Ho bieu chanh mot doi tai sac

t Ð i Tài S c 1 www.hobieuchanh.com
1
t Ð i Tài S c
Bi u Chánh
(1)
m 1929 tháng Juillet.
a d m d luôn m y ngày, r i m t bu i chi u s m m i, b u tr i thanh b ch, m t tr i ló
ra chói n ng sáng lòa.
Cây c i b t loi ngoi m y b a, nay g p n ng l i, gi lá ph i ngành, tr bông âm t c,
ngoài ru ng vô t i trong v n, khoe m t màu xanh l c lìa, coi thi t là kh e m t.
Ông H i ng Võ K Nghi p, nhà làng Phú L i g n ch Cái T c, thu c t nh C n Th ,
có tánh hay tr ng bông tr ng ki ng; m y b a rày b m a, ông không ch m sóc ki ng v t c a ông
c, nay th y tr i n ng, ông m i b c ra sân. Con gái l n c a ông là Võ Th Xuân H ng, 18
tu i, h c trên Sài Gòn, thi u, ông m i r c v , cô c ng i theo ông ra ngoài sân mà th m hoa
xem ki ng. Ông h i ng tay c m cái kéo nh , i vòng theo m y ch u bùm s m, quít tàu, càng
th ng mà h t t b t sâu. Cô Xuân H ng thì i dài theo m y li p bông h ng, lo ch i m y
nhánh b m a o n, g p cái bông nào t t thì cô c m mà coi, m t g n bông, bông gi i m t. M t
càng p, bông càng xinh.
Thình lình nghe có ti ng xe h i xa ch y l i, t i ngang c a, xe ch y ch m r i quanh
vô sân. Ông h i ng ngó ra r i nói v i con r ng: „Xe n y c a ông Cai T ng bên Th nh Hòa
mà”.
Xe ng ng gi a sân, hai v ch ng ông Cai T ng Hà Thi n Bình leo xu ng. Ông h i ng
c t i chào m ng. Cô Xuân H ng c ng l i g n ch p tay cúi u thi l .
Bà Cai T ng Bình ngó cô Xuân H ng và h i r ng:
- Bày tr nhà coi nh t trình nói con thi u b ng c p gì ó r i ph i hôn?
- th a ph i. Con thi u „Brevet Élémentaire“.
- Gi i à! Bác nghe nói nên l t t qua ây mà m ng cho con. Th ng Ý bên Tây nó
ng u Tú Tài k nhì r i, nó m i ánh dây thép v hôm qua. Có má con nhà hôn?
- Th a có.
Ông Cai T ng Bình ti p h i Xuân H ng r ng:
- Con u „Brevet Elémentaire“ r i con tính i h c n a hay là thôi?
- Th a, con tính xin v i má cho con h c thêm ít n m n a ng thi „Brevet Supérieur“.
- c a. Con h c c thì h c luôn cho n cùng. Th ng Ý u Tú Tài r i nó tính h c
lu t. H c lu t ph i h c 3 n m n a m i c C Nh n.
Ông H i ng Nghi p m i khách vô nhà. Bà h i ng nghe nói có hai v ch ng ông Cai
ng Bình qua thì b c ra c a mà ti p chào.

2
Ông Cai T ng Hà Thi n Bình, nhà làng Th nh Hòa, thu c t nh R ch Giá d a bên cái l
i Long Xuyên - R ch Giá kêu là l Cái S n.
Ông Cai T ng v i ông H i ng Nghi p v n là b n ng h ng, hai ng i h i nh
Th c Nhiêu, thu c t nh M Tho.
Ông H i ng là con nhà giàu, r i ch ng ông c i v r i, cha m l i suy s p, gia tài b
ch n thi hành phát mãi h t, ông ph i qua Cái T c theo quê v mà n ng d a làm n. Ông l n
i nhen nhúm l n l n, l i nh tám chín n m nay lúa g o cao giá luôn luôn, ông dùng ít mà gây ra
nhi u, nên hi n bây gi ông có m t cái nhà t t m i c t t n trên 12 ngàn ng b c l i có g n 100
u ru ng trong làng Phú L i, 200 m u trong Kinh Xà No, và m i u giá mua thêm 200 m u
bên làng Th nh Hòa, thu c h t R ch Giá n a. Ông m i 42 tu i, v ch ng sanh c ba a con,
a l n là cô Xuân H ng ã th y ó r i, a gi a, con trai m i 15 tu i h c Tú Tài n m th t ,
i tr ng Chasseloup Laubat, còn a út c ng con trai, còn h c t i C n Th .
Còn ông Cai T ng Bình h i tr c thi t tên Hu nh, làng c ông làm thôn Tr ng, ông xài
thâm công nho h n 1.000 ng b c, s t i nên b x d t v con mà tr n, cho h ng ch c H i
gi ng tay u ti n b i th ng. Vô R ch Giá ông i tên l i là Hà Thi n Bình, n ng náu
làng Th nh Hòa mà làm ru ng, l n l n ông mua n kh n t, tr nên m t ng i giàu, ra làm
làng r i lên ch c Cai t ng. Ông n m nay ã h n 55 tu i r i, có b n ng i con, ng i con l n
ng làm Ngh Viên H i ng a h t trong R ch Giá, ng i k ó là c u Hà Thi n Ý 22 tu i,
c bên Tây, m t ng i 18 tu i, m t ng i 16 tu i, thôi h c nhà mà ch a h a g n i nào.
Tuy ông H i ng v i ông Cai t ng xa nhau, l i niên k b t ng, song thu nay hai
nhà thân thi n v i nhau l m, hay giúp nhau, hay t i lui th m nhau, l i th ng tính ch ng
Thi n Ý và Xuân H ng l n khôn, thì hai nhà s làm sui v i nhau.
Ch khách g p nhau m ng r cùng d t nhau vô nhà, r i ông H i ng v i ông Cai t ng
thì ng i b gh gi a, còn hai bà thì ng i t i b ván c m lai lót g n ó.
Cô Xuân H ng lo tr u n c ãi khách, cô ra vô l ng x ng, m t t i c i, b nhâm nh ,
cách ph i là gái tân h c, mà n t na c ng ph i là con nhà giàu. Bà Cai t ng ngó theo cô hoài r i
bà nói v i bà H i ng r ng:
- Con nh n m nay nó l n i. Nè, tôi nói v i thím nó a, ph i ch th ng Ý tôi, ch ng
có g ch khác tôi không nghe cho mà coi.
- Ai mà g ! Anh ch ã nói t h i nào t i gi , g ch khác sao c. Có s là s c u Ý
n r i c u c i m ch .
- âu có v y! V ch ng tôi có nói tr c cho nó bi t r i mà.
- ! Tôi quên nói cho ch hay n a ch . Hôm tháng giêng tôi có b nh, tôi nghe nói ông
Bình ngoài C n Th hay l m, tôi ra tôi c u ng xin thu c.
- Xác ông Quan Bình ph i hôn? Tôi c ng nghe h n hay l m.
- Th a ph i. B n ó s n có con Xuân H ng bãi tr ng nên nó nhà, tôi bi u nó i v i
tôi. Ra ó coi cho tôi r i, luôn d p coi cho nó n a. Nè, ông Bình coi cho nó, ng nói k
m ch .
- Nói làm sao?

3
- ng nói nó thông minh, h c gi i l m, n m nay nó thi u, mà sau nó còn u m t b ng
p l n h n n a. Tôi h i t i c n duyên c a nó, thì ng nói nó v n tiên phong o c t
nên ch ng nó l n khôn không ham phú quí vinh huê, l i ngao ngán nh n tình th t c.
Cu i 21 b c qua 22 tu i thì nó có ch ng, nh ng mà nó có ch ng có con r i thì nó l i
tu. Nói n m thi u trúng r i, còn sau n a thì không bi t ra sao.
- i! H i nào mà tin chuy n ma ma ph t ph t. ã có ch ng có con r i, mà còn tu n i gì?
Có l ngày sau nó b t ch c ng i ta n chay v y ch ng?
- Tôi c ng ngh nh v y ó.
- n chay có h i gì. i bây gi tôi coi ng i ta n chay mu n u h t. Thím nó sao c
nh hoài, lúc n y nghe trong mình khá hay không?
- Lúc n y tôi kh e l m, n ng c. Mà h có vi c gì ph i lo, thì nó c rang cái ng c
hoài, nên tôi s quá.
- Thím ng có lo chi h t. Có vi c gì thì n ông h tính sao h tính, mình lo làm chi.
- Tôi có cái t t hay lo l m ch .
- Thím nó làm nh tôi v y, n no r i i ch i, vi c ru ng t n ông h tính làm sao h
làm. Thím nó có xe thì i Hà Tiên hay Long H i mà h ng gió, nhà làm chi.
Ông H i ng Nghi p ng nói chuy n v i ông T ng, ch ng nghe bà T ng nói nh v y
thì ông day qua nói r ng: „ nhà tôi1
k l m ch , tôi bi u i ch i mà b c rút nhà không ch u
i âu h t“.
Bà T ng x a thu c, v nh bàn tay làm cho ba chi c cà rá h t xoàn chói lòa, bà c i mà
áp r ng:
- T i chú a. Chú không thèm d t, thím i sao c.
- Nhà có hai v ch ng, s p nh m c i h c; n u tôi d t i ch i r i nhà c a làm sao?
- D hôn. Nhà c a thì m n ng i ta coi, ai b ng i âu mà s ?
- Còn ru ng n ng làm sao?
- C y r i ta i.
- Thôi, n m nay tôi nghe l i ch , h c y r i tôi d t nhà tôi vô Hà Tiên h ng gió ch ng
t tháng.
- Chú thím có i thì cho tôi hay, tôi i v i… À, b a h m u giá t qu c gia bên Th nh
Hòa ó, chú u c m y tr m m u?
- Tôi u c 2 lô, 200 m u. Cha ch , tôi nóng m i, tôi u m c quá, ch . Tôi u t i
310$00 m t m u, thành ra 62 ngàn ng, n u k ph n bách ph n, con niêm, cùng các
phí khác vô n a thì non non 65 ngàn. Bây gi ph i tr tr c phân n a v i s phí 35
ngàn n ng quá.
1
v hay ch ng

4
- Có sao âu mà s . t ó chú mua r i mùa t i ây, chú góp ti n lúa m n l i b n n m
gi m t công mà s n i gì. Tôi dám ch c chú góp 10 ngàn gi c, k v lúa vay. Tính
giá lúa t h n h t 1$20 m t gi thì chú c ng có 12 ngàn ng b c. Chú thâu góp ít n m
thì v n, có gì mà lo.
- Ch nói thì ph i r i, ng t bây gi ch y ti n mà óng phân n a giá mua ây c ng ng t
ng ch .
- Chú nó khéo lo! Th có m y ch c ngàn ng b c mà s gì!
- Tôi b c t cái nhà t n nhi u quá, nên h t ti n. Tôi nghe l i anh T ng tôi làm b ng h m
nay tôi lo h t s c.
Ông Cai T ng chen vô nói r ng:
- Có gì âu mà lo. Ru ng nhà bên ây chú thâu góp m i m y ngàn gi . Mua b n chú
góp thêm 10 ngàn, c ng ít nào c ng 25 ngàn gi . Theo giá lúa n y m i n m ch c chú có
30 ngàn ng b c. Tôi cho chú n xài và óng thu 10 ngàn, thì còn d 20 ngàn tr ti n
mua t. Chú tr ba b n n m thì d t, có gì mà lo. Tôi d n m t cái t i 400 m u, b ng hai
a chú ây sao.
- Anh nh h v tình, h không giành, nên anh mua giá r h n tôi, v y c ng ch .
- Ph i. Nh tôi làm T ng h có v m t chút, h ít giành. Mà tôi mua tính b ng thành ra
ng 240 ng m t m u, c ng chung là 96 ngàn ng b c, ch ph i ít sao. Bây gi tr
phân n a giá mua v i s phí c ng là 50 ngàn ng.
- Anh có s n b c hay không?
- âu mà có! Nh ng mà lúa tôi còn trên h n m t chài.
- V y r i anh làm sao mà óng b c mua t?
- i! Lo gì! Qu t m mà óng r i t i mùa s hay.
- Anh mua s t m i ây n a, thì s huê l i c a anh ch ng bao nhiêu?
- Thu nay t c c a tôi góp 45 ngàn gi . Mua s m i ây ch c 20 ngàn gi n a, thì
thành 65 ngàn gi .
- Anh lúa nhi u quá, nên anh không lo thì ph i, ch lúa tôi ít, tôi không lo sao c.
- L n thuy n thì l n sóng, th nào c ng ph i lo ch . Thôi t rày s p lên tôi ngh không
thèm s m n t n a, trí r nh rang mà ch i. Già r i, lo làm hoài m t quá.
- Mà chuy n nhà n c òi óng ti n mua t anh tính làm sao?
- Vay ti n mà óng ch làm sao?
- Anh bi t bên R ch Giá có ai cho vay anh làm n ch giùm cho tôi vay v i. Bên n y h
làm b , h t i h i h thì h nói âu mình m t r i a, nên tôi ghét tôi không mu n t i h .
- Bên R ch Giá tôi quen thi u gì. Nh Huy n Hàm Tr ng Hà ch R ch Giá ó, chú
mu n h i m y ch c muôn c ng có b c s n mà. Nh ng mà l y b c b ng cho vay, mu n
y b c nhà b ng nào c ng c h t, d l m.

5
- Cha ch ! R t i b ng tôi ghê l m. Thi t ti n l i thì r , ng t h mình xin vay thì h bu c
ph i óng ti n s phí i xét t, óng ti n n y ti n kia nhi u quá thành ra c ng không r
n Chà-và Vi t Nam mình là bao nhiêu. Mà c ng có m t u n y gay l m, là h trong
gi y h n ngày nào thì t i ngày y ph i tr , không nói gì c h t, n u tr thì xin Tòa thi
hành phát mãi.
- Nh chú s thì h i b c c a Tr ng Hà. D u ng n l i m c. Tôi còn thi u ng 12 ngàn,
ng n l i t i m t phân r i.
- Nh v y c ng không m c gì l m.
- Chú c n dùng h i ch ng bao nhiêu?
- Tôi ph i h i t i 30 ngàn m i óng ti n t.
- Ti n l i t i 4 ngàn r i m t n m… Ph n tôi ph i h i t i 50 ngàn. Mình h i nhi u mình
nói ng b t ti n l i m t phân hai có l c. Chú mu n h i thì b a nào chú qua b n r i
tôi d t chú i.
- Ch c h i c hôn?
- Ch c mà. Tôi l y bao nhiêu c ng c h t. Song h i nhi u ph i th b ng khoán t.
Chú ph i em b ng khoán cho ng coi.
- Thôi, m t tôi em qua c hôn?
- c. Chú qua r i tôi d t i. Nè, mà m t chú qua, thím v i con Hai qua ch i nghe. Qua
ó thím nhà, r i hai anh em mình i.
Bà T ng nghe hai ng i n ông nói chuy n nh v y bà c ng ti p m i bà H i ng v i
cô Xuân H ng qua nhà ch i. Bà H i ng không dám th t l , nên bà ph i h a l i.
Ông T ng v i bà T ng nói chuy n ch i và n c m tr a r i hai ông bà m i v .

6
(2)
a mé kinh R ch Giá qua Long Xuyên, phía bên tay trái, t c u Quây R ch Giá tr vô
c ch ng ba b n tr m th c, có m t cu c - s , chính gi a m t cái nhà l u r ng l n, hai bên
m hai l m lúa m i cái dài 10 c n, phía sau có m t cái nhà b p, t i u l m lúa bên tay m t có
nhà xe h i, t i u l m lúa phía bên tay trái l i có m t cái nhà ch a làm ru ng. Ai i ngang
ng bi t cu c c a m t v n ch l n, ti c gì cái nhà l u c t g n cái l d a mé kinh, ch a cái
sân ch có sáu b y th c, l i b hai l m lúa k m khít hai bên bó r , sân không ki ng, nhà không
n; b i v y cu c coi hùng hào nh ng thi u v thanh nhã.
Cu c n y là cu c c a ông Tr ng Hà, i n ch trong t nh R ch Giá, có công giúp
t s b c r t l n c t nhà th ng nên c quan trên ân t Hàm- Tri Huy n.
Ông Tr ng Hà v n là con cháu khách, cha c a ông là ng i Tri u Châu, còn m là Vi t
Nam.
Ông m i c 50 tu i, v ch ng ch có sanh hai ng i con, ng i l n là gái tên là
Tr ng Th Lang ã g cho ông c t Tri u Nh H , h c bên Tây lãnh c b ng c p y khoa
n S , v c i v , nh cha m v mua cho cái nhà l u t i Sài Gòn mà khám b nh cho thu c;
còn ng i nh là trai trên Tr ng Hoàng Ki t 20 tu i, h c bên Tây sáu n m, t n ch ng n m
muôn ng b c, m i lãnh c m t cái b ng c p khiêu v , k cha m kêu v ng ph giúp cai
qu n s nghi p không cho h c n a.
Y theo l i h a hôm n , nên úng ngày h n ông H i ng Võ K Nghi p i v i v và con
gái qua nhà ông Cai T ng Hà Thi n Bình. Bà T ng v i hai a con gái nh c a bà th y cô Xuân
ng thì m ng r , ti p r c r t ân c n vui v không nói c. n lót lòng r i, ông H i ng
Nghi p v i ông Cai T ng Bình vô R ch Giá ng tính vi c vay b c mà óng b c mua t.
Hai ông vô t i nhà ông Huy n hàm Tr ng Hà thì l i 10 gi s m m i.
Xu ng xe b c vô sân thì th y nhà l u c a óng kín mít, không có cho vô.
Hai ng i ng ng ngáo, th y trong nhà xe có m t cái xe h i nh 4 ch ng i còn m i
tinh v i m t cái xe h i mui ki ng l n thình lình coi hùng v l m. Ông T ng ch mà nói r ng: „Cái
xe l n ó máy 40 ng a, ông huy n ng mua tám chín ngàn gì ó. Nó ch y d quá, n i t nh R ch
Giá ch a có ai dám s m cái xe nh v y“.
Ông H i ng c i và h i r ng:
- ng i âu mà s m xe d nh v y?
- ng nhà hoài, không bao gi ai th y ng i âu h t.
- V y ch s m xe h i làm chi mà l n d v y?
- Giàu có, ti n b c không bi t làm gì cho h t, nên s m coi ch i v y mà.
- Ng i mình xài phí quá!
Hai ông ng nói chuy n, b ng có m t ng i gánh c p thùng thi c phía sau i d c
theo l m lúa mà ra. Ông T ng ch n mà h i r ng:

7
- Có ông Huy n nhà hay không em? Sao óng c a bít bùng v y?
- Th a có, ông bà tôi nhà h t. n c m r i ông tôi m i lên l u, còn bà tôi ng i d i
ng d i.
- Em tr vô nói có ông T ng ngoài Th nh Hòa vô th m ông, r i m c a i ch .
Ng i gánh n c ó tr vô m t h i r i ra nói r ng: „ Th a, bà tôi m i ông vô nhà. Ông
i theo tôi ây mà vô c a sau c ng c“.
Hai ông i theo ng i y, i d c theo l m lúa mà vô c a sau. Bà Huy n Tr ng Hà m p
p, cao l n, n c da en, ch n mày r m, b t ng thô t c, y ph c s sài, bà ng i t i b ván
n c a sau, bà chào hai ông khách và nói r ng: „M i hai ông i ngay lên l u, nhà tôi n m hút
tr n, hai ông i ngay lên tr n nói chuy n ch i, ch ch bi t ch ng nào ng hút m i r i“.
Hai ông khách i th ng l i thang mà lên l u.
Ông Huy n Tr ng m p m p mà lùn, m t tròn, c p m t híp, không có râu, u h t tr c
lóc, khi hai ông khách b c lên thì ông Huy n b n m t cái áo lá tr ng có hai cái túi thi t l n,
ng n m vít c trên b ván, qu n vén t i u g i, d a bên có m t mâm thu c á phi n, bên
kia có m t ng i n m làm thu c cho ông hút. Ông th y khách thì l m c m ng i d y chào ông
Cai T ng Bình r i h i r ng:
- Còn ông n y là ai, tôi không bi t?
Ông T ng áp r ng: „Ông ây là H i ng Nghi p, anh em v i tôi bên Cái T c“.
Ông Huy n m i khách l i ng i b gh bành t ng c n c xa c g n b ván ch ông
hút, kêu tr l y thu c rót n c, ông c ng b n áo lá ch không thay áo khác. Ông h i ông T ng
ng:
- M y tháng nay tôi không g p ông. Ông m nh gi i h ?
- M nh.
- Ông i h u vi c quan r i ghé th m tôi ch i hay là có vi c chi?
- ! Ghé th m ông ch i, mà c ng nói chuy n riêng m t chút.
- M i hai ông hút ch i.
- Cái ó hai anh em tôi không bi t.
- Hút mà cái gi ng gì không bi t. Hút cho nó kh e trong mình ch .
- Xin cho ki u, không dám âu.
- Thôi xin l i hai ông ng i ó ch i, cho tôi hút ít u.
- c, c, ông hút i.
Ông Huy n n m l i mà hút, kéo ng nghe ro ro.
Ông H i ng Nghi p ng i ngó cùng trong nhà th y t ng l u r ng mà l i cao, ti c vì bàn
gh , t g ng không x ng áng nên coi không p.
Ông T ng th y ông Huy n ã hút ít u bèn h i r ng:

8
- Lúa ông còn nhi u hôn?
- Còn chút nh, ch ng n m sáu chài.
- N m sáu chài, mà ông nói chút nh ch . T i tháng n y sao ông không bán, lúa s t
còn gì?
- Không có sao mà. Ch ng nào bán c ng c, có lo gì.
Có m t ng i lên thang l u, vì thang b ng cây, mà l i i m nh, nên ti ng nghe m m.
Ông T ng v i ông H i ng ngó l i, thì th y m t ng i trai ch ng 20, 21 tu i, m c m t
Tây n xám, may thi t kéo, ch n mang giày vàng, u i bê rê en. Ng i trai y th y
khách thì cúi u chào r i i th ng vô m t cái phòng.
Ông T ng h i ông Huy n r ng:
- Th y ó là ai?
- Con tôi a, bên Tây m i v vài tháng nay.
- Té ra c u ây là Tr ng Hoàng Ki t ph i hôn?
- Ph i a.
- Tôi có nghe nói, mà thu nay tôi không g p. C u h c bên Tây ã l y c b ng c p gì
hay ch a?
- Nó g n thi Tú Tài, mà b vi c nhà bê b i, có m t mình tôi coi không xi t, nên tôi ph i
kêu nó v .
- Sao không c u h c cho n cùng ng có b ng c p v i ng i ta?
- i n y h c cho bi t thì thôi, b ng c p b ng kéo làm gi ng gì. Ph i mình tính cho nó i
làm m n hay sao, nên c n ph i có b ng c p.
- Ông em c u v bây gi ông tính c i v cho c u r i b t c u coi ru ng n ng hay sao?
- , h m nay m nó mu n i coi v cho nó, mà nó không ch u. Nó nói c i v thì thà nó
i m, ch con gái Vi t Nam quê mùa l m, nó không mu n.
- Bên mình âu có m mà c i.
- Nó òi tr qua Tây c i v , r i nó d t v .
- Ông b ng lòng cho c u c i m hay sao?
- âu c! Mình quê mùa, có dâu m r i làm sao mà nói chuy n.
- Nè, th y Phó trong n y m i c t cái nhà t t quá ông há! i ngoài dòm vô coi thi t là p.
Cái nhà ó c t tôi s không d i 30 ngàn.
- Th y khoe v i ng i ta, th y c t 35 ngàn ó a. Th y không khá gì mà c t nhà chi t t
v y không bi t. C t nhà h t ti n nên ph i c y tôi giùm h t 10 ngàn. Ng i hay làm
ng quá, ít ti n mà mu n se sua, c t nhà t t s m xe h i, cho con i Tây, mua h t
xoàn l n, không bi t r i h làm sao?
- H c ng li u c m mà g p m m ch .

9
- Li u gi ng gì? H làm c m ng r i h t h t c b u l i tôi. Tôi cho vay thì n l i, không
nói gì, ng t tôi s h vay b ng tr không n i, h xô ru ng t cho tôi ây, r i tôi
không bi t làm sao coi cho xi t ch .
- Hi n gi ông có ch ng bao nhiêu ru ng?
- Có bi t âu. Hôm th ng con tôi bên Tây v , nó so n gi y t trong t nó tính ch i, nó nói
âu chín m i ngàn m u gì ó.
- Nhi u quá!
- Tôi có hai a con, tôi không thèm s m ru ng t nhi u, ch ph i tôi ham nh ng i ta
thì tôi có t i b ng hai b ng ba s ó.
- Hai anh em tôi vô ây tính c y ông m t vi c.
- C y vi c gì?
- Hôm nhà n c bán t qu c gia ngoài làng Th nh Hòa, hai anh em tôi u giá, tôi mua
c 400 m u, chú H i ng ây mua c 200 m u.
- ! Tôi có nghe nói hôm ó áp giành v i nhau u giá mua m c l m ph i hôn? t mà
mua m c làm chi, có b c ta cho vay r i ta l y t c a h , giá r r , c n gì ph i giành
gi t mà mua cho m c.
- t Th nh Hòa t t, cho m n t i 5 gi m t công. Hai anh em tôi mua giá c ng v a, ch
không m c gì. Ng t vì nhà n c bu c anh em tôi ph i óng b c phân n a, còn phân n a
thì cho k qua sang n m s óng. Bây gi hai anh em tôi thi u b c, n u h i m y nhà
ng thì c ng c, song n u h i ng i mình cho d , nên vô xin ông li u coi có thì
giúp giùm cho hai anh em tôi c hay không?
- Hai ông mu n h i bao nhiêu?
- Tôi mu n h i 50 ngàn, có chú H i ng ây chú h i 30 ngàn?
- S n c m y n m nay ông c tr l i hoài, ông không tr v n, mà h i n a r i làm sao?
- N c có 12 ngàn, nhi u nhõi gì ó mà lo. Ông s tôi nói ng c hay sao?
- Không ph i s . N m nào ông c ng tr ti n l i, mà nói ng c gi ng gì, ông giàu có làm
i Cai T ng, có m i m y ngàn ng b c l nào ông ch i hay sao mà s .
Ông Huy n b c l i rót n c u ng, ông suy ngh m t h i r i nói ti p r ng: „Anh em h
mích lòng tr c thì c lòng sau. Tôi nói thi t hai ông mu n h i bao nhiêu c ng c h t.
Nh ng mà h i s b c nhi u nh v y thì ph i c t. Thu nay ai h i b c, tôi c ng bu c nh v y
t th y; b i vì n u không bu c c t, có ng i x u h vay b c c a mình r i h không tr b c,
mình l y gì âu mà tr . Không ph i tôi nghi hai ông, song b c ti n là núm ru t, thà mình làm
minh b ch v y t t h n“.
Ông T ng áp r ng: „Ông mu n anh em tôi c t c ng c, không h i gì. Mình thi t
tình, h vay thì lo tr , có sao âu mà s “.
Ông T ng v i ông H i ng l y b ng khoán t a h t cho ông Huy n Tr ng Hà coi.

10
Ông Huy n nói: „Thôi hai ông h t b ng khoán ây cho tôi coi ít b a r i tôi s tr l i.
Mà nh ng t qu c gia hai ông m i mua ó, tuy ch a có b ng khoán, song trong t hai ông c ng
ph i nói c luôn n a m i c ch “.
Hai ng i khách g t u, ch u c luôn t ó n a.
Ông H i ng h i ông Huy n r ng:
- Nh ng ông coi b ng khoán r i ông ch u cho, thì ông tính ti n l i bao nhiêu?
- Th ng tôi cho ti n l i m t phân r i.
- N ng quá. Cho b c muôn ông ph i gi m ti n l i ch . Chà và kia nó còn cho m t phân.
- Sao c. Ông h i b ng, h c ng tính l i ít n a là m t ph n t . Tôi cho phân r i ó là
l m, b i vì tôi còn ph i t n ti n bách c u ch ng t c t n a chi.
- Xin ông b t ti n l i, ch m t phân r i n ng l m, ông.
- Thôi không sao. tôi coi gi y t r i s tính. Nh ông ây tôi mu n vi t th tr l i, tôi
ph i bao làm sao?
- Ông c vi t th cho Ông T ng ây, r i nh cho tôi hay c ng c.
- Nh v y thì ti n l m. Thôi ít b a r i tôi s tr l i cho ông T ng.
Tr i ã tr a, mà chuy n nói c ng ã xong, hai ông khách ng d y t mà v r i c ng
ph i ra c a sau, ch c a tr c không m .
Ông H i ng Nghi p tr v nhà ông T ng Bình mà n c m, ch khách thu n hòa, cô
Xuân H ng v i con gái c a ông T ng c ng thân thi t, nên b a n thi t là vui v l m. Bà T ng
i th m coi vi c i h i b c có thành hay không. Ông T ng thu t chuy n l i cho bà nghe r i c i
mà nói r ng:
- Ông Tr ng Hà làm màu ng mình h u ng ch i, ch tôi bi t b nào ng c ng ch u.
Tr i i, cho vay mà g p tôi v i chú H i ng ây thì c u mà cho, còn i ai n a. V y
mà còn c t thì ch c quá, còn s n i gì. Tôi nói không sai âu, trong n m ba b a ây
ng kêu làm gi y l y b c a. Mà h ng kêu thì mình d c d c l i, ng nài ng b t l i
cho nh .
Ông H i ng nói r ng:
- Ông Huy n n l i t i m t phân r i n ng quá.
- c âu. Ch ng làm gi y mình xin tính m t phân mà thôi. Nh ng không ch u, thì
lên m t phân m t, ho c m t phân hai, ch m t phân r i thì thôi xin vay ch khác.
- Ông Huy n ó b coi thô t c quá. ng ng nhi u ti n, nên nói chuy n ng coi không
có tr i t gì h t.
- Nhà giàu m i bây gi ph n nhi u h nh v y h t th y. H quê mùa d t nát, không có
giáo d c, khi không h b c lên h giàu to, r i t cách không x ng v i s s n, nên m i
y ó. Ch nhà giàu x a ng i ta bi t l ngh a khiêm nh ng, ch âu có k c c nh
y bao gi .
n c m r i v ch ng ông H i ng m i t giã mà v Cái T c.

11
Cách ch ng m t tu n l , ông T ng Bình c th c a ông huy n Tr ng Hà. Trong th
ng nói ng ch u cho ông T ng vay 50 ngàn và cho ông H i ng vay 30 ngàn, song bu c bà
ng v i bà H i ng ph i ng gi y v i ch ng, l i bu c hai ông ph i b o lãnh v n công v i
nhau.
Ông T ng ch y xe h i qua Cái T c a th cho ông H i ng coi và h n ngày i làm
gi y l y b c. úng ngày h n, v ch ng ông H i ng qua Th nh Hòa hi p v i v ch ng ông
ng mà i R ch Giá.
Hai ông nài quá, nên ông hu ên hàm ch u s t b t ti n l i xu ng m t phân hai. Hai ông
làm gi y theo th th c c a ch n bu c, r i l y b c em qua kho b c mà óng phân n a giá mua
t.

12
(3)
Trong n m ph n t n m 1920 t i n m 1929, n m nào lúa bán giá b c trung c ng 1 50
t gi , có lúc lên t i 1 80 ho c 2 00. Dân trong x ph n nhi u chuyên ngh làm ru ng, nh
giá lúa cao ó, nên b c ti n ch n ch không bi t làm gì cho h t.
Nh ng n ch các t nh, nh t là mi t Ti n Giang, H u Giang, ua nhau c t nhà t t,
m xe h i, mua h t xoàn, ch i bài b c, bành tr ng n a, cho con i Tây, gây ra cu c vui
u t n m t hai ngàn không c n, c chúng b m d d u hao ôi ba muôn c ng ch u. T l n chí
nh coi b c ti n nh t c c, chê nh n ngh a là trái mùa, ph i v c b c muôn m i ra m t ng i
sang, ch lu n o c thì b coi là d i.
t hoang vu r ng b i mà giành nhau mua n m t hai tr m ng m t m u, n n m b y
ch c ngàn mà cho là chút nh không gì lo. Ng i nào có ý ngh xa, th y nh n tình v i th
cu c nh v y thì c ng l c u t h i: „V y ch cái ng Vi t Nam mình i ó t i âu m i
cùng? Mà cái ng ó ph i hay qu y?“
i cái th i cu c ó mà ông H i ng Nghi p v i ông Cai T ng Bình m i mua thêm t,
i mua m c, r i i vay b c, ng i 30 ngàn, k 50 ngàn mà coi nh chuy n ch i. Thi t, n u làng
sóng th nh v ng c b a t i hoài, thì ch ng vài ba n m, hai ông c ng tr t s n , không khó
chi h t.
i thay, qua n m 1930 mùa th t, ông Cai T ng Bình thâu góp v t c v t m i ch
có 45 ngàn gi , ch không ph i 65 ngàn, còn ông H i ng Nghi p thâu góp c có 18 ngàn
gi . H i u mùa thì giá lúa 1 60 m t gi . N m n y hai ông ph i óng t t s ti n cho nhà n c,
nên m i ch n l i ít ngày, nhóng coi nh giá lúa lên thêm n a thì s bán ng có l i thêm m t
. Nào dè cu i tháng 5 Tây, lúa s t xu ng 1 50. Giá 1 60 không bán, mà bán 1 50 sao c.
ch n a. Té ra lúa không lên giá mà l i l n l n b s t thêm hoài, s t xu ng 1 30, 1 20, 1 00,
qua t i tháng 8 giá còn có 0 80 m t gi . Ch t t i! Nhà n c g i gi y thúc óng ti n mua t,
ch n g i th bu c ph i tr n . Ông Cai T ng ch a 5 ngàn gi cho tá n n, ông bán 40
ngàn gi l y có 32 ngàn ng. Ông H i ng ch a 3 ngàn gi , ông bán 15 ngàn gi l y có 12
ngàn ng.
Ông Cai T ng ph i óng b c mua t 48 ngàn, ph i tr ti n l i v 62 ngàn ng b c n ,
7.440 ng.
Ông H i ng ph i óng b c mua t 31 ngàn, ph i tr ti n l i cho ch n là 3.600 ng.
Làm sao có b c mà tr ?
Hai ông b i r i h t s c, bàn tính v i nhau r i hi p nhau vô nhà ông Huy n hàm Tr ng
Hà t vi c r i ro ã b th t mùa l i b lúa r , r i n n n xin vay thêm cho óng b c mua t,
còn v n c nh p v i v n m i và nh p v i ti n l i mà làm chung m i ng i m t cái gi y m i cho
.
Tr ng Hà ngh hai ông t nhi u, d u cho vay thêm ch ng h i gì. ã v y hai ông l i có
t m i mua c a nhà n c. N u mu n c t ó cho ch c ch n, thì c n ph i tr t t c s b c mua

13
t ng Nhà n c sang b m i c. Ông Tr ng Hà tính nh v y nên ch u cho vay thêm và
ch u cho thay gi y nh p l i làm v n thêm n a.
Ph n ông Cai T ng Bình:
S v n c : 62.000$
S b c l i: 7.440$
S vay thêm: 20.560$
C ng: 90.000$
Ph n ông H i ng Nghi p:
S v n c : 30.000$
S b c l i: 3.600$
S vay thêm: 16.4000$
C ng: 50.000$
Hai ông v d t hai bà vô làm gi y l i, ông Cai T ng vay 90 ngàn, ông H i ng vay 50
ngàn. M i cái gi y u có v ch ng ng , có biên c ru ng t, mà l i còn bu c hai ông b o
lãnh v n công cho nhau n a.
Hai ông l y thêm b c mà óng t t giá mua t thì yên c m t m i r i, ch còn lo m t
i n mà thôi.
Qua n m 1931 lúa th t luôn m t mùa n a, l i giá còn có 0 60 m t gi .
Ông Cai T ng thâu góp có 37 ngàn gi , giành nuôi tá n 7 ngàn, còn bán có 30 ngàn
gi có 18 ngàn ng b c.
Ông H i ng thâu góp có 17 ngàn gi , giành nuôi tá n 3 ngàn, còn bán có 14 ngàn
gi có 8.400 ng b c.
Tính n i ti n l i thì ông Cai T ng ph i tr 10.8000 . Ông H i ng ph i tr 6.000 . bán
lúa giá nh v y, n u tr ti n l i r i c ng không còn b c mà óng thu và n xài, có âu mà tr
n c. Hai ông hi p nhau i nói v i ch n mà tr ti n l i xin v n l i, song ông Cai T ng
tr c có 7.800 , còn thi u s l i l i 3.000 , còn ông H i ng rán tr c 5.000 , thi u
l i l i 1.000 .
Qua n m 1932, s lúa thâu góp ch ng nhi u h n, mà giá lúa l i s t h n n a, còn có 0 50
t gi . Hai ông tr ti n l i c ng không , ông Cai T ng thi u l i 4.000 và ông H i ng
2.000 .
Ông Huy n Hàm Tr ng Hà th y 2 n m mà hai ông u thi u ti n l i luôn luôn, l i giá
lúa s t, t c ng s t theo, s b t ch h t ru ng t c ng không s n , nên vào n t i Tòa H
mà ki n xin Tòa lên án ng thi hành phát mãi s s n c a hai ông. Hai ông lo quá nên ph i m n
Tr ng s bào ch a, vi n l kinh t kh ng ho ng mà xin Tòa châm ch cho ình l i ch ng nào giá
lúa phát lên l i r i s tr n . Tòa c ng có nh n, nên lên án cho ình l i m t n m, n u mãn n m
mà không tr n thì s thi hành phát mãi.

14
Bà H i ng Nghi p th y vi c nhà b i r i thì bà r u quá n ng không c, b nh ho c a
bà phát l i, làm cho ch ng con thêm lo n a.
Ông H i ng Nghi p bàn v i ông Cai T ng Bình, mu n bán b t phân n a ru ng t mà
tr n . Ông Cai T ng nói bán b t ru ng t x u h nên khuyên ông H i ng th ng th ng mà
tính, ch ng nên v i l m. Cách ít tháng sau, k h n Tòa nh ã c n r i, hai ông luýnh quýnh
mu n bán ru ng t thì không ai mua, túng th vô R ch Giá nói v i ch n xin nh giá t ng
hai ông làm t n mãi m t m mà tr s n .
Ông Huy n Tr ng Hà c i mà áp r ng: „Ru ng t bây gi không có giá, d u hai ông
bán n m ch c ng m t m u c ng không có ai mua. N u hai ông bán h t ru ng t nhà c a cho
tôi, hai ông c ng không tr h t s n c. Bày m u bán làm chi. ch ng Tòa lên án thi hành
phát mãi, n u có ai mu n mua thì tôi c t giá lên cao cho s n c a tôi. Còn nh không có ai
giành mà mua, thì tôi l y ru ng t h t c ng c.
Hai ông tr v m t bu n xo.
m y cô Xuân H ng thi u b ng c p :“Brevet supérieur“. Các nh t báo u khen
ng i l i ng ch n dung c a cô lên m t báo cho công chúng bi t, nh ng trong nhà ang b i r i
n n n, nên cha m không m ng, r i làm cho cô c ng không vui chi h t.
Hà Thi n Ý là con c a ông Cai T ng Bình, bên Tây c ng thi u b ng c p Lu t Khoa
Nh n, mu n h c thêm ng l y b ng T n S . Ng t vì vi c nhà c a ông Cai T ng Bình nguy
m, ông không th nuôi con bên Tây n a c, nên ánh dây thép bi u ph i v ngay l p t c.
Hà Thi n Ý v t i, cha m d t nhau qua th m bà H i ng Nghi p au. Hà Thi n Ý v i
Xuân H ng là c p thanh niên tân h c nên không e l chi h t, g p nhau thì trò chuy n vui v
bình th ng, l i coi có mòi dan díu thân thi t l m!
Bà H i ng, vì r u vi c n n n, nên b nh ho c a bà càng ngày càng thêm, thân th bà
m nh tàu lá. Ông H i ng lo s , bi u con nhà coi sóc gia ình, r i ông em v lên Sài Gòn
cho l ng y chuyên môn v b nh ho r i ki ng mà tr b nh. Ông em th ng con trai l n theo ng
giúp ông, còn a con trai út thì ông nhà v i Xuân H ng.
t bu i s m m i, c u út c i xe máy qua R ch Gòi mà ch i. Cô Xuân H ng nhà m t
mình, cô c phách gia d ch a vô phân m y b n bông, a làm c ngoài sau v n. Cô m c áo
a tr ng, qu n lãnh en, u g s , ch n mang gu c, tai eo m t ôi bông l n, tay trái eo m t
chi c vàng nh n h t xoàn, cô không trang m, không d i ph n thoa son, mà vì cô có s c s n,
ng m t sáng r , b i v y ai th y cô c ng ph i tr m tr khen th m là gái p.
Cô i vòng theo m y b n bông coi b t sâu. Cô c m bông h ng da ng i mà h i, bông
vô m t, coi n c da c a cô còn p h n màu bông. Cô n m bông hu mà nhìn, m y ngón tay
a cô coi c ng p nh m y búp hu g n n .
Cô ng x n b n trong hoa viên, b ng có chú th ng xuyên nhà vi c làng em m t t
nh t báo v i m t cái th l i giao cho cô. Cô c m cái th mà coi ngoài bao, th y tên cô, cô
ch c là th c a ch em b n h c g i. Cô cám n chú th ng xuyên r i th ng th ng tr vô nhà. Cô
men men i l i cái bàn vi t ng c th . Cô v a ng i c thì cô th y ch n dung c a Hà Thi n Ý
trên bàn vi t, cô li c m t ngó mà c i r i th ng th ng l y cái dao r c gi y mà r c bao cái th
cô m i c c. Cô l y cái th ra mà coi thì th nh v y:

15
Th nh Hòa, le 10 Aout 1933
Em Xuân H ng r t yêu d u ôi!
y n m nay anh h c bên Tây, th y má anh vi t th cho anh, th ng hay khen tài
c c a em và khuyên anh ráng h c cho thành danh, ng ch ng tr v x sánh duyên cùng em
cho x ng áng.
i nh anh có giáp m t em m y l n mà không có nói chuy n gì v i nhau. T khi anh
i Tây thì s n có t m hình trong r ng, h bu n thì anh l y ra anh nhìn. Anh nh cái hình ó
nung chí cho anh m i thành danh c.
Hôm qua anh qua th m chú thím, anh mu n t l i t n em, song anh b ng không m
mi ng c. Vì v y nên anh ph i vi t b c th n y mà bày t cái tình c a anh i v i em cho em
bi t, và h a ch c v i em r ng anh s h t lòng kính yêu bao b c em tr n i, cho t i ch ng nào
ch t m i d t.
Hà Thi n Ý.
Cô Xuân H ng c th r i, cô x p k l ng mà b vào túi. Cô vói l y cái hình c a
Thi n Ý trên bàn vi t, c m mà nhìn và mi ng chúm chím c i.
Thình lình có m t cái xe h i ch y vô sân. Cô Xuân H ng dòm ra thì th y chi c xe h i l
ho c, trên xe leo xu ng m t ng i trai m p m p v m v , n c da mét mét, m c b xám may
th t khéo và còn m i tinh. Ng i y xâm xâm i vô c a.
Xuân H ng nhà m t mình nên cô ng d y, tính b c ra ti p khách.
Ng i trai y vô t i c a, ngó th y cô, li n d nón cúi u mà chào úng l . Cô c ng cúi
u áp l , không b ng chi h t và h i r ng:
- Ông n nhà tôi có vi c chi, xin ông vui lòng cho tôi bi t?
- Xin l i cô, có ph i nhà n y là nhà c a ông H i ng Võ K Nghi p ch ng?
- Th a, ph i.
- Tôi là Tr ng Hoàng Ki t, con c a ông Huy n Hàm Tr ng Hà bên R ch Giá.
- Xin l i ông, thu nay tôi không bi t, v y xin m i ông ng i.
Tr ng Hoàng Ki t b c vô „salon“, ng i cái gh phía ngoài, tay c m nón, m t ngó cô
Xuân H ng ng i cái gh „canapé“ phía trong và kêu gia inh b ng n c.
Tr ng Hoàng Ki t h i:
- Xin l i cô, không bi t có ông H i ng nhà hay không?
- Ba tôi em má tôi i u ng thu c trên Sài Gòn.
- Té ra cô ây là con c a ông H i ng ?
- Th a ph i. Ông h i th m ba tôi, v y ông mu n nói chuy n chi hay sao?

16
- Th a ph i. Tôi qua ây ng nói chuy n riêng v i ông H i ng. Th a cô, không bi t
ch ng nào ông H i ng v ?
- Th a, cái ó tôi không bi t c. Ba tôi không có nói b a nào v . N u có vi c chi, xin
ông nói v i tôi r i ch ng ba tôi v tôi s nói l i.
Hoàng Ki t li c m t ngó cô Xuân H ng, mi ng chúm chím c i và nói r ng: „Tôi có
vi c c n ph i t v i ông H i ng, mà chuy n ó không ph i là chuy n vui. Cô là m t óa hoa
th m, v a có duyên, v a có s c, có l nào tôi ành vô l em chuy n không vui mà th th v i
cô, r i làm cho hoa s u li u hay sao?
Cô Xuân H ng hi u m y l i y thanh tao mà có ý ch c gh o, nên cô chánh s c mà áp
ng: „Xin ông ng ng i. Hoa c ng có nhi u th , có th y u t s n ng s m a, mà c ng có th
ng vàng quen giông quen gió. Ông mu n nói chuy n chi v i ba tôi, xin ông c nói ngay ra,
nh chuy n hu n thì tôi i ba tôi v tôi s nói l i, còn nh chuy n g p thì tôi s g i th cho ba
tôi hay“.
Hoàng Ki t g c u c i và nói r ng:
- N u cô cho phép thì tôi m i dám nói.
- Ông c nói mà.
- T i cô ép quá, ch thi t tôi không mu n nói. Ông H i ng có thi u b c c a cha tôi
chút nh. B n n m nay ông không tr v n, mà b c l i n m nào c ng không , b i v y
m ngoái cha tôi ki n, ông H i ng xin Tòa ình l i m t n m. Nay ã mãn h n ình
i, Tòa lên án d y ông H i ng ph i tr v n và l i. Cha tôi sai tôi qua th a cho ông
i ng hay, xin ông vui lòng tr s n theo án tòa d y, b ng không cha tôi ph i ép
lòng mà giao án cho Tr ng Tòa.
- Không bi t vi c ó g p hay hu n? i ba tôi v r i tôi s nói l i c hay không?
- Theo tôi thì cô mu n th nào tôi c ng ch u h t. Ng t vì vi c n y là vi c c a cha tôi, nên
tôi không dám t chuy n. Tuy v y mà không sao. tôi v th a l i v i cha tôi mà xin
hu n ít ngày ng i ông H i ng v r i s tính c ng c.
- Tôi cám n ông l m.
- Th a, tôi không dám. Tôi xin cô cho phép tôi h i ít u.
- Ông mu n h i vi c chi?
- Không bi t ông H i ng có m y ng i con?
- Có tôi v i hai a em trai tôi n a.
- Hôm tr c tôi th y nh t trình in hình cô Xuân H ng thi u „Brevet supérieur“.
Không bi t ph i là cô hay không?
- Th a, ph i.
- Xin l i cô. V y mà nãy gi tôi không dè. Tôi xin m ng và khen cô ã có s c, có duyên,
mà l i thêm có tài. Thi t là ông H i ng có ph c quá, sanh con gái áng ngàn vàng.
- Ph n tôi là gái, h c bi t chút nh, có tài bao nhiêu mà ông khen quá nh v y.

17
- y là l i khiêm nh ng c a cô.
Hoàng Ki t móc túi l y thu c ra hút, coi b mu n ng i m t mà nói chuy n d n lân. Cô
Xuân H ng bèn ng d y i m t l y thu c và h p qu t trên bàn, r i cô l i bàn vi t mà
ng, không ng i n a. Hoàng Ki t hi u ý ch nhà mu n i mình, nên chàng ng d y mà nói
ng: „Thôi, tôi xin ki u cô tôi v . b a nào có ông H i ng nhà r i tôi s qua nói chuy n
ch i lâu“.
Hoàng Ki t t cô r i b c ra sân. Cô Xuân H ng i theo mà ng t i c a gi a. Hoàng
Ki t ngó quanh qu t, th y bên tay trái có m y li p h ng tr màu, thì bông nào c ng l n thì day
qua nói r ng: „Cô tr ng h ng tr bông p quá. Xin cô cho phép tôi coi m t chút. Tôi có tánh
ái hoa, nên th y hoa không th i c“. Chàng i l i m y li p h ng r r m t bông, r i l i day
vô ngó cô Xuân H ng và nói r ng:
- Yêu hoa thì ph i hoa trên nhành mà xem. Ng t vì tôi không ây c mà xem,
Bi t làm sao. V y xin cô cho phép tôi hái m t cái bông em v R ch Giá làm k ni m
cái ngày tôi có ph c mà c n Cái T c .
Cô Xuân H ng g c u mà thôi, ch cô không áp m t ti ng chi h t.
Hoàng Ki t hái m t cái bông h ng tr ng còn hàm ti t, gi t t i túi áo trên, ngó cô Xuân
ng mà c i, r i d nón cúi u mà t và b c lên xe.
Cô Xuân H ng tr vô, s c m t có v bu n.

18
(4)
Ông H i ng Nghi p d t v lên Sài Gòn u ng thu c n a tháng, b nh gi m nhi u nên
th y thu c khuyên mua thu c em v nhà mà u ng ti p thêm c ng c. Ông v nghe con thu t
chuy n Tr ng Hoàng Ki t qua òi n , nói n u không tr thì ch n s a án cho Tr ng Tòa.
Ông nghe nói nh v y thì th dài mà nói r ng: „Vi c y ba lo. Con ng có nói cho má con
hay, má con bu n r i phát b nh l i a nghe“.
Ông li n vi t th cho ông Cai T ng Bình mà thu t vi c y cho ng hay và nói mình i Sài
Gòn m i v , m c lo s p t vi c nhà, không th qua c, nên m i ông Cai T ng Bình qua Cái
c mà bàn tính vi c n n n.
Cách ít ngày sau, hai v ch ng Cai T ng Bình qua. Vi c nhà b i r i, mà coi b bà Cai
ng không lo chi h t. B c vô nhà, bà h n h vui c i, bà i th ng vô h u ng mà vu t ve
cô Xuân H ng r i n m nói chuy n làm sui v i bà H i ng.
Ông Cai T ng v i ông H i ng thì ng i ngoài „salon“ m t mày bu n hiu, nói chuy n
nho nh , ch không ph i r n ràng nh h i tr c. M i khách u ng n c r i, ông H i ng m i
nói r ng:
- Vi c n n n bây gi anh tính làm sao ây? Ông Huy n có sai con ng qua ây thôi thúc
nói ã c án Tòa r i, k cho mình trong ít ngày ph i tr v n l i, n u không tr thì
ng i ta giao án cho Tr ng Tòa biên t ch tài s n. Kh quá, không bi t tính sao c.
- Tính gi ng gì bây gi ! M y n m tr c sáu b y c c m t gi , mà mình tr l i còn không
i thay. N m nay lúa còn ba c c m y thì ch u ch t, ch tr gi ng gì c mà tính. Tôi
mu n b xui h t, h làm gì ó có s c h làm.
- B xui sao c.
- V y ch không b thì làm sao? n mình xin vay dài h n thì ch a xét k p. Ch n thì
c án thi hành. n t thì không ai thèm mua. S n ch ng l i ã lên t i 100
ngàn, tr gi ng gì n i. Thôi, tôi tính tôi b xui, tôi xin t ch c Cai T ng, r i d t v con
lên núi, ki m chùa mà tu ph t cho r nh.
- Anh nói nghe bu n quá! Gi ng gì mà t i i tu l n! Ng i ta làm sao thì mình c ng v y,
i nào mà r u. G p cu c kinh t nh v y ai c ng b nguy h t, ch ph i m t mình mình
nguy hay sao. M y ông l n b ng cái b , h c ng ngã r m r m, s nghi p c a mình
áng bao nhiêu mà s .
- Chú nói h i th i quá. Tuy s nghi p c a mình nh , song mình tín g n nát trí, làm
hôi m i gây d ng c ch ph i khi không mà h em h cho mình hay sao?
- Tôi ngh l i mình b cái nguy n y áng l m. Trong kho ng m i m y n m v tr c,
mình làm thái quá, l p xài phí vô , không ti c ng ti n, l p làm vi c gì c ng li u
ng không dè d t. B t ít mà mu n n n nh n nhi u thì không nguy sao c.
- Chú nói nh v y sao ph i. Nh ng ng i b cái n n kh n bách n y có ph i h t th y u
i n xài vô âu. Ph n nhi u h ti n t n, lo làm n h t s c, lo s m t s m n, mà
c ng b nguy m i t c ch .

19
- M y ng i ó h b nguy là t i h tham, có ít h mu n thêm cho nhi u, h ham làm
giàu nên h b h i.
- Nh hai anh em mình ây ch gì!
- ó a! H i tr c anh có huê l i h n 40 ngàn gi , tôi có ít mà c ng có 15, 16 ngàn gi .
Mình gi ó mà n thì kh e quá. T i mình tham, mình mu n làm giàu thêm n a, mình
vay b c mà mua t m c, thì ông tr i ng ph t mình ch sao.
- Mình lo làm n, ch ph i c p gi t ai hay sao mà tr i ph t.
- y! Tôi nói ông tr i ph t a. M y n m v tr c mình làm thái quá, h m mi ng ra là
ti n b c, ch không k nh n ngh a. Ông tr i th y v y ng gây cu c kh n bách ng làm
ngã l n h t cho bi t ch ng. áng l m! Tôi vái nguy ri t t i ng tiêu h t ch i. Không
sao, c u cho ngã h t r i s p hàng ch y l i, có sao âu mà s .
- N u c nh v y thì nói làm gì. Ng t gì có ng i không ngã mà h xô mình ngã, làm
cho mình gãy tay gãy ch n r i ch y n a sao c.
- Bu n nên lu n b y b ch i cho khuây lãng, ch b nào c ng ph i lo, b xui hay là th
i sao c. Tôi mu n hi p v i anh i qua R ch Giá n n n v i ông Huy n Hàm xin
t ti n l i và xin phân h n mà tr cho ng. Mình l y c kinh t kh ng ho ng n y mà
nói v i ng có l c ch . N u ng phân h n cho mình tr 15 n m, ho c 12 n m, thì
ch c mình tr c.
- Tr i i! Nhè th ng cha ó mà chú bi u i n n n ! Chú có gi i thì chú qua b n mà nói
i nó, ch tôi ã i r i, n u i n a thì u ng công, không ích gì. Hôm th ng con nó qua
bên ây, b n v nó ghé tôi, nó c ng hâm giao án cho Tr ng Tòa thi hành. Tôi ch y vô
ch Giá nói nó ng giao án cho Tr ng Tòa, xin ình l i t i mùa lúa thì ta s tính.
Nó g c ngang không k chi h t. Th nhà giàu h m i k ng ti n, ch có k nh n
ngh a gì?
- B nào tôi c ng ph i qua nói ph i qu y v i ng i ta, ch nín khe v y sao ph i.
- Chú mu n i thì tôi i v i. Mà tôi ch c không th nào nói c âu. Tr i i, tôi xin
hu n cho tôi t i mùa lúa mà còn không c thay, làm sao chú xin phân h n tr 15 hay
12 n m cho c.
- y, c ng ph i nói th coi, ch ng nào không c r i mình s tính th khác.
- Chú mu n i thì b a nào chú qua tôi i v i chú. N y, còn chuy n c a s p nh , chú thím
li u sao? B a nay hai v ch ng tôi qua ây mu n nói v i chú thím ng tính vi c hôn
nh n ph t cho r i. Tuy g p h i kh n bách, song mình làm cha m ph i tính vi c tr m
m cho con, ng nó có ôi b n mà làm n.
- V ch ng tôi thu nay nh t nh g con Xuân H ng cho th ng t Ý, ch ng nào anh
mu n làm l c i thì làm, v ch ng tôi có nói chi âu. Ng t vì lúc n y vi c n n n l n
n quá, l i n bà c a tôi có b nh, v y xin anh hu n l i ít ngày, ng r nh trí m t chút
i s hay.
- , nói v y ch c ng ôi ba tháng n a r i s c i. Tôi nh c chú coi chú có bu c làm l
gì tr c không v y mà.

20
- i! H bày l h i, l c u thân l n x n th t công. Tôi v i anh là anh em thu nay.
Ch ng nào r nh, thì s làm l c i m t l n m t nhà thôi, ch ng c n ph i làm l gì khác.
Ông H i ng nói t i ó, b ng th y m t cái xe h i ch y vô, ng ng gi a sân, r i có m t
ng i n ông trên xe leo xu ng xâm xâm vô c a. Ng i y b t kh n en, m c áo dài lót, ch n
i giày tây, râu ng nh trê.
Ông Cai T ng dòm ra r i nói r ng: „Th y Ban bi n Lý Thành H ng bên Long M , th y
i âu bên n y kìa?“
Ông H i ng Nghi p c ng dòm ra r i h i r ng:
- Th y Ban bi n H ng ó hay sao? Thu nay tôi nghe tên ch ch a g p m t l n nào.
- Th y là em v c a th ng cha Huy n Hàm Tr ng Hà. Th khi th y qua nói chuy n n
n c a mình ây ch gì?
- Không l v y.
- Bi t ch ng âu!
Th y Ban bi n Lý Thành H ng b c vô c a. Ông Cai T ng v i ông H i ng ng y
chào. Th y ban bi n v n quen v i ông Cai T ng nên g p nhau th y m ng r , h i th m l ng
ng, r i day l i h i th m ông H i ng r ng: „Ph i ông ông H i ng ây hôn?“. Ông h i ng
c u p r ng: „Th a ph i, thu nay tôi th ng nghe danh th y, song ch a có d p g p nhau.
Nay tình c th y n nhà, thi t tôi l y làm may m n quá. M i th y ng i“.
Th y Ban bi n H ng v a kéo gh mà ng i v a nói v i ông H i ng r ng:
- Bên n y sao mà c y lúa tr quá, t i tháng n y mà m i b t tay c y?
- C ng v a, ch không tr gì.
- Bên tôi h c y ã giáp ng h t, còn bìa chéo chút nh v y thôi.
- b n n m nào c ng v y c y s m h n bên nây.
- Bên nây h mua lúa khá giá hôn?
- Lúa lúc n y ã h t r i, còn chút nh giành mua mót l i 0 95 t i 1 05.
- T quá v y! Bên Long M h mua còn c 1 .00, lúa t t t i 1 05.
Ông Cai T ng Bình xen vô nói r ng: „Bên Kinh Cái S n nó c ng mua t i 1 .00. Mà u
nó ít mua l m, nó ch lúa lên ch l n bán r i v nó m i ch ng b c “.
Th y Ban bi n c i mà nói r ng:
- Tr i i! Bán lúa nh v y thì nguy hi m l m. Nó i luôn r i mình làm sao?
- Ph i ch u. Ch bi t làm sao. Mình ph i theo lên Ch L n ch c mà l y b c, có khi ch
i 10 b a n a tháng l y b c m i c.
- Cu c kinh t n y nó sanh nhi u chuy n tr c tr quá.
- Kh l m mà!
Ông H i ng m i th y Bi n u ng n c và h i r ng:

21
- Th y qua nhà tôi ch i hay có chuy n chi?
- Tôi qua ây ng nói chuy n riêng v i ông m t chút. Mà b a nay ông có khách, thôi
a khác r i tôi s tr qua n a.
- Xin th y có vi c chi thì c nói i mà. Anh T ng ây là anh em c a tôi ph i ai âu l
hay sao mà th y ng i. Anh T ng ây v i tôi ây nh là anh em m t nhà v y.
- Vi c tôi mu n nói ây là vi c kín m t chút, nên không l nói nh v y.
- Không có sao âu. Tôi v i anh T ng ây ch ng có vi c gì mà gi u nhau c . D u vi c
kín i n a, th y c ng c nói ra, ng ng i chi h t.
- N u c nh v y thì t t. Ông có m t ng i con gái h c gi i, m i thi u „Brevet
supérieur“ ph i hay không?
- Ph i. Th y h i chi v y?
- th ng th ng r i tôi s nói. Cô em n m nay c m y tu i?
- Nó n m nay 22 tu i.
- Ch ng gi u chi ông. Th ng cháu tôi là Tr ng Hoàng Ki t nó kêu tôi b ng c u, con c a
anh r tôi là anh Huy n Hàm Tr ng Hà bên R ch Giá, hôm tr c nó qua bên n y th m
ông, r i không có ông nhà, mà may l i c g p cô em. Hai ng i nói chuy n v i
nhau sao ó không bi t mà th ng cháu tôi v tr m tr khen ng i cô em bên n y lung
quá. T h i nó bên Tây v cho n bây gi , anh ch tôi mu n lo v cho nó, có nhi u
ch giàu sang t t quá mà ch ch nào nó c ng không ch u, nó c nói nó mu n c i v
m ch không thèm con gái Vi t Nam. Ch ng bi t t i duyên n làm sao, mà hôm n
nó th y cô em bên n y nó ph i lòng, h m nay c n n n v i anh ch tôi, xin nói mà c i
cô em cho nó. Anh ch tôi c ng con, nó mu n th nào thì c ng chi u theo ý nó, nên
hôm qua kêu tôi ra mà bi u tôi qua bên n y h i d tr c coi, vì ông H i ng c ng
quen bi t anh Huy n tôi, ch không xa l gì.
Ông Cai T ng Bình nghe nói nh v y thì ch ng h ng.
Ông H i ng Nghi p nghe nói nh v y bi n s c li c m t ngó ông Cai T ng r i tr l i
i th y Ban bi n r ng: „Ông Huy n v i bà Huy n có lòng chi u c n con tôi thì con tôi l y
làm có ph c l m. Ti c vì tôi ã h a làm sui ch khác r i, nên không bi t li u làm sao ây. Xin
th y làm n v th a l i v i ông Huy n r ng tôi c m tình l m song không th nh n l i c, là vì
tôi ã h a g nó r i“.
Th y Ban bi n châu mày mà áp r ng:
- R i cho th ng cháu tôi quá. Nó b c t i tr m t chút. Ông ã h a g cô em cho ch
khác r i bây gi h i hôn sao c.
- H i sao c. N u tôi h i hôn r i g cho con ông Huy n thì té ra tôi ham giàu, ai coi
tôi ra gì, mà bi t con nh tôi nó có ch u nh v y không?
- , cái ó còn khó n a… cha ch , mà tôi v tôi nói l i ây, ch c ch Huy n tôi ch bu n
m. Hôm qua ch c y tôi i ch nói chuy n nghe d ng nh ch c ý l m, h qua nói thì
c li n, nay tôi v tôi nói không c ây ch c ch phi n.

22
- Xin th y làm n c t ngh a giùm rành r cho bà Huy n hi u. H i nãy tôi nói chuy n v i
anh T ng ây, tôi m i tính b a nào hai anh em tôi s qua b n mà nói chuy n v i ông bà
Huy n.
- Ông mu n qua nói chuy n chi?
- N m tr c hai anh em tôi u giá mua t qu c gia, l thi u b c, có h i c a ông
Huy n. R i quá, h i b c r i k kinh t kh ng ho ng tràn t i li n, l p thì b th t m y
mùa, l p thì b giá lúa s t ri t, làm cho m y n m nay anh em tôi lo h t s c mà n m nào
tr ti n l i c ng không . Ông Huy n phi n nên làm n ki n ã c án r i.
- T ng là chuy n gì, ch chuy n ó tôi bi t. Hôm qua tôi có coi hai cái án. Vì hai ông
o ki t v n công v i nhau nên h thi hành án thì hai ông b h t. Anh Huy n ã bi u
Hoàng Ki t em án giao cho Tr ng Tòa, mà nó d c d c ch a ch u giao, nên hôm qua
tôi m i ngó th y… Cha ch , tôi v tôi nói i không thành công ây, ch c nó giao án
cho Tr ng Tòa li n!
Ông Cai T ng v i ông H i ng nghe nói hâm d a giao án cho Tr ng Tòa thì bi n s c,
i nhìn nhau, b bu n l m.
Ông Cai T ng th ra mà nói v i th y Ban bi n r ng:
- H giao án cho Tr ng Tòa thi hành thì anh em tôi ch c ph i co tay ch u ch t, ch n m
nay mà tr n sao n i. H i nãy tôi v i chú h i ng m i tính qua b n n n n v i ông bà
Huy n r ng l ng ho c hu n cho t i mùa lúa sang n m sau, ng cho anh em tôi tr 15
hay 12 n m, v y m i tr n i.
- Xin l i ông, ông i m t công. Tôi bi t tr c nói không c âu. N u chuy n làm sui
mà không thành, thì chuy n n n n h n sao c. À, ch chi vi c làm sui mà xong,
thì mu n tính th nào anh ch tôi c ng ch u h t. Tôi nói lén cho hai ông nghe, hôm qua
ch Huy n tôi có nói riêng v i tôi r ng: N u tôi qua ây nói chuy n làm sui, mà ông
i ng b ng lòng, thì luôn d p tôi ph i cho ông H i ng bi t, vi c n n n ông H i
ng ng có lo, tuy ki n có án r i anh ch tôi không bó bu c chi h t, ch ng ám
i r i anh ch tôi cho làm gi y l i phân h ng mà tr l n l n, tr s v n mà thôi, b
ti n l i. Còn nh nói chuy n làm sui mà không thành, thì Tr ng Tòa thi hành án li n.
Anh ch tôi ã quy t nh v y mà còn nói gi ng gì c n a.
Ông Cai T ng v i ông H i ng a n c m t.
Ông Cai T ng ng i suy ngh m t h i lâu r i nói r ng: „Vi c làm sui h i nãy chú h i ng
tr l i g p quá. Vi c ó là vi c quan h ph i tr l i th ng th ng mà tính ch “.
Th y Ban bi n c i mà nói r ng: „Ông T ng nói nh v y tôi ph c l m. Vi c làm sui là
vi c lâu dài, ph i suy i xét l i cho k m i c. Vì mình là anh em v i nhau, nên tôi m i dám
nói, thi t h i nãy ông H i ng tr l i có g p m t chút. Ph i ch m ch m mà suy ngh , c n gì mà
tr l i v i. N u tôi v nói ông H i ng không ch u g con, t nhiên anh Huy n tôi nh bóp ch t
thì h i bi t ch ng nào“.
Ông H i ng châu mày mà áp r ng: „Không ph i tôi không ch u g . T i tôi h a l v i
ch khác r i, bây gi bi t làm sao?“

23
Ông Cai T ng l i r ng: „Vi c làm sui mình m i h a l i ch ch a có l m gì, thì c ng
nh l i nói ch i, có ch c ch n gì âu. Bây gi chú nói l i v i ng i ta r ng chú h a g nh v y,
mà con nó không ng, thì thôi, ai trách móc gì c mà s “.
Ông H i ng ch ng h ng, ng i ngó ông Cai T ng trân trân.
Ông Cai T ng nói ti p r ng: „Xin th y Ban v th a l i v i ông Huy n, bà Huy n, vi c
làm sui ó th ng th ng ít b a cho chú H i ng bàn tính v i v con r i chú s tr l i.”
Th y Ban bi n chúm chím c i, vu t râu và nói r ng: “Th a c. Ông H i ng th ng
th ng mà tính cho k . Tính r i vi t th cho tôi, ng tôi tr l i v i anh ch tôi. Còn án Tòa ó tôi
tôi bi u ình l i khoan thi hành ã“.
Ông h i ng trong trí b i r i, nên ng i trân trân không nói c ti ng chi h t.
Th y Ban bi n t giã mà v , ông H i ng v i ông Cai T ng a ra sân. Ch ng xe ch y
i, ông Cai T ng m i ngó ông H i ng mà nói r ng:
- Chú th y nhà giàu c ác hay ch a? Mình m c n nó, nó mu n b t v con mình mình
ng ph i ch u.
Ông H i ng l y kh n ra lau n c m t, ông ng gi a sân suy ngh m t lát r i b ông
gi n, nên ông nói x ng l r ng: „ i! Nó làm gi ng gì ó nó làm. Nó có gi i thì nó bán nhà bán
t tôi, ch nó áp ch bu c tôi ph i bán con tôi cho nó nh v y sao c“.
Ông Cai T ng c i r ng mà áp r ng: „Chú ch ng nên nóng. Chuy n nhà th ng th ng
mà tính. Hai anh em mình i vòng ra sau v n mà nói chuy n riêng v i nhau m i ti n“.

24
(5)
n c a ông H i ng d n d p s ch s l m, xoài, mít, quýt, cam m i th u tr ng
riêng m t li p, mà li p nào c ng tr ng ngay hàng. Tr i chi u gió mát, ngoài sân hoa ua n , trên
cành chim líu lo. C nh v t thì vui v vô cùng, mà hai ông th ng th ng b c, trí b i r i, m t bu n
xo, không xem hoa, không h ng c nh. Ra t i hàng xoài, ông Cai T ng Bình ng l i mà nói
ng:
- Chú gi n ph i l m. H i nãy tôi nghe th y Ban bi n H ng nói tôi còn t c nhi u h n chú
a. Mà thôi, mình th t th r i bây gi mình gi n mình ch ng c v i nó thì mình b h i
li n, ch có l i ch nào âu.
- B t quá nó t ch biên s nghi p mình ch nó h i mình sao c?
- Thì nó bán nhà c a ru ng v n c a mình, c ng h i mình r i. Tôi bi t tánh chú c ng
i, có nhi u càng t t, không có c ng c, chú không c n gì. Mà u chú ngh l i:
ph n chú còn hai a con trai còn nh quá, n u b xui i thì hai cháu s làm sao n h c
a cho c. Còn thím thì b nh ho n, n u chú cho ch n thi hành phát mãi s
nghi p h t, thì thím r u r r i làm sao u ng thu c cho m nh?
- Ông H i ng nghe nh c t i v con thì ông ng lòng quá, nên ông ch y n c m t n a.
Ông Cai T ng li c th y ông H i ng ã d u r i, ông m i nói ti p r ng:
- H i tr a tôi nói chuy n hôn nhân s p nh v i chú là tôi t ng ch ng có u chi ng n
tr . Bây gi có m t mình con Xuân H ng nó có th g r i cho chú, mà nó c ng c u
luôn t i tôi n a; v y thì chú li u l y, ch tôi không dám ép chú ph i g con Xuân
ng cho Th ng Ý âu.
- D u anh không ép i n a mà v ch ng tôi ã h a g nó cho th ng Ý r i, có l nào tôi
t nó l i mà g ch khác c.
- Vi c ó không h i gì. Xin chú ng ng i, n u th ng Ý không c i con Xuân H ng
c, thì nó ki m ch khác mà c i, có sao âu mà lo. Còn n u chú không g con
Xuân H ng cho con c a ông Tr ng Hà ây, thì nó bóp h ng mình li n, có h i là
ng nào. N u tôi mà b thi hành án phát mãi, thì m t th di n h t, còn m t m i nào
a mà ng i ch c Cai T ng c.
- N u tôi không g con Xuân H ng cho th ng t Ý c thì còn m t m i nào mà dám
ngó nó.
- Vi c ó chú ng lo. Tôi c t ngh a v i th ng Ý c. Có l nào nó quy t c i cho
c con Xuân H ng, ng cho ng i ta gi t tôi hay sao?
- Vi c n y thi t là khó. D u anh nói cho th ng t Ý an tâm c i n a, còn con Xuân
ng tôi bi t nói làm sao v i nó. M y n m nay m i l n ch T ng g p nó, thì ch c
nói cho nó bi t r ng, h th ng t Ý v thì hai a nó s k t ôi v i nhau. Con nh tôi nó
ã ý v vi c ó. Mà hôm th ng t qua th m, tôi coi ý hai a nó c ng quy n luy n
i nhau quá. Bây gi tôi b t g ch khác, bi t con nh tôi nó ch u hay không? Con c a

25
mình nó h c gi i, nó bi t vi c l m, ch có ph i nó ngu d t âu quê mùa hay sao mà
mu n khi n b nào c ng c.
- Chú c nói rõ công chuy n cho nó nghe, c t ngh a ch l i h i cho nó hi u. Nó h c gi i
nên m i d cho mình nói chuy n ch . Chú ch cho nó th y, h nó ng con c a ông
Huy n Hàm Tr ng Hà thì nó c u cha m em út nó, mà nó c u luôn t i tôi n a, chú
nói v i nó i, h nó ch u thì vi t th cho tôi hay. Ch ng nào nó không ch u thì tôi s
tính.
- Làm nh v y khó coi quá.
- Ch cho chúng bán nhà, bán t mình h t, l i d coi l m hay sao? Chú ph i nghe l i
tôi, ng ng i gì h t, tôi nói thi t v i chú, Tr ng Hà nó mu n làm sui v i chú, ó là
may cho hai anh em mình l m. Nó có nói, h nó làm sui thì s n nó cho làm gi y l i,
phân h n mà tr , bao lâu c ng c, b ti n l i, mi n tr s v n thì thôi. c nh
y là ph c l n ch . H m nay tôi bu n quá, tôi tính n u lo không kham ch n nó
biên t ch gia s n, thì tôi ph i c o u i tu, b ng không thì tôi c ng ph i t v n ch t
ph t cho r i, ch c th gian ch c là ch u không n i.
- Anh tính nh v y thôi vài b a tôi d ý con nh tôi coi.
- , chú nói chuy n v i nó, coi nó li u l nào, r i g i th cho tôi hay.
Hai ng i tính xong m i d t nhau tr vô nhà. n c m chi u r i, v ch ng ông Cai T ng
Bình lên xe mà v Th nh Hòa, vì cái xe quá c , nên quây2
m t h i lâu máy m i ch y c.
Bà H i ng Nghi p b nh tuy b t nhi u, nh ng mà quan th y thu c c n d n ng có th c
khuya; b i v y m i t i m t lát thì bà i ng .
êm nay nh m 16 âm l ch, m t tr ng t r ng soi ngoài sân sáng nh ban ngày. Ông H i
ng Nghi p n m trên b ván, gác tay qua trán day m t vô vách, s c coi bu n l m. Ông n m
ng thinh trót h n m t gi ng h r i ông m i ng i d y t m t u thu c mà hút.
Ông th y Xuân H ng ng i t i cái bàn phía trái trên c t ngh a sách v v i hai a em
trai, ông không l i ó, ông b c ra sân r i th ng th ng i vòng vòng theo m y cái ng nh x
theo m y b n bông. Bông bay mùi th m, tr ng d i y ng sáng, mà ông không xem bông, không
th ng nguy t, ông cúi m t xu ng t mà i vòng trong sân. Ông i lâu m i chân, r i ông ng i
trên cái b ng d a g c cây công chúa3
, ng i mà c ng không nhìn tr ng ng m c nh, ông ch ng
hai bàn tay lên trán, cúi m t xu ng t m t lát ông th dài m t cái.
Tr ng ã lên cao r i, t b v ng v , sau tr c im lìm. Cô Xuân H ng th y hai em ã
p sách i ng , mà cha v n còn ngoài sân ch a vô óng c a, cô m i ng ra th m ng ngó
mông. Cô ngó cùng cái sân mà không th y d ng cha, cô l y làm l nh b c i vòng theo m y
n bông mà ki m cha. i g n t i cây công chúa, cô th y cha ng i cú r , cô rón rén b c l i
n.
2
vào th i ch a có b kh i ng (démareur), mu n kh i ng máy ph i dùng m t tay quây (manivelle)
út vào c t máy quay kh i ng
3
t lo i cây có bông vàng-xanh, cánh dài 10 cm, t a mùi th m d u

26
Ông H i ng ng c lên th y con, thì ông châu mày th ra mà h i r ng: „Khuya r i sao
con ch a ng ?“
Cô Xuân H ng không tr l i mà cô l i h i r ng: „Nhà mình có vi c chi, mà t h i chi u
i bây gi , con dòm th y Ba bu n d v y Ba?
Ông H i ng nín m t h i lâu r i ông áp r ng : „Vui làm sao c con“.
Cô Xuân H ng ng i nghé u cái b ng mà h i r ng:
- Th khi má au, th y thu c nói riêng v i Ba hay sao, nên Ba bu n ph i hôn?
- Má con có b nh, l i mang ch ng hi m nghèo. Tuy th y thu c nói b nh m i phát có th
tr c, song h bi u ph i gi gìn, ch ng nên làm cho má con bu n hay lo. ó là m t
vi c khó cho Ba gi c. Còn ph n con h c thành tài r i, mà còn hai a em con con
ng i còn dài, bi t làm sao cho nó h c thành thân c.
- Hai a nó h c khá l m; thì Ba c cho hai a nó h c t i hoài, t nhiên nó thành danh,
có sao âu mà Ba lo.
- Vi c nhà b i r i l m, bi t có s c mà cho chúng nó h c n cùng hay không?
- T i sao mà Ba ph i nói nh v y? Vi c nhà sao mà b i r i? Con ã l n r i, con có trí
khôn. Ba có vi c chi bu n xin Ba cho con bi t v i ng con chia lo v i Ba.
Ông H i ông day qua ngó con, lúc y y ng sáng m t tr ng gi i cô Xuân H ng t rõ,
làm cho ông H i ng th y m t con nghiêm ch nh, th y s c con qu quy t, nên ông châu mày mà
nói r ng:
- D u con không h i, thì trong m t hai b a ây ba c ng ph i nói thi t cho con hi u. Thôi
n d p v ng v , ba nói ph t cho con nghe.
- Con xin ba nói h t cho con bi t, n u vi c chi ph i lo thì con lo v i ba ch .
- Ba s con bu n l m!
- Th a Ba, không có sao âu mà s . Ba có s là s cho má, vì má có b nh, n u má bu n
thì kh , ch ph n con ây d u vui hay bu n c ng không h i chi. Mà thu nay con h c
tr ng m con t p tánh vui v ã quen r i, nên ch ng bao gi con bi t bu n.
- Thôi, ba nói cho con nghe. Ba có con t i ba a, ba quy t cho n h c h n hoi, ng t
huê l i không c nhi u nên ba lo êm lo ngày, mu n g y d ng ra cho có m t s
nghi p l n ng bây gi có ti n mà nuôi con, ngày sau có c a mà l i cho con.
m 1929, ba th y Nhà n c u giá bán t qu c gia bên làng Th nh Hòa. Ba m i
mua 200 m u là 62.000 . N m y ba c t nhà m i r i, nên ti n b c không có d , anh
ng nh u giá mua t i 400 m u l n, giá t i 96.000 , mà nh c ng không b c.
Theo t giao kèo u giá, h u c thì ph i óng b c ti n phân n a, còn phân n a
thì qua n m sau. Ba v i anh T ng m i d t nhau vô R ch Gía mà vay b c c a ông
Huy n Hàm Tr ng Hà, ba vay 30.000 , còn anh T ng vay 50.000 , treo h t ru ng t
mà l i còn b o ki t v n công v i nhau n a. Qua n m sau ph i óng t t b c mua t, mà
i mùa màng b th t, l i giá lúa b s t còn có b y tám c c m t gi . Ba không bi t làm

27
sao, m i hi p v i anh T ng qua nói v i ông Huy n Tr ng Hà mà vay thêm n a. Thay
gi y khác, ba vay s v n thành 50.000 , còn anh T ng 90.000 .
n m ó n n m nay giá lúa c s t thêm hoài làm cho ba v i anh T ng n m nào
ng v y, bán h t s lúa mà tr ti n l i c ng không .
m nay, ông Huy n Tr ng Hà ng vô n t i Tòa mà ki n, ng c án r i, không
bi t b a nào ng thi hành phát mãi nhà c a, ru ng v n c a ba v i anh T ng.
- Hôm ba v i má i Sài Gòn, có ng i ghé nhà nh n v i con là nh n chuy n ó ph i hôn
ba?
- Ph i a. Ng i ghé nhà ki m ba là Tr ng Hoàng Ki t con trai c a ông huy n Tr ng
Hà. Nó ghé nói cho ba hay r ng nó c án tòa r i, nó bu c ph i tr b c, n u không tr
thì nó giao án cho Tr ng Tòa thi hành phát mãi s s n h t.
- Tr i i, ba thi u n 50.000 mà tr sao n i.
- ó là s b c v n, còn ti n l i m y n m nay v i ti n t n phí ki n th a ó, thành ra 65
ho c 70.000 ch .
- Bây gi ba tính làm sao, ba?
Ông H i ng nghe con h i nh v y thì ông b i r i trong trí, ng i suy ngh h i lâu, r i
ông l y kh n lau n c m t và áp r ng:
- Theo i n y m c n ch ng hai ba muôn c ng ch t, ba m c n t i n m b y muôn thì
còn tính gi ng gì n a c. M y nhà giàu quen v i mình bây gi h s p h t, còn ai
mà giúp mình c.
N u sót ng i nào trong nhà còn ti n, thì h bo bo, bao gi h dám cho mình vay.
y nhà b ng thì h lo òi n , ch h không dám ra b c n a. Chà s t ty thì nó c ng
ngã nghiêng ngã ng a h t.
Còn bây gi d u mình bán ru ng t ng l y b c tr n thì c ng không ai có ti n
mua, n u h mua thì h l i mua r quá, bán vào âu mà bán. Hu ng chi t mình
ã giao cho ch n h t r i, em bán cho ng i khác sao c. Mà h l i g t h không
thèm thêm b c cho mình ng h l y t, h tính cho Tòa phát mãi, nh ng ai có
giành mua c thì h u giá lên cao ng h l y cho s n c a h , còn nh
không ai giành thì h lãnh t giá r , cho nh ti n bách ph n c u ch ng; mà s n còn
thi u h còn có phép thi hành phát mãi n a. Thi t ba h t ph ng r i, không bi t tính
sao c.
s n c a mình là c a tr i cho, n u tr i cho mình h ng lâu dài thì t t, còn nh
tr i l y l i thì thôi. Theo ph n ba, thì ba ch ng bu n chi cho l m.
Ba lo là lo cho má con b nh ho n, n u ch n thi hành phát mãi tài s n h t, ch c má
con r u ph i ch t. ã v y mà h s nghi p tiêu r i, thì hai a em c a con làm sao
mà h c c n a.

28
Ông H i ng nói t i ây, ông t i trong lòng, n c m t tuông d m d , ông không nói
c n a. Cô Xuân H ng nghe rõ vi c nhà nh v y, l i th y cha bu n th m quá, thì cô t ru t
nát gan, song cô g ng làm vui mà khuyên cha r ng:
- Vi c nhà th ng th ng mà tính, xin cha ch bu n l m. Ph n c a Bác T ng c ng nh
ba, mà s n l i b ng hai c a ba, v y ch bác tính làm sao?
- Anh y c ng ch t ng, ch tính gi ng gì c. nh tính b xui nh c o u i tu,
ho c t v n mà ch t cho r i.
- Theo ý con, tài s n là b t n c, d t mà c ng d tan, t thì h ng, tan thì thôi, có chi
mà ph i ngã lòng th i chí.
- Mình có ph i tiên ph t gì hay sao mà không k ti n c a. i n y thiên h tranh nhau
mà làm cho có c a. Mình ã có c a r i, mà l i tiêu h t, thì còn m t m i nào ngó
thiên h .
- Ba nói v i ch n h hu n c ít lâu, i lúa khá giá r i mình s tr , không c hay
sao? n l i thì h n l i thêm.
- Tr i i! Ch n h ác l m, ch ph i h bi t nh n ngh a nh mình v y hay sao. B a
m nó sai th ng con nó ra thôi thúc bi u tr n , b ng không thì nó thi hành án. H i
tr a n y nó sai em v nó qua là th y Ban bi n H ng ra n a ó.
- Th y Ban bi n H ng là ng i khách nói chuy n v i ba và bác T ng h i tr a ó ph i
hay không?
- Ph i.
- Th y ra nói vi c gì?
- Th y nói chuy n kh n n n l m, t i v y nên ba bu n t h i tr a n bây gi ây.
- Chuy n gì, âu ba nói l i cho con nghe th coi.
- Th y nói, b a h m th ng Hoàng Ki t ghé nhà, nó th y con, nó ph i lòng, nên nó v nó
bi u cha m nó i nói con mà c i cho nó.
- Úy! Th y Ban th y nói nh v y mà bác T ng có nghe hay không?
- Th y nói tr c m t anh T ng sao l i không nghe. Th y nói l i, n u ba ch u làm sui v i
ông Huy n Tr ng Hà, thì ng không thi hành án Tòa, mà ch ng ám c i r i ng l i
cho ba làm gi y phân h n mà tr ho c 10 n m 15 n m cho t s n , tr n p v n mà
thôi, ng b ti n l i. Còn n u ba không ch u làm sui thì ng giao án cho Tr ng Tòa thi
hành li n.
Cô Xuân H ng nghe nói nh v y thì cô c i ng t. Ông H i ng t ng nói ra con bu n,
ch ông không dè nó c i, b i v y ông l y làm l , ông ngó con trân trân. Cô Xuân H ng l p
nghiêm l i, cô ng i suy ngh m t h i r i h i r ng: „Ng i ta nói nh v y mà ba coi ý bác T ng
th nào?“
Ông H i ng nín khe m t lát r i ông th dài m t cái và nói ch m rãi r ng: „Ý anh T ng
mu n ba làm sui v i ông huy n Hàm Tr ng Hà ng c u h t hai nhà“.

29
Cô Xuân H ng vùng ng d y h i l n r ng: „Ba nói sao? Bác T ng xúi ba g con cho
Tr ng Hoàng Ki t hay sao?“ Cô ng nhìn cha trân trân. Ông H i ng day m t nhìn ch khác.
Cô Xuân H ng g c g c u và c i và nói r ng: „Mà c ng ph i l m. N u không làm nh v y
thì có ph ng gì c u h t c. Cô th ng th ng ng i l i, nín khe mà suy ngh m t h i lâu r i cô
ch m rãi h i r ng:
- Bác T ng mu n nh v y, còn ý ba th nào, ba ch u hay không?
- Cái ó t n i con li u. Con ành âu thì ba g ó không ép duyên con.
Cô Xuân H ng suy ngh m t h i n a r i cô nói r ng: “Vi c n y là vi c quan h , con xin
phép ba cho con suy ngh ôi ba ngày r i con s tr l i“.
Ông H i ng bi t con au n trong lòng l m, nên ông l ng thinh, không nói chi n a.
Hai cha con vô nhà óng c a i ng . Ông H i ng vô mùng n m im ru, nh ng mà ông
không nh m m t c. Còn cô Xuân H ng vô phòng riêng c a cô, cô t èn trên cái bàn
nh r i cô ng i ngó ng n èn, hai hàng n c m t ch y ròng ròng.
Làm thân con gái thu nay lo n h c, quy t h c cho nên danh, ng tr c p m t n
mày cha m , sau l y ch ng ng tâm ng chí. Thu nay ôm p cái m ng làm tròn n th o hi u
i k có công sanh thành, gi tr n ngh a tr n tình v i ng i cha m ã l a ch n.
Nay h c ã nên danh r i, ch còn cái c n duyên n a, n u c n duyên xuôi thu n, thì ng
i m m, ti n trình r c r , vui v bi t ch ng nào.
Nào dè i tài s c là i ng cay, ki p con ng i là ki p th ng kh , n u tr n tình thì
phãi m t hi u, bi t li u làm sao bây gi ? Quy t n m ch t l i giao c c a cha m hai bên, tuy
Thi n Ý ch a có l gì, nh ng mà b y lâu nay cha m th ng ch ng i ó mà nói là ch ng mình,
thì bây gi mình bi t m t ng i ó mà thôi, d u th nào mình c ng quy t k t b n tr m n m v i
ng i ó, ch mình không ành n i nào khác.
Quy t nh v y thì mình tr n ngh a tr n tình; cha ch mà quy t nh v y thì mình c
ph n mình, r i hai cái gia ình u tan hoang h t, m mình bu n r u ch c ch t g p, hai em mình
không ti n mà h c n a, cha ch ng mình nh c nhã ch c ph i vô chùa mà tu.
Vui ph n mình mà bu n nhi u ng i, vui làm sao cho ng? Rõ ràng bên hi u n ng h n
bên tình nhi u l m. Thí m t i mình tr th o cho cha m , l i tr th o luôn cho bên ch ng n a,
thì còn d d n i gì. Hu ng chi cha ch ng mình c ng mu n c y mình thí thân mình ph i vui mà
thí, ch sao l i bu n r u.
Cái i mình h u d ng là nh có d p n y, ch ng nên b qua cái d p t t y. Mình coi kinh
ph t th ng th y câu: „S c t c th không, không t c th s c, tan t c là hi p, hi p t c là tan“.
Ch c ki p n y mình còn t i l i nhi u, nên ph t tr i m i khi n c n duyên mình l d . V y
ki p n y mình nên ch u kh v n i „tan“ ng ki p sau mình h ng cái „hi p“.
Cô Xuân H ng suy ngh t i ó r i trong lòng cô th i th i, n c m t h t ch y ra n a. Cô
n d p mà i ng .
Sáng b a sau, cô vui v nh th ng, cha l y làm k , còn m v i hai em không dè trong
nhà có vi c bi n. T i l i, cô i trong nhà ng h t, cô m i th a v i cha r ng: „Th a ba, vi c ba

30
v i con hôm qua ó, con ã suy ngh k r i. Con ành làm dâu ông huy n Tr ng Hà. V y
con xin ba tr l i h a làm sui v i ng i ta i“.
Ông H i ng Nghi p nhìn con, ông r ng r ng n c m t mà nói r ng: „Ba bi t con au
n lung l m… mà ba còn au n nhi u h n con n a… Gia b n tri hi u t . Con tr n sanh
thành n ng n h n ng i ta bi t bao nhiêu!“
Cô Xuân H ng c i mà áp r ng: „Con xin ba v ng lòng t nh trí mà lo vi c nhà, nh t là
ph i s p t th nào ng cho má ng bu n r u. Ng i i có ch u kh nhi u m i mong g kh
c. Ch u kh là gi i thoát. Ba nên m ng ch ng có bu n“.
Ông H i ng l c u mà nói r ng: „Ba còn nhi m mùi tr n, th y con ch u kh , làm sao
mà ba không bu n cho c“.
Qua ngày sau, ông H i ng Nghi p vi t th cho ông Cai T ng Bình hay r ng Xuân
ng ã b ng lòng làm dâu ông Tr ng Hà ng c u h t hai nhà và xin ông Cai T ng Bình
li u mà nói th nào cho Thi n Ý an tâm kh i th t tình, kh i oán h n.
Ông Cai T ng Bình c th , ông l y làm m ng, song ông gi u cái m u c a ông, không
cho v con bi t. Ông i n t i, gia d ch ng h t, ông m i kêu bà T ng và Thi n Ý vô phòng
ông làm vi c. Ông làm m t bu n mà nói v i Thi n Ý r ng:
- Lúc con h c bên Tây, ba v i má th ng hay tính h con h c thành công r i tr v x ,
thì ba s nói con Xuân H ng, là con gái c a ch H i ng Nghi p, mà c i cho con.
Chú H i ng c ng b ng lòng nh v y. Mà t khi con v cho t i nay, ba coi ý chú
mu n m ng ng4
; m y l n g p nhau h ba nói t i chuy n làm sui, thì chú tr l i lôi
thôi r i b nói lãng qua chuy n khác. Ba l y làm l , nên hôm nay ba d cho bi t coi t i
sao mà k nh v y.
Ba m i hay ây, chú H i ng Nghi p m ng ng nh v y là vì có ông Huy n Hàm
Tr ng Hà là ng i giàu có nh t trong t nh R ch Giá, có m t th ng con c ng i h c
bên Tây v , ng mu n làm sui v i chú.
Chú th y ng giàu l i con m t chú ham, nên chú quên l i h a v i ba, chú ch u làm sui
i ông Tr ng Hà mà c y thân c y th . Ba nghe ã ch c ch n nh v y, nên ba nói l i
cho con hay. Thôi, ch b t ngh a nh v y ch ng sá gì, ba ki m ch khác mà nói v
cho con, còn sang tr ng, giàu có b ng m i chú h i ng Nghi p n a, con ch lo.
Bà T ng nghe nói, n i gi n, bà tr n m t mà nói l n r ng: „Có lý nào mà k nh v y?
i hôm qua mình qua b n ây, thím H i ng n m nói chuy n v i tôi, thím c ng còn tính g
con Xuân H ng cho th ng Thi n Ý mà. Cái ó l quá“.
Ông Cai T ng c i mà áp r ng:
- Má nó thi t thà quá! n bà h môi mi ng, ki m l i nói a y cho mát ru t má nó
y thôi, mà má nó c ng tin. B a mình qua ó có Ban bi n H ng trong Long M ra
làm mai, ng i nói có tr c m t tôi ây không ch c hay sao?
- Té ra b a Ban bi n H ng ra g p mình t i nhà chú H i ng ó, là ra làm mai hay sao?
4
con ng m i, ây là i ý.

31
- Ch sao.
- Sao h m nay v ba nó không nói v i tôi?
- B a nói ó có tôi, chú H i ng b ng , chú không dám h a quy t. Tôi t ng chuy n
nói ch i, tôi không nói i nói l i làm chi. B a nay tôi g p Ban bi n H ng tôi h i thì
th y nói chú H i ng ã tr l i g r i nên tôi m i ch c ch .
- Tr i i! Ng i gì mà kh n n n quá v y! V y mà thu nay ba nó nói ng i ó t t l m,
theo tr ng ãi thân thi t d .
- Ai mà dè âu, ng i ng h ng quen bi t thu nay, th y chú n khá, thình lình chú
i lòng, ai mà bi t tr c c.
- Tôi hi u r i, nó thi u n ông huy n Tr ng Hà, nó s chúng thi hành phát mãi nên nó
em con mà d ng ch gì?
- Có l v y a.
- i! Th nh nhút quá nh v y, không màng gì. Th ng T con ng có bu n, má
ki m ch khác còn sang tr ng, giàu có l ch s b ng m i n a. Ba con làm Cai T ng,
con có b ng c p c nh n, thi u gì v mà lo.
Nãy gi Thi n Ý ng i l ng thinh mà nghe, song m t l s c gi n d l m. Ch ng chàng
nghe m nói m y câu y, chàng m i h i cha r ng:
- Th a ba, chú H i ng ham giàu, nên chú ph ba mà làm sui v i ông huy n nào ó.
y cô Xuân H ng c ng thu n theo ý cha m mà ng ch ó n a hay sao?
- Sao l i không ng. Con gái i n y, h ch nào giàu thì nó mê có gì l âu.
- ng i, không c n bi t tánh tình ng i i nói cô ó hay sao?
- K gì! Mi n có ti n nhi u thì thôi.
- Hèn chi hôm tr c con có g i cho cô m t cái th mà cô không thèm tr l i.
- Nó tính ki m ch ng giàu ng có ti n b c nhi u, n xài cho ngoa nguê, i xe h i cho
t, nó tr l i cho con mà làm gì.
- ê ti n quá! Con th a thi t v i ba má, con gái i bây gi nh v y làm cho con
chán ngán quá. Con không thèm c i v âu. con lên Sài Gòn con xin làm tr ng s ,
có gi r nh h c thêm, ch c i v g p ng i tánh tình nh cô Xuân H ng ch c là c c
lòng cho con l m.
- Con t ng h t th y con gái u kh n n n nh con Xuân H ng v y hay sao?
- Ng i mình bi t thu nay, mình cho là úng n, mà nó còn nh v y, hu ng h ng i
thu nay mình ch a bi t thì mình tin sao c. Thôi, con ch y ngay, con không dám
i v n âu.
ch ng ông Cai T ng ki m l i khuyên gi i Thi n Ý, song chàng không h t gi n,
không h t bu n. Cách vài ngày sau chàng s p áo qu n vô r ng, mà i lên Sài Gòn ki m ch làm
Tr ng s ph .

32
Ông Cai T ng Bình gi ch c i R ch Giá có vi c quan r i ông lén i ng vòng Long
mà qua Cái T c cho ông H i ng Nghi p hay r ng ph n Thi n Ý ông ã tính xong r i.
Thi n Ý ch u b Xuân H ng và i lên Sài Gòn làm Tr ng s .
Ông H i ng Nghi p không mu n cho v nghi, nên th a d p có ông Cai T ng Bình qua,
ông bèn c y nói d i v i v r ng: „Thi n Ý không ch u c i v và xin Xuân H ng ng ch ,
mu n l y ch ng ch khác t ý. Bà H i ng nghe nh v y t ng thi t, song bà c i mà thôi, ch
không phi n chi h t.
Ông Cai T ng Bình mu n l p công ng sau xin ình n cho d , nên ông lãnh làm mai
tay trong. Ông tr qua Long M cho Ban bi n H ng hay r ng H i ng Nghi p ã b ng lòng g
con cho Tr ng Hoàng Ki t, r i hi p v i Ban bi n H ng i ra R ch Gía mà cho v ch ng
Tr ng Hà hay.
ch ng ông Huy n Tr ng Hà c ng m ng và cám n nên l y hai b n án Tòa a cho
ông Cai T ng Bình coi mà nói r ng: „May tôi còn níu hai b n án l i ây, ch ph i hôm tr c tôi
p a cho Tr ng Tòa, thì mích lòng b y b h t. Xin bác T ng ng lo, bác rán giúp cháu có
, h c i r i bác làm gi y phân h n mà tr , m i n m tr bao nhiêu tùy s c bác, mi n tr s
thì thôi“.
Ông Cai T ng Bình t giã ra v , m t mày h n h l m.

33
(6)
ch ng ông Huy n hàm Tr ng Hà h n ngày r i hi p v i Ban bi n Lý Thành H ng
mà d t Hoàng Ki t i coi v .
ch ng ông H i ng Nghi p ti p ãi r t h u. Cô Xuân H ng trang s c v a ph i mà
thôi, nh ng vì cô ã có s n dung nhan tu n tú, mà l i có t cách thanh cao, b i v y v ch ng ông
Huy n Hàm Tr ng Hà v a ngó th y thì trong b ng khen th m l i m ng cho con kén v úng
n. Xuân H ng chào khách, m t vui v , b d n d nh th ng, không ai th u hi u b ng cô
trong lúc y c.
ch ng ông Huy n hàm vui h t s c, v d c ng khen n c n , d n th y Ban bi n rán
mà nói ng i l s v n r i c i cho mau. V n nhà, bà Huy n lo i Sài Gòn ng mua xoàn
thêm, ai h i th m bà c ng nói: „Con nh sao mà tôi th y thì tôi th ng li n. c i v ây r i
y ng i bi t“.
ám h i, v ch ng ông Huy n Hàm cho dâu m t ôi bông tai m i mua hai ngàn ng,
i cho m t b dây chuy n, m t b cà rá giá áng 5 ngàn.
h i ch a y m t tháng thì t i l c i. Nhà ông Huy n Hàm ch ng d n h n hoi, vì
ông có m t chút trai nên ông nh t nh làm ám c i thi t l n l y ti ng. Ông ãi T ng, Làng và
Th ng gia, n ch tr n ba b a, l i r c m t gánh hát Ti u t i hát t i ch cho công chúng
xem ch i. Còn b a r c dâu v nhà, thì ông t cho m t nhà hàng Tây trên Sài Gòn xu ng d n
ti c mà ãi hai h .
Ông m i các quan Tây, Nam trong t nh mà ãi b a ti c ó. Ông t ti c 150 ng i
khách, nhà hàng tính m i ng i 15$00.
Ông lo s a so n nhà c a, s p t y n ti c, còn bà thì lo mua s m n trang, l v t. Bà mua
t ch c áo thi t t t, m t ôi vàng nh n h t xoàn thi t to, ng ngày c i dùng làm sánh l .
Còn bên ông H i ng Nghi p, g n n ám c i, ông c ng lo d n d p nhà c a, m i
thân t c xa g n.
Ông g i th m i v ch ng ông Cai T ng Bình v i m y ng i con, n n n xin qua ng
ng i h và a dâu. Bà T ng nghe có th m i thì bà n i gi n, bà nói r ng: „Không bi t m c c ,
còn m i ám c i. i nh v y nó khinh mình, ai mà thèm i“.
Ông T ng c i và khuyên r ng:
- Mình làm l n, không nên nóng. V ch ng chú H i ng có qu y thì cho chú m c c
th m. N u mình l n mà mình không t i, thì té ra mình nh m n.
- Ông mu n làm m t l n, thì ông i m t mình ông. Tôi không i âu.
- B nào tôi c ng ph i i m i c ch . Hai àng u có m i h t, n u tôi không i àng
gái thì tôi c ng ph i i àng trai. Mà thu nay ai c ng bi t mình thân thi t v i chú H i ng, v y
tôi ph i i àng gái coi m i c.
- Ông có i thì i. Tôi không i.
i ý bà T ng nh v y ó, nên ám c i cô Xuân H ng ch có m t mình ông Cai T ng
Bình a dâu mà thôi, ch không có bà.

34
Ông Huy n Hàm Tr ng Hà r c dâu v nhà, t i l i ãi ti c, thì có quan Tây, Nam trong
nh, m t h t, quan chánh Ch t nh và l nh phu nh n c ng v tình n d ti c. Dâu r lãnh
ph n ti p r c các quan Lang sa. Chàng r h c bên Pháp lâu, thông th o l phép nên ti p
khách r t l ch s . Còn cô dâu tuy không có du h c bên Pháp, song cô h c Tr ng m nhi u
m, cô th ng giao thi p v i m y bà m, cô nói ti ng Pháp gi i, mà b a c i cô trang s c
th t là p, b i v y quan khách ai c ng tr m tr khen ng i. Bà l n Chánh m i v ch ng ông
Huy n Hàm ra mà chúc m ng c i c dâu l ch s .
ch ng ông Huy n Hàm c ti ng khen gi a ám ông thì l y làm khoái chí, không
ti c s b c muôn xu t ra mà c i v cho con, l i c ng dâu nh vàng nh ng c.
ám c i xong r i, ông Huy n Hàm vi t th m i ông Cai T ng Bình v i anh sui n nhà
bàn tính vi c n n n.
ch ng ông còn ng h n h c i c dâu x ng áng nên không g t gao nh tr c
a. Ông Huy n cho m i ng i u làm gi y l i, phân h n mà tr , m i n m m t ph n, tr m i
m n m thì h t s n , ti n l i u h y h t, tính n i s v n mà thôi.
Ông Cai T ng Bình và ông H i ng m ng r h t s c. c nh v y, hai ông m i yên
lòng, kh e trí mà lo làm n, h t lo s l i g m treo lên c n a.
Cô Xuân H ng v nhà ch ng, i v i ch ng thì cô thu n hòa, i v i cha m ch ng thì
cô cung kính, b i v y t trên xu ng d i cô u c th ng yêu.
ch ng ông Huy n mu n th ng con và mu n làm cho dâu vui lòng nên cho con v i
dâu m t ngàn ng b c và bi u l y xe h i nhà mà d t nhau i ch i, mu n i à L t hay Angkor
tùy ý, i ch i nh có thi u ti n thì ánh dây thép v , ông s g i b c cho thêm.
Hoàng Ki t kêu th máy bi u rà máy cái xe nh , b n ch ng i l i cho khít khao, m n
t ng i s p ph gi i gi n k l ng, l a m t a trai lanh l i theo làm b h r i v ch ng m i
giã cha m mà i ch i.
Ban u i V ng Tàu, Long H i, N c Ng t, l n l n m i ra Phan Thi t, à L t, Nha
Trang, r i tr v Sài Gon lên Angkor, vi ng Thiêng, Thích. M i ch n m ba b a, i t i
âu c ng xài ti n nh n c, vì ã ch c ý h t s ti n n y thì s có s ti n khác, nên ch ng c n
ph i ti n t n. i trong m t tháng các n i th ng c nh r i m i tr v R ch Giá.
i ch i thong th quen r i bây gi nhà tù túng trong lòng không vui, Hoàng Ki t li n
xin v i cha m cho lên Sài Gòn m n nhà ng ki m công vi c làm n.
Ông Huy n Hàm nói nhà không có ai coi trong coi ngoài nên ông không cho i. Hoàng
Ki t c theo n n n v i m . Bà Huy n có tánh c ng con, mà l i mu n dâu lên Sài Gòn n ch i
cho sung s ng, nên bà ti p mà nói v i ông ri t, r i ông ph i cho i. Ông cho m t ngàn ng b c
a. Hoàng Ki t òn v i m xin thêm. Bà c m lòng không u, nên lén ông mà cho thêm m t
ngàn n a.
Hoàng Ki t l y xe h i ch v lên Sài Gòn. Ban u u nhà c a ch là cô Tr ng Th
Lang, v c a c t Tri u Nh H .
Cô Tr ng Th Lang c ng th ng cô Xuân H ng, nên ch em g p nhau vui v vô cùng.
Cô Tr ng Th Lang nghe nói cha m cho em lên Sài Gòn ng ki m công vi c làm n, thì cô

35
ng ch em c g n nhau, nên cô l t t i ki m nhà m n cho em . Cô m n giùm m t cái
nhà bánh ch nh ng Hàng Sao, giá m n m i tháng 60$00.
Hoàng Ki t có nhà c a r i, song không th y tính làm n cách nào, duy th y m i chúa
nh t thì vô tr ng ua mà cá ng a. Nh vô tr ng ua th ng nên m i quen bi t c nhi u
ng i và nh có quen bi t ông, m i hay trong Ch L n có nhi u ch kêu là „nhà xét“ bày l p ra
cho ng i có ti n n ó n ch i, mu n hút á phi n thì s n có mâm èn, mu n n u ng thì
th cao l ng, mu n th ng nguy t hoa thì s n có gái xinh, mu n ánh b c thì s n có tay ch i,
mu n ch i bao l n c ng c, mu n ch i th gì c ng có. Hoàng Ki t i theo anh em vô nhà xét
i m t l n u mà ánh bài n c 800$00. Chàng v khoe v i v , r i êm sau d t v vô coi
th cho bi t, vì trong nhà xét n bà vô ch i không thi u gì.
Cô Xuân H ng vô th y cách ch i b i có ng i trong m t ti ng ng h mà n thua n
hai muôn b c, thì cô lo s cho ch ng, nên ch ng v cô to nh khuyên ch ng ch ng nên lân la
y ch y n a. Hoàng Ki t c i mà nói r ng: „Em ng lo. Qua không d i h n h âu. V y
ch h m nay em không th y hay sao, qua thua thì thua n m b y ch c, còn b a nào n thì b y
tám tr m. Qua ch i ngh l m em ng s mà“.
Hoàng Ki t c i nhà xét và vô tr ng ua hoài.
Cô Xuân H ng can ván không c nên cô to nh v i ch ch ng.
a sau, cô Tr ng Th Lang m i v ch ng Hoàng Ki t l i nhà n c m t i. Tr c m t
ch ng là Tri u Nh H , cô m i khuyên l n em ch ng nên t p thói bác và xin em mu n Sài
Gòn thì ph i ki m công chuy n làm n.
Hoàng Ki t suy ngh và nói r ng:
- Ch r i coi mà. Tôi ng tính làm m t vi c thi t kim th i mà i l i. Tôi tính ch a
xong, nên ch a nói cho ch hay.
- Em tính làm vi c gì ó?
- r i ch s bi t.
- Vi c gì kín l m hay sao mà em gi u d v y.
- Không ph i kín, nh ng gì vi c ch a thành, nên tôi không nói tr c làm chi ch .
Cô Tr ng Th Lang ngó cô Xuân H ng mà c i r i không thèm g n h i n a.
Thi t qu m y b a rày Hoàng Ki t ng bàn v i m t ng i anh em b n tên là Phùng
Cao Ki n, quen bi t v i chàng t h i bên Pháp, c ng có b ng c p khiêu v nh chàng, hai
ng i tính mu n hùn v i nhau mà l p t i Sài Gòn m t cái nhà hàng bán r u, có tài t n ca,
i có ch nh y m n a. Phùng Cao Ki n quê g c Sóc Tr ng c ng là con c a m t nhà c phú.
Hai anh em bàn tính m i ng i hùn 10 ngàn ng b c mà làm vi c y, song h m nay i ki m
t cái nhà cho thi t l n, có c nh cho thi t p, ng m n d n nhà hàng mà ki m ch a ra.
Cách vài ngày, Cao Ki n n vi ng Hoàng Ki t và cho hay r ng mình ã m n c m t
cái nhà l u p ng Galliéni, g n trong C u Kho, chung quanh nhà có sân r ng l n, xe
i vô u m y cái c ng c, l i có b n bông, có b ng á, cây c th , có h sen, y là m t cái
nh d n ti p khách a tình n ch i thì là thú l m.

36
Hoàng Ki t vô coi v a ý, bèn giao cho Cao Ki n s p t bên trong ngoài, trong thì d n có
ch ng i u ng r u, có ch nh y m, gh bàn óng theo ki u kim th i, vách c a m n v
bông hoa thi t khéo, còn ngoài thì x thêm ng, mua thêm ki ng, cho khách h u tình c p
nhau i h ng mát, gái m m c i d i bóng èn ch p chóa, trai say tình bên nhành m n sum sê.
Hoàng Ki t c n dùng b c mà óng ph n hùn, nên d t v v R ch Giá. Chàng nói lâu
ngày nh cha m nên em nhau v th m, mà t i l i chàng th th xin cha m cho m t muôn ng
c ng hùn mà m nhà hàng. Ông Huy n không bi t m nhà hàng ra làm sao nên ông d c d c
không ch u cho; mà b ông c ng con thái quá, nên ban u ông kháng c , song ch ng con nói
ri t r i ông xuôi lòng, ông c ng ph i a 10 ngàn ng b c.
c b c r i, Hoàng Ki t bèn d t v tr lên Sài Gòn mau mau ng lo công vi c m nhà
hàng. Vi c chàng tính thì gi u v nên cô Xuân H ng không hay bi t gì h t.
t êm n , Hoàng Ki t bi u v ph i s m y ph c theo ki u kim th i mà b n, ch ng
n m c theo ki u nhà quê mà thiên h chê c i, ph i t áo giún tai bèo, ph i mang giày cao gót,
ph i u n tóc qu n, ph i thoa môi son, ph i d i ph n n c. T i nghi p cho thân cô Xuân H ng,
trong b ng cô không mu n trang s c chút nào h t, con m t cô th y vi c chi c ng ch ng bao gi
bi t vui, song ph i chìu ý ch ng, b i v y Hoàng Ki t mu n làm sao cô c ng làm theo, mu n i
âu thì cô c ng i theo, làm vi c không vui mà cô c ng vui, i ch áng bu n mà cô l i không
bu n.
Nhà hàng d n xong t hi u là : „Hoàng Cao Tiên C nh“, và nh ngày khai tr ng.
Thi p g i m i h t th y các thân hào tai m t Sài Gòn, Ch L n, Gia nh.
Các nh t báo u có bài khen ng i nhà hàng m i, l i có ng hình phòng nh y m, có
y ch u nhàn trong huê viên.
Hoàng Ki t b n thân n m i v ch ng c t Tri u Nh H d l khai tr ng, ch ng
ó m i ch u nói rõ chuy n c a mình tính làm.
Nh H c i mà h i r ng:
- Làm n ch ng thi u chi ngh , buôn bán ch ng thi u chi cách, sao em bày làm vi c k
c v y?
- Sao mà k ?
- Em bày quy n r thiên h n ch i, làm nh v y t n c quá.
- Tr i i! Tôi là ng i phàm, ch ph i tôi là th y tu hay sao mà lo o c. Anh nói k ,
ch không ph i tôi làm k âu. i n y thiên h ai ai c ng u lo th l i h t th y, mình
coi vi c nào có l i nhi u thì mình làm, ch gi o c r i l y gì mà n. Anh nói o
c, sao anh làm th y thu c, r i anh l i l y ti n ng i ta?
- Qua làm th y thu c, qua tr b nh cho ng i ta, thì qua ph i òi ti n công ch sao.
- N u anh òi ti n công thì anh c ng t n c v y.Tôi l p nhà hàng ây, tôi tính k l m.
Tôi lên Sài Gòn m y tháng nay tuy là nói ch i, song tôi d ng tâm kh o c u nh n
tình th cu c, ch ph i tôi ch i vô ích âu. Tôi th y rõ thiên h ai ai c ng than khu n
bách, mà h ham ch i h n h i kinh t th nh v ng n a. Khu n bách sao mà m i chúa
nh t kéo nhau vô tr ng ua ng a r n r n, s ti n ánh cá m i l n trên 50 ngàn ng

37
c. Khu n bách mà sao qu n áo loè lo t, i nghiêu nghi n cùng ng, xe h i ch y
p d u, ng i nhà hàng ch t n t?
Mu n làm n cho có l i, mình ph i n m th th i c . Lúc n y Sài Gòn thiên h ng
ua nhau ch i b i xài phá. Tôi chìu theo ý mu n c a thiên h , tôi l p ch cho h n
ch i, ch i cho ngõa nguê, ch i cho mê m n, ng tôi d l t da h , tôi làm n nh v y
ó anh t ng tôi d i hay sao?
- S em làm ã coi không c, mà l i em nói nghe còn ác h n n a!
- Cái gì mà ác? i n y th ng khôn l t l ng th ng d i, l t nhiên nh v y, có ác gì âu?
- Mình là con nhà t t , b nào c ng ng vào hàng th ng l u, em ch ng nên nói nh ng
câu nh v y.
- Anh khéo dè d t thì thôi! Tôi làm mà tôi nói ngay ra ó thì tôi th t tình l m. Có nhi u
câu h không nói mà h làm m i kh n n n ch … mà tôi nói tôi l p ch i ng tôi l t da
, là l t da m y chú ham ch i, còn ai không a ch i thì thôi, tôi có ép u ng ai âu.
- Em làm qu ng cáo lung quá ó, em khiêu g i thiên h làm nh v y còn h n là ép n a.
- a! Công vi c làm n thì ph i v y ch sao. Tôi t èn cho thi t sáng, b m b m
i áp l i, con nào d i tôi bi t âu.
- Qua s cháy cánh tr c ch .
Nh H nói câu ó mà c i ng t. Hoàng Ki t c ng c i xòa, r i t mà v , c n d n anh
ch làm sao b a khai tr ng „Hoàng Cao Tiên C nh“ c ng ph i i ng t Xuân H ng i v i.
n êm khai tr ng, Hoàng Ki t ph i vô tr c trong nhà hàng ng hi p v i Cao Ki n
mà lo ti p khách. V ng theo l i ch ng d y, Xuân H ng trang m theo kim th i, u n mái tóc,
thoa môi son, r i ng i xe h i l i r c v ch ng Nh H i m t l t.
i nhà hàng thì th y xe h i u ch t ng. Dòm vô trong huê viên thì èn khí t sáng
tr ng, nam thanh n tú k ng d i bóng cây, ng i ng i d a bàn r u, k qua l i náo n c.
Trong nhà hàng thì ki ng v t h c h , ti ng nh c phù tr m, cu c khiêu v ã kh i r i, trai
i gái b t c p ôm nhau mà nh y múa.
Thu nay Xuân H ng ch a t ng xem khiêu v l n nào; b i v y cô th y thì cô l y làm
th n thùa, trong lòng không an, m t không mu n ngó.
Có m t cô dung nhan tu n tú, c p m t nh sao, tóc h t bom bê, m c y ph c theo m,
c khách m i khiêu v th ng h n h t, mà m i l n cô nh y r i thì ai n y u v tay khen.
Tri u Nh H có Paris nên ông th o ngh khiêu v . Ông ch cô ó mà nói v i v r ng:
- Cô ó là Jeanne, Sài Gòn n y cô nh y m hay nh t, nên m i l n cô nh y thì c
ng i ta khen ó.
Th Lang v i Xuân H ng l c u ngó nhau mà c i, không hi u hay là t i ch nào.
Cách m t h i nghe ti ng kêu vang: „Ông ch nhà hàng âu? Ông ch ph i nh y v i cô
Jeanne m i x ng“.

38
Hoàng Ki t m c b n en, bâu c ng, th t n en, mang giày en, v l a tr ng, tay
mang g ng tr ng, th ng th ng b c ra, nghiêng u chào khách r t h u duyên, r i l i ng tr c
t cô Jeanne cúi u thi l .
Cô Jeanne m m c i r t tr tình, ng d y b t tay Hoàng Ki t, nh c li n tr i gi ng phù
tr m, hai ng i c p nhau mà nh y. Khách nam n trên 100 ng i th y u l ng thinh, chong m t
mà ngó. Hai ng i nh y trên 10 phút ng h , nh y trúng u, g n nh p, b i v y ch ng ngh thì
khách u v tay l p b p.
Nh H nói v i Xuân H ng r ng: „C u ba nó nh y hay thi t, nh y v i cô Jeanne x ng
quá, hèn chi bên Tây h phát b ng c p cho c u thì ph i l m“.
Nh y m m t h i m t r i thì t n ra, c p i u ng r u n bánh, c p d t nhau ra huê viên
ng mát. Ngh m t h i r i áp l i nh y n a, làm hoài nh v y, không nghe ai tính n gi nào
ngh h t. T i 11 gi , Tr ng Th Lang nói bu n ng nên Tri u Nh H d t v và Xuân H ng
.
a sau, Hoàng Ki t khí s c hân hoan, nói v i v r ng:
- L khai tr ng qua t ch c l t t m t chút, mà c công chúng hoan nghinh quá. Em
th y m i l i c a qua hay ch a?
- L i h i thì ch a bi t, mà thu nay tôi ch a coi nh y m l n nào, nên tôi th y tôi m c
quá.
- M c c cái gì? Nhà quê ch i theo v n minh mà l i m c c ch ! H i hôm em th y qua
nh y hay không? Qua nh y ngh l m, nên t i nó v tay d . i n y mu n cho ng i
ph c, thì ph i bi t nh y m cho gi i m i c. r i qua d y em nh y. Qua d y em
ch ng 15 b a thì em rành ngh .
- Tôi không h c th ó âu.
- Sao v y?
- Ra tr c m t thiên h mà eo v i nhau coi k quá.
- V y ch ng i ta ó sao?
- H làm sao h làm. Tôi làm không c. L i tôi có nghén r i, tôi nh y nhót không nên.
- Úy! Em có nghén th t hay sao?
Xuân H ng không tr l i, Hoàng Ki t ngó v mà trong trí lo ra.
y v sau, Xuân H ng l y c có thai nghén, nên không b c ch n t i „Hoàng Cao
Tiên C nh“ n a.
Hoàng Ki t v i Cao Ki n mu n qu n khách n nhà hàng cho ông nên tr ti n tháng
cho cô Jeanne ng m i êm cô n nh y m mà chiêu khách, Hoàng Ki t v i cô Jeanne g n
nhau trong ít b a, thì hai ng i tâm u ý hi p, h n bi n th non, r i chàng m n m t cái nhà
nh ng Thu n Ki u cho cô . Chàng l y c lo l ng cai qu n nhà hàng, mà eo i theo cô
Jeanne, có khi n m ba b a chàng m i v th m v m t b a.

39
Cô Xuân H ng hay ch ng có ngo i tình hay không thì không hi u, mà cô không nói chi
t, cô th ph n an m ng, ch ng i thì cô x n b n trong nhà mà c sách, ch ng v thì cô vui v
nh th ng.

40
(7)
Ngày qua tháng l i, ch ng bao lâu Xuân H ng t i ngày n nh y khai hoa. Cô sanh m t
a con trai, nh c t Tri u Nh H s n sóc, nên m m nh gi i, con c ng cát. Hoàng Ki t
ng r , t tên là Hoàng H i và ánh dây thép v R ch Giá báo tin cho cha m hay.
ch ng ông Huy n Tr ng Hà nghe dâu sanh c cho mình m t a cháu n i ích
tôn thì m ng quýnh i khoe cùng ch , nh t nh ph i lên Sài Gòn mà th m dâu hun cháu. Thu
nay ông ít hay i âu; b i v y ông tính i Sài Gòn thì ông s p t vi c nhà s a so n hành lý trót
t tu n l ông m i i c. Ông bi u s p ph chùi lau cái xe l n mui ki ng, d n b hút em
theo xe, r i ông v i bà giao nhà cho ng i tâm phúc gìn gi ; xong âu y m i lên xe i Sài
Gòn.
Lên t i nhà Hoàng Ki t thì g p ông H i ng Nghi p c ng ã lên ó th m con. Sui gia
p nhau m ng r . Bà Huy n b ng cháu n i mà hun, ông Huy n theo r r m, r i móc bóp l y ra
t ngàn ng b c mà a cho Xuân H ng mà nói r ng: „Ba th ng con ó. Con c t riêng mà
xài, mu n mua s m v t gì tùy ý con, ng có a cho ch ng con“
Vì nhà Hoàng Ki t ã có v ch ng ông H i ng Nghi p r i, nên v ch ng Tri u Nh
m i ông Huy n lên nhà mình mà cho r ng.
Bà Huy n m ng cháu n i ch a ph , nên bà không ch u i. Ông Huy n có b nh hút, ông
mu n n n m cho thong th , nên ông i m t mình lên nhà r mà .
Tr ng Th Lang th a d p n y, cô m i to nh mà h c l i cho cha hay Hoàng Ki t l y b c
muôn lên mà l p nhà hàng bán r u ng nh y m ch i, chàng l i t tình v i m t khiêu v có
danh, m n nhà nuôi cô, s m xe h i cho cô i, xài b c ti n nh n c, b v nhà tiu hiu.
Ông Huy n thi t có lòng c ng dâu, mà ông l i ngh con h n a, b i v y ông n i gi n,
ông qu trách Hoàng Ki t, r i nh t nh em con và dâu v R ch Gía, không cho Sài Gòn n a.
Hoàng Ki t không ành lìa cô Jeanne, nên chàng d c d c nói v R ch Gía b nhà hàng không ai
qu n xu t. Ông Huy n nói h n r ng: “B , không c n gì. Thà m t 10 ngàn ng b c ó, là ít h i
n là con h . N u con không nghe l i ba thì ba t con, r i t rày v sau không bi t cha con gì
a”.
Xuân H ng sanh s n c 15 ngày, c ng cát r i. Ông Huy n nh ngày em con dâu,
cháu v R ch Giá. Ông bi u m con Xuân H ng i xe mui ki ng v i bà Huy n cho kh i gió,
còn ông i xe nh v i Hoàng Ki t và ch hành lý mà em v , còn cái nhà m n ó thì tr l i cho
ch .
Hoàng Ki t s cha gi n không cho ti n mà xài, nên ph i riu ríu theo cha, song b c lên
xe v R ch Giá m t chàng bu n hiu.
ch n kinh thành g n m t n m, s m m i ho c i d o ng Catinat, ho c i vòng ch
n Thành mà khoe giày khoe áo, bu i chi u ng i xe h i, khi ch y vòng qua Bà Chi u khi ch y
qua L ng Tô mà xem n tú nam thanh; ban êm ho c vô nhà xét hút á phi n r i ánh bài, ho c
ng i nhà hàng u ng sâm banh r i khiêu v ; chúa nh t khi thì i tr ng ua ánh cá ng a, khi thì
ra N c Ng t h ng mát thanh phong. Hoàng Ki t h ng cái thú sung s ng theo h ng th ng
u i n y nh v y, mà l i trong nhà s n có ng i v hi n, d u chàng ch i b i cách nào v

41
ng cho thong th , ch ng bao gi nghe nói m t ti ng mích lòng, còn ra ngoài s n có cô
Jeanne, cô hi p ý ng tình luôn luôn, cô giúp mà cho chàng h ng cái thú vui trên tr n th .
Nay Hoàng Ki t v R ch Gía, tuy cha m giao h t cái t ng trên l u cho v ch ng chàng
thong th , tuy chàng mu n n v t gì c ng có, mu n ch i cách gì c ng c, tuy chàng kh i ch u
nh kh c a ng i bình dân, là kh không g o cho v con n, kh không ti n may áo cho v
con b n, kh au không thu c u ng, kh nghèo n kéo l ng, nh ng chàng không bi t vui, ra vô
t dàu dàu, hôm s m lòng ng ng n. Chàng mang ch ng b nh bu n ây là vì thi u khúc ng
Catinat, thi u Ch B n Thành, thi u vòng Bà Chi u r n r c, thi u góc L ng Tô im lìm, thi u nhà
xét ánh bài, thi u s n th y d o ch i, nh t là thi u m t chuy n quan h h n h t là cô Jeanne, c p
t lóng lánh, hàm r ng khít r t, mi ng c i nh hoa n , khiêu v nh tiên sa.
, Xuân H ng h t s c b i buôi, con Hoàng H i nên ng ngh nh nh ng không tr b nh
bu n c a chàng c. m i m y ngày, m t b a ông Huy n Hàm b quên chìa khóa, chàng lén
t s t, th p n m ngàn ng b c r i d i v i v r ng mình l y xe h i mà i ch i m t vòng,
chàng tu t lên Sài Gòn ng n xài v i cô Jeanne cho ph chí.
ch ng ông Huy n th y con i ch i sao t i r i ch a v , hai ông bà coi t l i, hay m t
c thì gi n h t s c. Ông Huy n m i nói v i Xuân H ng r ng: „Ba bi t r i, th ng Hoàng Ki t
y m t con nào trên Sài Gòn ó nó mê, nên nó n c p b c tr n theo con ó, ch không có i
ch i b i gì h t. H ! Không dè có m t a con trai mà nó l i h ch ! Thôi, con ng có bu n gì
t, ch ng con nó h thì nó ch u. Con ráng mà nuôi th ng Hoàng H i, ng thèm k nó là ch ng
a. Ba c ng t nó cho kh i c c lòng. T rày s p lên ba không cho nó ng xu nào, coi nó gi i
nó làm sao bi t“.
Cô Xuân H ng a n c m t, không nói ti ng chi h t.
Bà Huy n h i dâu r ng:
- Sao ch ng con nó bày l p nhà hàng, nh y m con không c n nó, nó làm r i sanh
chuy n nh v y?
- Th a, h i nh tính ó, nh gi u nên con không hay. Ch ng nh s p t xong r i, nh
i khai tr ng, anh Hai ch Hai r y quá, mà nh không k . Con th y v y nên con
không dám nói.
- Còn sao ó nó có mèo có chó, con c ng không r y nó?
- Th a vi c ó con không hay. Con có thai nghén nên l c c trong nhà hoài, nh i
ch i r i nh làm vi c gì con có hay âu.
- Má gi n má mu n d t con lên Sài Gòn ki m b t nó v ây ng ba con ánh cho nó
bi t ch ng. V con nh v y mà nó b , mê theo kh n n n ch .
Ông Huy n can r ng: „Thôi ki m tìm làm chi. Tôi nh t nh b nó, tôi không bi t t i nó
a. Con Ba còn non ngày non tháng, bày i âu? Bày i r i th ng nh b gió máy nó au ây
i làm sao?“
y v ch ng ông Huy n càng c ng Xuân H ng b i ph n. Hai ông bà s dâu nuôi
con c c nh c, nên ki m m t ng i m i sanh con so, s a nhi u mà l i t t, m n nuôi vú ng
cho Hoàng H i bú.

Ho bieu chanh mot doi tai sac

Ho bieu chanh mot doi tai sac

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (14)

Similar to Ho bieu chanh mot doi tai sac

Similar to Ho bieu chanh mot doi tai sac (14)

More from Kelsi Luist

More from Kelsi Luist (8)

Ho bieu chanh mot doi tai sac