хавтгай.
- 2. Устах аюулд орсон зүйлийн жагсаалтын наймдугаарт хавтгай
бүртгэгджээ.Одоо Монгол Алтайн өмнөх цөлд 600 орчим толгой
бий.
- 3. ХАВТГАЙ ГЭЖ ЮУ ВЭ
Хавтгай толгой дээрээ монгол тэмээ шиг овоо - өрвөлөг
байхгүй хавтгай толгойтой байдаг учраас хавтгай хэмээх нэр
авчээ. Зүс нь тэмээтэй төстэй, бөх жижиг, бие зэгцгэр, хөл урт,
гэдэс жижиг, өвдөг, шил нь зогдор муутай, тэсвэр ихтэй,
ерөөсөө өвчин тусдаггүй, 34 шүдтэй зэрлэг тэмээг хавтгай
гэнэ.
Тэмээний төрлийн зүйл.Бие 250-360см урт, сэрвээгээрээ 180-210
см өндөр 2 бөхт зэрлэг тэмээ.Зэрзгэр бие,жижиг бөх,нарийн урт
чац,тачир шингэн үс зогдортой,цайвар зүстэй.
Олон улсын болон Монголын “Улаан ном”-д бүртгэсэн ховор
амьтан.Олон сая жилийн өмнө камелид овог буюу одоогийн
тэмээний өвөг Хойд Америкийн Аризона цөлд бий
болжээ.Америк,Ази тивийн хоорондох Берингийн хоолойг гаталж
хүйтэн ширүүн уур амьсгалтай газар ирсэн зарим нь нутагтаа
дасан зохицож өөхөн бөх өтгөн ноостой болсон.
- 5. ТЭМЭЭ БОЛОН ХАВТГАЙН ЯЛГАА
Гэрийн тэмээнээс ялгарах онцлог хавтгайнд
олон. Тухайлбал, биеийн бүтэц нарийн,
урагш гарсан хумс бүхий тавхайтай, бөх нь
зөв хэлбэртэй, жижиг, нэг өнгийн бөгөөд
шаргал эсвэл бараан шаргал үстэй, өдөр
нарны гэрэлд цайвар харагддаг байна. Мєн
авхаалжтай, гайхалтай хөгжсөн гадаад
мэдрэмжээр гэрийн тэмээнээс ялгаатай аж.
Хавтгайн хараа хурц, сонсгол нарийн,
үнэрлэх чадвар төгс гэнэ. Хүний анирыг
хэдэн км-ийн алсаас сонсож, үнэрийг мэдрэх
ба гэтэж яваа анчинг холоос хардаг
- 6. ТАРХАЦ НУТАГ
Хайрга элсэрхэг хөрс,уулын
бэл,жалга,сайр,дов сондуул бүхий газар
байршина. Хавтгай нь Говийн их дархан
цаазат газрын “А” хэсэг буюу засаг
захиргааны нэгжээр Говь-Алтай, Баянхонгор
аймгийн таван сумдын нийт 44 мянган
километр кв нутаг дэвсгэрт нутаглаж байна.
Эдрэнгийн нурууны өвөр бэлээс урагш,
баруун хэсгээр Шивээт улаан , зүүн хэсгээр
Цагаан богд , урд хэсгээр улсын хил
орчмын нутагт тархсан.
- 8. АМЬДРАЛЫН ОНЦЛОГ
Монголын хавтгай тэмээ говь цөлийн шоврог бүрд
тойрмын усаар ундалж сухайн бут шагшуурга
зэрэг ургамлаар хооллоно.Бөхний өөх тос нь идэш
тэжээлийн нөөц болохын зэрэцээ удаан
хугацаагаар ус уухгүй байхад усны нөөц ч болдог.
Нэг удаа 30-40 литр ус ууж аваад нэг сар ундгүй
явж чадна.Говийн зуны халуунд зохицож шавар 4-
5-р сард хавтгай гуужиж өтгөн үс ноосоо
хаядаг.Өвлийн хүйтнийг давахын тулд 9-р сараас
ноос нь дахин ургаж дулаацуулдаг.Хавтгай
тэмээний нэг онцлог нь цувж явдаг,урт сормуустай
дөлгөөн хар нүднээсээ нулимс дуслуулан уйлдаг
аж.Энэ нь нүдэндээ орсон элсийг нулимсаараа
угааж цэвэрлэж байгаа хэрэг бөлгөө.
- 9. ХОВОРДОЛ
ХОВОРДОХ БОЛСОН
ШАЛТГААН
ХАМГААЛАХААР АВЧ БУЙ
АРГА ХЭМЖЭЭ
Агнуур
Мөн говийн
баянбүрдүүдэд чоно
элбэг.
Үүний зэрэгцээ хүмүүс
баянбүрдийг эзэмшиж,
малаа бэлчээрлүүлэх
болсон нь сөргөөр
нөлөөлжээ.
Хавтгай агнах , түйвээхийг
1930 оноос хойш хуулиар
хатуу хориглон
дархалжээ.
Хавтгай тэмээг
хамгаалах Англид
бүртгэлтэй сан
байгуулсан.
- 10. НЭМЭЛТ МЭДЭЭЛЭЛ
Оросын нэрт аялагч Пержевальский 1873 онд
Төв Азид аялж явахдаа анхлан зэрлэг тэмээтэй
таарч, энэ амьтны тухай бичиж үлдээсэн бөгөөд
"Бие даасан биологийн төрөл зүйл" хэмээн
тодорхойлсон нь бий.Анх 1940 оноос хавтгай
тэмээг хамгаалалтад авсан бөгөөд 1976 онд
Говийн их дархан цаазат газрыг байгуулахаар
шийдвэрлэжээ. Үүний зорилго нь цөлийн
экосистем, ховордсон өвөрмөц амьтан, ургамлыг
хамгаалахад чиглэж байв.
