In hoeverre kunnen we een duurzame economie aan? Wat doen we momenteel aan duurzaamheid in Noord-Nederland? Is het veel beleid, maar weinig uitvoering? In welke fase van de energie transitie zitten we nu eigenlijk?

1. Zijn we wel klaar voor een duurzame toekomst?
In 1995 kwam de kaskraker ‘Waterworld’ in de bioscoop uit. In deze film wordt
een toekomstbeeld geschetst van een wereld die bijna volledig onder water staat
door het smelten van de ijskappen. Binnen deze waterwereld strijden kleine
gemeenschappen die zijn overgebleven met elkaar om te overleven. Goederen
zijn enorm schaars en de hoeveelheden fossiele brandstoffen (olie) zijn eindig.
De economie heeft plaats gemaakt voor ruilhandel, opportunisme en piraterij. De
hoofdrolspeler heeft zich kunnen aanpassen aan de omgeving en vaart op een
geherstructureerde catamaran. Hij neemt het op tegen de ‘smokers’ die
overleven op een olietanker, gebruik maken van stookolie en de rest van de
aarde terroriseren.
Uiteraard gaat het hier om een sciencefiction film. Maar deze film maakt wel
duidelijk dat klimaatveranderingen enorme invloed hebben op de economie,
lokale gemeenschappen en leiden tot sociale conflicten in de werkelijke wereld
waarin we nu leven en dat we moeten omschakelen naar meer duurzame
bronnen en minder afhankelijk moeten gaan worden van fossiele brandstoffen in
politieke instabiele landen. De vraag is of we dat als samenleving wel kunnen?
Foto uit de film Waterworld
Onderzoek naar een duurzame economie in Noord-Nederland
In 2013 heb ik onderzocht in welke mate de economie in Noord-Nederland nu
meer gericht is op hernieuwbare bronnen en meer zelfredzaam is door te kijken
naar het aandeel hernieuwbare bronnen in onze totale energiemix. De
belangrijkste vraag die ik wil beantwoorden is: in welke mate een transitie van
een op olie en gas gebaseerde economie naar een meer duurzame economie
rendabel en realiseerbaar is. Hiervoor heb ik mij vooral gefocust op de Green
Deal Noord-Nederland.
Achterstand uitvoering van duurzaam beleid in Nederland
Momenteel ligt het aandeel hernieuwbare energie rond de 4 procent in
Nederland. Dat betekent dat de economie nog grotendeels afhankelijk is van gas
en olie. Nederland heeft tot tenminste 2035 nog gasvoorraden, waardoor we
jarenlang niet de noodzaak voelden om over te stappen naar meer duurzame

2. bronnen. Nu lopen we fors achter ten opzichte van Duitsland en de
Scandinavische landen.
Speerpunten Green Deal NN
Green Deal Noord-Nederland
Nederland kent wel beleid dat gericht is op minder fossiel en meer duurzame
oplossingen. De Green Deal Noord-Nederland is zo’n afspraak tussen overheid,
het bedrijfsleven en onderwijs/onderzoek om de energietransitie te versnellen en
de economie te verduurzamen. De Green Deal NN kent drie verschillende sporen
gericht op Groene Gasrotonde & Biobased Economy, elektriciteitproductie &
balancering/slimme decentrale systemen en Energiekennis/Internationale
samenwerking. Het beleid is gericht op zeer concrete resultaten zoals de
productie van 100.000 ton biocoal, 400.000 ton biomethanol, 500 tot 750
miljoen groen gas. De inpassing van wind op land en de regeling van de
bekabeling. Aandacht voor energiebesparing door het creëren van 5 slimme
energiewijken, 2 slimme werklandschappen en het stimuleren van elektrisch
vervoer. In Groningen is in 2012 de eerste Energy Academy van Nederland
opgericht en richt Groningen zich op de Region of excellence on Energy.
Groningen vormt daarbij een proeftuin voor energie toepassingen op het Science
Park (EnTrance). Hier bouwen ondernemers, het bedrijfsleven en het onderwijs
aan nieuwe duurzame energietoepassingen om het energieverbruik te
verminderen en duurzame bronnen te optimaliseren. EnTrance richt zich vooral
op slimme flexibele energienetten op het gebied van gas, elektriciteit en warmte.
Ook de Rijksuniversiteit en de gemeente Groningen is indirect verbonden met het
onderzoek naar meer lokale duurzame energie. Het akkoord van Groningen kent
twee speerpunten: healthy ageing en energie. Dit jaar viert de Rijksuniversiteit
haar 400 bestaansjaar waarin mensen kunnen stemmen op drie
onderzoeksvragen geselecteerd uit 400 ingediende vragen vanuit de bevolking,
waaronder een vraag over de versnelling van de energietransitie. Op de
onderstaande site kunt u stemmen op de vraag hoe we lokale duurzame energie
binnen de samenleving kunnen versnellen:
http://www.rug400.nl/nl/vote/400-vragen-%C3%A9%C3%A9n-onderzoek

3. Samenwerking Rijksuniversiteit Groningen en de Energy Academy:
http://www.energyacademy.org/
Kunnen we de duurzame ambities wel waarmaken?
De urgentie om te versnellen wordt in Nederland en Noord-Nederland dus zeker
wel gevoeld. Het is alleen de vraag op welke wijze we de versnelling kunnen
aanjagen. Met een terugtredende overheid, een grotere beroep op het
bedrijfsleven en een economische crisis zal er meer samengewerkt moeten
worden tussen overheid, onderwijs en ondernemers. Daarnaast is het de vraag of
we de torenhoge ambities überhaupt wel waar kunnen maken. Is datgene wat we
opschrijven (beleid), bedenken (innovaties) en uitvoeren (nieuwe technologie en
infrastructuur in onze samenleving) wel zo efficiënt en is de markt hier wel klaar
voor? Bovendien zijn we zeer gehecht aan onze energie zekerheid en relatief
goedkopere fossiele energie. Willen we wel betalen voor een duurzame
economie, willen we betalen voor een andere infrastructuur en duurzame
innovaties en willen we de zekerheid van fossiele energie op korte termijn wel
inleveren? De mens denkt immers in het hier en nu, niet over hoe we 20 tot 30
jaar leven.
Transitie naar een duurzame samenleving kost tijd
Naar realistische en uitvoerbare duurzame ambities.
Momenteel probeert Nederland met het nieuwe Nationale energieakkoord en
Noord-Nederland met de Green Deal de achterstanden in te halen. Deze

4. akkoorden zijn meer gericht op concrete resultaten en uitvoering. In oudere
akkoorden waren de ambities torenhoog maar niet realistisch. Daarmee tast je
het draagvlak aan binnen de samenleving voor duurzame oplossingen. Het net
nieuwe Nationale akkoord en de Green Deal Noord-Nederland is dan ook gericht
op een breder draagvlak met uitvoerbare realistische projecten. Het Nationale
Energie Akkoord is een kleinere stap naar een duurzame economie, maar wel
een meer haalbare stap. De Green Deal Noord-Nederland is een mix van vooral
veel pilotprojecten in Groen Gas, elektriciteit en balancering en decentrale
energiesystemen en uitbreiding van kennis en internationale samenwerking op
het gebied van energie. Het is lastig aan te geven of we hiermee de
achterstanden gaan inlopen. In Nederland blijven we afhankelijk van vele
verschillende factoren (economie, ETS, Europese samenwerking,
schaliegasrevolutie in de VS etc). Wel zijn de eerste stappen gemaakt voor
concrete haalbare duurzame doelstellingen. Toch zal de Nederlandse en Europese
economie de komende decennia erg afhankelijk blijven van olie en vooral gas.
Hernieuwbare energie versus Gas (LNG)
Groen gas en smart grids
http://www.olino.org/