SlideShare a Scribd company logo
1 of 54
Angka dan Bilangan

Dahulu kala, manusia menggunakan bilangan hanya untuk menghitung sebuah
kuantitas dengan jumlah yang sangat terbatas.
Lambat laun, perhitungan yang dilakukan manusia semakin kompleks. Karena itu
dalam peradaban manusia berkembangkan berbagai sistem numerasi, yang mana
tujuan pokoknya adalah mempermudah manusia menghitung dan mencatat
berbagai kuantitas ini.
Dalam sistem numerasi ini, terdapat angka-angka, bilangan, operasi-operasi dasar
antara berbagai bilangan dan yang mengaitkan satu bilangan dengan bilangan
lainnya, serta adanya aturan-aturan dasar.
Pada dasarnya konsep tentang bilangan ini adalah sebuah konsep yang kompleks.
Pemahaman tentang sistem bilangan melibatkan berbagai ide dan keahlian.
Siswa membutuhkan pengalaman pribadi dan waktu yang cukup untuk dapat benar-
benar memahami konsep bilangan ini.


Secara umum bilangan mempunyai 3 fungsi, yaitu
   1. Menyatakan kuantitas
       Sering disebut aspek kardinalitas bilangan. Ini adalah sebuah gagasan bahwa
       ketika kita menghitung sebuah kelompok, bilangan terakhir yang disebutkan
       menyatakan banyaknya objek dalam kelompok ini.




Copyright by                                                               Page 1
2. Menyatakan urutan
       Sering disebut juga aspek ordinalitas atau urutan. Bilangan digunakan untuk
       menjelaskan urusan susunan ssejumlah benda, misalnya urutan pemenang,
       antrian, dan sebagainya.


   3. Menyatakan nilai/nama sebuah benda
       Bilangan digunakan untuk mengidentifikasi benda-benda, misalnya nomor
       rumah, nomor jalan, nomor kamar hotel, kode pos, dan sebagainya.



Untuk menuliskan bilangan diperlukan simbol. Dalam sejarah peradaban manusia,
simbol-simbol yang menyatakan jumlah muncul terlebih dahulu dibandingkan nama
bilangan.
Sejarahwan menduga bahwa simbol angka yang paling tua berupa turus-turus.


Berikut ini akan diuraikan berbagai sistem bilangan yang ada dalam berbagai
kebudayaan.


Sistem Bilangan Mesir
Sekitar tahun 3400 sebelum Masehi, bangsa Mesir telah mempunyai sistem
numerasi yang cukup canggih. Namun sistem bilangan mereka hanya terbatas
sampai sekitar 1 juta. Beberapa simbol bilangan mereka ditunjukkan pada gambar
berikut.




Copyright by                                                               Page 2
Sistem bilangan Mesir ini menganut sistem penjumlahan. Sejumlah bilangan dipilih
sebagai basis dan simbol melambangkan 1, ,             ,   , dan seterusnya digunakan
untuk menuliskan pangkat dari basis-basis ini. Bilangan ditulis dengan menggunakan
pangkat-pangkat basis ini berulang kali sejumlah yang dibutuhkan.
Sistem bilangan Mesir menggunakan basis 10. Jadi yang menjadi basis adalah 1, 10,
100, 1000 dan seterusnya. Bilangan ditulis sedemikian hingga pangkat yang paling
kecil terletak di paling kiri dan semakin meningkat.


Contoh:
       a. 1235, dilambangkan dengan




       b. 13014, dilambangkan dengan




Sistem Bilangan Romawi
Sistem ini juga menggunakan basis 10. Namun mereka juga menggunakan simbol-
simbol untuk bilangan yang bukan pangkat dari 10, misalnya 5, 50, dan 500.


Copyright by                                                                  Page 3
I           V           X           L            C           D            M
1           5           10          50           100         500          1000


Sistem bilangan Romawi juga menganut sistem pengurangan. Hal tersebut dapat
dilihat dalam contoh berikut.
IX          XL          XC          CD          CM           1999         2009
9           40          90          400         900          MCMXCIX      MMIX




Sistem Bilangan Babilonia
Bangsa Babilonia menggunakan sistem bilangan basis 60. Simbol-simbol dasar
mereka untuk bilangan 1 sampai dengan 59 dibentuk dengan berulang kali dengan

menambahkan       untuk 1 dan    untuk 10.
Contoh:

     a. 5 dilambangkan dengan

     b. 24 dilambangkan dengan

     c. 50 dilambangkan dengan

Bangsa Babilonia telah mengenal konsep nilai tempat. Nilai tempat adalah nilai
pangkat dari basis. Nilai tempat sistem bilangan bangsa babilonia adalah 1, 60, 60 2,
603, dan seterusnya.
Simbol-simbol dasar mereka mempunyai nilai yang berbeda, tergantung pada posisi
mereka.




Copyright by                                                                  Page 4
Contoh:




          a.                                       =45




          b.                                   =



Sistem ini memiliki kelemahan, yaitu tidak mempunyai angka nol sebagai pengisi
tempat.


Sistem Bilangan Maya
Sistem ini menggunakan basis 20. Keunggulan sistem ini adalah mulai dikenalnya
nol. Simbol dasar mereka untuk bilangan 1 sampai 19 adalah sebagai berikut.




Untuk menuliskan bilangan yang lebih besar dari 19, bangsa Maya menggunakan
simbol dasar dan nilai tempat. Mereka menuliskan bilangan secara vertikal, yang
mana pangkat dari basis meningkat dari bawah ke atas.




Copyright by                                                                  Page 5
Angka paling bawah melambangkan banyaknya satuan. Angka pada posisi kedua
melambangkan banyaknya dua puluh. Karena kalender bangsa Maya memiliki 18
bulan, yang mana masing-masing bulan terdiri dari 20 hari, maka nilai tempat untuk
posisi ketiga adalah         , bukannya      . Posisi berikutnya adalah          ,
          dan seterusnya.
Contoh:



a.                 =80       b.         =(




c.



Seperti yang Anda lihat dalam berbagai contoh sistem bilangan di atas, kombinasi
angka-angkanya menghasilkan bilangan yang lebih besar. Angka-angka ini
dikombinasikan dengan beberapa aturan tertentu.



Sistem Bilangan Hindu Arab
Sistem bilangan yang kita gunakan disebut sistem Hindu Arab. Karateristik dalam
sistem ini adalah
     1. Basis 10
     2. Ada nilai tempat
     3. Menggunakan prinsip perkalian
        Contoh: 243, artinya ada 2 kali (dua kelompok) ratusan, 4 kali (empat
        kelompok) puluhan dan 3 kali (tiga kelompok) satuan.
     4. Menggunakan prinsip penjumlahan




Copyright by                                                               Page 6
Nilai suatu bilangan adalah jumlah dari hasil kali setiap angka dan nilai
       tempatnya.
   5. Adanya nol sebagai pengisi tempat

Simpulan
Beda angka dan bilangan :

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________



Rekreasi Matematika
Bilangan apa saja yang Anda lihat pada gambar berikut?




Gagasan tentang bilangan
Berikut adalah hal-hal penting tentang bilangan yang harus dipahami siswa SD kelas
1 dan 2:
   •   Menunjukkan jumlah (as many as)
   •   Satu dan lebih satu (one and one more)
   •   Lebih banyak atau lebih sedikit



Copyright by                                                                Page 7
•      Lebih dari dan kurang dari
   •      Sama dengan
   •      Mengurutkan bilangan


Diskusi
Coba urutkan gagasan-gagasan di atas sesuai dengan saat Anda mengajarkan kepada
siswa!
_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________



Pengajaran tentang bilangan di tingkat SD tidak hanya mengarahkan siswa untuk
bisa      berhitung,   namun     yang   lebih   penting   agar   anak-anak   dapat
menumbuhkembangkan ‘rasa bilangan’ (number sense) dalam batin mereka. Rasa
bilangan adalah intuisi yang baik tentang bilangan dan hubungan antara bilangan.
Berbagai kegiatan dalam modul ini ditujukan agar guru dapat mengarahkan
siswanya untuk dapat menumbuhkembangkan rasa bilangan ini.


Diskusi
Apakah yang dimaksud berhitung dan apa saja fungsi dari berhitung ini?
_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________




Copyright by                                                                 Page 8
_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________



Makna tentang berhitung tidak dapat ditransfer begitu saja dari guru ke siswa. Anak
harus mengkonstruksi ide sendiri di benak mereka. Guru hanya membantu
mengarahkan dengan berbagai aktivitas agar mereka kelak dapat memahami makna
sebenarnya dari berhitung ini. Ide tentang berhitung adalah gagasan paling
mendasar tentang bilangan yang menjadi basis dari konsep-konsep bilangan
lainnnya.
Berhitung memerlukan dua keahlian, yaitu:
   a. Anak perlu mengetahui nama-nama bilangan dan menyebutkan secara
       berurutan.
   b. Anak perlu memahami korespondensi satu-satu antara bilangan dengan
       objek yang dihitung.

Beberapa teknik berhitung:
   a. Menghitung keseluruhan
   b. Melanjutkan




PENJUMLAHAN
Hasil jumlah 1 – 5
Alat peraga : _________________________________________________________
Bagaimana cara mengajarnya?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________




Copyright by                                                                Page 9
_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________



Soal :

1.       1 + 2 = ...     29.   1 + 2 = ...        57.   4 + ... = 5
2.       1 + 0 = ...     30.   3 + 2 = ...        58.   1 + ... = 5
3.       2 + 0 = ...     31.   5 + 0 = ...        59.   3 + ... = 5
4.       3 + 0 = ...     32.   4 + 1 = ...        60.   2 + ... = 5
5.       4 + 0 = ...     33.   3 + 2 = ...        61.   0 + ... = 5
6.       5 + 0 = ...     34.   2 + 3 = ...        62.   3 + ... = 5
7.       2 + 3 = ...     35.   0 + 5 = ...        63.   2 + ... = 5
8.       3 + 1 = ...     36.   3 + 1 = ...        64.   1 + ... = 5
9.       4 + 1 = ...     37.   0 + 1 = ...        65.   2 + ... = 5
10.      3 + 2 = ...     38.   2 + 1 = ...        66.   3 + ... = 5
11.      5 + 0 = ...     39.   1 + 1 = ...        67.   1 + ... = 5
12.      4 + 1 = ...     40.   1 + 4 = ...        68.   2 + ... = 5
13.      1 + 4 = ...     41.   0 + 0 = ...        69.   0 + ... = 5
14.      3 + 2 = ...     42.   0 + 3 = ...        70.   1 + ... = 5
15.      2 + 3 = ...     43.   2 + 2 = ...        71.   2 + ... = 5
16.      0 + 5 = ...     44.   3 + 1 = ...        72.   2 + ... = 5
17.      3 + 1 = ...     45.   3 + 2 = ...        73.   3 + ... = 5
18.      2 + 1 = ...     46.   1 + 3 = ...        74.   3 + ... = 5
19.      1 + 1 = ...     47.   2 + 3 = ...        75.   1 + ... = 5
20.      2 + 2 = ...     48.   0 + 5 = ...        76.   4 + ... = 5
21.      3 + 2 = ...     49.   5 + 0 = ...        77.   3 + ... = 5
22.      1 + 3 = ...     50.   3 + 1 = ...        78.   5 + ... = 5
23.      2 + 3 = ...     51.   1 + ... = 5        79.   4 + ... = 5
24.      0 + 5 = ...     52.   2 + ... = 5        80.   3 + ... = 5
25.      1 + 4 = ...     53.   3 + ... = 5        81.   2 + ... = 5
26.      2 + 3 = ...     54.   4 + ... = 5        82.   0 + ... = 5
27.      1 + 1 = ...     55.   3 + ... = 5        83.   3 + ... = 5
28.      4 + 1 = ...     56.   5 + ... = 5        84.   2 + ... = 5


Copyright by                                                     Page 10
85.      1 + ... = 5          91.     2 + ... = 5   97.     3 + ... = 5
86.      1 + ... = 5          92.     0 + ... = 5   98.     5 + ... = 5
87.      2 + ... = 5          93.     5 + ... = 5   99.     4 + ... = 5
88.      3 + ... = 5          94.     3 + ... = 5   100.    3 + ... = 5
89.      3 + ... = 5          95.     0 + ... = 5
90.      1 + ... = 5          96.     2 + ... = 5


Hasil jumlah 1 sampai 9
Alat peraga : _________________________________________________________
Bagaimana cara mengajarnya?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________



Soal :

1. 2+ 4 = ...                 14. 3 + 2 = ...       27. 8 + 0 = ...
2. 2 + 6 = ...                15. 2 + 6 = ...       28. 7 + 2 = ...
3. 3 + 3 = ...                16. 3 + 5 = ...       29. 6 + 1 = ...
4. 4 + 4 = ...                17. 4 + 3 = ...       30. 5 + 4 = ...
5. 5 + 2 = ...                18. 4 + 2 = ...       31. 2 + 1 = ...
6. 5 + 1 = ...                19. 4 + 5 = ...       32. 1 + 6 = ...
7. 6 + 2 = ...                20. 1 + 6 = ...       33. 8 + 2 = ...
8. 1 + 4 = ...                21. 6 + 3 = ...       34. 5 + 1 = ...
9. 5 + 2 = ...                22. 7 + 1 = ...       35. 8 + 1 = ...
10. 6 + 3 = ...               23. 7 + 2 = ...       36. 3 + 6 = ...
11. 5 + 4 = ...               24. 9 + 0 = ...       37. 1 + 6 = ...
12. 8 + 1 = ...               25. 8 + 1 = ...       38. 0 + 7 = ...
13. 9 + 0 = ...               26. 3 + 1 = ...       39. 5 + 3 = ...


Copyright by                                                          Page 11
40. 3 + 1 = ...               61. 0 + ... = 9       82. 1 + ... = 9
41. 2+ 4 = ...                62. 3 + ... = 9       83. 2 + ... = 9
42. 3 + 6 = ...               63. 2 + ... = 9       84. 3 + ... = 9
43. 4 + 3 = ...               64. 1 + ... = 9       85. 3 + ... = 9
44. 5 + 4 = ...               65. 2 + ... = 9       86. 1 + ... = 9
45. 6 + 2 = ...               66. 3 + ... = 9       87. 2 + ... = 9
46. 8 + 1 = ...               67. 1 + ... = 9       88. 0 + ... = 9
47. 7 + 2 = ...               68. 2 + ... = 9       89. 5 + ... = 9
48. 1 + 4 = ...               69. 0 + ... = 9       90. 3 + ... = 9
49. 2 + 2 = ...               70. 1 + ... = 9       91. 0 + ... = 9
50. 3 + 3 = ...               71. 2 + ... = 9       92. 2 + ... = 9
51. 1 + ... = 9               72. 4 + ... = 9       93. 3 + ... = 9
52. 2 + ... = 9               73. 3 + ... = 9       94. 5 + ... = 9
53. 3 + ... = 9               74. 5 + ... = 9       95. 4 + ... = 9
54. 4 + ... = 9               75. 4 + ... = 9       96. 3 + ... = 9
55. 3 + ... = 9               76. 3 + ... = 9       97. 2 + ... = 9
56. 5 + ... = 9               77. 2 + ... = 9       98. 0 + ... = 9
57. 4 + ... = 9               78. 0 + ... = 9       99. 3 + ... = 9
58. 1 + ... = 9               79. 3 + ... = 9       100. 2 + ... = 9
59. 3 + ... = 9               80. 2 + ... = 9
60. 2 + ... = 9               81. 1 + ... = 9


Pasangan 10
Alat peraga : _________________________________________________________
Bagaimana cara mengajarnya?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________




Copyright by                                                      Page 12
Ingat :

SS-DD-TT-EE-LL
Bagaimana mengingatnya?

_____________________________________________________________________

Soal :

1. 1 + …… = 10                21. 3 + …… = 10       41. ….. + 9 = 10
2. 2 + …… = 10                22. 6 + …… = 10       42. ….. + 3 = 10
3. 3 + …… = 10                23. 4 + …… = 10       43. 0 + …… = 10
4. 4 + …… = 10                24. 7 + …… = 10       44. 7 + …… = 10
5. 5 + …… = 10                25. 9 + …… = 10       45. 1 + …… = 10
6. 6 + …… = 10                26. 2 + …… = 10       46. ….. + 9 = 10
7. 7 + …… = 10                27. ….. + 6 = 10      47. ….. + 3 = 10
8. 8 + …… = 10                28. ….. + 5 = 10      48. ….. + 0 = 10
9. 9 + …… = 10                29. 8 + …… = 10       49. 5 + …… = 10
10. 0 + …… = 10               30. 3 + …… = 10       50. 9 + …… = 10
11. …. + 3 = 10               31. …. + 4 = 10       51. 0 + …… = 10
12. ….. + 2 = 10              32. ….. + 1 = 10      52. …. + 3 = 10
13. ….. + 5 = 10              33. ….. + 7 = 10      53. ….. + 2 = 10
14. ….. + 4 = 10              34. ….. + 8 = 10      54. ….. + 5 = 10
15. ….. + 6 = 10              35. ….. + 2 = 10      55. 3 + …… = 10
16. ….. + 7 = 10              36. 4 + …… = 10       56. …. + 4 = 10
17. ….. + 8 = 10              37. 9 + …… = 10       57. ….. + 5 = 10
18. ….. + 1 = 10              38. ….. + 8 = 10      58. ….. + 6 = 10
19. ….. + 9 = 10              39. 8 + …… = 10       59. 1 + …… = 10
20. ….. + 0 = 10              40. 9 + …… = 10       60. 2 + …… = 10

Penjumlahan 10 dengan satuan
Alat peraga : _________________________________________________________
Bagaimana cara mengajarnya?

_____________________________________________________________________


Copyright by                                                       Page 13
_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

Soal :

1. 1 + 10 = …..               21. 2 + 10 = …..      41. 10 + 7 = …..
2. 2 + 10 = …..               22. 7 + 10 = …..      42. 2 + 10 = …..
3. 3 + 10 = …..               23. 8 + 10 = …..      43. 10 + 9 = …..
4. 4 + 10 = …..               24. 9 + 10 = …..      44. 3 + 10 = …..
5. 5 + 10 = …..               25. 2 + 10 = …..      45. 4 + 10 = …..
6. 6 + 10 = …..               26. 5 + 10 = …..      46. 10 + 8 = …..
7. 7 + 10 = …..               27. 8 + 10 = …..      47. 10 + 2 = …..
8. 8 + 10 = …..               28. 9 + 10 = …..      48. 5 + 10 = …..
9. 9 + 10 = …..               29. 10 + 1 =…..       49. 10 + 8 = …..
10. 7 + 10 = …..              30. 10 + 2 = …..      50. 10 + 3 = …..
11. 3 + 10 = …..              31. 10 + 3 = …..      51. 6 + 10 = …..
12. 6 + 10 = …..              32. 10 + 4 = …..      52. 10 + 9 = …..
13. 7 + 10 = …..              33. 10 + 5 = …..      53. 10 + 4 = …..
14. 8 + 10 = …..              34. 10 + 6 = …..      54. 7 + 10 = …..
15. 2 + 10 = …..              35. 10 + 7 = …..      55. 10 + 5 = …..
16. 9 + 10 = …..              36. 10 + 8 = …..      56. 8 + 10 = …..
17. 1 + 10 = …..              37. 10 + 8 = …..      57. 9 + 10 = …..
18. 6 + 10 = …..              38. 10 + 5 = …..      58. 10 + 4 = …..
19. 5 + 10 = …..              39. 1 + 10 = …..      59. 10 + 5 = …..
20. 4 + 10 = …..              40. 10 + 8 = …..      60. 8 + 10 = …..

Hasil penjumlahan antara 10 – 20
Alat peraga : _________________________________________________________
Bagaimana cara mengajarnya?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________



Copyright by                                                       Page 14
_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

Soal :
1. 9 + 2 = ….              21. 9 + 4 = ….           41. 9 + 6 = ….
2. 9 + 3 = ….              22. 5 + 9 = ….           42. 9 + 7 = ….
3. 9 + 4 = ….              23. 7 + 9 = ….           43. 7 + 9 = ….
4. 9 + 5 = ….              24. 9 + 9 = ….           44. 8 + 9 = ….
5. 9 + 6 = ….              25. 9 + 6 = ….           45. 9 + 8 = ….
6. 9 + 7 = ….              26. 9 + 9 = ….           46. 9 + 9 = ….
7. 9 + 8 = ….              27. 2 + 9 = ….           47. 9 + 9 = ….
8. 9 + 9 = ….              28. 9 + 8 = ….           48. 9 + 2 = ….
9. 5 + 9 = ….              29. 2 + 9 = ….           49. 6 + 9 = ….
10. 6 + 9 = ….             30. 3 + 9 = ….           50. 9 + 9 = ….
11. 9 + 2 = ….             31. 9 + 4 = ….           51. 3 + 9 = ….
12. 9 + 3 = ….             32. 9 + 5 = ….           52. 9 + 6 = ….
13. 2 + 9 = ….             33. 9 + 6 = ….           53. 9 + 7 = ….
14. 3 + 9 = ….             34. 9 + 8 = ….           54. 9 + 4 = ….
15. 4 + 9 = ….             35. 2 + 9 = ….           55. 9 + 9 = ….
16. 5 + 9 = ….             36. 9 + 9 = ….           56. 3 + 9 = ….
17. 6 + 9 = ….             37. 4 + 9 = ….           57. 9 + 5 = ….
18. 7 + 9 = ….             38. 9 + 4 = ….           58. 4 + 9 = ….
19. 8 + 9 = ….             39. 7 + 9 = ….           59. 9 + 9 = ….
20. 9 + 3 = ….             40. 4 + 9 = ….           60. 7 + 9 = ….

  +         1    2     3          4         5   6     7        8        9
  1
  2
  3
  4
  5
  6
  7
  8
  9



Copyright by                                                         Page 15
+       7      3       5      4      9      6       1      8       2
  6
  2
  7
  4
  9
  8
  3
  1
  5


  +       4      2       6      7      5      9       1      3       8
  5
  3
  1
  2
  8
  6
  4
  7
  9


Penjumlahan dua digit dengan 1 digit (hasil penjumlahan satuannya
kurang dari 10)

Alat peraga : _________________________________________________________
Bagaimana cara mengajarnya?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________


Copyright by                                                     Page 16
Soal :

1. 32+ 4 = ...                21. 6 + 43 = ...    41. 42+ 4 = ...
2. 42 + 6 = ...               22. 57 + 1 = ...    42. 33 + 6 = ...
3. 63 + 3 = ...               23. 67 + 2 = ...    43. 64 + 3 = ...
4. 4 + 44 = ...               24. 49 + 0 = ...    44. 55 + 4 = ...
5. 5 + 42 = ...               25. 68 + 1 = ...    45. 36 + 2 = ...
6. 5 + 51 = ...               26. 73 + 1 = ...    46. 68 + 1 = ...
7. 6 + 72 = ...               27. 8 + 10 = ...    47. 7 + 32 = ...
8. 1 + 44 = ...               28. 7 + 32 = ...    48. 1 + 44 = ...
9. 45 + 2 = ...               29. 6 + 41 = ...    49. 2 + 52 = ...
10. 46 + 3 = ...              30. 5 + 54 = ...    50. 3 + 43 = ...
11. 45 + 4 = ...              31. 2 + 61 = ...    51. 1 + 55 = ...
12. 8 + 51 = ...              32. 1 + 76 = ...    52. 6 + 51 = ...
13. 9 + 50 = ...              33. 8 + 81 = ...    53. 8 + 61 = ...
14. 3 + 62 = ...              34. 5 + 31 = ...    54. 2 + 72 = ...
15. 2 + 56 = ...              35. 8 + 21 = ...    55. 1 + 76 = ...
16. 3 +45 = ...               36. 23 + 6 = ...    56. 3 + 41 = ...
17. 4 + 53 = ...              37. 31 + 6 = ...    57. 4 + 43 = ...
18. 4 + 62 = ...              38. 40 + 7 = ...    58. 3 + 42 = ...
19. 4 + 65 = ...              39. 65 + 3 =        59. 2 + 55 = ...
20. 1 + 76 = ...              40. 63 + 1 = ...    60. 1 + 71 = ...


Penjumlahan dua digit dengan 1 digit (hasil penjumlahan satuannya
lebih dari 10)
Bagaimana cara mengajarnya?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________



Copyright by                                                         Page 17
Soal :

1. 47 + 4 = ...               21. 7 + 57 = ...    41. 8+ 39 = ...
2. 59 + 6 = ...               22. 8 + 68 = ...    42. 7 + 56 = ...
3. 88 + 3 = ...               23. 4 + 27 = ...    43. 6 +36 = ...
4. 59 + 4 = ...               24. 7 + 39 = ...    44. 6 + 47 = ...
5. 39 + 2 = ...               25. 7 + 46 = ...    45. 7 + 88 = ...
6. 47 + 7 = ...               26. 5 + 66 = ...    46. 9 + 25 = ...
7. 67 + 6 = ...               27. 4 + 78 = ...    47. 8 + 68 = ...
8. 72 + 9 = ...               28. 3 + 38 = ...    48. 2 + 29 = ...
9. 56 + 6 = ...               29. 7 + 25 = ...    49. 3 + 39 = ...
10. 47 + 8 = ...              30. 4 + 18 = ...    50. 4 + 47 = ...
11. 63 + 9 = ...              31. 3 + 69 = ...    51. 7 + 55 = ...
12. 9 + 44 = ...              32. 7 + 76 = ...    52. 7 + 84 = ...
13. 7 + 69 = ...              33. 7 + 85 = ...    53. 3 + 68 = ...
14. 4 + 78 = ...              34. 3 + 48 = ...    54. 8 + 28 = ...
15. 5 + 86 = ...              35. 7 + 37 = ...    55. 9 + 36 = ...
16. 9 + 75 = ...              36. 7 + 26 = ...    56. 8 + 47 = ...
17. 8 + 84 = ...              37. 6 + 56 = ...    57. 5 + 38 = ...
18. 6 + 48 = ...              38. 6 + 67 = ...    58. 4 + 78 = ...
19. 5 + 38 = ...              39. 6 + 36 = ...    59. 3 + 38 = ...
20. 7 + 47 = ...              40. 7 + 76 = ...    60. 6 + 57 = ...

Penjumlahan dua digit dengan 2 digit dengan menyimpan.

Bagaimana cara mengajarnya?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________




Copyright by                                                         Page 18
Soal :

  1. 27 +3 5 = ...            21. 47 + 38 = ...     41. 32+ 45 = ...
  2. 55 + 17 = ...            22. 80 + 19 = ...     42. 71 + 17 = ...
  3. 38 + 28 = ...            23. 41 + 27 = ...     43. 36 + 37 = ...
  4. 39 +35 = ...             24. 72 + 18 = ...     44. 36 + 28 = ...
  5. 39 + 30 = ...            25. 17 + 76 = ...     45. 27 + 29 = ...
  6. 47 + 41 = ...            26. 15 + 74 = ...     46. 19 + 56 = ...
  7. 57 + 27 = ...            27. 24 + 49 = ...     47. 28 + 69 = ...
  8. 42 + 48 = ...            28. 23 + 49 = ...     48. 12 + 71 = ...
  9. 46 + 37 = ...            29. 17 + 66 = ...     49. 13 + 56 = ...
  10. 37 + 41 = ...           30. 14 + 49 = ...     50. 24 + 48 = ...
  11. 23 + 52 = ...           31. 43 + 24 = ...     51. 37 + 46 = ...
  12. 19 + 50 = ...           32. 47 + 12 = ...     52. 27 + 65 = ...
  13. 11 + 56 = ...           33. 57 + 26 = ...     53. 23 + 39 = ...
  14. 24 + 69 = ...           34. 63 + 19 = ...     54. 28 + 29 = ...
  15. 15 + 77 = ...           35. 27 + 28 = ...     55. 29 + 47 = ...
  16. 15 + 56 = ...           36. 37 + 17 = ...     56. 28 + 28 = ...
  17. 55 + 35 = ...           37. 26 + 17 = ...     57. 35 + 19 = ...
  18. 56 + 29 = ...           38. 46 + 18 = ...     58. 34 + 49 = ...
  19. 65 + 29 = ...           39. 36 + 27 = ...     59. 43 + 39 = ...
  20. 26 + 28 = ...           40. 45 + 37 = ...     60. 32 + 28 = ...

Penjumlahan bilangan banyak digit
Bagaimana cara mengajarnya?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________




  Copyright by                                                      Page 19
Soal :




     Penjumlahan banyak bilangan satu digit (pakai sistem coret)

     Bagaimana cara mengajarnya?

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________




Copyright by                                                           Page 20
Soal :




Copyright by   Page 21
PERKALIAN
     Arti perkalian
     Alat peraga : _________________________________________________________
     Bagaimana cara mengajarnya?

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     Soal :
     1.        Berapa roda dari 8 sepeda? Jawab: 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 = 8 x 2 = …
     2.        Berapa roda dari 9 becak?
     3.        Berapa roda dari 5 sepeda?
     4.        Berapa roda dari 4 sepeda?
     5.        Berapa roda dari 12 becak?
     6.        Berapa roda dari 7 sepeda?
     7.        Berapa roda dari 12 becak?
     8.        Berapa roda dari 11 sepeda?
     9.        Berapa roda dari 5 mobil?
     10.       Berapa roda dari 3 delman?


Copyright by                                                                             Page 22
11.       Berapa roda dari 6 becak?
     12.       Berapa roda dari 8 sepeda?
     13.       Berapa roda dari 9 delman?
     14.       Berapa kaki dari 8 kuda?
     15.       Berapa kaki dari 7 kambing?
     16.       Berapa kaki dari 15 sapi?
     17.       Berapa kaki dari 7 ayam?
     18.       Berapa kaki dari 13 bebek?
     19.       Berapa kaki dari 11 burung?
     20.       Berapa kaki dari 3 kucing?
     21.       Berapa kaki dari 2 lalat?
     22.       Berapa kaki dari 8 laba-laba?
     23.       Berapa kaki dari 11 laba-laba?
     24.       Berapa kaki dari 7 capung?
     25.       Berapa kaki dari 5 kepiting?
     26.       Berapa kaki dari 4 harimau?
     27.       Berapa kaki dari 5 singa?
     28.       Berapa sayap dari 2 kupu kupu?
     29.       Berapa sayap dari 8 capung?
     30.       Berapa kaki dari 10 buaya ?
     31.       2x3=3+3
     32.       3 x 3 = …….....
     33.       8 x 2 = …….....
     34.       4 x 2 = …….....
     35.       2 x 3 = …….....
     36.       4 x 5 = …….....
     37.       9 x 2 = …….....
     38.       2 x 9 = …….....
     39.       4 x3 = …….....
     40.       3 x 4 = …….....
     41.       10 x 10 = …….....
     42.       4 x 1 = …….....
     43.       10 x 2 = …….....
     44.       2 x 10 = …….....
     45.       6 x 2 = …….....
     46.       2 x 6 = …….....
     47.       9 x 2 = …….....



Copyright by                                    Page 23
48.       4 x 4 = …….....
     49.       2 x 6 = …….....
     50.       10 x 1 = …….....
     51.       1 x 10 = …….....
     52.       4 x 6 = …….....
     53.       2 x 2 = …….....
     54.       3 x 3 = …….....
     55.       4 x 4 = …….....
     56.       5 x 5 = …….....
     57.       6 x 6 = …….....
     58.       7 x 7 = …….....
     59.       8 x 8 = …….....
     60.       9 x 9 = …….....


     Perkalian 1 (arti perkalian 1)

     Alat peraga : _________________________________________________________
     Bagaimana cara mengajarnya?

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     Soal :


     1.        1X1=…                  8.    2X1=…              15.     14 X 1 = …
     2.        9X1=…                  9.    8X1=…              16.     1X1=…
     3.        6X1=…                  10.   10 X 1 = …         17.     1X7=…
     4.        4X1=…                  11.   11 X 1 = …         18.     1X9=…
     5.        5X1=…                  12.   13 X 1 = …         19.     1X3=…
     6.        7X1=…                  13.   15 X 1 = …         20.     1X4=…
     7.        3X1=…                  14.   12 X 1 = …         21.     1X5=…



Copyright by                                                               Page 24
22.       1X8=…               25.    1 X 15 = …           28.     1 X 14 = …
     23.       1 X 12 = …          26.    1 X 13 = …           29.     1X6=…
     24.       1 X 11 = …          27.    1X2=…                30.     1 X 10 = …

     Perkalian 10

     Alat peraga : _________________________________________________________
     Bagaimana cara mengajarnya?

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     Soal :


     1.        1 X 10 = …          18.    10 X 9 = …           35.     … X 10= 70
     2.        9 X 10 = …          19.    10 X 3 = …           36.     .. X 10 = 90
     3.        6 X 10 = …          20.    10 X 4 = …           37.     … X 10= 100
     4.        4 X 10 = …          21.    10 X 5 = …           38.     .. X 10 = 30
     5.        5 X 10 = …          22.    10 X 8 = …           39.     … X 10= 100
     6.        7 X 10 = …          23.    10 X 12 = …          40.     .. X 10 = 800
     7.        3 X 10 = …          24.    10 X 11 = …          41.     … X 10= 900
     8.        2 X 10 = …          25.    10 X 15 = …          42.     .. X 10 = 120
     9.        8 X 10 = …          26.    10 X 13 = …          43.     … X 10= 170
     10.       10 X 10 = …         27.    10 X 2 = …           44.     .. X 10 = 280
     11.       11 X 10 = …         28.    10 X 14 = …          45.     … X 10= 310
     12.       13 X 10 = …         29.    10 X 6 = …           46.     .. X 10 = 420
     13.       15 X 10 = …         30.    10 X 10 = …          47.     … X 10= 530
     14.       12 X 10 = …         31.    .. X 10= 10          48.     .. X 10 = 680
     15.       14 X 10 = …         32.    .. X 10 = 80         49.     … X 10= 770
     16.       1 X 10 = …          33.    … X 10= 60           50.     .. X 10 = 860
     17.       10 X 7 = …          34.    .. X 10 = 40         51.     … X 10= 110


Copyright by                                                               Page 25
52.        .. X 10 = 200        55.   … X 10= 300          58.       .. X 10 = 210
     53.        … X 10= 470          56.   .. X 10 = 200        59.       … X 10= 310
     54.        .. X 10 = 400        57.   … X 10= 100          60.       .. X 10 = 970


       Perkalian 2

       Alat peraga : _________________________________________________________
       Bagaimana cara mengajarnya?

       _____________________________________________________________________

       _____________________________________________________________________

       _____________________________________________________________________

       _____________________________________________________________________

       _____________________________________________________________________

       Soal :

                       2        3     4      5         6    7         8          9
           2

           X           5        9     2      4         8    7         6          3
           2

           X           2        7     6      5         4    8         3          9
           2

           X           4        3     2      9         8    7         5          6
           2

           X           9        7     4      5         6    3         8          2
           2

           X           8        9     2      4         5    7         6          3
           2




Copyright by                                                                  Page 26
X            9     2       3      8            6   5         4           7
         2

         X            4     3       2      9            8   7         5           6
         2



     Perkalian 9

     Alat peraga : _________________________________________________________
     Bagaimana cara mengajarnya?

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     Soal :

  1.          1 x 9 = ...          16.   9 x 6 = ...            31.       9 x 3 = ...
  2.          2 x 9 = ...          17.   9 x 7 = ...            32.       9 x 4 = ...
  3.          3 x 9 = ...          18.   9 x 8 = ...            33.       6 x 9 = ...
  4.          4 x 9 = ...          19.   9 x 9 = ...            34.       9 x 9 = ...
  5.          5 x 9 = ...          20.   9 x 10 = ...           35.       9 x 6 = ...
  6.          6 x 9 = ...          21.   2 x 9 = ...            36.       7 x 9 = ...
  7.          7 x 9 = ...          22.   10 x 9 = ...           37.       3 x 9 = ...
  8.          8 x 9 = ...          23.   9 x 8 = ...            38.       9 x 9 = ...
  9.          9 x 9 = ...          24.   4 x 9 = ...            39.       9 x 2 = ...
  10.         10 x 9 =...          25.   9 x 10 = ...           40.       9 x 7 = ...
  11.         9 x 1 = ...          26.   5 x 9 = ...            41.       2 x 9 = ...
  12.         9 x 2 = ...          27.   9 x 1 = ...            42.       10 x 9 = ...
  13.         9 x 3 = ...          28.   8 x 9 = ...            43.       9 x 8 = ...
  14.         9 x 4 = ...          29.   9 x 5 = ...            44.       4 x 9 = ...
  15.         9 x 5 = ...          30.   1 x 9 = ...            45.       9 x 10 = ...



Copyright by                                                                  Page 27
46.       5 x 9 = ...           51.       9 x 3 = ...       56.   7 x 9 = ...
     47.       9 x 1 = ...           52.       9 x 4 = ...       57.   3 x 9 = ...
     48.       8 x 9 = ...           53.       6 x 9 = ...       58.   9 x 9 = ...
     49.       9 x 5 = ...           54.       9 x 9 = ...       59.   9 x 2 = ...
     50.       1 x 9 = ...           55.       9 x 6 = ...       60.   9 x 7 = ...




     Perkalian 5
     Alat peraga : _________________________________________________________
     Bagaimana cara mengajarnya?

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     Soal :
     Tahap 1

                             X   2         3          4      5   9
                             5

                             X   5         9          2      4   3
                             5

                             X   2         5          4      3   9
                             5

                             X   4         3          2      9   5
                             5

                             X   9         4          5      3   2
                             5

                             X   9         2          4      5   3



Copyright by                                                               Page 28
5

                           X   9         2          3      5   4
                           5

     Tahap 2
     1.      6 x 5 =...            33.       7 x 5 =...        65.   6 x 5 = ...
     2.      5 x 6 =...            34.       5 x 6 = ...       66.   5 x 6 = ...
     3.      7 x 5 = ...           35.       7 x 5 = ...       67.   6 x 5 = ...
     4.      5 x 7 = ...           36.       5 x 7 = ...       68.   6 x 5 = ...
     5.      5 x 6 = ...           37.       5 x 6 = ...       69.   5 x 7 = ...
     6.      5 x 7 =...            38.       5 x 7 = ...       70.   7 x 5 = ...
     7.      7 x 5 = ...           39.       7 x 5 = ...       71.   5 x 7 = ...
     8.      6 x 5 = ...           40.       6 x 5 = ...       72.   5 x 6 = ...
     9.      6 x 5 = ...           41.       6 x 5 = ...       73.   5 x 7 = ...
     10.     5 x 7 = ...           42.       5 x 7 = ...       74.   7 x 5 = ...
     11.     7 x 5 =...            43.       7 x 5 =...        75.   7 x 5 =...
     12.     6 x 5 = ...           44.       6 x 5 = ...       76.   5 x 6 = ...
     13.     5 x 6 = ...           45.       5 x 6 = ...       77.   7 x 5 = ...
     14.     7 x 5 = ...           46.       6 x 5 = ...       78.   5 x 7 = ...
     15.     5 x 7 = ...           47.       6 x 5 = ...       79.   5 x 6 = ...
     16.     5 x 6 = ...           48.       5 x 7 = ...       80.   5 x 7 = ...
     17.     5 x 7 = ...           49.       7 x 5 = ...       81.   7 x 5 = ...
     18.     7 x 5 = ...           50.       5 x 7 = ...       82.   6 x 5 = ...
     19.     6 x 5 = ...           51.       5 x 6 = ...       83.   6 x 5 = ...
     20.     6 x 5 = ...           52.       5 x 7 = ...       84.   5 x 7 = ...
     21.     5 x 7 = ...           53.       7 x 5 = ...       85.   7 x 5 =...
     22.     7 x 5 =...            54.       7 x 5 =...        86.   6 x 5 = ...
     23.     6 x 5 = ...           55.       5 x 6 = ...       87.   5 x 6 = ...
     24.     5 x 6 = ...           56.       7 x 5 = ...       88.   6 x 5 = ...
     25.     6 x 5 = ...           57.       5 x 7 = ...       89.   6 x 5 = ...
     26.     6 x 5 = ...           58.       5 x 6 = ...       90.   5 x 7 = ...
     27.     5 x 7 = ...           59.       5 x 7 = ...       91.   7 x 5 = ...
     28.     7 x 5 = ...           60.       7 x 5 = ...       92.   5 x 7 = ...
     29.     5 x 7 = ...           61.       6 x 5 = ...       93.   5 x 6 = ...
     30.     5 x 6 = ...           62.       6 x 5 = ...       94.   5 x 7 = ...
     31.     5 x 7 = ...           63.       5 x 7 = ...       95.   7 x 5 = ...
     32.     7 x 5 = ...           64.       7 x 5 =...        96.   7 x 5 =...



Copyright by                                                             Page 29
97.       5 x 6 = ...   134.   8 x 5 = ...   171.   8x5=
     98.       7 x 5 = ...   135.   6 x 5 = ...   172.   5 x 6 = ...
     99.       5x7=          136.   8 x 5 = ...   173.   5 x 7 = ...
     100.      5 x 6 = ...   137.   5 x 6 = ...   174.   7 x 5 = ...
     101.      5 x 7 = ...   138.   8 x 5 = ...   175.   7 x 5 = ...
     102.      7 x 5 = ...   139.   6 x 5 = ...   176.   6 x 5 = ...
     103.      6 x 5 = ...   140.   5 x 8 = ...   177.   8 x 5 = ...
     104.      8 x 5 = ...   141.   6 x 5 = ...   178.   6 x 5 = ...
     105.      6 x 5 = ...   142.   5 x 7 = ...   179.   5 x 7 = ...
     106.      5 x 7 = ...   143.   5 x 8 = ...   180.   5 x 8 = ...
     107.      5 x 8 = ...   144.   7 x 5 = ...   181.   7 x 5 =...
     108.      7 x 5 =...    145.   5 x 8 = ...   182.   8 x 5 =...
     109.      8 x 5 = ...   146.   5 x 7 = ...   183.   6 x 5 = ...
     110.      6 x 5 = ...   147.   8 x 5 = ...   184.   8 x 5 = ...
     111.      8 x 5 = ...   148.   5 x 6 = ...   185.   5 x 6 = ...
     112.      5 x 6 = ...   149.   5 x 7 = ...   186.   8 x 5 = ...
     113.      8 x 5 = ...   150.   7 x 5 = ...   187.   6 x 5 = ...
     114.      6 x 5 = ...   151.   7 x 5 = ...   188.   5 x 8 = ...
     115.      5 x 8 = ...   152.   6 x 5 = ...   189.   6 x 5 = ...
     116.      6 x 5 = ...   153.   8 x 5 = ...   190.   5 x 7 = ...
     117.      5 x 7 = ...   154.   6 x 5 = ...   191.   5 x 8 = ...
     118.      5 x 8 = ...   155.   5 x 7 = ...   192.   7 x 5 = ...
     119.      7 x 5 = ...   156.   5 x 8 = ...   193.   5 x 8 = ...
     120.      5 x 8 = ...   157.   7 x 5 =...    194.   5 x 7 = ...
     121.      5 x 7 = ...   158.   8 x 5 = ...   195.   8 x 5 = ...
     122.      8 x 5 = ...   159.   6 x 5 = ...   196.   5 x 6 = ...
     123.      5 x 6 = ...   160.   8 x 5 = ...   197.   5 x 7 = ...
     124.      5 x 7 = ...   161.   5 x 6 = ...   198.   7 x 5 = ...
     125.      7 x 5 = ...   162.   8 x 5 = ...   199.   7 x 5 = ...
     126.      7 x 5 =...    163.   6 x 5 = ...   200.   6 x 5 = ...
     127.      7 x 5 = ...   164.   5 x 8 = ...   201.   8 x 5 = ...
     128.      6 x 5 = ...   165.   6 x 5 = ...   202.   6 x 5 = ...
     129.      8 x 5 = ...   166.   5 x 7 = ...   203.   5 x 7 = ...
     130.      6 x 5 = ...   167.   5 x 8 = ...   204.   5 x 8 = ...
     131.      5 x 7 = ...   168.   7x5=          205.   7 x 5 =...
     132.      5 x 8 = ...   169.   5x8=          206.   8 x 5 = ...
     133.      7 x 5 =...    170.   5x7=          207.   6 x 5 = ...



Copyright by                                                 Page 30
208.      8 x 5 = ...           219.       8 x 5 = ...            230.    8 x 5 = ...
     209.      5 x 6 = ...           220.       5 x 6 = ...            231.    6 x 5 = ...
     210.      8 x 5 = ...           221.       5 x 7 = ...            232.    8 x 5 = ...
     211.      6 x 5 = ...           222.       7 x 5 = ...            233.    5 x 6 = ...
     212.      5 x 8 = ...           223.       7 x 5 = ...            234.    8 x 5 = ...
     213.      6 x 5 = ...           224.       6 x 5 = ...            235.    6 x 5 = ...
     214.      5 x 7 = ...           225.       8 x 5 = ...            236.    5 x 8 = ...
     215.      5 x 8 = ...           226.       6 x 5 = ...            237.    6 x 5 = ...
     216.      7 x 5 = ...           227.       5 x 7 = ...            238.    5 x 7 = ...
     217.      5 x 8 = ...           228.       5 x 8 = ...            239.    5 x 8 = ...
     218.      5 x 7 = ...           229.       7 x 5 =...             240.    7 x 5 = ...

     X          8            6   7                         X       6       7        8
     5                                                     5

     X          6            8   7                         X       8       7        6
     5                                                     5

     X          6            7   8                         X       7       6        8
     5                                                     5

     X          8            7   6                         X       8       7        6
     5                                                     5

     X          7            6   8                         X       7       6        8
     5                                                     5

     X          8            7   6                         X       8       7        6
     5                                                     5

     X          6            8   7                         X       8       6        7
     5                                                     5

     Tahap 3
     X       2               3   4          5          6       7       8        9
     5

     X          5            9   2          4          8       7       6        3
     5




Copyright by                                                                        Page 31
X          2          7   6         5         4         8   3      9
     5

     X          4          3   2         9         8         7   5      6
     5

     X          9          7   4         5         6         3   8      2
     5


     Kuadrat

     Alat peraga : _________________________________________________________
     Bagaimana cara mengajarnya?

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     Soal :

     1.        1 x 1 = ...         13.       4 x 4 = ...         25.   9 x 9 = ...
     2.        2 x 2 = ...         14.       2 x 2 = ...         26.   3 x 3 = ...
     3.        3 x 3 = ...         15.       10 x 10 = ...       27.   10 x 10 = ...
     4.        4 x 4 = ...         16.       5 x 5 = ...         28.   4 x 4 = ...
     5.        5 x 5 = ...         17.       3 x 3 = ...         29.   5 x 5 = ...
     6.        6 x 6 = ...         18.       6 x 6 = ...         30.   6 x 6 = ...
     7.        7 x 7 = ...         19.       7 x 7 = ...         31.   8 x 8 = ...
     8.        8 x 8 = ...         20.       9 x 9 = ...         32.   4 x 4 = ...
     9.        9 x 9 = ...         21.       8 x 8 = ...         33.   7 x 7 = ...
     10.       10 x 10 = ...       22.       1 x 1 = ...         34.   2 x 2 = ...
     11.       8 x 8 = ...         23.       7 x 7 = ...         35.   10 x 10 = ...
     12.       1 x 1 = ...         24.       2 x 2 = ...         36.   5 x 5 = ...



Copyright                                                                   Page 32
37.    1 x 1 = ...     74.    9 x 9 = ...     111.   6 x 6 = ...
     38.    3 x 3 = ...     75.    4 x 4 = ...     112.   4 x 4 = ...
     39.    6 x 6 = ...     76.    6 x 6 = ...     113.   7 x 7 = ...
     40.    9 x 9 = ...     77.    3 x 3 = ...     114.   3 x 3 = ...
     41.    6 x 6 = ...     78.    2 x 2 = ...     115.   9 x 9 = ...
     42.    8 x 8 = ...     79.    10 x 10 = ...   116.   1 x 1 = ...
     43.    1 x 1 = ...     80.    5 x 5 = ...     117.   10 x 10 =...
     44.    3 x 3 = ...     81.    5 x 5 = ...     118.   8 x 8 = ...
     45.    7 x 7 = ...     82.    1 x 1 = ...     119.   5 x 5 = ...
     46.    5 x 5 = ...     83.    7 x 7 = ...     120.   2 x 2 = ...
     47.    2 x 2 = ...     84.    2 x 2 = ...     121.   1 x 1 = ...
     48.    9 x 9 = ...     85.    8 x 8 = ...     122.   2 x 2 = ...
     49.    10 x 10 = ...   86.    9 x 9 = ...     123.   3 x 3 = ...
     50.    4 x 4 = ...     87.    3 x 3 = ...     124.   3 x 3 = ...
     51.    9x9=            88.    4 x 4 = ...     125.   6 x 6 = ...
     52.    6x6=            89.    10 x 10 = ...   126.   7 x 7 = ...
     53.    8x8=            90.    6 x 6 = ...     127.   5 x 5 = ...
     54.    4x4=            91.    4 x 4 = ...     128.   1 x 1 = ...
     55.    7 x 7 = ...     92.    7 x 7 = ...     129.   8 x 8 = ...
     56.    10 x 10 = ...   93.    6 x 6 = ...     130.   2 x 2 = ...
     57.    5 x 5 = ...     94.    2 x 2 = ...     131.   9 x 9 = ...
     58.    1 x 1 = ...     95.    10 x 10 = ...   132.   4 x 4 = ...
     59.    2 x 2 = ...     96.    5 x 5 = ...     133.   10 x 10 =...
     60.    3 x 3 = ...     97.    1 x 1 = ...     134.   7 x 7 = ...
     61.    3 x 3 = ...     98.    9 x 9 = ...     135.   8 x 8 = ...
     62.    6 x 6 = ...     99.    3 x 3 = ...     136.   1 x 1 = ...
     63.    7 x 7 = ...     100.   8 x 8 = ...     137.   9 x 9 = ...
     64.    5 x 5 = ...     101.   4 x 4 = ...     138.   4 x 4 = ...
     65.    1 x 1 = ...     102.   2 x 2 = ...     139.   6 x 6 = ...
     66.    8 x 8 = ...     103.   6 x 6 = ...     140.   3 x 3 = ...
     67.    2 x 2 = ...     104.   1 x 1 = ...     141.   2 x 2 = ...
     68.    9 x 9 = ...     105.   3 x 3 = ...     142.   10 x 10 =...
     69.    4 x 4 = ...     106.   7 x 7 = ...     143.   5 x 5 = ...
     70.    10 x 10 = ...   107.   10 x 10 =...    144.   5 x 5 = ...
     71.    7 x 7 = ...     108.   8 x 8 = ...     145.   1 x 1 = ...
     72.    8 x 8 = ...     109.   5 x 5 = ...     146.   7 x 7 = ...
     73.    1 x 1 = ...     110.   9 x 9 = ...     147.   2 x 2 = ...



Copyright                                                     Page 33
148.     8 x 8 = ...          149.   9 x 9 = ...          150.    3 x 3 = ...


     Perkalian 3
     Alat peraga : _________________________________________________________
     Bagaimana cara mengajarnya?

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________



     Soal :

     1.       6 x 3 = ...          20.    6 x 3 = ...          39.     7 x 3 = ...
     2.       3 x 6 = ...          21.    3 x 7 = ...          40.     6 x 3 = ...
     3.       7 x 3 = ...          22.    7 x 3 =...           41.     6 x 3 = ...
     4.       3 x 7 = ...          23.    6 x 3 = ...          42.     3 x 7 = ...
     5.       3 x 6 = ...          24.    3 x 6 = ...          43.     7 x 3 =...
     6.       3 x 7 = ...          25.    6 x 3 = ...          44.     6 x 3 = ...
     7.       7 x 3 = ...          26.    6 x 3 = ...          45.     3 x 6 = ...
     8.       6 x 3 = ...          27.    3 x 7 = ...          46.     6 x 3 = ...
     9.       6 x 3 = ...          28.    7 x 3 = ...          47.     6 x 3 = ...
     10.      3 x 7 = ...          29.    3 x 7 = ...          48.     3 x 7 = ...
     11.      7 x 3 =...           30.    3 x 6 = ...          49.     7 x 3 = ...
     12.      6 x 3 = ...          31.    3 x 7 = ...          50.     3 x 7 = ...
     13.      3 x 6 = ...          32.    7 x 3 = ...          51.     3 x 6 = ...
     14.      7 x 3 = ...          33.    7 x 3 =...           52.     3 x 7 = ...
     15.      3 x 7 = ...          34.    3 x 6 = ...          53.     7 x 3 = ...
     16.      3 x 6 = ...          35.    7 x 3 = ...          54.     7 x 3 =...
     17.      3 x 7 = ...          36.    3 x 7 = ...          55.     3 x 6 = ...
     18.      7 x 3 = ...          37.    3 x 6 = ...          56.     7 x 3 = ...
     19.      6 x 3 = ...          38.    3 x 7 = ...          57.     3 x 7 = ...


Copyright                                                                  Page 34
58.    3x6=                   89.    6 x 3 = ...          120.    3 x 8 = ...
     59.    3x7=                   90.    3 x 7 = ...          121.    3 x 7 = ...
     60.    7x3=                   91.    7 x 3 = ...          122.    8 x 3 = ...
     61.    6x3=                   92.    3 x 7 = ...          123.    3 x 6 = ...
     62.    6 x 3 = ...            93.    3 x 6 = ...          124.    3 x 7 = ...
     63.    3 x 7 = ...            94.    3 x 7 = ...          125.    7 x 3 = ...
     64.    7 x 3 =...             95.    7 x 3 = ...          126.    7 x 3 =...
     65.    6 x 3 = ...            96.    7 x 3 =...           127.    7 x 3 = ...
     66.    3 x 6 = ...            97.    3 x 6 = ...          128.    6 x 3 = ...
     67.    6 x 3 = ...            98.    7 x 3 = ...          129.    8 x 3 = ...
     68.    6 x 3 = ...            99.    3 x 7 = ...          130.    6 x 3 = ...
     69.    3 x 7 = ...            100.   3 x 6 = ...          131.    3 x 7 = ...
     70.    7 x 3 = ...            101.   3 x 7 = ...          132.    3 x 8 = ...
     71.    3 x 7 = ...            102.   7 x 3 = ...          133.    7 x 3 =...
     72.    3 x 6 = ...            103.   6 x 3 = ...          134.    8 x 3 = ...
     73.    3 x 7 = ...            104.   8 x 3 = ...          135.    6 x 3 = ...
     74.    7 x 3 = ...            105.   6 x 3 = ...          136.    8 x 3 = ...
     75.    7 x 3 =...             106.   3 x 7 = ...          137.    3 x 6 = ...
     76.    3 x 6 = ...            107.   3 x 8 = ...          138.    8 x 3 = ...
     77.    7 x 3 = ...            108.   7 x 3 =...           139.    6 x 3 = ...
     78.    3 x 7 = ...            109.   8 x 3 = ...          140.    3 x 8 = ...
     79.    3 x 6 = ...            110.   6 x 3 = ...          141.    6 x 3 = ...
     80.    3 x 7 = ...            111.   8 x 3 = ...          142.    3 x 7 = ...
     81.    7 x 3 = ...            112.   3 x 6 = ...          143.    3 x 8 = ...
     82.    6 x 3 = ...            113.   8 x 3 = ...          144.    7 x 3 = ...
     83.    6 x 3 = ...            114.   6 x 3 = ...          145.    3 x 8 = ...
     84.    3 x 7 = ...            115.   3 x 8 = ...          146.    3 x 7 = ...
     85.    7 x 3 =...             116.   6 x 3 = ...          147.    8 x 3 = ...
     86.    6 x 3 = ...            117.   3 x 7 = ...          148.    3 x 6 = ...
     87.    3 x 6 = ...            118.   3 x 8 = ...          149.    3 x 7 = ...
     88.    6 x 3 = ...            119.   7 x 3 = ...          150.    7 x 3 = ...


     Perkalian 4
     Alat peraga : _________________________________________________________
     Bagaimana cara mengajarnya?



Copyright                                                                  Page 35
_____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     Soal :

     1.       6 x 4 = ...        28.    7 x 4 = ...          55.    4 x 6 = ...
     2.       4 x 6 = ...        29.    4 x 7 = ...          56.    7 x 4 = ...
     3.       7 x 4 = ...        30.    4 x 6 = ...          57.    4 x 7 = ...
     4.       4 x 7 = ...        31.    4 x 7 = ...          58.    4 x 6 = ...
     5.       4 x 6 = ...        32.    7 x 4 = ...          59.    4 x 7 = ...
     6.       4 x 7 = ...        33.    7 x 4 =...           60.    7 x 4 = ...
     7.       7 x 4 = ...        34.    4 x 6 = ...          61.    6x4=
     8.       6 x 4 = ...        35.    7 x 4 = ...          62.    6x4=
     9.       6 x 4 = ...        36.    4 x 7 = ...          63.    4x7=
     10.      4 x 7 = ...        37.    4 x 6 = ...          64.    7 x 4 =...
     11.      7 x 4 =...         38.    4 x 7 = ...          65.    6 x 4 = ...
     12.      6 x 4 = ...        39.    7 x 4 = ...          66.    4 x 6 = ...
     13.      4 x 6 = ...        40.    6 x 4 = ...          67.    6 x 4 = ...
     14.      7 x 4 = ...        41.    6 x 4 = ...          68.    6 x 4 = ...
     15.      4 x 7 = ...        42.    4 x 7 = ...          69.    4 x 7 = ...
     16.      4 x 6 = ...        43.    7 x 4 =...           70.    7 x 4 = ...
     17.      4 x 7 = ...        44.    6 x 4 = ...          71.    4 x 7 = ...
     18.      7 x 4 = ...        45.    4 x 6 = ...          72.    4 x 6 = ...
     19.      6 x 4 = ...        46.    6 x 4 = ...          73.    4 x 7 = ...
     20.      6 x 4 = ...        47.    6 x 4 = ...          74.    7 x 4 = ...
     21.      4 x 7 = ...        48.    4 x 7 = ...          75.    7 x 4 =...
     22.      7 x 4 =...         49.    7 x 4 = ...          76.    4 x 6 = ...
     23.      6 x 4 = ...        50.    4 x 7 = ...          77.    7 x 4 = ...
     24.      4 x 6 = ...        51.    4 x 6 = ...          78.    4 x 7 = ...
     25.      6 x 4 = ...        52.    4 x 7 = ...          79.    4 x 6 = ...
     26.      6 x 4 = ...        53.    7 x 4 = ...          80.    4 x 7 = ...
     27.      4 x 7 = ...        54.    7 x 4 =...           81.    7 x 4 = ...


Copyright                                                               Page 36
82.    6 x 4 = ...            105.   6 x 4 = ...          128.    6 x 4 = ...
     83.    6 x 4 = ...            106.   4 x 7 = ...          129.    8 x 4 = ...
     84.    4 x 7 = ...            107.   4 x 8 = ...          130.    6 x 4 = ...
     85.    7 x 4 =...             108.   7 x 4 =...           131.    4 x 7 = ...
     86.    6 x 4 = ...            109.   8 x 4 = ...          132.    4 x 8 = ...
     87.    4 x 6 = ...            110.   6 x 4 = ...          133.    7 x 4 =...
     88.    6 x 4 = ...            111.   8 x 4 = ...          134.    8 x 4 = ...
     89.    6 x 4 = ...            112.   4 x 6 = ...          135.    6 x 4 = ...
     90.    4 x 7 = ...            113.   8 x 4 = ...          136.    8 x 4 = ...
     91.    7 x 4 = ...            114.   6 x 4 = ...          137.    4 x 6 = ...
     92.    4 x 7 = ...            115.   4 x 8 = ...          138.    8 x 4 = ...
     93.    4 x 6 = ...            116.   6 x 4 = ...          139.    6 x 4 = ...
     94.    4 x 7 = ...            117.   4 x 7 = ...          140.    4 x 8 = ...
     95.    7 x 4 = ...            118.   4 x 8 = ...          141.    6 x 4 = ...
     96.    7 x 4 =...             119.   7 x 4 = ...          142.    4 x 7 = ...
     97.    4 x 6 = ...            120.   4 x 8 = ...          143.    4 x 8 = ...
     98.    7 x 4 = ...            121.   4 x 7 = ...          144.    7 x 4 = ...
     99.    4 x 7 = ...            122.   8 x 4 = ...          145.    4 x 8 = ...
     100.   4 x 6 = ...            123.   4 x 6 = ...          146.    4 x 7 = ...
     101.   4 x 7 = ...            124.   4 x 7 = ...          147.    8 x 4 = ...
     102.   7 x 4 = ...            125.   7 x 4 = ...          148.    4 x 6 = ...
     103.   6 x 4 = ...            126.   7 x 4 =...           149.    4 x 7 = ...
     104.   8 x 4 = ...            127.   7 x 4 = ...          150.    7x4=…

     Perkalian 6,7,8

     Alat peraga : _________________________________________________________
     Bagaimana cara mengajarnya?

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________



Copyright                                                                  Page 37
Soal :


     1.       6 x 7 = ...   36.   7 x 6 = ...   71.    6 x 8 = ...
     2.       7 x 6 = ...   37.   6 x 8 = ...   72.    7 x 6 = ...
     3.       6 x 8 = ...   38.   6 x 7 = ...   73.    6 x 8 = ...
     4.       7 x 6 = ...   39.   6 x 8 = ...   74.    6 x 8 = ...
     5.       6 x 8 = ...   40.   6 x 7 = ...   75.    6 x 8 =...
     6.       6 x 8 = ...   41.   6 x 8 = ...   76.    7 x 6 = ...
     7.       6 x 7 = ...   42.   6 x 7 = ...   77.    6 x 8 = ...
     8.       6 x 8 = ...   43.   7 x 6 = ...   78.    6 x 8 = ...
     9.       6 x 7 = ...   44.   6 x 7 = ...   79.    7 x 6 = ...
     10.      6 x 8 = ...   45.   6 x 8 =...    80.    6 x 8 = ...
     11.      6 x 8 =...    46.   6 x 7 = ...   81.    6 x 8 = ...
     12.      6 x 7 = ...   47.   6 x 8 = ...   82.    6 x 7 = ...
     13.      7 x 6 = ...   48.   6 x 8 = ...   83.    6 x 7 = ...
     14.      6 x 8 = ...   49.   6 x 8 = ...   84.    6 x 8 = ...
     15.      7 x 6 = ...   50.   7 x 6 = ...   85.    6 x 8 =...
     16.      6 x 8 = ...   51.   6 x 8 = ...   86.    6 x 7 = ...
     17.      6 x 8 = ...   52.   6 x 8 = ...   87.    7 x 6 = ...
     18.      6 x 7 = ...   53.   6 x 8 =...    88.    6 x 7 = ...
     19.      6 x 8 = ...   54.   7 x 6 = ...   89.    6 x 7 = ...
     20.      6 x 7 = ...   55.   6 x 8 = ...   90.    6 x 8 = ...
     21.      6 x 8 = ...   56.   6 x 8 = ...   91.    6 x 8 = ...
     22.      6 x 8 =...    57.   7 x 6 = ...   92.    6 x 8 = ...
     23.      6 x 7 = ...   58.   6 x 8 = ...   93.    7 x 6 = ...
     24.      6 x 8 = ...   59.   6 x 8 = ...   94.    6 x 8 =...
     25.      7 x 6 = ...   60.   6 x 7 = ...   95.    6 x 8 = ...
     26.      6 x 7 = ...   61.   6 x 8 = ...   96.    6 x 8 = ...
     27.      6 x 8 = ...   62.   6 x 7 = ...   97.    7 x 6 = ...
     28.      6 x 7 = ...   63.   6 x 8 = ...   98.    6 x 8 = ...
     29.      6 x 8 = ...   64.   6 x 8 =...    99.    6 x 8 = ...
     30.      7 x 6 = ...   65.   6 x 7 = ...   100.   7 x 6 = ...
     31.      6 x 8 = ...   66.   7 x 6 = ...   101.   6 x 8 = ...
     32.      6 x 8 =...    67.   6 x 7 = ...   102.   6 x 8 = ...
     33.      7 x 6 = ...   68.   6 x 7 = ...   103.   6 x 7 = ...
     34.      6 x 8 = ...   69.   6 x 8 = ...   104.   8 x 7 = ...
     35.      6 x 8 = ...   70.   6 x 8 = ...   105.   6 x 7 = ...


Copyright                                                  Page 38
106.   6 x 8 = ...           121.       6 x 8 = ...       136.   8 x 7 = ...
     107.   7 x 8 = ...           122.       8 x 7 = ...       137.   7 x 6 = ...
     108.   6 x 8 =...            123.       7 x 6 = ...       138.   8 x 7 = ...
     109.   8 x 7 = ...           124.       6 x 8 = ...       139.   6 x 7 = ...
     110.   6 x 7 = ...           125.       6 x 8 = ...       140.   7 x 8 = ...
     111.   8 x 7 = ...           126.       6 x 8 = ...       141.   6 x 7 = ...
     112.   7 x 6 = ...           127.       6 x 8 = ...       142.   6 x 8 = ...
     113.   8 x 7 = ...           128.       6 x 7 = ...       143.   7 x 8 = ...
     114.   6 x 7 = ...           129.       8 x 7 = ...       144.   6 x 8 = ...
     115.   7 x 8 = ...           130.       6 x 7 = ...       145.   7 x 8 = ...
     116.   6 x 7 = ...           131.       6 x 8 = ...       146.   6 x 8 = ...
     117.   6 x 8 = ...           132.       7 x 8 = ...       147.   8 x 7 = ...
     118.   7 x 8 = ...           133.       6 x 8 = ...       148.   7 x 6 = ...
     119.   6 x 8 = ...           134.       8 x 7 = ...       149.   6 x 8 = ...
     120.   7 x 8 = ...           135.       6 x 7 = ...       150.   6 x 8 = ...




       Review perkalian 1 sampai 10
        X        1        2   3          4           5     6   7      8             9   1
                                                                                        0
        1
        2
        3
        4

        5

        6

        7
        8
        9
       10




Copyright                                                                 Page 39
X           9        6         8   4      3          2   7        5        10        1

5
1
3
2

6

10

7
8
9
4




     Perkalian 2 digit dengan 1 digit level 1
     Bagaimana cara mengajarnya?

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     Soal :


     1.         13 x 2 = ...       4.     12 x4 = ...        7.       11 x 3 = ...
     2.         13 x 3 = ...       5.     12 x 3 =...        8.       11 x 4 = ...
     3.         12 x 2 = ...       6.     11 x 2 = ...       9.       11 x 5 =...


Copyright                                                               Page 40
10.    11 x 6 = ...         37.    31 x 5 =...      64.    51 x 4 = ...
     11.    11 x 7 = ...         38.    31 x 6 = ...     65.    51 x 5 =...
     12.    11 x 8 = ...         39.    31 x 7 = ...     66.    51 x 6 = ...
     13.    11 x9 = ...          40.    31 x 8 = ...     67.    51 x 7 = ...
     14.    14 x 2 = ...         41.    31 x9 = ...      68.    51 x 8 = ...
     15.    23 x 2 = ...         42.    34 x 2 = ...     69.    51 x9 = ...
     16.    23 x 3 = ...         43.    43 x 2 = ...     70.    54 x 2 = ...
     17.    22 x 2 = ...         44.    43 x 3 = ...     71.    63 x 2 = ...
     18.    22 x4 = ...          45.    42 x 2 = ...     72.    63 x 3 = ...
     19.    22 x 3 =...          46.    42 x4 = ...      73.    62 x 2 = ...
     20.    21 x 2 = ...         47.    42 x 3 =...      74.    62 x4 = ...
     21.    21 x 3 = ...         48.    41 x 2 = ...     75.    62 x 3 =...
     22.    21 x 4 = ...         49.    41 x 3 = ...     76.    61 x 2 = ...
     23.    21 x 5 =...          50.    41 x 4 = ...     77.    61 x 3 = ...
     24.    21 x 6 = ...         51.    41 x 5 =...      78.    61 x 4 = ...
     25.    21 x 7 = ...         52.    41 x 6 = ...     79.    61 x 5 =...
     26.    21 x 8 = ...         53.    41 x 7 = ...     80.    61 x 6 = ...
     27.    21 x9 = ...          54.    41 x 8 = ...     81.    61 x 7 = ...
     28.    24 x 2 = ...         55.    41 x9 = ...      82.    61 x 8 = ...
     29.    33 x 2 = ...         56.    44 x 2 = ...     83.    61 x9 = ...
     30.    33 x 3 = ...         57.    53 x 2 = ...     84.    64 x 2 = ...
     31.    32 x 2 = ...         58.    53 x 3 = ...     85.    73 x 2 = ...
     32.    32 x4 = ...          59.    52 x 2 = ...     86.    73 x 3 = ...
     33.    32 x 3 =...          60.    52 x4 = ...      87.    72 x 2 = ...
     34.    31 x 2 = ...         61.    52 x 3 =...      88.    72 x4 = ...
     35.    31 x 3 = ...         62.    51 x 2 = ...     89.    72 x 3 =...
     36.    31 x 4 = ...         63.    51 x 3 = ...     90.    71 x 2 = ...




  Perkalian 2 digit dengan 1 digit level 2

  Bagaimana cara mengajarnya?

  _____________________________________________________________________

  _____________________________________________________________________



Copyright                                                         Page 41
_____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________


     Soal :


   1. 12 x 6 = ...             30. 64 x 7 = ...            59. 88 x 5 = ...
   2. 12 x 7 = ...             31. 69 x 2 = ...            60. 88 x 6 = ...
   3. 13 x 6 = ...             32. 69 x 3 = ...            61. 88 x 7 = ...
   4. 13 x 9 = ...             33. 69 x 9 = ...            62. 88 x 8 = ...
   5. 14 x 7 = ...             34. 72 x 6 = ...            63. 88 x 9 = ...
   6. 14 x 8 = ...             35. 72 x 7 = ...            64. 89 x 2 = ...
   7. 14 x 9 = ...             36. 72 x 8 = ...            65. 89 x 3 = ...
   8. 16 x 8 = ...             37. 72 x 9 = ...            66. 89 x 4 = ...
   9. 16 x 9 = ...             38. 73 x 4 = ...            67. 89 x 5 = ...
   10. 17 x 6 = ...            39. 73 x 5 = ...            68. 89 x 6 = ...
   11. 17 x 7 = ...            40. 73 x 6 = ...            69. 89 x 7 = ...
   12. 23 x 4 = ...            41. 73 x 7 = ...            70. 89 x 8 = ...
   13. 23 x 9 = ...            42. 73 x 8 = ...            71. 89 x 9 = ...
   14. 29 x 7 = ...            43. 73 x 9 = ...            72. 92 x 6 = ...
   15. 29 x 8 = ...            44. 74 x 3 = ...            73. 92 x 7 = ...
   16. 29 x 9 = ...            45. 74 x 9 = ...            74. 92 x 8 = ...
   17. 32 x 6 = ...            46. 75 x 2 = ...            75. 92 x 9 = ...
   18. 32 x 7 = ...            47. 75 x 3 = ...            76. 93 x 4 = ...
   19. 32 x 8 = ...            48. 87 x 2 = ...            77. 93 x 5 = ...
   20. 32 x 9 = ...            49. 87 x 3 = ...            78. 93 x 6 = ...
   21. 33 x 9 = ...            50. 87 x 4 = ...            79. 93 x 7 = ...
   22. 34 x 3 = ...            51. 87 x 5 = ...            80. 93 x 8 = ...
   23. 34 x 4 = ...            52. 87 x 6 = ...            81. 93 x 9 = ...
   24. 35 x 6 = ...            53. 87 x 7 = ...            82. 94 x 3 = ...
   25. 36 x 9 = ...            54. 87 x 8 = ...            83. 94 x 4 = ...
   26. 37 x 2 = ...            55. 87 x 9 = ...            84. 94 x5 = ...
   27. 8 x 7 = ...             56. 88 x 2 = ...            85. 94 x 6 = ...
   28. 48 x 8 = ...            57. 88 x 3 = ...            86. 94 x 7 = ...
   29. 49 x 6 = ...            58. 88 x 4 = ...            87. 94 x 8 = ...


Copyright by                                                                  Page 42
88. 94 x 9 = ...                89. 95 x 2 = ...        90. 95 x 3 = ...




     Perkalian 2 digit dengan 2 digit level 1


     Bagaimana cara mengajarnya?

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________


     Soal :


       1. 11 x 11 = ...                16. 21 x 12 = ...       31. 35 x 11 = ...
       2. 11 x 12 = ...                17. 21 x 13 = ...       32. 53 x 11 = ...
       3. 11 x 13 = ...                18. 23 x 12 = ...       33. 54 x 11 = ...
       4. 11 x 14 = ...                19. 23 x 13 = ...       34. 61 x 11 = ...
       5. 11 x 15 = ...                20. 24 x 11 = ...       35. 62 x 11 = ...
       6. 11 x 16 = ...                21. 25 x 11 = ...       36. 63 x 11 = ...
       7. 11 x 17 =...                 22. 26 x 11 = ...       37. 71 x 11 = ...
       8. 11 x 18 = ...                23. 27 x 11 = ...       38. 72 x 11 = ...
       9. 12 x 11 = ...                24. 31 x 11 = ...       39. 81 x 11 = ...
       10. 12 x 12 = ...               25. 31 x 12 = ...       40. 11 x 25 = ...
       11. 12 x 13 = ...               26. 32 x 11 = ...       41. 11 x 26 = ...
       12. 12 x 14 =...                27. 32 x 12 = ...       42. 12 x 23 = ...
       13. 13 x 11 = ....              28. 33 x 11 = ...       43. 13 x 21 = ...
       14. 15 x 11 = ...               29. 33 x 12 = ...       44. 13 x 22 = ...
       15. 21 x 11 = ...               30. 34 x 11 = ...       45. 13 x 23 = ...


Copyright by                                                                  Page 43
46. 14 x 21 = ...              51. 22 x 22 = ...        56. 33 x 21 = ...
      47. 21 x 21 = ...              52. 23 x 21 = ...        57. 41 x 21 = ...
      48. 21 x 22 = ...              53. 31 x 21 = ...        58. 31 x 22 = ...
      49. 21 x 23 = ...              54. 31 x 22= ...         59. 32 x 21 = ...
      50. 22 x 21 = ...              55. 32 x 21 = ...        60. 33 x 21 = ...



    Perkalian 2 digit kali 2 digit level 2

     Bagaimana cara mengajarnya?

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________

     _____________________________________________________________________



      1.   12 x 15 = ...             6. 14 x 14 = ...         11. 22 x 16 = ...
      2.   12 x 16 = ...             7. 15 x 12 = ...         12. 23 x 14 = ...
      3.   13 x 14 = ...             8. 15 x 13 = ...
      4.   13 x 15 = ...             9. 16 x 12 = ...
      5.   14 x 13 = ..              10. 22 x 15 = ...


      Perkalian dua digit dengan dua digit level 3


      Bagaimana cara mengajarnya?

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________



Copyright by                                                              Page 44
_____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________




      Soal


      1. 54 x 12 = ...              21. 64 x 52 = ...         41. 34 x 92 = ...
      2. 64 x 12 = ...              22. 74 x 52 = ...         42. 44 x 92 = ...
      3. 94 x 22 = ...              23. 84 x 52 = ...         43. 54 x 92 = ...
      4. 23 x 37 = ...              24. 94 x 52 = ...         44. 64 x 92 = ...
      5. 44 x 32 = ...              25. 23 x 62 = ...         45. 74 x 92 = ...
      6. 54 x 32 = ...              26. 34 x 62 = ...         46. 84 x 92 = ...
      7. 64 x 32 = ...              27. 44 x 62 = ...         47. 94 x 92 = ...
      8. 74 x 32 = ...              28. 54 x 62 = ...         48. 94 x 11 = ...
      9. 84 x 32 = ...              29. 64 x 62 = ...         49. 84 x 21 = ...
      10. 94 x 32 = ...             30. 74 x 62 = ...         50. 94 x 21 = ...
      11. 34 x 42 = ...             31. 84 x 62 = ...         51. 74 x 31 = ...
      12. 44 x 42 = ...             32. 94 x 62 = ...         52. 84 x 31 = ...
      13. 54 x 42 = ...             33. 23 x 72 = ...         53. 94 x 31 = ...
      14. 64 x 42 = ...             34. 44 x 82 = ...         54. 64 x 41 = ...
      15. 74 x 42 = ...             35. 54 x 82 = ...         55. 74 x 41 = ...
      16. 84 x 42 = ...             36. 64 x 82 = ...         56. 84 x 41 = ...
      17. 94 x 42 = ...             37. 74 x 82 = ...         57. 94 x 41 = ...
      18. 34 x 52 = ...             38. 84 x 82 = ...         58. 54 x 51 = ...
      19. 44 x 52 = ...             39. 94 x 82 = ...         59. 64 x 51 = ...
      20. 54 x 52 = ...             40. 23 x 92 = ...         60. 74 x 51 = ...


      Perkalian dua digit dengan dua digit level 4

      Bagaimana cara mengajarnya?

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________


Copyright by                                                              Page 45
_____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________


      Soal



      1.     87 x 83 = ...        26.   92 x 85 = ...         51.   96 x 83 = ...
      2.     87 x 84 = ...        27.   92 x 86 =...          52.   96 x 84 = ...
      3.     87 x 85 = ...        28.   92 x 87 = ...         53.   96 x 86 = ...
      4.     87 x 86 = ...        29.   92 x 88 = ...         54.   96 x 87 = ...
      5.     87 x 88 = ...        30.   92 x 89 =...          55.   96 x 88 = ...
      6.     87 x 89 = ...        31.   93 x 84 = ...         56.   96 x 89 = ...
      7.     88 x 82 = ...        32.   93 x 85 = ...         57.   97 x 87 = ...
      8.     88 x 83 = ...        33.   93 x 86 = ...         58.   97 x 88 = ...
      9.     88 x 84 = ...        34.   93 x 87 = ...         59.   97 x 89 = ...
      10.    88 x 85 = ...        35.   93 x 88 = ...         60.   98 x 82 = ...
      11.    88 x 86 = ...        36.   93 x 89 = ...         61.   98 x 83 = ...
      12.    88 x 87 = ...        37.   94 x 83 = ...         62.   98 x 84 = ...
      13.    88 x 88 = ...        38.   94 x 84 = ...         63.   98 x 85 = ...
      14.    88 x 89 = ...        39.   94 x 85 = ...         64.   98 x 87 = ...
      15.    89 x 88 = ...        40.   94 x 86 = ...         65.   98 x 88 = ...
      16.    89 x 82 = ...        41.   94 x 87 = ...         66.   98 x 89 = ...
      17.    89 x 83 = ...        42.   94 x 88 = ...         67.   99 x 88 = ...
      18.    89 x 84 = ...        43.   94 x 89 = ...         68.   99 x 82 = ...
      19.    89 x 85 = ...        44.   95 x 82 = ...         69.   99 x 83 = ...
      20.    89 x 86 = ...        45.   95 x 83 = ...         70.   99 x 84 = ...
      21.    89 x 87 = ...        46.   95 x 86 = ...         71.   99 x 85 = ...
      22.    89 x 88 = ...        47.   95 x 87 = ...         72.   99 x 86 = ...
      23.    89 x 89 = ...        48.   95 x 88 = ...         73.   99 x 87 = ...
      24.    98 x 88 = ...        49.   95 x 89 = ...         74.   99 x 88 = ...
      25.    98 x 89 = ...        50.   96 x 82 = ...         75.   99 x 89 = ...


      Perkalian bilangan dengan nol dibelakang.


Copyright by                                                             Page 46
Bagaimana cara mengajarnya?

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Soal


      1. 50 x 20 = ...                          23. 890 x 98 = ...
      2. 40 x 200 = ...                         24. 990 x 110 = ...
      3. 10 x 500 = ...                         25. 290 x 220 = ...
      4. 400 x 20 = ...                         26. 450 x 450 = ...
      5. 210 x 30 = ...                         27. 8200 x 50 = ...
      6. 550 x 200 = ...                        28. 5200 x 500 = ...
      7. 230 x 210 = ...                        29. 2600 x 200 = ...
      8. 3100 x 5 = ...                         30. 4200 x 500 = ...
      9. 45000 x 5 = ...                        31. 7100 x 400 = ...
      10. 3500 x 5 = ...                        32. 150 x 20 = ...
      11. 3200 x 50 = ...                       33. 140 x 200 = ...
      12. 120 x 500 = ...                       34. 160 x 500 = ...
      13. 470 x 400 = ...                       35. 4200 x 20 = ...
      14. 320 x 500 = ...                       36. 250 x 1200 = ...
      15. 290 x 80 = ...                        37. 230 x 170 = ...
      16. 890 x 20 = ...                        38. 290 x 8900 = ...
      17. 990 x 60 = ...                        39. 8900 x 120 = ...
      18. 990 x 220 = ...                       40. 990 x 160 = ...
      19. 460 x 200 = ...                       41. 59000 x 220 =...
      20. 40 x 500 = ...                        42. 260 x 1200 = ...
      21. 700 x 400 = ...                       43. 40 x 8500 = ...
      22. 820 x 30 = ...                        44. 700 x 9400 = ...



Copyright by                                                           Page 47
45. 82000 x 130 = ...                       48. 790 x 11000 = ...
      46. 21000 x 90 = …                          49. 19000 x 220 = ...
      47. 890 x 9800 = ...                        50. 45000 x 350 = ...



      Perkalian tiga digit dengan 1 digit
      Bagaimana cara mengajarnya?

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Soal




                                                           




      Perkalian tiga digit dengan 2 digit dan 3 digit
      Bagaimana cara mengajarnya?

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________



Copyright by                                                              Page 48
_____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Soal




Copyright by                                                           Page 49
Perkalian empat digit dengan 1 digit

      Bagaimana cara mengajarnya?

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Soal




      Perkalian empat digit dengan 2,3 dan 4 digit.

      Bagaimana cara mengajarnya?

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________


Copyright by                                                           Page 50
Soal




      Perkalian tiga bilangan


      Bagaimana cara mengajarnya?

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________




Copyright by                                                           Page 51
Soal :


              1. 11 x 12 x 13 = ....                            16. 27 x 78 x 14 = ....
              2. 12 x 13 x 14 = ....                            17. 48 x 44 x 22 = ....
              3. 13 x 14 x 15 = ....                            18. 21 x 17 x 18 = ....
              4. 15 x 16 x 17 = ....                            19. 24 x 28 x 29 = ....
              5. 16 x 17 x 18 =....                             20. 81 x 83 x 13 = ....
              6. 17 x 18 x 19 =....                             21. 62 x 52 x 43 = ....
              7. 18 x 19 x 20 = ....                            22. 48 x 42 x 16 = ....
              8. 21 x 22 x 23 = ....                            23. 24 x 28 x 29 = ....
              9. 15 x 16 x 12 = ....                            24. 21 x 71 x 38 = ....
              10. 27 x 19 x 11 = ....                           25. 25 x 78 x 39 = ....
              11. 25 x 56 x 17 = ....                           26. 57 x 13 x 91 = ....
              12. 32 x 43 x 11 = ....                           27. 22 x 25 x 21 = ....
              13. 52 x 43 x 16 = ....                           28. 27 x 73 x 64 = ....
              14. 23 x 26 x 32 = ....                           29. 45 x 76 x 28 = ....
              15. 21 x 42 x 19 = ....                           30. 17 x 8 x 45 = ....



  Soal Cerita Variasi
  Bagaimana cara mengajarnya?

  _____________________________________________________________________

  _____________________________________________________________________

  _____________________________________________________________________

  _____________________________________________________________________

  _____________________________________________________________________


  Soal


         1.       Berapa roda 7 sepeda ? (Sepeda rodanya ada 2).
         2.       Becak rodanya ada 3. Hitung jumlah roda 6 becak.




Copyright by                                                                              Page 52
3.     Di taman terdapat 5 pohoni bunga mawar. Tiap pohon mempunyai 3 bunga
          mawar. Berapa banyak bunga mawar di taman itu.


   4.     Rumah di perumahan SATELIT bentuk dan ukurannya sama. Tiap rumah
          mempunyai 6 jendela. Ada berapa jendela harus dibuat untuk membangun 8
          rumah?


   5.     Regu SENANG BEKERJA berbaris dalam 3 barisan. Tiap barisan terdiri dari 9
          orang, Berapa jumlah orang dalam regu SENANG BEKERJA ini?


   6.     Rinaldi senang berwirausaha. Ia mempunyai ternak ayam. Jumlah ayam yang
          ia punyai 8 ekor. Tiap ayam mampu bertelur 10 butir tiap bulan. Berapa telur
          diperoleh Rinaldi tiap bulan?


   7.     Mario mempunyai koleksi layang-layang. Ketika musim layang-layang tiba
          Mario membeli 3 layang-layang tiap minggunya . Hitung berapa jumlah layang-
          layang Mario dalam waktu 2 minggu.


   8.     Yuni mempunyai 4 tempat pensil. Di tiap tempat pensil itu ada 9 pensil. Hitung
          jumlah pensil yang dimiliki Yuni


   9.     Di dalam sekolah ada 9 kelas. Di tiap kelas ada 8 jendela. Hitung jumlah
          jendela pada seluruh kelas di sekolah itu.


   10.    Satu adonan kue memerlukan 20 telur. Berapa telur yang diperlukan untuk
          membuat 6 adonan kue?


   11.    Satu ayam beratnya 2 kilogram. Hitung berapa kilogram berat 7 ayam.


   12.    Bang Tigor membeli 7 kilogram apel. Tiap kilogram apel rata-rata terdiri dari 6
          apel. Hitung banyaknya apel yang Bang Tigor beli.


   13.    Paman Dodi mempunyai 8 kandang. Dalam 1 kandang terdapat 4 kambing.
          Hitung berapa jumlah kambing Paman Dodi?



Copyright by                                                                    Page 53
14.    Nenek Tuti mempunyai 7 pohon pepaya. Pada tiap pohon terdapat 8 pepaya.
          Hitung jumlah pepaya yang terdapat pada pohon pepaya Nenek Tuti.


   15.    Ibu Tini membuat 6 kue tart tiap hari. Hitung kue tart yang dibuat Ibu Tini
          dalam 5 hari


   16.    Leonard mempunyai 3 kucing. Tiap kucing melahirkan 6 anak. Berapa
          banyaknya anak kucing Leonard.


   17.    Ibu Lissapaly mempunyai 8 kantong kue. Satu kantong kue berisi 4 kue. Hitung
          banyaknya kue yang dimiliki oleh Ibu Toisuta.


   18.    Di rumah Pak Manurung ada 3 tumpuk majalah. Tiap tumpuk terdiri dari 9
          majalah. Hitung berapa jumlah majalah dalam tumpukan itu.


   19.    Satu kantong plastik dapat diisi 5 jeruk. Hitung banyaknya jeruk dapat dimuati
          dalam 7 kantong plastik.


   20.    Satu minggu 7 hari. Berapa hari dalam 8 minggu?




Copyright by                                                                   Page 54

More Related Content

What's hot

Teorema green dalam bidang
Teorema green dalam bidangTeorema green dalam bidang
Teorema green dalam bidangokti agung
 
Buku Siswa Barisan dan Deret
Buku Siswa Barisan dan DeretBuku Siswa Barisan dan Deret
Buku Siswa Barisan dan Deretarvinefriani
 
Soal pokok bahasan prisma dan limas
Soal pokok bahasan prisma dan limasSoal pokok bahasan prisma dan limas
Soal pokok bahasan prisma dan limasSoib Thea
 
1. latihan soal matematika bilangan bulat smp
1. latihan soal matematika bilangan bulat smp1. latihan soal matematika bilangan bulat smp
1. latihan soal matematika bilangan bulat smpMia Wardani
 
(8.3.1) soal dan pembahasan relasi fungsi, matematika sltp kelas 8
(8.3.1) soal dan pembahasan relasi fungsi, matematika sltp kelas 8(8.3.1) soal dan pembahasan relasi fungsi, matematika sltp kelas 8
(8.3.1) soal dan pembahasan relasi fungsi, matematika sltp kelas 8kreasi_cerdik
 
Contoh soal matematika kelas VIII semester 1
Contoh soal matematika kelas VIII semester 1Contoh soal matematika kelas VIII semester 1
Contoh soal matematika kelas VIII semester 1Halimirna Inha
 
LATIHAN SOAL PYTHAGORAS
LATIHAN SOAL PYTHAGORASLATIHAN SOAL PYTHAGORAS
LATIHAN SOAL PYTHAGORASRadityo Pras
 
Latihan soal garis dan sudut
Latihan soal garis dan sudutLatihan soal garis dan sudut
Latihan soal garis dan sudutneng Afit
 
Ppt persamaan kuadrat
Ppt persamaan kuadratPpt persamaan kuadrat
Ppt persamaan kuadratirmapuspita7
 
Pembuktian Sifat – Sifat Operasi Matriks
Pembuktian Sifat – Sifat Operasi MatriksPembuktian Sifat – Sifat Operasi Matriks
Pembuktian Sifat – Sifat Operasi MatriksIpit Sabrina
 
RELASI & FUNGSI (Tugas Proyek) - Pertemuan 6
RELASI & FUNGSI (Tugas Proyek) - Pertemuan 6RELASI & FUNGSI (Tugas Proyek) - Pertemuan 6
RELASI & FUNGSI (Tugas Proyek) - Pertemuan 6Shinta Novianti
 
Bilangan kompleks lengkap
Bilangan kompleks lengkapBilangan kompleks lengkap
Bilangan kompleks lengkapagus_budiarto
 
PPT Relasi & Fungsi Matematika Kelas VIII
PPT Relasi & Fungsi Matematika Kelas VIIIPPT Relasi & Fungsi Matematika Kelas VIII
PPT Relasi & Fungsi Matematika Kelas VIIIYoshiie Srinita
 
Bahan ajar matematika dasar universitas
Bahan ajar matematika dasar universitasBahan ajar matematika dasar universitas
Bahan ajar matematika dasar universitasAndika Saputra
 
Ppt bilangan berpangkat
Ppt bilangan berpangkatPpt bilangan berpangkat
Ppt bilangan berpangkatnissa_math
 
PEMETAAN STRUKTUR ALJABAR
PEMETAAN STRUKTUR ALJABARPEMETAAN STRUKTUR ALJABAR
PEMETAAN STRUKTUR ALJABARNailul Hasibuan
 
Logika matematika pertemuan 2 (inferensi)
Logika matematika pertemuan 2 (inferensi)Logika matematika pertemuan 2 (inferensi)
Logika matematika pertemuan 2 (inferensi)Meycelino A. T
 
Ruang Vektor ( Aljabar Linear Elementer )
Ruang Vektor ( Aljabar Linear Elementer )Ruang Vektor ( Aljabar Linear Elementer )
Ruang Vektor ( Aljabar Linear Elementer )Kelinci Coklat
 

What's hot (20)

Teorema green dalam bidang
Teorema green dalam bidangTeorema green dalam bidang
Teorema green dalam bidang
 
Buku Siswa Barisan dan Deret
Buku Siswa Barisan dan DeretBuku Siswa Barisan dan Deret
Buku Siswa Barisan dan Deret
 
Soal pokok bahasan prisma dan limas
Soal pokok bahasan prisma dan limasSoal pokok bahasan prisma dan limas
Soal pokok bahasan prisma dan limas
 
1. latihan soal matematika bilangan bulat smp
1. latihan soal matematika bilangan bulat smp1. latihan soal matematika bilangan bulat smp
1. latihan soal matematika bilangan bulat smp
 
(8.3.1) soal dan pembahasan relasi fungsi, matematika sltp kelas 8
(8.3.1) soal dan pembahasan relasi fungsi, matematika sltp kelas 8(8.3.1) soal dan pembahasan relasi fungsi, matematika sltp kelas 8
(8.3.1) soal dan pembahasan relasi fungsi, matematika sltp kelas 8
 
19. Soal-soal Matriks
19. Soal-soal Matriks19. Soal-soal Matriks
19. Soal-soal Matriks
 
Contoh soal matematika kelas VIII semester 1
Contoh soal matematika kelas VIII semester 1Contoh soal matematika kelas VIII semester 1
Contoh soal matematika kelas VIII semester 1
 
LATIHAN SOAL PYTHAGORAS
LATIHAN SOAL PYTHAGORASLATIHAN SOAL PYTHAGORAS
LATIHAN SOAL PYTHAGORAS
 
Latihan soal garis dan sudut
Latihan soal garis dan sudutLatihan soal garis dan sudut
Latihan soal garis dan sudut
 
Ppt persamaan kuadrat
Ppt persamaan kuadratPpt persamaan kuadrat
Ppt persamaan kuadrat
 
Pembuktian Sifat – Sifat Operasi Matriks
Pembuktian Sifat – Sifat Operasi MatriksPembuktian Sifat – Sifat Operasi Matriks
Pembuktian Sifat – Sifat Operasi Matriks
 
RELASI & FUNGSI (Tugas Proyek) - Pertemuan 6
RELASI & FUNGSI (Tugas Proyek) - Pertemuan 6RELASI & FUNGSI (Tugas Proyek) - Pertemuan 6
RELASI & FUNGSI (Tugas Proyek) - Pertemuan 6
 
Bilangan kompleks lengkap
Bilangan kompleks lengkapBilangan kompleks lengkap
Bilangan kompleks lengkap
 
PPT Relasi & Fungsi Matematika Kelas VIII
PPT Relasi & Fungsi Matematika Kelas VIIIPPT Relasi & Fungsi Matematika Kelas VIII
PPT Relasi & Fungsi Matematika Kelas VIII
 
Bahan ajar matematika dasar universitas
Bahan ajar matematika dasar universitasBahan ajar matematika dasar universitas
Bahan ajar matematika dasar universitas
 
Ppt bilangan berpangkat
Ppt bilangan berpangkatPpt bilangan berpangkat
Ppt bilangan berpangkat
 
PEMETAAN STRUKTUR ALJABAR
PEMETAAN STRUKTUR ALJABARPEMETAAN STRUKTUR ALJABAR
PEMETAAN STRUKTUR ALJABAR
 
Logika matematika pertemuan 2 (inferensi)
Logika matematika pertemuan 2 (inferensi)Logika matematika pertemuan 2 (inferensi)
Logika matematika pertemuan 2 (inferensi)
 
Ruang Vektor ( Aljabar Linear Elementer )
Ruang Vektor ( Aljabar Linear Elementer )Ruang Vektor ( Aljabar Linear Elementer )
Ruang Vektor ( Aljabar Linear Elementer )
 
Graf Pohon
Graf PohonGraf Pohon
Graf Pohon
 

Viewers also liked

trik-tirk menyelesaikan persoalan perkalian dan akar pangkat
 trik-tirk menyelesaikan persoalan perkalian dan akar pangkat trik-tirk menyelesaikan persoalan perkalian dan akar pangkat
trik-tirk menyelesaikan persoalan perkalian dan akar pangkatErik Kuswanto
 
Matematika 2 SD
Matematika 2 SDMatematika 2 SD
Matematika 2 SDneoxyline
 
Matematika klas 3 sd
Matematika klas 3 sdMatematika klas 3 sd
Matematika klas 3 sdFarid Ismail
 
SD-MI kelas05 gemar matematika sumanto heny nur
SD-MI kelas05 gemar matematika sumanto heny nurSD-MI kelas05 gemar matematika sumanto heny nur
SD-MI kelas05 gemar matematika sumanto heny nursekolah maya
 
Kumpulan rumus-cepat-matematika
Kumpulan rumus-cepat-matematikaKumpulan rumus-cepat-matematika
Kumpulan rumus-cepat-matematikaisnaijal
 
Kumpulan soal _matematika_sd
Kumpulan soal _matematika_sdKumpulan soal _matematika_sd
Kumpulan soal _matematika_sdRudin NurDhaifan
 
Asterisk (1)shared by voip.com.vn
Asterisk (1)shared by voip.com.vnAsterisk (1)shared by voip.com.vn
Asterisk (1)shared by voip.com.vnTran Thanh
 
Mengenal nama dan lambang bilangan
Mengenal nama dan lambang bilanganMengenal nama dan lambang bilangan
Mengenal nama dan lambang bilanganUmmi Fathin
 
Resume sejarah dan perkembangan bilangan
Resume sejarah dan perkembangan bilanganResume sejarah dan perkembangan bilangan
Resume sejarah dan perkembangan bilanganAndriani Widi Astuti
 
17. modul statistik pak sukani
17. modul statistik pak sukani17. modul statistik pak sukani
17. modul statistik pak sukanisukani
 
Matematika kelas 3 SD
Matematika kelas 3 SDMatematika kelas 3 SD
Matematika kelas 3 SDFarohhh26
 
16. keuangan harga 155-175
16. keuangan harga 155-17516. keuangan harga 155-175
16. keuangan harga 155-175fadilrazqa
 
Matematika 3 (bahasa)
Matematika 3 (bahasa)Matematika 3 (bahasa)
Matematika 3 (bahasa)Dia Cahyawati
 
200706 kathmann shared by voip.com.vn
200706 kathmann shared by voip.com.vn200706 kathmann shared by voip.com.vn
200706 kathmann shared by voip.com.vnTran Thanh
 
Tips menjadi guru yang disenangi murid
Tips menjadi guru yang disenangi muridTips menjadi guru yang disenangi murid
Tips menjadi guru yang disenangi muridSabil Tulen
 

Viewers also liked (20)

Kls 5 matematika
Kls 5 matematikaKls 5 matematika
Kls 5 matematika
 
trik-tirk menyelesaikan persoalan perkalian dan akar pangkat
 trik-tirk menyelesaikan persoalan perkalian dan akar pangkat trik-tirk menyelesaikan persoalan perkalian dan akar pangkat
trik-tirk menyelesaikan persoalan perkalian dan akar pangkat
 
Matematika 2 SD
Matematika 2 SDMatematika 2 SD
Matematika 2 SD
 
Matematika klas 3 sd
Matematika klas 3 sdMatematika klas 3 sd
Matematika klas 3 sd
 
SD-MI kelas05 gemar matematika sumanto heny nur
SD-MI kelas05 gemar matematika sumanto heny nurSD-MI kelas05 gemar matematika sumanto heny nur
SD-MI kelas05 gemar matematika sumanto heny nur
 
Kumpulan rumus-cepat-matematika
Kumpulan rumus-cepat-matematikaKumpulan rumus-cepat-matematika
Kumpulan rumus-cepat-matematika
 
Kumpulan soal _matematika_sd
Kumpulan soal _matematika_sdKumpulan soal _matematika_sd
Kumpulan soal _matematika_sd
 
Asterisk (1)shared by voip.com.vn
Asterisk (1)shared by voip.com.vnAsterisk (1)shared by voip.com.vn
Asterisk (1)shared by voip.com.vn
 
Mengenal nama dan lambang bilangan
Mengenal nama dan lambang bilanganMengenal nama dan lambang bilangan
Mengenal nama dan lambang bilangan
 
Resume sejarah dan perkembangan bilangan
Resume sejarah dan perkembangan bilanganResume sejarah dan perkembangan bilangan
Resume sejarah dan perkembangan bilangan
 
17. modul statistik pak sukani
17. modul statistik pak sukani17. modul statistik pak sukani
17. modul statistik pak sukani
 
Kamus praktis bahasa arab
Kamus praktis bahasa arabKamus praktis bahasa arab
Kamus praktis bahasa arab
 
Matematika kelas 3 SD
Matematika kelas 3 SDMatematika kelas 3 SD
Matematika kelas 3 SD
 
16. keuangan harga 155-175
16. keuangan harga 155-17516. keuangan harga 155-175
16. keuangan harga 155-175
 
Bermain angka
Bermain angkaBermain angka
Bermain angka
 
Matematika 3 (bahasa)
Matematika 3 (bahasa)Matematika 3 (bahasa)
Matematika 3 (bahasa)
 
200706 kathmann shared by voip.com.vn
200706 kathmann shared by voip.com.vn200706 kathmann shared by voip.com.vn
200706 kathmann shared by voip.com.vn
 
Rangkuman iklim
Rangkuman iklimRangkuman iklim
Rangkuman iklim
 
Lambang bilangan romawi kelas IV
Lambang bilangan romawi kelas IVLambang bilangan romawi kelas IV
Lambang bilangan romawi kelas IV
 
Tips menjadi guru yang disenangi murid
Tips menjadi guru yang disenangi muridTips menjadi guru yang disenangi murid
Tips menjadi guru yang disenangi murid
 

Angka dan bilangan

  • 1. Angka dan Bilangan Dahulu kala, manusia menggunakan bilangan hanya untuk menghitung sebuah kuantitas dengan jumlah yang sangat terbatas. Lambat laun, perhitungan yang dilakukan manusia semakin kompleks. Karena itu dalam peradaban manusia berkembangkan berbagai sistem numerasi, yang mana tujuan pokoknya adalah mempermudah manusia menghitung dan mencatat berbagai kuantitas ini. Dalam sistem numerasi ini, terdapat angka-angka, bilangan, operasi-operasi dasar antara berbagai bilangan dan yang mengaitkan satu bilangan dengan bilangan lainnya, serta adanya aturan-aturan dasar. Pada dasarnya konsep tentang bilangan ini adalah sebuah konsep yang kompleks. Pemahaman tentang sistem bilangan melibatkan berbagai ide dan keahlian. Siswa membutuhkan pengalaman pribadi dan waktu yang cukup untuk dapat benar- benar memahami konsep bilangan ini. Secara umum bilangan mempunyai 3 fungsi, yaitu 1. Menyatakan kuantitas Sering disebut aspek kardinalitas bilangan. Ini adalah sebuah gagasan bahwa ketika kita menghitung sebuah kelompok, bilangan terakhir yang disebutkan menyatakan banyaknya objek dalam kelompok ini. Copyright by Page 1
  • 2. 2. Menyatakan urutan Sering disebut juga aspek ordinalitas atau urutan. Bilangan digunakan untuk menjelaskan urusan susunan ssejumlah benda, misalnya urutan pemenang, antrian, dan sebagainya. 3. Menyatakan nilai/nama sebuah benda Bilangan digunakan untuk mengidentifikasi benda-benda, misalnya nomor rumah, nomor jalan, nomor kamar hotel, kode pos, dan sebagainya. Untuk menuliskan bilangan diperlukan simbol. Dalam sejarah peradaban manusia, simbol-simbol yang menyatakan jumlah muncul terlebih dahulu dibandingkan nama bilangan. Sejarahwan menduga bahwa simbol angka yang paling tua berupa turus-turus. Berikut ini akan diuraikan berbagai sistem bilangan yang ada dalam berbagai kebudayaan. Sistem Bilangan Mesir Sekitar tahun 3400 sebelum Masehi, bangsa Mesir telah mempunyai sistem numerasi yang cukup canggih. Namun sistem bilangan mereka hanya terbatas sampai sekitar 1 juta. Beberapa simbol bilangan mereka ditunjukkan pada gambar berikut. Copyright by Page 2
  • 3. Sistem bilangan Mesir ini menganut sistem penjumlahan. Sejumlah bilangan dipilih sebagai basis dan simbol melambangkan 1, , , , dan seterusnya digunakan untuk menuliskan pangkat dari basis-basis ini. Bilangan ditulis dengan menggunakan pangkat-pangkat basis ini berulang kali sejumlah yang dibutuhkan. Sistem bilangan Mesir menggunakan basis 10. Jadi yang menjadi basis adalah 1, 10, 100, 1000 dan seterusnya. Bilangan ditulis sedemikian hingga pangkat yang paling kecil terletak di paling kiri dan semakin meningkat. Contoh: a. 1235, dilambangkan dengan b. 13014, dilambangkan dengan Sistem Bilangan Romawi Sistem ini juga menggunakan basis 10. Namun mereka juga menggunakan simbol- simbol untuk bilangan yang bukan pangkat dari 10, misalnya 5, 50, dan 500. Copyright by Page 3
  • 4. I V X L C D M 1 5 10 50 100 500 1000 Sistem bilangan Romawi juga menganut sistem pengurangan. Hal tersebut dapat dilihat dalam contoh berikut. IX XL XC CD CM 1999 2009 9 40 90 400 900 MCMXCIX MMIX Sistem Bilangan Babilonia Bangsa Babilonia menggunakan sistem bilangan basis 60. Simbol-simbol dasar mereka untuk bilangan 1 sampai dengan 59 dibentuk dengan berulang kali dengan menambahkan untuk 1 dan untuk 10. Contoh: a. 5 dilambangkan dengan b. 24 dilambangkan dengan c. 50 dilambangkan dengan Bangsa Babilonia telah mengenal konsep nilai tempat. Nilai tempat adalah nilai pangkat dari basis. Nilai tempat sistem bilangan bangsa babilonia adalah 1, 60, 60 2, 603, dan seterusnya. Simbol-simbol dasar mereka mempunyai nilai yang berbeda, tergantung pada posisi mereka. Copyright by Page 4
  • 5. Contoh: a. =45 b. = Sistem ini memiliki kelemahan, yaitu tidak mempunyai angka nol sebagai pengisi tempat. Sistem Bilangan Maya Sistem ini menggunakan basis 20. Keunggulan sistem ini adalah mulai dikenalnya nol. Simbol dasar mereka untuk bilangan 1 sampai 19 adalah sebagai berikut. Untuk menuliskan bilangan yang lebih besar dari 19, bangsa Maya menggunakan simbol dasar dan nilai tempat. Mereka menuliskan bilangan secara vertikal, yang mana pangkat dari basis meningkat dari bawah ke atas. Copyright by Page 5
  • 6. Angka paling bawah melambangkan banyaknya satuan. Angka pada posisi kedua melambangkan banyaknya dua puluh. Karena kalender bangsa Maya memiliki 18 bulan, yang mana masing-masing bulan terdiri dari 20 hari, maka nilai tempat untuk posisi ketiga adalah , bukannya . Posisi berikutnya adalah , dan seterusnya. Contoh: a. =80 b. =( c. Seperti yang Anda lihat dalam berbagai contoh sistem bilangan di atas, kombinasi angka-angkanya menghasilkan bilangan yang lebih besar. Angka-angka ini dikombinasikan dengan beberapa aturan tertentu. Sistem Bilangan Hindu Arab Sistem bilangan yang kita gunakan disebut sistem Hindu Arab. Karateristik dalam sistem ini adalah 1. Basis 10 2. Ada nilai tempat 3. Menggunakan prinsip perkalian Contoh: 243, artinya ada 2 kali (dua kelompok) ratusan, 4 kali (empat kelompok) puluhan dan 3 kali (tiga kelompok) satuan. 4. Menggunakan prinsip penjumlahan Copyright by Page 6
  • 7. Nilai suatu bilangan adalah jumlah dari hasil kali setiap angka dan nilai tempatnya. 5. Adanya nol sebagai pengisi tempat Simpulan Beda angka dan bilangan : _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Rekreasi Matematika Bilangan apa saja yang Anda lihat pada gambar berikut? Gagasan tentang bilangan Berikut adalah hal-hal penting tentang bilangan yang harus dipahami siswa SD kelas 1 dan 2: • Menunjukkan jumlah (as many as) • Satu dan lebih satu (one and one more) • Lebih banyak atau lebih sedikit Copyright by Page 7
  • 8. Lebih dari dan kurang dari • Sama dengan • Mengurutkan bilangan Diskusi Coba urutkan gagasan-gagasan di atas sesuai dengan saat Anda mengajarkan kepada siswa! _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Pengajaran tentang bilangan di tingkat SD tidak hanya mengarahkan siswa untuk bisa berhitung, namun yang lebih penting agar anak-anak dapat menumbuhkembangkan ‘rasa bilangan’ (number sense) dalam batin mereka. Rasa bilangan adalah intuisi yang baik tentang bilangan dan hubungan antara bilangan. Berbagai kegiatan dalam modul ini ditujukan agar guru dapat mengarahkan siswanya untuk dapat menumbuhkembangkan rasa bilangan ini. Diskusi Apakah yang dimaksud berhitung dan apa saja fungsi dari berhitung ini? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 8
  • 9. _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Makna tentang berhitung tidak dapat ditransfer begitu saja dari guru ke siswa. Anak harus mengkonstruksi ide sendiri di benak mereka. Guru hanya membantu mengarahkan dengan berbagai aktivitas agar mereka kelak dapat memahami makna sebenarnya dari berhitung ini. Ide tentang berhitung adalah gagasan paling mendasar tentang bilangan yang menjadi basis dari konsep-konsep bilangan lainnnya. Berhitung memerlukan dua keahlian, yaitu: a. Anak perlu mengetahui nama-nama bilangan dan menyebutkan secara berurutan. b. Anak perlu memahami korespondensi satu-satu antara bilangan dengan objek yang dihitung. Beberapa teknik berhitung: a. Menghitung keseluruhan b. Melanjutkan PENJUMLAHAN Hasil jumlah 1 – 5 Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 9
  • 10. _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 1 + 2 = ... 29. 1 + 2 = ... 57. 4 + ... = 5 2. 1 + 0 = ... 30. 3 + 2 = ... 58. 1 + ... = 5 3. 2 + 0 = ... 31. 5 + 0 = ... 59. 3 + ... = 5 4. 3 + 0 = ... 32. 4 + 1 = ... 60. 2 + ... = 5 5. 4 + 0 = ... 33. 3 + 2 = ... 61. 0 + ... = 5 6. 5 + 0 = ... 34. 2 + 3 = ... 62. 3 + ... = 5 7. 2 + 3 = ... 35. 0 + 5 = ... 63. 2 + ... = 5 8. 3 + 1 = ... 36. 3 + 1 = ... 64. 1 + ... = 5 9. 4 + 1 = ... 37. 0 + 1 = ... 65. 2 + ... = 5 10. 3 + 2 = ... 38. 2 + 1 = ... 66. 3 + ... = 5 11. 5 + 0 = ... 39. 1 + 1 = ... 67. 1 + ... = 5 12. 4 + 1 = ... 40. 1 + 4 = ... 68. 2 + ... = 5 13. 1 + 4 = ... 41. 0 + 0 = ... 69. 0 + ... = 5 14. 3 + 2 = ... 42. 0 + 3 = ... 70. 1 + ... = 5 15. 2 + 3 = ... 43. 2 + 2 = ... 71. 2 + ... = 5 16. 0 + 5 = ... 44. 3 + 1 = ... 72. 2 + ... = 5 17. 3 + 1 = ... 45. 3 + 2 = ... 73. 3 + ... = 5 18. 2 + 1 = ... 46. 1 + 3 = ... 74. 3 + ... = 5 19. 1 + 1 = ... 47. 2 + 3 = ... 75. 1 + ... = 5 20. 2 + 2 = ... 48. 0 + 5 = ... 76. 4 + ... = 5 21. 3 + 2 = ... 49. 5 + 0 = ... 77. 3 + ... = 5 22. 1 + 3 = ... 50. 3 + 1 = ... 78. 5 + ... = 5 23. 2 + 3 = ... 51. 1 + ... = 5 79. 4 + ... = 5 24. 0 + 5 = ... 52. 2 + ... = 5 80. 3 + ... = 5 25. 1 + 4 = ... 53. 3 + ... = 5 81. 2 + ... = 5 26. 2 + 3 = ... 54. 4 + ... = 5 82. 0 + ... = 5 27. 1 + 1 = ... 55. 3 + ... = 5 83. 3 + ... = 5 28. 4 + 1 = ... 56. 5 + ... = 5 84. 2 + ... = 5 Copyright by Page 10
  • 11. 85. 1 + ... = 5 91. 2 + ... = 5 97. 3 + ... = 5 86. 1 + ... = 5 92. 0 + ... = 5 98. 5 + ... = 5 87. 2 + ... = 5 93. 5 + ... = 5 99. 4 + ... = 5 88. 3 + ... = 5 94. 3 + ... = 5 100. 3 + ... = 5 89. 3 + ... = 5 95. 0 + ... = 5 90. 1 + ... = 5 96. 2 + ... = 5 Hasil jumlah 1 sampai 9 Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 2+ 4 = ... 14. 3 + 2 = ... 27. 8 + 0 = ... 2. 2 + 6 = ... 15. 2 + 6 = ... 28. 7 + 2 = ... 3. 3 + 3 = ... 16. 3 + 5 = ... 29. 6 + 1 = ... 4. 4 + 4 = ... 17. 4 + 3 = ... 30. 5 + 4 = ... 5. 5 + 2 = ... 18. 4 + 2 = ... 31. 2 + 1 = ... 6. 5 + 1 = ... 19. 4 + 5 = ... 32. 1 + 6 = ... 7. 6 + 2 = ... 20. 1 + 6 = ... 33. 8 + 2 = ... 8. 1 + 4 = ... 21. 6 + 3 = ... 34. 5 + 1 = ... 9. 5 + 2 = ... 22. 7 + 1 = ... 35. 8 + 1 = ... 10. 6 + 3 = ... 23. 7 + 2 = ... 36. 3 + 6 = ... 11. 5 + 4 = ... 24. 9 + 0 = ... 37. 1 + 6 = ... 12. 8 + 1 = ... 25. 8 + 1 = ... 38. 0 + 7 = ... 13. 9 + 0 = ... 26. 3 + 1 = ... 39. 5 + 3 = ... Copyright by Page 11
  • 12. 40. 3 + 1 = ... 61. 0 + ... = 9 82. 1 + ... = 9 41. 2+ 4 = ... 62. 3 + ... = 9 83. 2 + ... = 9 42. 3 + 6 = ... 63. 2 + ... = 9 84. 3 + ... = 9 43. 4 + 3 = ... 64. 1 + ... = 9 85. 3 + ... = 9 44. 5 + 4 = ... 65. 2 + ... = 9 86. 1 + ... = 9 45. 6 + 2 = ... 66. 3 + ... = 9 87. 2 + ... = 9 46. 8 + 1 = ... 67. 1 + ... = 9 88. 0 + ... = 9 47. 7 + 2 = ... 68. 2 + ... = 9 89. 5 + ... = 9 48. 1 + 4 = ... 69. 0 + ... = 9 90. 3 + ... = 9 49. 2 + 2 = ... 70. 1 + ... = 9 91. 0 + ... = 9 50. 3 + 3 = ... 71. 2 + ... = 9 92. 2 + ... = 9 51. 1 + ... = 9 72. 4 + ... = 9 93. 3 + ... = 9 52. 2 + ... = 9 73. 3 + ... = 9 94. 5 + ... = 9 53. 3 + ... = 9 74. 5 + ... = 9 95. 4 + ... = 9 54. 4 + ... = 9 75. 4 + ... = 9 96. 3 + ... = 9 55. 3 + ... = 9 76. 3 + ... = 9 97. 2 + ... = 9 56. 5 + ... = 9 77. 2 + ... = 9 98. 0 + ... = 9 57. 4 + ... = 9 78. 0 + ... = 9 99. 3 + ... = 9 58. 1 + ... = 9 79. 3 + ... = 9 100. 2 + ... = 9 59. 3 + ... = 9 80. 2 + ... = 9 60. 2 + ... = 9 81. 1 + ... = 9 Pasangan 10 Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 12
  • 13. Ingat : SS-DD-TT-EE-LL Bagaimana mengingatnya? _____________________________________________________________________ Soal : 1. 1 + …… = 10 21. 3 + …… = 10 41. ….. + 9 = 10 2. 2 + …… = 10 22. 6 + …… = 10 42. ….. + 3 = 10 3. 3 + …… = 10 23. 4 + …… = 10 43. 0 + …… = 10 4. 4 + …… = 10 24. 7 + …… = 10 44. 7 + …… = 10 5. 5 + …… = 10 25. 9 + …… = 10 45. 1 + …… = 10 6. 6 + …… = 10 26. 2 + …… = 10 46. ….. + 9 = 10 7. 7 + …… = 10 27. ….. + 6 = 10 47. ….. + 3 = 10 8. 8 + …… = 10 28. ….. + 5 = 10 48. ….. + 0 = 10 9. 9 + …… = 10 29. 8 + …… = 10 49. 5 + …… = 10 10. 0 + …… = 10 30. 3 + …… = 10 50. 9 + …… = 10 11. …. + 3 = 10 31. …. + 4 = 10 51. 0 + …… = 10 12. ….. + 2 = 10 32. ….. + 1 = 10 52. …. + 3 = 10 13. ….. + 5 = 10 33. ….. + 7 = 10 53. ….. + 2 = 10 14. ….. + 4 = 10 34. ….. + 8 = 10 54. ….. + 5 = 10 15. ….. + 6 = 10 35. ….. + 2 = 10 55. 3 + …… = 10 16. ….. + 7 = 10 36. 4 + …… = 10 56. …. + 4 = 10 17. ….. + 8 = 10 37. 9 + …… = 10 57. ….. + 5 = 10 18. ….. + 1 = 10 38. ….. + 8 = 10 58. ….. + 6 = 10 19. ….. + 9 = 10 39. 8 + …… = 10 59. 1 + …… = 10 20. ….. + 0 = 10 40. 9 + …… = 10 60. 2 + …… = 10 Penjumlahan 10 dengan satuan Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ Copyright by Page 13
  • 14. _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 1 + 10 = ….. 21. 2 + 10 = ….. 41. 10 + 7 = ….. 2. 2 + 10 = ….. 22. 7 + 10 = ….. 42. 2 + 10 = ….. 3. 3 + 10 = ….. 23. 8 + 10 = ….. 43. 10 + 9 = ….. 4. 4 + 10 = ….. 24. 9 + 10 = ….. 44. 3 + 10 = ….. 5. 5 + 10 = ….. 25. 2 + 10 = ….. 45. 4 + 10 = ….. 6. 6 + 10 = ….. 26. 5 + 10 = ….. 46. 10 + 8 = ….. 7. 7 + 10 = ….. 27. 8 + 10 = ….. 47. 10 + 2 = ….. 8. 8 + 10 = ….. 28. 9 + 10 = ….. 48. 5 + 10 = ….. 9. 9 + 10 = ….. 29. 10 + 1 =….. 49. 10 + 8 = ….. 10. 7 + 10 = ….. 30. 10 + 2 = ….. 50. 10 + 3 = ….. 11. 3 + 10 = ….. 31. 10 + 3 = ….. 51. 6 + 10 = ….. 12. 6 + 10 = ….. 32. 10 + 4 = ….. 52. 10 + 9 = ….. 13. 7 + 10 = ….. 33. 10 + 5 = ….. 53. 10 + 4 = ….. 14. 8 + 10 = ….. 34. 10 + 6 = ….. 54. 7 + 10 = ….. 15. 2 + 10 = ….. 35. 10 + 7 = ….. 55. 10 + 5 = ….. 16. 9 + 10 = ….. 36. 10 + 8 = ….. 56. 8 + 10 = ….. 17. 1 + 10 = ….. 37. 10 + 8 = ….. 57. 9 + 10 = ….. 18. 6 + 10 = ….. 38. 10 + 5 = ….. 58. 10 + 4 = ….. 19. 5 + 10 = ….. 39. 1 + 10 = ….. 59. 10 + 5 = ….. 20. 4 + 10 = ….. 40. 10 + 8 = ….. 60. 8 + 10 = ….. Hasil penjumlahan antara 10 – 20 Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 14
  • 15. _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 9 + 2 = …. 21. 9 + 4 = …. 41. 9 + 6 = …. 2. 9 + 3 = …. 22. 5 + 9 = …. 42. 9 + 7 = …. 3. 9 + 4 = …. 23. 7 + 9 = …. 43. 7 + 9 = …. 4. 9 + 5 = …. 24. 9 + 9 = …. 44. 8 + 9 = …. 5. 9 + 6 = …. 25. 9 + 6 = …. 45. 9 + 8 = …. 6. 9 + 7 = …. 26. 9 + 9 = …. 46. 9 + 9 = …. 7. 9 + 8 = …. 27. 2 + 9 = …. 47. 9 + 9 = …. 8. 9 + 9 = …. 28. 9 + 8 = …. 48. 9 + 2 = …. 9. 5 + 9 = …. 29. 2 + 9 = …. 49. 6 + 9 = …. 10. 6 + 9 = …. 30. 3 + 9 = …. 50. 9 + 9 = …. 11. 9 + 2 = …. 31. 9 + 4 = …. 51. 3 + 9 = …. 12. 9 + 3 = …. 32. 9 + 5 = …. 52. 9 + 6 = …. 13. 2 + 9 = …. 33. 9 + 6 = …. 53. 9 + 7 = …. 14. 3 + 9 = …. 34. 9 + 8 = …. 54. 9 + 4 = …. 15. 4 + 9 = …. 35. 2 + 9 = …. 55. 9 + 9 = …. 16. 5 + 9 = …. 36. 9 + 9 = …. 56. 3 + 9 = …. 17. 6 + 9 = …. 37. 4 + 9 = …. 57. 9 + 5 = …. 18. 7 + 9 = …. 38. 9 + 4 = …. 58. 4 + 9 = …. 19. 8 + 9 = …. 39. 7 + 9 = …. 59. 9 + 9 = …. 20. 9 + 3 = …. 40. 4 + 9 = …. 60. 7 + 9 = …. + 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Copyright by Page 15
  • 16. + 7 3 5 4 9 6 1 8 2 6 2 7 4 9 8 3 1 5 + 4 2 6 7 5 9 1 3 8 5 3 1 2 8 6 4 7 9 Penjumlahan dua digit dengan 1 digit (hasil penjumlahan satuannya kurang dari 10) Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 16
  • 17. Soal : 1. 32+ 4 = ... 21. 6 + 43 = ... 41. 42+ 4 = ... 2. 42 + 6 = ... 22. 57 + 1 = ... 42. 33 + 6 = ... 3. 63 + 3 = ... 23. 67 + 2 = ... 43. 64 + 3 = ... 4. 4 + 44 = ... 24. 49 + 0 = ... 44. 55 + 4 = ... 5. 5 + 42 = ... 25. 68 + 1 = ... 45. 36 + 2 = ... 6. 5 + 51 = ... 26. 73 + 1 = ... 46. 68 + 1 = ... 7. 6 + 72 = ... 27. 8 + 10 = ... 47. 7 + 32 = ... 8. 1 + 44 = ... 28. 7 + 32 = ... 48. 1 + 44 = ... 9. 45 + 2 = ... 29. 6 + 41 = ... 49. 2 + 52 = ... 10. 46 + 3 = ... 30. 5 + 54 = ... 50. 3 + 43 = ... 11. 45 + 4 = ... 31. 2 + 61 = ... 51. 1 + 55 = ... 12. 8 + 51 = ... 32. 1 + 76 = ... 52. 6 + 51 = ... 13. 9 + 50 = ... 33. 8 + 81 = ... 53. 8 + 61 = ... 14. 3 + 62 = ... 34. 5 + 31 = ... 54. 2 + 72 = ... 15. 2 + 56 = ... 35. 8 + 21 = ... 55. 1 + 76 = ... 16. 3 +45 = ... 36. 23 + 6 = ... 56. 3 + 41 = ... 17. 4 + 53 = ... 37. 31 + 6 = ... 57. 4 + 43 = ... 18. 4 + 62 = ... 38. 40 + 7 = ... 58. 3 + 42 = ... 19. 4 + 65 = ... 39. 65 + 3 = 59. 2 + 55 = ... 20. 1 + 76 = ... 40. 63 + 1 = ... 60. 1 + 71 = ... Penjumlahan dua digit dengan 1 digit (hasil penjumlahan satuannya lebih dari 10) Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 17
  • 18. Soal : 1. 47 + 4 = ... 21. 7 + 57 = ... 41. 8+ 39 = ... 2. 59 + 6 = ... 22. 8 + 68 = ... 42. 7 + 56 = ... 3. 88 + 3 = ... 23. 4 + 27 = ... 43. 6 +36 = ... 4. 59 + 4 = ... 24. 7 + 39 = ... 44. 6 + 47 = ... 5. 39 + 2 = ... 25. 7 + 46 = ... 45. 7 + 88 = ... 6. 47 + 7 = ... 26. 5 + 66 = ... 46. 9 + 25 = ... 7. 67 + 6 = ... 27. 4 + 78 = ... 47. 8 + 68 = ... 8. 72 + 9 = ... 28. 3 + 38 = ... 48. 2 + 29 = ... 9. 56 + 6 = ... 29. 7 + 25 = ... 49. 3 + 39 = ... 10. 47 + 8 = ... 30. 4 + 18 = ... 50. 4 + 47 = ... 11. 63 + 9 = ... 31. 3 + 69 = ... 51. 7 + 55 = ... 12. 9 + 44 = ... 32. 7 + 76 = ... 52. 7 + 84 = ... 13. 7 + 69 = ... 33. 7 + 85 = ... 53. 3 + 68 = ... 14. 4 + 78 = ... 34. 3 + 48 = ... 54. 8 + 28 = ... 15. 5 + 86 = ... 35. 7 + 37 = ... 55. 9 + 36 = ... 16. 9 + 75 = ... 36. 7 + 26 = ... 56. 8 + 47 = ... 17. 8 + 84 = ... 37. 6 + 56 = ... 57. 5 + 38 = ... 18. 6 + 48 = ... 38. 6 + 67 = ... 58. 4 + 78 = ... 19. 5 + 38 = ... 39. 6 + 36 = ... 59. 3 + 38 = ... 20. 7 + 47 = ... 40. 7 + 76 = ... 60. 6 + 57 = ... Penjumlahan dua digit dengan 2 digit dengan menyimpan. Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 18
  • 19. Soal : 1. 27 +3 5 = ... 21. 47 + 38 = ... 41. 32+ 45 = ... 2. 55 + 17 = ... 22. 80 + 19 = ... 42. 71 + 17 = ... 3. 38 + 28 = ... 23. 41 + 27 = ... 43. 36 + 37 = ... 4. 39 +35 = ... 24. 72 + 18 = ... 44. 36 + 28 = ... 5. 39 + 30 = ... 25. 17 + 76 = ... 45. 27 + 29 = ... 6. 47 + 41 = ... 26. 15 + 74 = ... 46. 19 + 56 = ... 7. 57 + 27 = ... 27. 24 + 49 = ... 47. 28 + 69 = ... 8. 42 + 48 = ... 28. 23 + 49 = ... 48. 12 + 71 = ... 9. 46 + 37 = ... 29. 17 + 66 = ... 49. 13 + 56 = ... 10. 37 + 41 = ... 30. 14 + 49 = ... 50. 24 + 48 = ... 11. 23 + 52 = ... 31. 43 + 24 = ... 51. 37 + 46 = ... 12. 19 + 50 = ... 32. 47 + 12 = ... 52. 27 + 65 = ... 13. 11 + 56 = ... 33. 57 + 26 = ... 53. 23 + 39 = ... 14. 24 + 69 = ... 34. 63 + 19 = ... 54. 28 + 29 = ... 15. 15 + 77 = ... 35. 27 + 28 = ... 55. 29 + 47 = ... 16. 15 + 56 = ... 36. 37 + 17 = ... 56. 28 + 28 = ... 17. 55 + 35 = ... 37. 26 + 17 = ... 57. 35 + 19 = ... 18. 56 + 29 = ... 38. 46 + 18 = ... 58. 34 + 49 = ... 19. 65 + 29 = ... 39. 36 + 27 = ... 59. 43 + 39 = ... 20. 26 + 28 = ... 40. 45 + 37 = ... 60. 32 + 28 = ... Penjumlahan bilangan banyak digit Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 19
  • 20. Soal : Penjumlahan banyak bilangan satu digit (pakai sistem coret) Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 20
  • 22. PERKALIAN Arti perkalian Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. Berapa roda dari 8 sepeda? Jawab: 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 = 8 x 2 = … 2. Berapa roda dari 9 becak? 3. Berapa roda dari 5 sepeda? 4. Berapa roda dari 4 sepeda? 5. Berapa roda dari 12 becak? 6. Berapa roda dari 7 sepeda? 7. Berapa roda dari 12 becak? 8. Berapa roda dari 11 sepeda? 9. Berapa roda dari 5 mobil? 10. Berapa roda dari 3 delman? Copyright by Page 22
  • 23. 11. Berapa roda dari 6 becak? 12. Berapa roda dari 8 sepeda? 13. Berapa roda dari 9 delman? 14. Berapa kaki dari 8 kuda? 15. Berapa kaki dari 7 kambing? 16. Berapa kaki dari 15 sapi? 17. Berapa kaki dari 7 ayam? 18. Berapa kaki dari 13 bebek? 19. Berapa kaki dari 11 burung? 20. Berapa kaki dari 3 kucing? 21. Berapa kaki dari 2 lalat? 22. Berapa kaki dari 8 laba-laba? 23. Berapa kaki dari 11 laba-laba? 24. Berapa kaki dari 7 capung? 25. Berapa kaki dari 5 kepiting? 26. Berapa kaki dari 4 harimau? 27. Berapa kaki dari 5 singa? 28. Berapa sayap dari 2 kupu kupu? 29. Berapa sayap dari 8 capung? 30. Berapa kaki dari 10 buaya ? 31. 2x3=3+3 32. 3 x 3 = ……..... 33. 8 x 2 = ……..... 34. 4 x 2 = ……..... 35. 2 x 3 = ……..... 36. 4 x 5 = ……..... 37. 9 x 2 = ……..... 38. 2 x 9 = ……..... 39. 4 x3 = ……..... 40. 3 x 4 = ……..... 41. 10 x 10 = ……..... 42. 4 x 1 = ……..... 43. 10 x 2 = ……..... 44. 2 x 10 = ……..... 45. 6 x 2 = ……..... 46. 2 x 6 = ……..... 47. 9 x 2 = ……..... Copyright by Page 23
  • 24. 48. 4 x 4 = ……..... 49. 2 x 6 = ……..... 50. 10 x 1 = ……..... 51. 1 x 10 = ……..... 52. 4 x 6 = ……..... 53. 2 x 2 = ……..... 54. 3 x 3 = ……..... 55. 4 x 4 = ……..... 56. 5 x 5 = ……..... 57. 6 x 6 = ……..... 58. 7 x 7 = ……..... 59. 8 x 8 = ……..... 60. 9 x 9 = ……..... Perkalian 1 (arti perkalian 1) Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 1X1=… 8. 2X1=… 15. 14 X 1 = … 2. 9X1=… 9. 8X1=… 16. 1X1=… 3. 6X1=… 10. 10 X 1 = … 17. 1X7=… 4. 4X1=… 11. 11 X 1 = … 18. 1X9=… 5. 5X1=… 12. 13 X 1 = … 19. 1X3=… 6. 7X1=… 13. 15 X 1 = … 20. 1X4=… 7. 3X1=… 14. 12 X 1 = … 21. 1X5=… Copyright by Page 24
  • 25. 22. 1X8=… 25. 1 X 15 = … 28. 1 X 14 = … 23. 1 X 12 = … 26. 1 X 13 = … 29. 1X6=… 24. 1 X 11 = … 27. 1X2=… 30. 1 X 10 = … Perkalian 10 Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 1 X 10 = … 18. 10 X 9 = … 35. … X 10= 70 2. 9 X 10 = … 19. 10 X 3 = … 36. .. X 10 = 90 3. 6 X 10 = … 20. 10 X 4 = … 37. … X 10= 100 4. 4 X 10 = … 21. 10 X 5 = … 38. .. X 10 = 30 5. 5 X 10 = … 22. 10 X 8 = … 39. … X 10= 100 6. 7 X 10 = … 23. 10 X 12 = … 40. .. X 10 = 800 7. 3 X 10 = … 24. 10 X 11 = … 41. … X 10= 900 8. 2 X 10 = … 25. 10 X 15 = … 42. .. X 10 = 120 9. 8 X 10 = … 26. 10 X 13 = … 43. … X 10= 170 10. 10 X 10 = … 27. 10 X 2 = … 44. .. X 10 = 280 11. 11 X 10 = … 28. 10 X 14 = … 45. … X 10= 310 12. 13 X 10 = … 29. 10 X 6 = … 46. .. X 10 = 420 13. 15 X 10 = … 30. 10 X 10 = … 47. … X 10= 530 14. 12 X 10 = … 31. .. X 10= 10 48. .. X 10 = 680 15. 14 X 10 = … 32. .. X 10 = 80 49. … X 10= 770 16. 1 X 10 = … 33. … X 10= 60 50. .. X 10 = 860 17. 10 X 7 = … 34. .. X 10 = 40 51. … X 10= 110 Copyright by Page 25
  • 26. 52. .. X 10 = 200 55. … X 10= 300 58. .. X 10 = 210 53. … X 10= 470 56. .. X 10 = 200 59. … X 10= 310 54. .. X 10 = 400 57. … X 10= 100 60. .. X 10 = 970 Perkalian 2 Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 2 3 4 5 6 7 8 9 2 X 5 9 2 4 8 7 6 3 2 X 2 7 6 5 4 8 3 9 2 X 4 3 2 9 8 7 5 6 2 X 9 7 4 5 6 3 8 2 2 X 8 9 2 4 5 7 6 3 2 Copyright by Page 26
  • 27. X 9 2 3 8 6 5 4 7 2 X 4 3 2 9 8 7 5 6 2 Perkalian 9 Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 1 x 9 = ... 16. 9 x 6 = ... 31. 9 x 3 = ... 2. 2 x 9 = ... 17. 9 x 7 = ... 32. 9 x 4 = ... 3. 3 x 9 = ... 18. 9 x 8 = ... 33. 6 x 9 = ... 4. 4 x 9 = ... 19. 9 x 9 = ... 34. 9 x 9 = ... 5. 5 x 9 = ... 20. 9 x 10 = ... 35. 9 x 6 = ... 6. 6 x 9 = ... 21. 2 x 9 = ... 36. 7 x 9 = ... 7. 7 x 9 = ... 22. 10 x 9 = ... 37. 3 x 9 = ... 8. 8 x 9 = ... 23. 9 x 8 = ... 38. 9 x 9 = ... 9. 9 x 9 = ... 24. 4 x 9 = ... 39. 9 x 2 = ... 10. 10 x 9 =... 25. 9 x 10 = ... 40. 9 x 7 = ... 11. 9 x 1 = ... 26. 5 x 9 = ... 41. 2 x 9 = ... 12. 9 x 2 = ... 27. 9 x 1 = ... 42. 10 x 9 = ... 13. 9 x 3 = ... 28. 8 x 9 = ... 43. 9 x 8 = ... 14. 9 x 4 = ... 29. 9 x 5 = ... 44. 4 x 9 = ... 15. 9 x 5 = ... 30. 1 x 9 = ... 45. 9 x 10 = ... Copyright by Page 27
  • 28. 46. 5 x 9 = ... 51. 9 x 3 = ... 56. 7 x 9 = ... 47. 9 x 1 = ... 52. 9 x 4 = ... 57. 3 x 9 = ... 48. 8 x 9 = ... 53. 6 x 9 = ... 58. 9 x 9 = ... 49. 9 x 5 = ... 54. 9 x 9 = ... 59. 9 x 2 = ... 50. 1 x 9 = ... 55. 9 x 6 = ... 60. 9 x 7 = ... Perkalian 5 Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : Tahap 1 X 2 3 4 5 9 5 X 5 9 2 4 3 5 X 2 5 4 3 9 5 X 4 3 2 9 5 5 X 9 4 5 3 2 5 X 9 2 4 5 3 Copyright by Page 28
  • 29. 5 X 9 2 3 5 4 5 Tahap 2 1. 6 x 5 =... 33. 7 x 5 =... 65. 6 x 5 = ... 2. 5 x 6 =... 34. 5 x 6 = ... 66. 5 x 6 = ... 3. 7 x 5 = ... 35. 7 x 5 = ... 67. 6 x 5 = ... 4. 5 x 7 = ... 36. 5 x 7 = ... 68. 6 x 5 = ... 5. 5 x 6 = ... 37. 5 x 6 = ... 69. 5 x 7 = ... 6. 5 x 7 =... 38. 5 x 7 = ... 70. 7 x 5 = ... 7. 7 x 5 = ... 39. 7 x 5 = ... 71. 5 x 7 = ... 8. 6 x 5 = ... 40. 6 x 5 = ... 72. 5 x 6 = ... 9. 6 x 5 = ... 41. 6 x 5 = ... 73. 5 x 7 = ... 10. 5 x 7 = ... 42. 5 x 7 = ... 74. 7 x 5 = ... 11. 7 x 5 =... 43. 7 x 5 =... 75. 7 x 5 =... 12. 6 x 5 = ... 44. 6 x 5 = ... 76. 5 x 6 = ... 13. 5 x 6 = ... 45. 5 x 6 = ... 77. 7 x 5 = ... 14. 7 x 5 = ... 46. 6 x 5 = ... 78. 5 x 7 = ... 15. 5 x 7 = ... 47. 6 x 5 = ... 79. 5 x 6 = ... 16. 5 x 6 = ... 48. 5 x 7 = ... 80. 5 x 7 = ... 17. 5 x 7 = ... 49. 7 x 5 = ... 81. 7 x 5 = ... 18. 7 x 5 = ... 50. 5 x 7 = ... 82. 6 x 5 = ... 19. 6 x 5 = ... 51. 5 x 6 = ... 83. 6 x 5 = ... 20. 6 x 5 = ... 52. 5 x 7 = ... 84. 5 x 7 = ... 21. 5 x 7 = ... 53. 7 x 5 = ... 85. 7 x 5 =... 22. 7 x 5 =... 54. 7 x 5 =... 86. 6 x 5 = ... 23. 6 x 5 = ... 55. 5 x 6 = ... 87. 5 x 6 = ... 24. 5 x 6 = ... 56. 7 x 5 = ... 88. 6 x 5 = ... 25. 6 x 5 = ... 57. 5 x 7 = ... 89. 6 x 5 = ... 26. 6 x 5 = ... 58. 5 x 6 = ... 90. 5 x 7 = ... 27. 5 x 7 = ... 59. 5 x 7 = ... 91. 7 x 5 = ... 28. 7 x 5 = ... 60. 7 x 5 = ... 92. 5 x 7 = ... 29. 5 x 7 = ... 61. 6 x 5 = ... 93. 5 x 6 = ... 30. 5 x 6 = ... 62. 6 x 5 = ... 94. 5 x 7 = ... 31. 5 x 7 = ... 63. 5 x 7 = ... 95. 7 x 5 = ... 32. 7 x 5 = ... 64. 7 x 5 =... 96. 7 x 5 =... Copyright by Page 29
  • 30. 97. 5 x 6 = ... 134. 8 x 5 = ... 171. 8x5= 98. 7 x 5 = ... 135. 6 x 5 = ... 172. 5 x 6 = ... 99. 5x7= 136. 8 x 5 = ... 173. 5 x 7 = ... 100. 5 x 6 = ... 137. 5 x 6 = ... 174. 7 x 5 = ... 101. 5 x 7 = ... 138. 8 x 5 = ... 175. 7 x 5 = ... 102. 7 x 5 = ... 139. 6 x 5 = ... 176. 6 x 5 = ... 103. 6 x 5 = ... 140. 5 x 8 = ... 177. 8 x 5 = ... 104. 8 x 5 = ... 141. 6 x 5 = ... 178. 6 x 5 = ... 105. 6 x 5 = ... 142. 5 x 7 = ... 179. 5 x 7 = ... 106. 5 x 7 = ... 143. 5 x 8 = ... 180. 5 x 8 = ... 107. 5 x 8 = ... 144. 7 x 5 = ... 181. 7 x 5 =... 108. 7 x 5 =... 145. 5 x 8 = ... 182. 8 x 5 =... 109. 8 x 5 = ... 146. 5 x 7 = ... 183. 6 x 5 = ... 110. 6 x 5 = ... 147. 8 x 5 = ... 184. 8 x 5 = ... 111. 8 x 5 = ... 148. 5 x 6 = ... 185. 5 x 6 = ... 112. 5 x 6 = ... 149. 5 x 7 = ... 186. 8 x 5 = ... 113. 8 x 5 = ... 150. 7 x 5 = ... 187. 6 x 5 = ... 114. 6 x 5 = ... 151. 7 x 5 = ... 188. 5 x 8 = ... 115. 5 x 8 = ... 152. 6 x 5 = ... 189. 6 x 5 = ... 116. 6 x 5 = ... 153. 8 x 5 = ... 190. 5 x 7 = ... 117. 5 x 7 = ... 154. 6 x 5 = ... 191. 5 x 8 = ... 118. 5 x 8 = ... 155. 5 x 7 = ... 192. 7 x 5 = ... 119. 7 x 5 = ... 156. 5 x 8 = ... 193. 5 x 8 = ... 120. 5 x 8 = ... 157. 7 x 5 =... 194. 5 x 7 = ... 121. 5 x 7 = ... 158. 8 x 5 = ... 195. 8 x 5 = ... 122. 8 x 5 = ... 159. 6 x 5 = ... 196. 5 x 6 = ... 123. 5 x 6 = ... 160. 8 x 5 = ... 197. 5 x 7 = ... 124. 5 x 7 = ... 161. 5 x 6 = ... 198. 7 x 5 = ... 125. 7 x 5 = ... 162. 8 x 5 = ... 199. 7 x 5 = ... 126. 7 x 5 =... 163. 6 x 5 = ... 200. 6 x 5 = ... 127. 7 x 5 = ... 164. 5 x 8 = ... 201. 8 x 5 = ... 128. 6 x 5 = ... 165. 6 x 5 = ... 202. 6 x 5 = ... 129. 8 x 5 = ... 166. 5 x 7 = ... 203. 5 x 7 = ... 130. 6 x 5 = ... 167. 5 x 8 = ... 204. 5 x 8 = ... 131. 5 x 7 = ... 168. 7x5= 205. 7 x 5 =... 132. 5 x 8 = ... 169. 5x8= 206. 8 x 5 = ... 133. 7 x 5 =... 170. 5x7= 207. 6 x 5 = ... Copyright by Page 30
  • 31. 208. 8 x 5 = ... 219. 8 x 5 = ... 230. 8 x 5 = ... 209. 5 x 6 = ... 220. 5 x 6 = ... 231. 6 x 5 = ... 210. 8 x 5 = ... 221. 5 x 7 = ... 232. 8 x 5 = ... 211. 6 x 5 = ... 222. 7 x 5 = ... 233. 5 x 6 = ... 212. 5 x 8 = ... 223. 7 x 5 = ... 234. 8 x 5 = ... 213. 6 x 5 = ... 224. 6 x 5 = ... 235. 6 x 5 = ... 214. 5 x 7 = ... 225. 8 x 5 = ... 236. 5 x 8 = ... 215. 5 x 8 = ... 226. 6 x 5 = ... 237. 6 x 5 = ... 216. 7 x 5 = ... 227. 5 x 7 = ... 238. 5 x 7 = ... 217. 5 x 8 = ... 228. 5 x 8 = ... 239. 5 x 8 = ... 218. 5 x 7 = ... 229. 7 x 5 =... 240. 7 x 5 = ... X 8 6 7 X 6 7 8 5 5 X 6 8 7 X 8 7 6 5 5 X 6 7 8 X 7 6 8 5 5 X 8 7 6 X 8 7 6 5 5 X 7 6 8 X 7 6 8 5 5 X 8 7 6 X 8 7 6 5 5 X 6 8 7 X 8 6 7 5 5 Tahap 3 X 2 3 4 5 6 7 8 9 5 X 5 9 2 4 8 7 6 3 5 Copyright by Page 31
  • 32. X 2 7 6 5 4 8 3 9 5 X 4 3 2 9 8 7 5 6 5 X 9 7 4 5 6 3 8 2 5 Kuadrat Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 1 x 1 = ... 13. 4 x 4 = ... 25. 9 x 9 = ... 2. 2 x 2 = ... 14. 2 x 2 = ... 26. 3 x 3 = ... 3. 3 x 3 = ... 15. 10 x 10 = ... 27. 10 x 10 = ... 4. 4 x 4 = ... 16. 5 x 5 = ... 28. 4 x 4 = ... 5. 5 x 5 = ... 17. 3 x 3 = ... 29. 5 x 5 = ... 6. 6 x 6 = ... 18. 6 x 6 = ... 30. 6 x 6 = ... 7. 7 x 7 = ... 19. 7 x 7 = ... 31. 8 x 8 = ... 8. 8 x 8 = ... 20. 9 x 9 = ... 32. 4 x 4 = ... 9. 9 x 9 = ... 21. 8 x 8 = ... 33. 7 x 7 = ... 10. 10 x 10 = ... 22. 1 x 1 = ... 34. 2 x 2 = ... 11. 8 x 8 = ... 23. 7 x 7 = ... 35. 10 x 10 = ... 12. 1 x 1 = ... 24. 2 x 2 = ... 36. 5 x 5 = ... Copyright Page 32
  • 33. 37. 1 x 1 = ... 74. 9 x 9 = ... 111. 6 x 6 = ... 38. 3 x 3 = ... 75. 4 x 4 = ... 112. 4 x 4 = ... 39. 6 x 6 = ... 76. 6 x 6 = ... 113. 7 x 7 = ... 40. 9 x 9 = ... 77. 3 x 3 = ... 114. 3 x 3 = ... 41. 6 x 6 = ... 78. 2 x 2 = ... 115. 9 x 9 = ... 42. 8 x 8 = ... 79. 10 x 10 = ... 116. 1 x 1 = ... 43. 1 x 1 = ... 80. 5 x 5 = ... 117. 10 x 10 =... 44. 3 x 3 = ... 81. 5 x 5 = ... 118. 8 x 8 = ... 45. 7 x 7 = ... 82. 1 x 1 = ... 119. 5 x 5 = ... 46. 5 x 5 = ... 83. 7 x 7 = ... 120. 2 x 2 = ... 47. 2 x 2 = ... 84. 2 x 2 = ... 121. 1 x 1 = ... 48. 9 x 9 = ... 85. 8 x 8 = ... 122. 2 x 2 = ... 49. 10 x 10 = ... 86. 9 x 9 = ... 123. 3 x 3 = ... 50. 4 x 4 = ... 87. 3 x 3 = ... 124. 3 x 3 = ... 51. 9x9= 88. 4 x 4 = ... 125. 6 x 6 = ... 52. 6x6= 89. 10 x 10 = ... 126. 7 x 7 = ... 53. 8x8= 90. 6 x 6 = ... 127. 5 x 5 = ... 54. 4x4= 91. 4 x 4 = ... 128. 1 x 1 = ... 55. 7 x 7 = ... 92. 7 x 7 = ... 129. 8 x 8 = ... 56. 10 x 10 = ... 93. 6 x 6 = ... 130. 2 x 2 = ... 57. 5 x 5 = ... 94. 2 x 2 = ... 131. 9 x 9 = ... 58. 1 x 1 = ... 95. 10 x 10 = ... 132. 4 x 4 = ... 59. 2 x 2 = ... 96. 5 x 5 = ... 133. 10 x 10 =... 60. 3 x 3 = ... 97. 1 x 1 = ... 134. 7 x 7 = ... 61. 3 x 3 = ... 98. 9 x 9 = ... 135. 8 x 8 = ... 62. 6 x 6 = ... 99. 3 x 3 = ... 136. 1 x 1 = ... 63. 7 x 7 = ... 100. 8 x 8 = ... 137. 9 x 9 = ... 64. 5 x 5 = ... 101. 4 x 4 = ... 138. 4 x 4 = ... 65. 1 x 1 = ... 102. 2 x 2 = ... 139. 6 x 6 = ... 66. 8 x 8 = ... 103. 6 x 6 = ... 140. 3 x 3 = ... 67. 2 x 2 = ... 104. 1 x 1 = ... 141. 2 x 2 = ... 68. 9 x 9 = ... 105. 3 x 3 = ... 142. 10 x 10 =... 69. 4 x 4 = ... 106. 7 x 7 = ... 143. 5 x 5 = ... 70. 10 x 10 = ... 107. 10 x 10 =... 144. 5 x 5 = ... 71. 7 x 7 = ... 108. 8 x 8 = ... 145. 1 x 1 = ... 72. 8 x 8 = ... 109. 5 x 5 = ... 146. 7 x 7 = ... 73. 1 x 1 = ... 110. 9 x 9 = ... 147. 2 x 2 = ... Copyright Page 33
  • 34. 148. 8 x 8 = ... 149. 9 x 9 = ... 150. 3 x 3 = ... Perkalian 3 Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 6 x 3 = ... 20. 6 x 3 = ... 39. 7 x 3 = ... 2. 3 x 6 = ... 21. 3 x 7 = ... 40. 6 x 3 = ... 3. 7 x 3 = ... 22. 7 x 3 =... 41. 6 x 3 = ... 4. 3 x 7 = ... 23. 6 x 3 = ... 42. 3 x 7 = ... 5. 3 x 6 = ... 24. 3 x 6 = ... 43. 7 x 3 =... 6. 3 x 7 = ... 25. 6 x 3 = ... 44. 6 x 3 = ... 7. 7 x 3 = ... 26. 6 x 3 = ... 45. 3 x 6 = ... 8. 6 x 3 = ... 27. 3 x 7 = ... 46. 6 x 3 = ... 9. 6 x 3 = ... 28. 7 x 3 = ... 47. 6 x 3 = ... 10. 3 x 7 = ... 29. 3 x 7 = ... 48. 3 x 7 = ... 11. 7 x 3 =... 30. 3 x 6 = ... 49. 7 x 3 = ... 12. 6 x 3 = ... 31. 3 x 7 = ... 50. 3 x 7 = ... 13. 3 x 6 = ... 32. 7 x 3 = ... 51. 3 x 6 = ... 14. 7 x 3 = ... 33. 7 x 3 =... 52. 3 x 7 = ... 15. 3 x 7 = ... 34. 3 x 6 = ... 53. 7 x 3 = ... 16. 3 x 6 = ... 35. 7 x 3 = ... 54. 7 x 3 =... 17. 3 x 7 = ... 36. 3 x 7 = ... 55. 3 x 6 = ... 18. 7 x 3 = ... 37. 3 x 6 = ... 56. 7 x 3 = ... 19. 6 x 3 = ... 38. 3 x 7 = ... 57. 3 x 7 = ... Copyright Page 34
  • 35. 58. 3x6= 89. 6 x 3 = ... 120. 3 x 8 = ... 59. 3x7= 90. 3 x 7 = ... 121. 3 x 7 = ... 60. 7x3= 91. 7 x 3 = ... 122. 8 x 3 = ... 61. 6x3= 92. 3 x 7 = ... 123. 3 x 6 = ... 62. 6 x 3 = ... 93. 3 x 6 = ... 124. 3 x 7 = ... 63. 3 x 7 = ... 94. 3 x 7 = ... 125. 7 x 3 = ... 64. 7 x 3 =... 95. 7 x 3 = ... 126. 7 x 3 =... 65. 6 x 3 = ... 96. 7 x 3 =... 127. 7 x 3 = ... 66. 3 x 6 = ... 97. 3 x 6 = ... 128. 6 x 3 = ... 67. 6 x 3 = ... 98. 7 x 3 = ... 129. 8 x 3 = ... 68. 6 x 3 = ... 99. 3 x 7 = ... 130. 6 x 3 = ... 69. 3 x 7 = ... 100. 3 x 6 = ... 131. 3 x 7 = ... 70. 7 x 3 = ... 101. 3 x 7 = ... 132. 3 x 8 = ... 71. 3 x 7 = ... 102. 7 x 3 = ... 133. 7 x 3 =... 72. 3 x 6 = ... 103. 6 x 3 = ... 134. 8 x 3 = ... 73. 3 x 7 = ... 104. 8 x 3 = ... 135. 6 x 3 = ... 74. 7 x 3 = ... 105. 6 x 3 = ... 136. 8 x 3 = ... 75. 7 x 3 =... 106. 3 x 7 = ... 137. 3 x 6 = ... 76. 3 x 6 = ... 107. 3 x 8 = ... 138. 8 x 3 = ... 77. 7 x 3 = ... 108. 7 x 3 =... 139. 6 x 3 = ... 78. 3 x 7 = ... 109. 8 x 3 = ... 140. 3 x 8 = ... 79. 3 x 6 = ... 110. 6 x 3 = ... 141. 6 x 3 = ... 80. 3 x 7 = ... 111. 8 x 3 = ... 142. 3 x 7 = ... 81. 7 x 3 = ... 112. 3 x 6 = ... 143. 3 x 8 = ... 82. 6 x 3 = ... 113. 8 x 3 = ... 144. 7 x 3 = ... 83. 6 x 3 = ... 114. 6 x 3 = ... 145. 3 x 8 = ... 84. 3 x 7 = ... 115. 3 x 8 = ... 146. 3 x 7 = ... 85. 7 x 3 =... 116. 6 x 3 = ... 147. 8 x 3 = ... 86. 6 x 3 = ... 117. 3 x 7 = ... 148. 3 x 6 = ... 87. 3 x 6 = ... 118. 3 x 8 = ... 149. 3 x 7 = ... 88. 6 x 3 = ... 119. 7 x 3 = ... 150. 7 x 3 = ... Perkalian 4 Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? Copyright Page 35
  • 36. _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 6 x 4 = ... 28. 7 x 4 = ... 55. 4 x 6 = ... 2. 4 x 6 = ... 29. 4 x 7 = ... 56. 7 x 4 = ... 3. 7 x 4 = ... 30. 4 x 6 = ... 57. 4 x 7 = ... 4. 4 x 7 = ... 31. 4 x 7 = ... 58. 4 x 6 = ... 5. 4 x 6 = ... 32. 7 x 4 = ... 59. 4 x 7 = ... 6. 4 x 7 = ... 33. 7 x 4 =... 60. 7 x 4 = ... 7. 7 x 4 = ... 34. 4 x 6 = ... 61. 6x4= 8. 6 x 4 = ... 35. 7 x 4 = ... 62. 6x4= 9. 6 x 4 = ... 36. 4 x 7 = ... 63. 4x7= 10. 4 x 7 = ... 37. 4 x 6 = ... 64. 7 x 4 =... 11. 7 x 4 =... 38. 4 x 7 = ... 65. 6 x 4 = ... 12. 6 x 4 = ... 39. 7 x 4 = ... 66. 4 x 6 = ... 13. 4 x 6 = ... 40. 6 x 4 = ... 67. 6 x 4 = ... 14. 7 x 4 = ... 41. 6 x 4 = ... 68. 6 x 4 = ... 15. 4 x 7 = ... 42. 4 x 7 = ... 69. 4 x 7 = ... 16. 4 x 6 = ... 43. 7 x 4 =... 70. 7 x 4 = ... 17. 4 x 7 = ... 44. 6 x 4 = ... 71. 4 x 7 = ... 18. 7 x 4 = ... 45. 4 x 6 = ... 72. 4 x 6 = ... 19. 6 x 4 = ... 46. 6 x 4 = ... 73. 4 x 7 = ... 20. 6 x 4 = ... 47. 6 x 4 = ... 74. 7 x 4 = ... 21. 4 x 7 = ... 48. 4 x 7 = ... 75. 7 x 4 =... 22. 7 x 4 =... 49. 7 x 4 = ... 76. 4 x 6 = ... 23. 6 x 4 = ... 50. 4 x 7 = ... 77. 7 x 4 = ... 24. 4 x 6 = ... 51. 4 x 6 = ... 78. 4 x 7 = ... 25. 6 x 4 = ... 52. 4 x 7 = ... 79. 4 x 6 = ... 26. 6 x 4 = ... 53. 7 x 4 = ... 80. 4 x 7 = ... 27. 4 x 7 = ... 54. 7 x 4 =... 81. 7 x 4 = ... Copyright Page 36
  • 37. 82. 6 x 4 = ... 105. 6 x 4 = ... 128. 6 x 4 = ... 83. 6 x 4 = ... 106. 4 x 7 = ... 129. 8 x 4 = ... 84. 4 x 7 = ... 107. 4 x 8 = ... 130. 6 x 4 = ... 85. 7 x 4 =... 108. 7 x 4 =... 131. 4 x 7 = ... 86. 6 x 4 = ... 109. 8 x 4 = ... 132. 4 x 8 = ... 87. 4 x 6 = ... 110. 6 x 4 = ... 133. 7 x 4 =... 88. 6 x 4 = ... 111. 8 x 4 = ... 134. 8 x 4 = ... 89. 6 x 4 = ... 112. 4 x 6 = ... 135. 6 x 4 = ... 90. 4 x 7 = ... 113. 8 x 4 = ... 136. 8 x 4 = ... 91. 7 x 4 = ... 114. 6 x 4 = ... 137. 4 x 6 = ... 92. 4 x 7 = ... 115. 4 x 8 = ... 138. 8 x 4 = ... 93. 4 x 6 = ... 116. 6 x 4 = ... 139. 6 x 4 = ... 94. 4 x 7 = ... 117. 4 x 7 = ... 140. 4 x 8 = ... 95. 7 x 4 = ... 118. 4 x 8 = ... 141. 6 x 4 = ... 96. 7 x 4 =... 119. 7 x 4 = ... 142. 4 x 7 = ... 97. 4 x 6 = ... 120. 4 x 8 = ... 143. 4 x 8 = ... 98. 7 x 4 = ... 121. 4 x 7 = ... 144. 7 x 4 = ... 99. 4 x 7 = ... 122. 8 x 4 = ... 145. 4 x 8 = ... 100. 4 x 6 = ... 123. 4 x 6 = ... 146. 4 x 7 = ... 101. 4 x 7 = ... 124. 4 x 7 = ... 147. 8 x 4 = ... 102. 7 x 4 = ... 125. 7 x 4 = ... 148. 4 x 6 = ... 103. 6 x 4 = ... 126. 7 x 4 =... 149. 4 x 7 = ... 104. 8 x 4 = ... 127. 7 x 4 = ... 150. 7x4=… Perkalian 6,7,8 Alat peraga : _________________________________________________________ Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright Page 37
  • 38. Soal : 1. 6 x 7 = ... 36. 7 x 6 = ... 71. 6 x 8 = ... 2. 7 x 6 = ... 37. 6 x 8 = ... 72. 7 x 6 = ... 3. 6 x 8 = ... 38. 6 x 7 = ... 73. 6 x 8 = ... 4. 7 x 6 = ... 39. 6 x 8 = ... 74. 6 x 8 = ... 5. 6 x 8 = ... 40. 6 x 7 = ... 75. 6 x 8 =... 6. 6 x 8 = ... 41. 6 x 8 = ... 76. 7 x 6 = ... 7. 6 x 7 = ... 42. 6 x 7 = ... 77. 6 x 8 = ... 8. 6 x 8 = ... 43. 7 x 6 = ... 78. 6 x 8 = ... 9. 6 x 7 = ... 44. 6 x 7 = ... 79. 7 x 6 = ... 10. 6 x 8 = ... 45. 6 x 8 =... 80. 6 x 8 = ... 11. 6 x 8 =... 46. 6 x 7 = ... 81. 6 x 8 = ... 12. 6 x 7 = ... 47. 6 x 8 = ... 82. 6 x 7 = ... 13. 7 x 6 = ... 48. 6 x 8 = ... 83. 6 x 7 = ... 14. 6 x 8 = ... 49. 6 x 8 = ... 84. 6 x 8 = ... 15. 7 x 6 = ... 50. 7 x 6 = ... 85. 6 x 8 =... 16. 6 x 8 = ... 51. 6 x 8 = ... 86. 6 x 7 = ... 17. 6 x 8 = ... 52. 6 x 8 = ... 87. 7 x 6 = ... 18. 6 x 7 = ... 53. 6 x 8 =... 88. 6 x 7 = ... 19. 6 x 8 = ... 54. 7 x 6 = ... 89. 6 x 7 = ... 20. 6 x 7 = ... 55. 6 x 8 = ... 90. 6 x 8 = ... 21. 6 x 8 = ... 56. 6 x 8 = ... 91. 6 x 8 = ... 22. 6 x 8 =... 57. 7 x 6 = ... 92. 6 x 8 = ... 23. 6 x 7 = ... 58. 6 x 8 = ... 93. 7 x 6 = ... 24. 6 x 8 = ... 59. 6 x 8 = ... 94. 6 x 8 =... 25. 7 x 6 = ... 60. 6 x 7 = ... 95. 6 x 8 = ... 26. 6 x 7 = ... 61. 6 x 8 = ... 96. 6 x 8 = ... 27. 6 x 8 = ... 62. 6 x 7 = ... 97. 7 x 6 = ... 28. 6 x 7 = ... 63. 6 x 8 = ... 98. 6 x 8 = ... 29. 6 x 8 = ... 64. 6 x 8 =... 99. 6 x 8 = ... 30. 7 x 6 = ... 65. 6 x 7 = ... 100. 7 x 6 = ... 31. 6 x 8 = ... 66. 7 x 6 = ... 101. 6 x 8 = ... 32. 6 x 8 =... 67. 6 x 7 = ... 102. 6 x 8 = ... 33. 7 x 6 = ... 68. 6 x 7 = ... 103. 6 x 7 = ... 34. 6 x 8 = ... 69. 6 x 8 = ... 104. 8 x 7 = ... 35. 6 x 8 = ... 70. 6 x 8 = ... 105. 6 x 7 = ... Copyright Page 38
  • 39. 106. 6 x 8 = ... 121. 6 x 8 = ... 136. 8 x 7 = ... 107. 7 x 8 = ... 122. 8 x 7 = ... 137. 7 x 6 = ... 108. 6 x 8 =... 123. 7 x 6 = ... 138. 8 x 7 = ... 109. 8 x 7 = ... 124. 6 x 8 = ... 139. 6 x 7 = ... 110. 6 x 7 = ... 125. 6 x 8 = ... 140. 7 x 8 = ... 111. 8 x 7 = ... 126. 6 x 8 = ... 141. 6 x 7 = ... 112. 7 x 6 = ... 127. 6 x 8 = ... 142. 6 x 8 = ... 113. 8 x 7 = ... 128. 6 x 7 = ... 143. 7 x 8 = ... 114. 6 x 7 = ... 129. 8 x 7 = ... 144. 6 x 8 = ... 115. 7 x 8 = ... 130. 6 x 7 = ... 145. 7 x 8 = ... 116. 6 x 7 = ... 131. 6 x 8 = ... 146. 6 x 8 = ... 117. 6 x 8 = ... 132. 7 x 8 = ... 147. 8 x 7 = ... 118. 7 x 8 = ... 133. 6 x 8 = ... 148. 7 x 6 = ... 119. 6 x 8 = ... 134. 8 x 7 = ... 149. 6 x 8 = ... 120. 7 x 8 = ... 135. 6 x 7 = ... 150. 6 x 8 = ... Review perkalian 1 sampai 10 X 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Copyright Page 39
  • 40. X 9 6 8 4 3 2 7 5 10 1 5 1 3 2 6 10 7 8 9 4 Perkalian 2 digit dengan 1 digit level 1 Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 13 x 2 = ... 4. 12 x4 = ... 7. 11 x 3 = ... 2. 13 x 3 = ... 5. 12 x 3 =... 8. 11 x 4 = ... 3. 12 x 2 = ... 6. 11 x 2 = ... 9. 11 x 5 =... Copyright Page 40
  • 41. 10. 11 x 6 = ... 37. 31 x 5 =... 64. 51 x 4 = ... 11. 11 x 7 = ... 38. 31 x 6 = ... 65. 51 x 5 =... 12. 11 x 8 = ... 39. 31 x 7 = ... 66. 51 x 6 = ... 13. 11 x9 = ... 40. 31 x 8 = ... 67. 51 x 7 = ... 14. 14 x 2 = ... 41. 31 x9 = ... 68. 51 x 8 = ... 15. 23 x 2 = ... 42. 34 x 2 = ... 69. 51 x9 = ... 16. 23 x 3 = ... 43. 43 x 2 = ... 70. 54 x 2 = ... 17. 22 x 2 = ... 44. 43 x 3 = ... 71. 63 x 2 = ... 18. 22 x4 = ... 45. 42 x 2 = ... 72. 63 x 3 = ... 19. 22 x 3 =... 46. 42 x4 = ... 73. 62 x 2 = ... 20. 21 x 2 = ... 47. 42 x 3 =... 74. 62 x4 = ... 21. 21 x 3 = ... 48. 41 x 2 = ... 75. 62 x 3 =... 22. 21 x 4 = ... 49. 41 x 3 = ... 76. 61 x 2 = ... 23. 21 x 5 =... 50. 41 x 4 = ... 77. 61 x 3 = ... 24. 21 x 6 = ... 51. 41 x 5 =... 78. 61 x 4 = ... 25. 21 x 7 = ... 52. 41 x 6 = ... 79. 61 x 5 =... 26. 21 x 8 = ... 53. 41 x 7 = ... 80. 61 x 6 = ... 27. 21 x9 = ... 54. 41 x 8 = ... 81. 61 x 7 = ... 28. 24 x 2 = ... 55. 41 x9 = ... 82. 61 x 8 = ... 29. 33 x 2 = ... 56. 44 x 2 = ... 83. 61 x9 = ... 30. 33 x 3 = ... 57. 53 x 2 = ... 84. 64 x 2 = ... 31. 32 x 2 = ... 58. 53 x 3 = ... 85. 73 x 2 = ... 32. 32 x4 = ... 59. 52 x 2 = ... 86. 73 x 3 = ... 33. 32 x 3 =... 60. 52 x4 = ... 87. 72 x 2 = ... 34. 31 x 2 = ... 61. 52 x 3 =... 88. 72 x4 = ... 35. 31 x 3 = ... 62. 51 x 2 = ... 89. 72 x 3 =... 36. 31 x 4 = ... 63. 51 x 3 = ... 90. 71 x 2 = ... Perkalian 2 digit dengan 1 digit level 2 Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright Page 41
  • 42. _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 12 x 6 = ... 30. 64 x 7 = ... 59. 88 x 5 = ... 2. 12 x 7 = ... 31. 69 x 2 = ... 60. 88 x 6 = ... 3. 13 x 6 = ... 32. 69 x 3 = ... 61. 88 x 7 = ... 4. 13 x 9 = ... 33. 69 x 9 = ... 62. 88 x 8 = ... 5. 14 x 7 = ... 34. 72 x 6 = ... 63. 88 x 9 = ... 6. 14 x 8 = ... 35. 72 x 7 = ... 64. 89 x 2 = ... 7. 14 x 9 = ... 36. 72 x 8 = ... 65. 89 x 3 = ... 8. 16 x 8 = ... 37. 72 x 9 = ... 66. 89 x 4 = ... 9. 16 x 9 = ... 38. 73 x 4 = ... 67. 89 x 5 = ... 10. 17 x 6 = ... 39. 73 x 5 = ... 68. 89 x 6 = ... 11. 17 x 7 = ... 40. 73 x 6 = ... 69. 89 x 7 = ... 12. 23 x 4 = ... 41. 73 x 7 = ... 70. 89 x 8 = ... 13. 23 x 9 = ... 42. 73 x 8 = ... 71. 89 x 9 = ... 14. 29 x 7 = ... 43. 73 x 9 = ... 72. 92 x 6 = ... 15. 29 x 8 = ... 44. 74 x 3 = ... 73. 92 x 7 = ... 16. 29 x 9 = ... 45. 74 x 9 = ... 74. 92 x 8 = ... 17. 32 x 6 = ... 46. 75 x 2 = ... 75. 92 x 9 = ... 18. 32 x 7 = ... 47. 75 x 3 = ... 76. 93 x 4 = ... 19. 32 x 8 = ... 48. 87 x 2 = ... 77. 93 x 5 = ... 20. 32 x 9 = ... 49. 87 x 3 = ... 78. 93 x 6 = ... 21. 33 x 9 = ... 50. 87 x 4 = ... 79. 93 x 7 = ... 22. 34 x 3 = ... 51. 87 x 5 = ... 80. 93 x 8 = ... 23. 34 x 4 = ... 52. 87 x 6 = ... 81. 93 x 9 = ... 24. 35 x 6 = ... 53. 87 x 7 = ... 82. 94 x 3 = ... 25. 36 x 9 = ... 54. 87 x 8 = ... 83. 94 x 4 = ... 26. 37 x 2 = ... 55. 87 x 9 = ... 84. 94 x5 = ... 27. 8 x 7 = ... 56. 88 x 2 = ... 85. 94 x 6 = ... 28. 48 x 8 = ... 57. 88 x 3 = ... 86. 94 x 7 = ... 29. 49 x 6 = ... 58. 88 x 4 = ... 87. 94 x 8 = ... Copyright by Page 42
  • 43. 88. 94 x 9 = ... 89. 95 x 2 = ... 90. 95 x 3 = ... Perkalian 2 digit dengan 2 digit level 1 Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal : 1. 11 x 11 = ... 16. 21 x 12 = ... 31. 35 x 11 = ... 2. 11 x 12 = ... 17. 21 x 13 = ... 32. 53 x 11 = ... 3. 11 x 13 = ... 18. 23 x 12 = ... 33. 54 x 11 = ... 4. 11 x 14 = ... 19. 23 x 13 = ... 34. 61 x 11 = ... 5. 11 x 15 = ... 20. 24 x 11 = ... 35. 62 x 11 = ... 6. 11 x 16 = ... 21. 25 x 11 = ... 36. 63 x 11 = ... 7. 11 x 17 =... 22. 26 x 11 = ... 37. 71 x 11 = ... 8. 11 x 18 = ... 23. 27 x 11 = ... 38. 72 x 11 = ... 9. 12 x 11 = ... 24. 31 x 11 = ... 39. 81 x 11 = ... 10. 12 x 12 = ... 25. 31 x 12 = ... 40. 11 x 25 = ... 11. 12 x 13 = ... 26. 32 x 11 = ... 41. 11 x 26 = ... 12. 12 x 14 =... 27. 32 x 12 = ... 42. 12 x 23 = ... 13. 13 x 11 = .... 28. 33 x 11 = ... 43. 13 x 21 = ... 14. 15 x 11 = ... 29. 33 x 12 = ... 44. 13 x 22 = ... 15. 21 x 11 = ... 30. 34 x 11 = ... 45. 13 x 23 = ... Copyright by Page 43
  • 44. 46. 14 x 21 = ... 51. 22 x 22 = ... 56. 33 x 21 = ... 47. 21 x 21 = ... 52. 23 x 21 = ... 57. 41 x 21 = ... 48. 21 x 22 = ... 53. 31 x 21 = ... 58. 31 x 22 = ... 49. 21 x 23 = ... 54. 31 x 22= ... 59. 32 x 21 = ... 50. 22 x 21 = ... 55. 32 x 21 = ... 60. 33 x 21 = ... Perkalian 2 digit kali 2 digit level 2 Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ 1. 12 x 15 = ... 6. 14 x 14 = ... 11. 22 x 16 = ... 2. 12 x 16 = ... 7. 15 x 12 = ... 12. 23 x 14 = ... 3. 13 x 14 = ... 8. 15 x 13 = ... 4. 13 x 15 = ... 9. 16 x 12 = ... 5. 14 x 13 = .. 10. 22 x 15 = ... Perkalian dua digit dengan dua digit level 3 Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 44
  • 45. _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal 1. 54 x 12 = ... 21. 64 x 52 = ... 41. 34 x 92 = ... 2. 64 x 12 = ... 22. 74 x 52 = ... 42. 44 x 92 = ... 3. 94 x 22 = ... 23. 84 x 52 = ... 43. 54 x 92 = ... 4. 23 x 37 = ... 24. 94 x 52 = ... 44. 64 x 92 = ... 5. 44 x 32 = ... 25. 23 x 62 = ... 45. 74 x 92 = ... 6. 54 x 32 = ... 26. 34 x 62 = ... 46. 84 x 92 = ... 7. 64 x 32 = ... 27. 44 x 62 = ... 47. 94 x 92 = ... 8. 74 x 32 = ... 28. 54 x 62 = ... 48. 94 x 11 = ... 9. 84 x 32 = ... 29. 64 x 62 = ... 49. 84 x 21 = ... 10. 94 x 32 = ... 30. 74 x 62 = ... 50. 94 x 21 = ... 11. 34 x 42 = ... 31. 84 x 62 = ... 51. 74 x 31 = ... 12. 44 x 42 = ... 32. 94 x 62 = ... 52. 84 x 31 = ... 13. 54 x 42 = ... 33. 23 x 72 = ... 53. 94 x 31 = ... 14. 64 x 42 = ... 34. 44 x 82 = ... 54. 64 x 41 = ... 15. 74 x 42 = ... 35. 54 x 82 = ... 55. 74 x 41 = ... 16. 84 x 42 = ... 36. 64 x 82 = ... 56. 84 x 41 = ... 17. 94 x 42 = ... 37. 74 x 82 = ... 57. 94 x 41 = ... 18. 34 x 52 = ... 38. 84 x 82 = ... 58. 54 x 51 = ... 19. 44 x 52 = ... 39. 94 x 82 = ... 59. 64 x 51 = ... 20. 54 x 52 = ... 40. 23 x 92 = ... 60. 74 x 51 = ... Perkalian dua digit dengan dua digit level 4 Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 45
  • 46. _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal 1. 87 x 83 = ... 26. 92 x 85 = ... 51. 96 x 83 = ... 2. 87 x 84 = ... 27. 92 x 86 =... 52. 96 x 84 = ... 3. 87 x 85 = ... 28. 92 x 87 = ... 53. 96 x 86 = ... 4. 87 x 86 = ... 29. 92 x 88 = ... 54. 96 x 87 = ... 5. 87 x 88 = ... 30. 92 x 89 =... 55. 96 x 88 = ... 6. 87 x 89 = ... 31. 93 x 84 = ... 56. 96 x 89 = ... 7. 88 x 82 = ... 32. 93 x 85 = ... 57. 97 x 87 = ... 8. 88 x 83 = ... 33. 93 x 86 = ... 58. 97 x 88 = ... 9. 88 x 84 = ... 34. 93 x 87 = ... 59. 97 x 89 = ... 10. 88 x 85 = ... 35. 93 x 88 = ... 60. 98 x 82 = ... 11. 88 x 86 = ... 36. 93 x 89 = ... 61. 98 x 83 = ... 12. 88 x 87 = ... 37. 94 x 83 = ... 62. 98 x 84 = ... 13. 88 x 88 = ... 38. 94 x 84 = ... 63. 98 x 85 = ... 14. 88 x 89 = ... 39. 94 x 85 = ... 64. 98 x 87 = ... 15. 89 x 88 = ... 40. 94 x 86 = ... 65. 98 x 88 = ... 16. 89 x 82 = ... 41. 94 x 87 = ... 66. 98 x 89 = ... 17. 89 x 83 = ... 42. 94 x 88 = ... 67. 99 x 88 = ... 18. 89 x 84 = ... 43. 94 x 89 = ... 68. 99 x 82 = ... 19. 89 x 85 = ... 44. 95 x 82 = ... 69. 99 x 83 = ... 20. 89 x 86 = ... 45. 95 x 83 = ... 70. 99 x 84 = ... 21. 89 x 87 = ... 46. 95 x 86 = ... 71. 99 x 85 = ... 22. 89 x 88 = ... 47. 95 x 87 = ... 72. 99 x 86 = ... 23. 89 x 89 = ... 48. 95 x 88 = ... 73. 99 x 87 = ... 24. 98 x 88 = ... 49. 95 x 89 = ... 74. 99 x 88 = ... 25. 98 x 89 = ... 50. 96 x 82 = ... 75. 99 x 89 = ... Perkalian bilangan dengan nol dibelakang. Copyright by Page 46
  • 47. Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal 1. 50 x 20 = ... 23. 890 x 98 = ... 2. 40 x 200 = ... 24. 990 x 110 = ... 3. 10 x 500 = ... 25. 290 x 220 = ... 4. 400 x 20 = ... 26. 450 x 450 = ... 5. 210 x 30 = ... 27. 8200 x 50 = ... 6. 550 x 200 = ... 28. 5200 x 500 = ... 7. 230 x 210 = ... 29. 2600 x 200 = ... 8. 3100 x 5 = ... 30. 4200 x 500 = ... 9. 45000 x 5 = ... 31. 7100 x 400 = ... 10. 3500 x 5 = ... 32. 150 x 20 = ... 11. 3200 x 50 = ... 33. 140 x 200 = ... 12. 120 x 500 = ... 34. 160 x 500 = ... 13. 470 x 400 = ... 35. 4200 x 20 = ... 14. 320 x 500 = ... 36. 250 x 1200 = ... 15. 290 x 80 = ... 37. 230 x 170 = ... 16. 890 x 20 = ... 38. 290 x 8900 = ... 17. 990 x 60 = ... 39. 8900 x 120 = ... 18. 990 x 220 = ... 40. 990 x 160 = ... 19. 460 x 200 = ... 41. 59000 x 220 =... 20. 40 x 500 = ... 42. 260 x 1200 = ... 21. 700 x 400 = ... 43. 40 x 8500 = ... 22. 820 x 30 = ... 44. 700 x 9400 = ... Copyright by Page 47
  • 48. 45. 82000 x 130 = ... 48. 790 x 11000 = ... 46. 21000 x 90 = … 49. 19000 x 220 = ... 47. 890 x 9800 = ... 50. 45000 x 350 = ... Perkalian tiga digit dengan 1 digit Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal Perkalian tiga digit dengan 2 digit dan 3 digit Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 48
  • 49. _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal Copyright by Page 49
  • 50. Perkalian empat digit dengan 1 digit Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal Perkalian empat digit dengan 2,3 dan 4 digit. Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 50
  • 51. Soal Perkalian tiga bilangan Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Copyright by Page 51
  • 52. Soal : 1. 11 x 12 x 13 = .... 16. 27 x 78 x 14 = .... 2. 12 x 13 x 14 = .... 17. 48 x 44 x 22 = .... 3. 13 x 14 x 15 = .... 18. 21 x 17 x 18 = .... 4. 15 x 16 x 17 = .... 19. 24 x 28 x 29 = .... 5. 16 x 17 x 18 =.... 20. 81 x 83 x 13 = .... 6. 17 x 18 x 19 =.... 21. 62 x 52 x 43 = .... 7. 18 x 19 x 20 = .... 22. 48 x 42 x 16 = .... 8. 21 x 22 x 23 = .... 23. 24 x 28 x 29 = .... 9. 15 x 16 x 12 = .... 24. 21 x 71 x 38 = .... 10. 27 x 19 x 11 = .... 25. 25 x 78 x 39 = .... 11. 25 x 56 x 17 = .... 26. 57 x 13 x 91 = .... 12. 32 x 43 x 11 = .... 27. 22 x 25 x 21 = .... 13. 52 x 43 x 16 = .... 28. 27 x 73 x 64 = .... 14. 23 x 26 x 32 = .... 29. 45 x 76 x 28 = .... 15. 21 x 42 x 19 = .... 30. 17 x 8 x 45 = .... Soal Cerita Variasi Bagaimana cara mengajarnya? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Soal 1. Berapa roda 7 sepeda ? (Sepeda rodanya ada 2). 2. Becak rodanya ada 3. Hitung jumlah roda 6 becak. Copyright by Page 52
  • 53. 3. Di taman terdapat 5 pohoni bunga mawar. Tiap pohon mempunyai 3 bunga mawar. Berapa banyak bunga mawar di taman itu. 4. Rumah di perumahan SATELIT bentuk dan ukurannya sama. Tiap rumah mempunyai 6 jendela. Ada berapa jendela harus dibuat untuk membangun 8 rumah? 5. Regu SENANG BEKERJA berbaris dalam 3 barisan. Tiap barisan terdiri dari 9 orang, Berapa jumlah orang dalam regu SENANG BEKERJA ini? 6. Rinaldi senang berwirausaha. Ia mempunyai ternak ayam. Jumlah ayam yang ia punyai 8 ekor. Tiap ayam mampu bertelur 10 butir tiap bulan. Berapa telur diperoleh Rinaldi tiap bulan? 7. Mario mempunyai koleksi layang-layang. Ketika musim layang-layang tiba Mario membeli 3 layang-layang tiap minggunya . Hitung berapa jumlah layang- layang Mario dalam waktu 2 minggu. 8. Yuni mempunyai 4 tempat pensil. Di tiap tempat pensil itu ada 9 pensil. Hitung jumlah pensil yang dimiliki Yuni 9. Di dalam sekolah ada 9 kelas. Di tiap kelas ada 8 jendela. Hitung jumlah jendela pada seluruh kelas di sekolah itu. 10. Satu adonan kue memerlukan 20 telur. Berapa telur yang diperlukan untuk membuat 6 adonan kue? 11. Satu ayam beratnya 2 kilogram. Hitung berapa kilogram berat 7 ayam. 12. Bang Tigor membeli 7 kilogram apel. Tiap kilogram apel rata-rata terdiri dari 6 apel. Hitung banyaknya apel yang Bang Tigor beli. 13. Paman Dodi mempunyai 8 kandang. Dalam 1 kandang terdapat 4 kambing. Hitung berapa jumlah kambing Paman Dodi? Copyright by Page 53
  • 54. 14. Nenek Tuti mempunyai 7 pohon pepaya. Pada tiap pohon terdapat 8 pepaya. Hitung jumlah pepaya yang terdapat pada pohon pepaya Nenek Tuti. 15. Ibu Tini membuat 6 kue tart tiap hari. Hitung kue tart yang dibuat Ibu Tini dalam 5 hari 16. Leonard mempunyai 3 kucing. Tiap kucing melahirkan 6 anak. Berapa banyaknya anak kucing Leonard. 17. Ibu Lissapaly mempunyai 8 kantong kue. Satu kantong kue berisi 4 kue. Hitung banyaknya kue yang dimiliki oleh Ibu Toisuta. 18. Di rumah Pak Manurung ada 3 tumpuk majalah. Tiap tumpuk terdiri dari 9 majalah. Hitung berapa jumlah majalah dalam tumpukan itu. 19. Satu kantong plastik dapat diisi 5 jeruk. Hitung banyaknya jeruk dapat dimuati dalam 7 kantong plastik. 20. Satu minggu 7 hari. Berapa hari dalam 8 minggu? Copyright by Page 54