματείων
λογοτεχνών ενώ υπήρξε
ιδρυτικό μέλος και διετέλεσε
Πρόεδρος του Διοικητικού
Συμβουλίου της Εθνικής
Εταιρείας των Λογοτεχνών της
Ελλάδος και της Ελληνικής
Εταιρείας Λογοτεχνών. Πέθανε
στην Αθήνα, στις 19 Ιουλίου
1969 από βρογχοπευμονία, στο
νοσοκομείο «Ευαγγελισμός».

9. Εργογραφία
Μυθιστορήματα
«Η ζωή εν τάφω», (1924)
«Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια», (1933)
«Η Παναγιά η γοργόνα», (1948)
Τριλογία του πολέμου
«Το μυθιστόρημα των τεσσάρων» (1954)
Συλλογές διηγημάτων
«Κόκκινες ιστορίες», (1915)
«Διηγήματα», (1928)
«Το πράσινο βιβλίο», (1935)
«Το γαλάζιο βιβλίο», (1939)
«Το κόκκινο βιβλίο», (1953)
«Το βυσινί βιβλίο», (1959)
Νουβέλες
«Ο Βασίλης ο Αρβανίτης», (1943)
«Τα παγανά», (1945)

10. Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια
O Λεωνής γυρίζει στο νησί του τη Μυτιλήνη, μετά
την μικρασιατική καταστροφή, με τραυματικές
εμπειρίες κυρίως ψυχικές και ελαφρώς
σωματικές. Τον υποδέχονται συγγενείς φίλοι και
συγχωριανοί με αγάπη και σεβασμό. Συναντά την
Σαπφώ, δασκάλα χήρα γυναίκα του
αδικοχαμένου λοχία και φίλου του, που έκλεισε
τα μάτια του στο διπλανό κρεβάτι του άθλιου
νοσοκομείου όπου νοσηλεύονταν και οι δύο, για
να της παραδώσει τα φτωχά προσωπικά
αντικείμενα του άτυχου συζύγου της! Μα
συναντά τα απίστευτα χρυσά της μάτια! Μια
ιστορία τρυφερής αγάπης εξελίσσεται μεταξύ
τους κάτω από τα αδηφάγα αντρικά βλέμματα
του χωριού και τα ζηλόφθονα γυναικεία της τότε
τοπικής συντηρητικής κοινωνίας! Μα πάνω
απ'όλους το φάντασμα του αδικοπεθαμένου
συζύγου Βρανά που θυσίασε την ζωή του για την
πατρίδα, θα τους κυνηγά ανελέητα! Τελικά η
αγάπη θα νικήσει!!!

11. ΣχολιασμόςΗ «Δασκάλα με τα Χρυσά
Μάτια»
κυκλοφόρησε ολοκληρωμένο
σε βιβλίο το 1933. Αποτελεί το
δεύτερο μέρος
της λεγόμενης «τριλογίας του
πολέμου» που περιγράφει
τους πολέμους του ελληνικού
λαού και τις συνέπειές τους.
Προηγείται το μυθιστόρημα «Η
ζωή εν Τάφω» και ακολουθεί
το έργο «Παναγιά Η
Γοργόνα». Η περίοδος, στην
οποία αναφέρονται, είναι τα
έτη 1917–1922 κατά τα οποία
ο συγγραφέας είχε καταταχθεί
εθελοντικά στο στρατό και
πήρε μέρος στον Α΄Παγκόσμιο
Πόλεμο και τη Μικρασιατική
εκστρατεία

12. Οι ήρωες
Ο Λεωνής είναι ήρωας πολέμου που επιστρέφει από το
μέτωπο με διάθεση να συνδεθεί πάλι με τη φύση και
τη χαρά της ζωής. Χαρακτηρίζεται από μια ιδιαίτερη
ευαισθησία μιας και είναι ζωγράφος. Η συνολική
παρουσία του στο μυθιστόρημα συντελεί στην
απογύμνωση του ανδρισμού από τα βάρβαρα στοιχεία
του και έρχεται σε αντίθεση με τον βίαιο χαρακτήρα
του Βρανά.
Η Σαπφώ είναι μια γυναίκα δυναμική που κατέχει τη
θέση της δασκάλας στην τοπική κοινωνία. Όμως έχει
και εκείνη συναινέσει, όπως συνηθίζεται στις γυναίκες
εκείνης της εποχής, σε έναν γάμο με ένα σύζυγο που
δεν αγαπούσε. Οι σχέσεις της με τους συγχωριανούς
της είναι προβληματικές
Η δασκάλα θεωρείται ακατάδεκτη και προσφωνείται
«κοντέσσα» ενώ αποδεικνύεται ότι ο φθόνος των
συγχωριανών της είναι αφενός συγκαλυμμένος
ανδρικός πόθος για τη νεαρή γυναίκα που δε δίνεται
σε κανέναν αφετέρου ζήλεια των γυναικών για την
ομορφιά της. Η Σαπφώ πάλι ενώ έχει απαλλαχτεί από
τον άνδρα της, έχει υπό προστασία της το δύσμορφο
παιδί του που το νιώθει σαν τιμωρία της μοίρας.
Ο Βρανάς απ΄την άλλη κατατρέχει τους ήρωες του
μυθιστορήματος από την αρχή ως το τέλος. Η βαριά
σκιά του θανάτου του γεμίζει ενοχές τον Λεωνή και
είναι παρούσα σε όλες τις εκδηλώσεις του ερωτικού
του πάθους απέναντι στη χήρα σύζυγό του.

13. Σχολιασμός
Πόλεμος
Ο Μυριβήλης θεωρείται ρεαλιστής
πεζογράφος της γενιάς του 1930.
Χαρακτηριστικό του είναι ο ωμός
ρεαλισμός. Ειδικά όταν πρόκειται να
περιγράψει τη φρίκη του πολέμου, δε
διστάζει να αποδώσει την οδύνη και τον
παραλογισμό στις πιο μικρές του
λεπτομέρειες. π.χ
Και συνάμα να εξουδετερώσει αυτή την
τραγικότητα προβάλλοντας την ορμητική
δύναμη της ζωής, την χαρά του έρωτα, τη
μαγεία της φύσης και την απλότητα της
καθημερινής ζωής με μια απίστευτη
λυρικότητα.
Ο Μυριβήλης με το δικό του κείμενο-
μαρτυρία και αξιοποιώντας το δημοτικισμό
στο έπακρο, εντάσσεται στους
αντιμιλιταριστές συγγραφείς της εποχής
του και όπως συμβαίνει και στη Γαλλία και
στη Γερμανία με εκείνους που γυρίζουν
από το μέτωπο και είναι ειρηνιστές και
αντιμιλιταριστές (με πιο γνωστούς τους
Ντορζελές (Roland Dorgelès), Μπαρμπύς
(Henri Barbusse), Ντυαμέλ (Georges
Duhamel) και Ρεμάρκ (E. M. Remarque).

14. Απώλεια
Το θέμα της απώλειας είναι επίσης
κυρίαρχο στο μυθιστόρημα. Ο Λεωνής
έχει χάσει τη μητέρα του και τον
καλύτερο του φίλο, τον Βρανά, τους
συντρόφους του στον πόλεμο, τη
γαλήνη της ψυχής του. Η Σαπφώ έχει
χάσει τον άνδρα της αλλά κυρίως την
ευτυχία και την αισιοδοξία της. Η
Ελλάδα έχει χάσει τη Μικρά Ασία και
την περηφάνια της και οι πρόσφυγες
της Μικρασίας, την πατρίδα και τις
περιουσίες τους. π.χ

15. Έρωτας και φύση
Το φυσικό στοιχείο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο
έργο του Μυριβήλη αλλά στη θετική έκβαση του έρωτα
ανάμεσα στο Λεωνή και στη Σαπφώ.
Η φύση είναι πάντα παρούσα σε κάθε περιγραφή της
Σαπφώς προσδίδοντάς της ιδιαίτερη χάρη, λαμπρότητα και
γοητεία, οπότε συμβάλλει αφηγηματικά στην ερωτική
επιθυμία που η ηρωίδα προκαλεί. Η φύση αναζωογονεί
τους ήρωες αλλά και αλλά εκφράζει και το συμβολισμό
κάθε ερωτικής διάθεσης, επιθυμίας ή πράξης. Η ίδια
μάλιστα η σχέση των κυρίων ηρώων με τη φύση είναι
πρωταρχικά ερωτική. π.χ
Το στοιχείο της θάλασσας για παράδειγμα μεσολαβεί
προσωρινά ανάμεσα στην επιθυμία του άνδρα και
την απρόσιτη γυναίκα, αντιπροσωπεύοντας συνάμα τη
φευγαλέα εκπλήρωση της επιθυμίας και την απελευθέρωση
από τα δεσμά του χρόνου, του τόπου και της ηθικής. Η
συσχέτιση της θάλασσας με τον έρωτα, την έκσταση και το
αίσθημα της αποδέσμευσης από το χρόνο και το χώρο δεν
είναι μόνο χαρακτηριστικό του Μυριβήλη αλλά το
συναντούμε και στον Παπαδιαμάντη και στο Σολωμό και
ιδιαίτερα στο έργο του Κρητικό.

16. Ο Α. Παπαδιαμάντης(1851-
1911) στον Σ. Μυριβήλη
Στο έργο του Μυριβήλη υπάρχουν πολλές αναφορές
σε διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Άμεση αναφορά γίνεται στο όνομα του συγγραφέα
αλλά και στο διήγημα «Υπό Βασιλικήν Δρυν» στην
αρχή του μυθιστορήματος καθώς ο Λεωνής το
διαβάζει στον ασθενή Βρανά μαζί με άλλα
διηγήματα του Α.Παπαδιαμάντη ενόσω αυτός
νοσηλεύεται στο νοσοκομείο. Με την αναφορά στο
συγκεκριμένο διήγημα γίνεται προσήμανση του
ακρωτηριασμού του Βρανά καθώς στο διήγημα το
δέντρο στο τέλος κόβεται.
Αναφορές σε διηγήματα του Σκιαθίτη συγγραφέα
διατρέχουν όλο το μυθιστόρημα με κορύφωση τη
σκηνή όπου ο Λεωνής κοιτάζει τη Σαπφώ να
κολυμπά. Θυμίζει τη σκηνή ηδονοβλεψίας του
νεαρού Λάμπη που κοιτάζει γυμνή τη Σμαραγδή να
κολυμπά στο «Παναγιά Η Γοργόνα», σκηνή με
πολλές αναλογίες προς το διήγημα «Όνειρο στο
Κύμα» του Παπαδιαμάντη. Στο διήγημα αυτό ο
αφηγητής παλεύει με τον εαυτό του ώστε να
παραμείνει εγκρατής και να αποφύγει τον γυναικείο
πειρασμό, γεγονός που συνδέει το βοσκόπουλο του
Α. Παπαδιαμάντη με τον Λεωνή στο «Δασκάλα με τα
Χρυσά Μάτια». Η αναφορά στον Παπαδιαμάντη
λειτουργεί ως μια διακειμενική σύνδεση έργων της
νεοελληνικής πεζογραφίας, ως μια αίσθηση
συνέχειας που κινεί το μυθιστόρημα σε διάλογο με
άλλα προγενέστερα λογοτεχνικά κείμενα. _

17. Η Μεγάλη Ιδέα στον
Σ. Μυριβήλη
Το όραμα της Μεγάλης Ιδέας που αρχικά εμπνέει τον
Σ.Μυριβήλη να πολεμήσει εθελοντικά στον ελληνικό
στρατό ξεθωριάζει και τελικά σβήνει μέσα στην τραγικότητα
και τον παραλογισμό του πολέμου που αντικρίζει με τα ίδια
του τα μάτια. Όπως και στους άλλους πεζογράφους της
γενιάς του, απουσιάζει η πατριωτική ρητορική και τη θέση
της παίρνει η ευαισθησία για τις φοβερές συνέπειες του
πολέμου και ο θρήνος για τις ανθρώπινες απώλειες
εκατέρωθεν.
Στα έργα του Μυριβήλη φορείς της Μεγάλης Ιδέας είναι οι
δάσκαλοι με εξαίρεση τη Σαπφώ στο «Δασκάλα με τα
Χρυσά Μάτια». Ο σύζυγός της όμως Βρανάς προτού
πεθάνει εκφράζει στο φίλο του την πεποίθηση ότι η
εκστρατεία στη Μικρά Ασία θα είναι νικηφόρα. Ο
ακρωτηριασμός και ο θάνατός του τελικά θα συμπέσει με
την ήττα και την οπισθοχώρηση του ελληνικού στρατού. Στο
ίδιο μυθιστόρημα μεγαλοϊδεατικούς τόνους θα εκφράσει
και ένας άλλος δάσκαλος που καλείται να απαγγείλει
λόγους στα μνημόσυνα των χαμένων στρατιωτών του
μετώπου. Ο εθνικιστικός λόγος στα έργα του Μυριβήλη
πάντα εκφέρεται από δευτερεύοντα πρόσωπα του έργου,
ίσως και με μια ειρωνική διάθεση από τη μεριά του
συγγραφέα, ενώ κυρίαρχη φωνή παραμένει ο
αντιμιλιταρισμός και η πανανθρώπινη αγάπη π.χ

18. Γλώσσα και Παράδοση
Έντονη είναι η ελληνικότητα του
έργου, χαρακτηριστικό όλων των
πεζογράφων της γενιάς του 1930. Ο
Σ.Μυριβήλης ως λογοτέχνης στάθηκε
πολύ κοντά στις παραδόσεις του
λαού: παροιμίες, μύθους,
προλήψεις, δοξασίες, γιορτές και
έθιμα, τραγούδια του λαού κ.τ.λ.
δηλαδή αυτό που θα ονομάζαμε
λαογραφία, τις οποίες αξιοποίησε
δημιουργικά στα έργα του. Το σκηνικό
του μυθιστορήματος του είναι κατά
κύριο λόγο η ύπαιθρος και οι απλοί
αυθεντικοί κάτοικοι του νησιού του,
της Λέσβου.
Η «Δασκάλα με τα Χρυσά Μάτια»
είναι γραμμένο σε γλώσσα δημοτική
διανθισμένη με λέξεις της Λεσβιακής
διαλέκτου π.χ

19. Σαπφώ ή Ψάπφα 630-580 π.Χ
Σε τρία σημεία του μυθιστορήματος ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στίχους της
ποιήτριας Σαπφούς… ας μην ξεχνάμε ότι η ποιήτρια, της οποίας το όνομα
δίνει και στην πρωταγωνίστριά του είναι γέννημα θρέμμα της Λέσβου
Ὄρπακι βραδίνῳ μάλιστα δε εἰκάσδω
Να μοιάζει με λεπτό, λυγερό βλαστάρι
Ἔρος δ᾽ ἐτίναξέ μοι
φρένας, ὠς ἄνεμος κὰτ ὄρος δρύσιν ἐμπέτων.
Ο Έρωτας μού συντάραξε το νου καθώς αγέρας
όταν μες στα βουνά μ᾽ ορμή πάνω στα δέντρα πέσει.
οἶον τὸ γλυκύμαλον ἐρεύθεται ἄκρῳ ἐπ΄ ὕσδῳ͵
ἄκρον ἐπ΄ ἀκροτάτῳ.͵ Λελάθοντο δὲ μαλοδρόπηες͵
οὐ μὰν ἐκλελάθοντ΄͵ ἀλλ΄ οὐκ ἐδύναντ΄ ἐπίκεσθαι
Καθώς το γλυκόμηλο κοκκινίζει στην άκρη του κλαδιού,
στην άκρη του πιο ακρινού κλαδιού· οι μαζώχτρες το
ξέχασαν ― όχι, δεν το ξέχασαν ακριβώς,
δεν μπορούσαν να το φτάσουν

20. ΠαπαρούναΥπάρχουν αρκετές αναφορές στο
κείμενο στις παπαρούνες..
Ο Λεωνής ως ζωγράφος τις
ζωγραφίζει στους πίνακές του ενώ
αργότερα μαζεύει παπαρούνες για
να τις προσφέρει στην Σαπφώ και
κάποια στιγμή επαναφέρει τη σκηνή
από τη Ζωή εν τάφω,όπου ο
πρωταγωνιστής ανακαλύπτει μια
παπαρούνα σε ένα σάκο με χώμα
μέσα στο χαράκωμά .
Η παπαρούνα συμβολίζει τη φύση
και στο χαράκωμα αποτελεί ένα
σημάδι ζωής μέσα στη μαυρίλα του
θανάτου, ωστόσο δεν πρέπει να
ξεχνάμε ότι η παπαρούνα εξαιτίας
του χρώματός της συμβολίζει το
αίμα γι’ αυτό άλλωστε και έγινε το
σύμβολο του Α παγκόσμιου
πολέμου στον οποίο πολέμησε ο
συγγραφέας π.χ

21. Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία
• «Η Δασκάλα με τα χρυσά μάτια» Στράτης Μυριβήλης
• «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» Α, Β, Γ Γυμνασίου Ε. Αθανασόπουλος, Ε. Κοκκινάκη,
Π. Μπίστα
• https://el.wikipedia.org/wiki/Στράτης_Μυριβήλης
• http://fotodendro.blogspot.com/2012/12/blog-post_5.html
• https://artic.gr/daskala-chrysa-matia/
• http://www.greek-
language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/literature/browse.html?text_id=76
• Εικόνες Google
Σας ευχαριστώ για την υπομονή σας !!!