American’s twenty first century issues and concerns.SADIONA ABAZAJ p.p.1 (2)
Si do të ndryshoje gjuha shqipe… by SADIONA ABAZAJ
1. UNIVERSITETI I TIRANËS
FAKULTETI I GJUHËVE TË HUAJA
DEPARTAMENTI I ANGLISHTES
LËNDA: KULTURË SHQIPE
SI DO TË NDRYSHOJE GJUHA SHQIPE…
PUNOI: PRANOI:
Sadiona Abazaj Prof.Dr Fatmira Rama
Tiranë 2011
1
3. Parathënie
Përsa i përket temës në lidhje me “Gjuhen Shqipe” mund të them se përbën një objekt shumë
të rëndësishëm studimi. Kjo dhe për vetë faktin se ka vlerën më të madhe në sfondin historik-
kulturor shqiptar, dhe sepse janë ngritur shumë pikëpyetje për standardizimin e toskërishtes dhe
lënien mënjane ose mos integrimin e gegërishtes në gjuhën standarde, si dhe përpjekjet për të
bërë ndryshime në kohën e sotme në këtë gjuhë. Pikërisht për këto arsye vendosa ta trajtoj si
tëmë në detyrën time.
Eseja ime përbëhet nga parathënia, hyrja, tre kapitujt: 1) Toskërishtja si Gjuhë Standarde, 2)
Problemi i Integrimit të Gegërishtes dhe 3) Paskajoria dhe në fund epilogu dhe biblografia. Tre
kapitujt janë ndarë paraprakisht në lidhje me historinë e gjuhës shqipe nga Kongresi i parë për
standardizimin e gjuhës shqipe deri në ditët e sotme.
Për zhvillimin e këtij punimi kam shfrytëzuar këto burime: „Der Spiegel‟ Gazeta Gjermane,
Arkivi Shqiptar 19 dhjetor 1973, faq.14; „Gjuha shqipe, pjesë e kulturës kombëtare‟Artikull në
Gazetën ‘Drita’ nga Zehrudin Dokle, 16 Mars 2003,faq.10; „Gjuha shqipe sot, midis gojores dhe
të shkruares‟,artikull nga Rigels Halili,Gazeta „Drita‟,Biblioteka Personale,19-26 dhjetor
2004.Nr.163; „Gjuha-Visari me i madh kulturor e moral‟Artikull në Gazeten „Drita‟ nga
Dr.Moikom Zeqo, Biblioteka Personale, 7 gusht 2005,faq.8; „Hylli I Drites‟ e përkohshme
kulturore letrare e themeluar ne vitin 1913 prej At Gjergj Fishtës, Sabri Hamiti „Letërsia
Moderne Shqiptare‟botuar nga Alb-Ass,2001,faq.21; Intervistë me Prof.Dr Emil Lafe‟gjuhëtar
dhe akademik, Top Channel,shkurt 2011;„Shqipja standarde dhe gjendja kulturore e përdorimit të
saj‟Konferencë Shkencore‟Prishtinë 27 Maj 2010; „Shqip në gjuhën shqipe‟Artikull, Arkivi
Shqiptar. DPA.2001, dosja 19.faq.3.
.
3
4. Hyrje
"Një gjuhë e përbashket përtej caceve shtetërore, mbetet shprehja e një njesie nacionale dhe një
shkallë të caktuar të kulturës dhe bashkësise që e flet.Përpjestimi është i karakterit të drejte, në mënyre që
sa më e forte të jetë ajo njesi, sa më e ngritur ajo shkallë kulture, aq më e formuar paraqitet gjuha e
përbashket si në të folur dhe sidomos në shkrim.", kështu shprehej profesori Eqerem Cabej, një nga
njohësit dhe studiuesit më të përkushtuar të gjuhës shqipe, në një fjalim të mbajtur në kongresin e
drejtshkrimit të gjuhës shqipe në vitin 1972. Cabej rradhiti para gjithë delegatëve domosdoshmërine e
njëhësimit të gjuhës sone, një gjuhë e cila do të qëndronte përmbi dialektet, me një madhësi mbidialektore
dhe në njefare mënyre emëruesi i përbashkët dhe sinteza e tyre. Ajo paraqet një realitet dhe njëkohesisht
rezultatin e një abstraksioni të formuar gjate kohës, në mënyrë që nuk përputhet me një dialekt territorial
të caktuar, as edhe me dialektin që përbën bazën e saj. "Mjaft më, mëndasi gjuhësore sipas dialekteve,
sepse këto janë shumë të rrezikshme për fatin e kombit"-u kujtonte Cabej të pranishmëve në këtë
kongres.1
Pas argumentëve shkencore por edhe patriotike të gjuhëtarit Cabej por edhe shumë të tjerëve të ftuar
në kongres, të gjithë votuan unanimisht standartin e vendosur tashmë të gjuhës shqipe. Të gjithë ne nga
jugu në very, do të flisnim një norme që kishte në themel toskërishten. Atëherë u tha se ishte një shkrirje
mes toskërishtes dhe gegërishtes, por faktet treguan se gati dhjetë përqind e standartit do ti përkiste
gegërishtes e pjesa tjetër binjakes së saj toskë. Në atë kohë askush nuk foli, askush nuk kundërshtoj dhe
nëse do të kishte opozitar nuk do të guxonin të hidhnin argument kundër gjuhës së vendosur tashmë nga
partia, por edhe nga gjuhëtarët.
1
‘Gjuha shqipe,pjese e kultures kombetare’, Artikull në Gazetën Drita nga Zehrudin Dokle,16 Mars 2003,faq.10
4
5. KREU I
"Toskërishtja si Gjuhë Standarde"
Realisht në kongresin e bashkimit u be bashkimi gjuhësor i trojeve shqiptare. Të gjithë shqiptarët,
gjashtëdhjetë vjet pasi kishin nënshkruar deklaratën e pavarësisë, për herë të parë delegatë shqiptar nga të
gjitha trojet shqiptare nënshkruan një resolute. Në këtë resolute qështja kryesore ishte që populli
shqipiptar ka sot një gjuhe letrare kombëtare me një normë letrare të njëhesuar. Keshtu që të gjithë
shqiptarët prej asaj kohe zyrtarisht kishin këtë gjuhë letrare kombëtare të njëhësuar që përdorin sot.Kjo
ishte një arritje e madhe e kongresit të drejtshkrimit, gjithashtu një realizim i idealit të rilindasve tanë.2
Megjithatë jashtë kufinjve të shqiperise, albanolog të huaj dhe kryesisht gjermano-austriak, ngritën
zërin se, standarti ishte dhunuar. Gazeta Gjermane Der SpiEgel shkruante në 19 dhjetor të vitit 1973 se:
"…qysh nga 1948 dialekti që fliste udhëheqësi i parties komuniste shqiptare Enver Hoxha, e që eshte i
biri i një latifondisti të kamur toskë nga jugu i Shqipërisë, është edhe gjuhë zyrtare e shqipërisë,
toskërishtja. Gegërishtja megjithëse dialekt që flitet nga shumica e shqipëtareve dhe që mbart traditën
letrare më të pasur në vend, u vleresua prej tyre si i kompromentuar politikisht, pasi liderët gegë nga
rradhët e borgjezisë bashkëpunuan me Musolinin dhe Hitlerin. Gegët ushtruan sigurisht njefarë rezistence
kundër aplikimit të rregullave për gjuhën e re zyrtare, por ngaqë gegët dhe toskët në aspektin kulturor, në
fakt, ndryshojnë më pak sesa sërbët dhe kroatët, për shembull: konfliktet e rivalitetet nacionale ëe tipit "a
la jugosllavi" mbetën jashtë…"-shkruhej në „Der Spiegel‟3
Rruga për në Kongresin e 1972-shin ishte e gjatë. Ekzistonte një parapërgatitje ideologjike-politike që
kishte nisur vite më pare. Në vitin 1952 në seksionin e parë shkencor të institutit të shkencave, Dhimitër
Shuteriqi pas vlerësimit qe i bënte kontributit të Kristoforidhit, Naimit e Sami Frashërit për kristalizimin e
gjuhës nacionale letrare, sic e quante ai në atë kohë, shtonte se: "Gjatë rilindjes edhe kleri katolike i veriut
nisi të zgjerojë veprimtarinë e tij të hershme letrare, por ai në përgjithësi nuk frymëzohej nga idealet e
rilindjes. Qëllimi i tij kryesor ishte që të zëvendësonte një pushtues me një tjetër, Turqinë me Austrinë.
Kleri katolik në përgjithësi nuk u përpoq për bashkimin e popullit shqiptar në lufte kundër pushtuesit, ai u
perpoq për përcarjen e popullit shqiptar. Kjo veprimtari politike anti kombëtare e klerit katolik reflektohet
edhe ne punën e tij me gjuhën në përgjithësi. Kleri katolik nuk u përpoq të shkruante një gjuhë që të
kishte përfituar nga të folmet e ndryshme të gegërishtes e akoma më pak të toskërishtes. Ai shkroi në një
të folur më tepër në gegë. Ai nuk u përpoq si rilindasit për pastrimin e gjuhës. Ai me dashje e injoroi
Kristoforidhin në punën e tij për një gegërishte letrare sa më pranë toskërishtes".4
Kjo frymë ndonëse me tone më pak të rrepta e pa sulme të drejtpërdrejta karakterizoj edhe sesionin e
dytë të mbajtur në Shtator të vitit 1952, kushtuar problemit të gjuhës letrare kombëtare dhe problemeve të
tjera të lidhuara me të. Dhimitër Shuteriqi rëfente më vonë se: "…siperia e dialektit jugor u bë shumë më
e madhe pas luftës dhe me ndërhyrjen nga lart, ajo sipëri u bë pothuajse e plotë duke ndikuar mbi
zhvillimin spontan të këtij fenomeni.
2
‘Intervistë me Prof.Dr Emil Lafe’, gjuhëtar dhe akademik,Top Channel,shkurt 2011
3
‘Der Spiegel’Gazeta Gjermane, Arkivi Shqiptar 19 dhjetor 1973,faq.14.
4
‘Shqip në gjuhën shqipe’, Artikull, Arkivi Shqiptar. DPA.2001, dosja 19.faq.3.
5
6. Sipas Prof.Dr.Emil Lafe,ka një interpretim që meqënëse udhëheqja e partisë komuniste ishte nga jugu
dhe kishin si dialekt amëtar toskërishten, atëherë u zgjodh toskërishtja për këtë shkak. Edhe figurat
kryesore udhëheqëse të ballit kombëtar ishin nga jugu, keshtu që përsëri toskërishtja e tyre do të vinte në
plan të pare në këtë aspekt. Kjo ka të bëjë me trashëgiminë, me traditat që jugu ka pasur dhe me deshirën
më të madhe për tu zhvilluar e për tu shkolluar. Në veri kjo prirje ka qënë më e kufizuar dhe prandaj
raporti midis njerëzve të shkolluar të veriut dhe të jugut deri në prag të çlirimit të vendit nga ushtritë nazi-
fashiste, kishte sjell që figurat më kryesore të forcave politike të ishin nga jugu.Por këtu ndikon edhe një
traditë mjaft e pasur e lëvrimit të gjuhës shqipe në dialektin e jugut, pra në toskerishte.5
Por sa e drejtë është të thuhet se gjuhën nuk e bëjnë gjuhëtarët e as nuk e kanë pronë të tyre, ata mund
të krijojnë e shumta një sistem rregullash, njeë kod drejtshkrimor, si ndodhi në 72-shin, por askush nuk
mund të vendos në ndalimin apo krejt shuarjen e një kulture të gjerë gjyhësore e veprave të medha që janë
shkruar. Shumë gjuhëtarë dhe shkrimtarë,ashtu si Cabej apo Camaj, ishin pro punës me gjuhën, jo luftës
me gjuhën, një rrugë e cila ndoshta do të ishte më e gjatë e më e vështirë, por me siguri do të conte në
progres.
5
Interviste me Prof.Dr Emil Lafe’gjuhe
ëtar dhe akademik,Top Channel,shkurt 2011
6
7. KREU II
"Problemi i Integrimit të Gegërishtes"
Në këtë pikë ku jemi sot, pas shume vitesh nga kongresi i gjuhës, a do të mund ta zgjerojmë bazën
dialektore të shqipes dhe a do të kishim të bënim me një naivitet nëse do të zbatonim një riplanifikim të
saj?
Sipas Prof.Dr Emil Lafe, në formate morfologjike, gjithashtu në baza dialektore, kur kemi parasysh
gjuhën standarte, nuk mund të kemi zgjerime që të krijohen forma dublete, sepse atëherë nuk ka kuptim
standarti. Kjo gjë për specialistët e gjuhësisë është ndër problemet më të koklavitura të çeshtjes. Nuk
është problem pasurimi i leksikut megjithëse është penguar në mënyrë fare të pakëndshme. Lypset një
kongres i dytë i nivelit të 72-shit, ku te ndoshte kthimi i integritetit të gegërishtes, kthimin në jetë të një
gjuhe e cila ekzistonte në jetë por nuk ekzistonte në letra dhe në standard.6
Një nga figurat e spikatura të gegërishtes dhe gjithë Shqipërisë ka qënë At Gjergj Fishta. I përdhunuar
nga rregjimi komunist dhe i rikthyer me veprën e tij pas një mungese të gjatë pas ardhjes së demokracise.
Ai ka qene këmbngules në gjuhën e tij edhe pas komisise letrare të Shkodres që vendosi që nga lufta e
pare botërore gegërishten jugore, dialektin e Elbasanit si gjuhë të ardhshme administrative të shtetit të ri
shqiptar dhe bazë afrimi për shkrimtarët e dy varianteve të mëdha letrare. Fishta jo vetëm që nuk donte të
afrohej ndopak me gegerishten e zbutur, ai është edhe armik i hapur i saj kur i quan zgjidhje bizantine.7
Por sot a do të ishte revizionizëm gjuhësor dalja me flamurin e gegërishtes në dore? Ne nuk e kemi
pasur dhe nuk vazhdojme të kemi problem për të kuptuar njëri-tjetrin dhe duhet të dime që dallimet
dialektore brenda shqipes nuk janë aq të mëdha sa ta kemi të vështirë që të kuptojme njëri-tjetrin. Në vitet
e parë të pas luftës, kishte një letërsi të zhvilluar në dialektin e veriut në disa vepra shumë të rëndësishme,
që patën jehonë të madhe, pra askush nuk haste vështirësi në të kuptuarin e këtyre veprave.
Sipas Ramiz Kelmendit, nuk duhet bërë në asnjë mënyrë një zëvendësim i toskërishtes me
gegërishten, sepse kjo do të ishte një tjetër krim ndaj gjuhës, që gegërishtja të jetë gjuha standart e
toskerishtja jo. Por të dyja këto gjuhë janë gjuhë shqipe.8
Martin Camaj është shëmbulli i gjuhëtarit dhe shkrimtarit që është shprehur në një gegërishte më të
latuar, më melodike dhe më afër normës9. Por për cfare gegërishte si variant letrar flet Camaj? Ka një
numër gegërishtes, ajo e Shkodrës, ajo e Elbasanit, ajo e Kosoves, ajo e Migjenit e Gjuvanit e ndoshta
edhe vetë gegërishtja ka nevojë për një unifikim brenda vetes. Askush nuk shkruan një gegërishte të
kodifikuar, madje as shkrimtarët kosovare të viteve 50-60-të, aq më pak sot. Madje edhe vet Camaj ka
luhatje në gegërishten që përdor. Sot janë të paktë ata që shkruajne gegërisht, ndoshta për shkak të luftës
6
Intervistë me Prof.Dr Emil Lafe’gjuhëtar dhe akademik,Top Channel,shkurt 2011.
7
‘ Hylli I Dritës’ e përkohshme kulturore letrare e themeluar në vitin 1913 prej At Gjergj Fishtës.
8
Gjuha-Visari më i madh kulturor e moral’, Artikull ne Gazeten Drita nga Dr.Moikom Zeqo.Arkivi Shqiptar,7 gusht
2005,faq.8.
9
Këtë e shohim shumë qartë tek Vepra e tij ‘KARPA’ Shtëpia botuese: Camaj-Pipa, 2003,f.250,ISBN: 99927-49-75-x
7
8. që gegët kanë bërë që nga 72-shi për tu afruar standartit, ose edhe për shkak të mënyres sesi u trajtuan për
shume vjet në diktature ata qe flisnin gegërisht.
Sipas Dhimitër Shuteriqit në 1954, problem i bazës dialektore të gjuhës së vetme letrare ishte
zgjidhur. Pra ne kishim një gjuhë të vetme letrare, madje që para 1944 dhe kjo ishte toskërishtja. Por
gjuha mund të evoluoje, të përmirësohet e të rregullohet madje të zëvendësohet me një tjetër.10 Me
pesimistët thonë se ajo që u bë u bë ne 72 dhe gegërishtja është një dialekt që nuk mund të zëvendësoje
standartin e salduar tashmë. Por ka edhe nga ata që janë partizanë të mendimit se gjuha jonë mund të
pasurohet me shprehje nga gegërishtja, madje standartit mund ti rikthehet edhe paskajoria dhe ndoshta
nuk do të ishte e pavend të rrishikoheshin ë-të e shumta që na ka lënë trashëgimi toskërishtja.
10
‘Shqip ne gjuhen shqipe’Artikull, Arkivi Shqiptar. DPA.2001, dosja 19.faq.3.
8
9. KREU III
"Paskajoria"
Konfernca e fundit e gjuhës e mbajtur në mes të Dhjetorit diskutoj të gjitha çështjet qe mendohej që
shqetësojnë gjuhën dhe standartin. Përfundimet e konferencës parashikojne rishikimin e disa aspekteve të
gjuhës dhe standartit të saj, por asesi nuk hedhin poshtë vlefshmërinë e standartit të vendosur në 72-shin.
Megjithatë sipas konferencës nevoja e një shqyrtimi shkencor periodik është e nevojshme. Do të
rrishikohet përdorimi i ë-së por do të eksperimentohet e studiohet edhe futja e paskajores, drejtshkrimi i
emrave të huaj të posacem por edhe përdorimi i shkronjës së madhe. Dyert e gjuhës do të rrihapen për
prurje nga dialektet, do të ndalet gjithashtu edhe në vështirësinë e hasur në nxënien e shqipes në shkolla
në të gjithë hapsiren shqiptare. Ndaj u propozua edhe përmirësimi i kurikulave, teksteve e metodave,
krijimi i një këshilli mbarëshqiptar për gjuhën, do të jetë një rrugë për zgjidhjen e problemeve të gjuhës.11
Por cfare ndodh me strukturën e fjalise nëse futet paskajoria e gegërishtes? Mos vallë ajo duhet të
marrë edhe më shumë shprehje të tjera nga ky dialekt që të tingëlloje siç duhet? A do te shërbente
paskajoria si një urë lidhëse midis dy dialekteve.
Sipas Prof.Dr.Emil Lafe, paskajoria po te kishte pasur shansin per tu integruar ne standart do te ishte
integruar. Ceshtja e paskajores ka dy aspekte: aspekt morfologjik dhe aspekt sintaksor. Sipas tij paskajoria
nuk mund të përfshihet apo të integrohet në standard. Dihet nga të gjithë se gjuha nuk eshtë perfekte, ajo
ka imperfeksionet e saj, normën asesi nuk dot të mund ta respektonim a ta përkrahnin të gjithë, pra
standartizimi nuk mund të kuptohet si një ngurtësim i gjuhës.
Sipas shumë studiuseve vendas por edhe të huaj, standarti ka shumë elemente toskë ndërsa ato gegë i
hedh poshtë dhe i ka në minorance, ndërkohë që gati ¾ e vendit flet gegërisht. Po sipas studiuesve, ne
jemi në pikën kur gegët kanë mundur të mësojnë toskërisht kurse toskët nuk mundën jo vetëm të mesojnë
gegërishten, por as ta kuptojnë atë në pesëdhjetë përqind të saj. Edhe normat gramatikore janë bërë në
bazë të dialektit toskë. Pra mund të ngrihet pyetja: A është bërë gabim me përjashtimin e gegërishtes, pra
me selektimin që i është bërë vetëm një alternative? Duke marrë parasysh se gjuha është një shfaqje e
personalitetit e identitetit të njeriut a do të ishte e udhës që të zhdukesh me një të rënë të lapsit gjysmën e
territorit të vendit e ti përjashtosh në këtë mënyrë nga e folura e standartizuar? Ndoshta dhe profesori i
madh Cabej kur thoshte se: nuk duhet bërë një kompromis mes dialektëve, kishte pas këtyre fjalëve
shqetësime, ose ndoshta edhe hezitime. Sipas tij, gjuha popullore përbën rrënjën që ushqen në mënyrë të
parreshtur gjuhën e shkrimit. Kur kjo largohet nga ligjërimi popullor, largohet njëkohësisht nga masat
popullore dhe rrezikon të bëhet një gjuhë letre, një gjuhë artificial. Ai sigurisht nuk mund të pajtohej në
mënyrën se si luftohej gegërishtja. Në një nga kumtesat e tij Prof.Dr.Gjovalin Shkurtaj citon:
"Ideja e kufijve, sidomos e kufijve të prerë e absolute midis dy dialekteve të shqipes ka shpënë në
vlerësime të gabuara, sidomos të atyre që kërkojnë të shohin jo dy degëzime dialektore të së njejtës gjuhë,
por dy idioma të ndryshme, madje dy gjuhë të ndryshme. Koncepti ynë ka qënë dhe mbetet ky: Shqipja
11
‘Shqipja standarde dhe gjendja kulturore e perdorimit te saj’Konference Shkencore’Prishtine 27 Maj 2010
‘Gjuha shqipe sot,midis gojores dhe te shkruares’,artikull nga Rigels Halili.Gazeta Drita,19-26 dhjetor 2004.Nr.163
9
10. është gjuhë e të gjithë shqiptarëve në të gjitha hapësirat shqiptare të trojeve kompakte ballkanike, këndej
dhe përtej kufijve shtetërorë të Republikës së Shqipërisë, atje ku i thonë bukës bukë dhe ujit ujë. Mua më
duket se gjuhëtarët e vërtetë, ata që kanë shumë vjet me studimin e gjuhës shqipe, nuk janë kundër
shqipes standard dhe nuk e kanë ndërmend të marrin kasmën kundër shqipes standard të sotme.12
Sipas profesorit baza e njejtë dhe e përbashkët e shqipes standarde është e paprekshme dhe si e tillë
ajo duhet mbrojtur,rruajtur e përkrahur.
12
‘Shqipja standarde dhe gjendja kulturore e përdorimit te saj’Konference Shkencore’Prishtine 27 Maj 2010
‘Gjuha shqipe sot, midis gojores dhe të shkruarës’,artikull nga Rigels Halili.Gazeta Drita,19-26 dhjetor 2004.Nr.163
10
11. Epilogu
Në disa vende, dy variante të ndryshme të gjuhës amëtare përdoren njëkohësisht, kjo situatë quhet
diglosi dhe kjo dukuri ndodh në Norvegji e Shqipëri, për të mos përmendur dukurinë që ndodh në
Kosove. Pavaresish shumë dokumentave se gjuha e njëhësuar ishte një bashkim kombëtar, ekzistojnë
shumë mendime dhe argumenta kundër për faktin se, standardi nuk na bashkoj, por na ndau. I ndau
shqiptarët në qëndror dhe periferik, në gjuhë të civilizuar e në gjuhë të prapambetur. Gjithë problemi
qëndron në faktin se a ka rrugëdalje nga kjo situatë.
Shumë gjuhëtarë mendojnë se dallimet midis dy dialekteve janë shumë të vogla dhe është shumë e
thjeshtë që ato të bashkojnë e të alternohen. Megjithatë nuk janë të paktë ata që i mundon dilema: Cfarë
rregullojmë nësë shëembim diçka të ndërtuar tashmë? Debati gjithësesi është i hapur e do të vazhdoj.
Pikëpyetjet gjithashtu janë të shumta edhe pas rekomandimeve të gjuhëtarëve për të implimentuar
ndryshimet në konferencën shkencore që u mbajt në Durrës fundvitin e shkuar.
11
12. Bibliografia
1-„Der Spiegel‟Gazeta Gjermanë, Arkivi Shqiptar 19 dhjetor 1973, faq.14.
2-„Gjuha shqipe, pjesë e kulturës kombëtare‟Artikull në Gazetën „Drita‟ nga
Zehrudin Dokle, Biblioteka Personale,16 Mars 2003,faq.10
3-„Gjuha shqipe sot, midis gojores dhe të shkruarës‟, artikull nga Rigels
Halili.Gazeta Drita,19-26 dhjetor 2004.Nr.163
4-„Gjuha-Visari më i madh kulturor e moral‟Artikull në Gazetën „Drita‟ nga
Dr.Moikom Zeqo, Biblioteka Personale, 7 gusht 2005, faq.8.
5-„Hylli I Dritës‟ e përkohshme kulturore letrare e themeluar në vitin 1913 prej At
Gjergj Fishtës. Sabri Hamiti „Letërsia Moderne Shqiptare‟ botuar nga Alb-
Ass,2001,faq.21
6-Intervistë me Prof.Dr Emil Lafe, gjuhëtar dhe akademik, Arkivi Top Channel,
shkurt 2011.
7-„Shqipja standarde dhe gjendja kulturore e përdorimit te saj‟ Konferencë
Shkencore‟Prishtinë, Arkivi Televizionit, 27 Maj 2010
8-„Shqip në gjuhën shqipe‟Artikull, Arkivi Shqiptar. DPA.2001, dosja 19.faq.3.
9-„Ketë e shohim shumë qartë tek vepra e tij „KARPA‟ Shtëpia botuese: Camaj-
Pipa, 2003, f.250.
12
