1. H.EL218: Öàõèëãààí òåõíèêèéí ìàòåðèàë õèчээëèéí ëåêц 15
Хийн диэлектрик материалууд
Хийн ба диэлектрик материалд бүх төрлийн хий тэдгээрийн дотроос хэд хэдэн хий усны уур
агуулсан агаар ордог. Агаарын найрлаганд Азот 78% , Хүчилтөрөгч 20,99% , Нүүрсхүчлийн хий
0,03% , Арагон 0,933% , Устөрөгч 0,01% , Ион 0,0018%, үлдсэнийг нь Гель , Пректон , гсейном
зэрэг орно.
Доорх хүснэгтэд хэд хэдэн хийн диэлектрик цахилгаан техникийн материалын утгуудыг авч үзье.
Параметр Агаар N2 O2 H2 CO2 CH4 SF4 He Ne Ar Kr Xe
Молекул масс 28,9 28 32 2 44 16 146 4 20,2 39,9 83,8 131,3
Буцлах t0 79 77,4 90,2 20,4 194,7 111,7 318,7 4,2 27,2 87,5 12,02 166,0
Хайлах t0 60 63,2 54,4 14,0 - 89,2 - - 24,5 84,0 115,6 161,0
Нягт кг/м3 1,293 1,25 1,43 0,04 1,98 0,717 6,39 0,18 0,90 1,78 3,47 5,58
Хий
Нягт кг/м3 920 804 1142 9,1 1630 424 1910 125 1204 1392 - -
Шингэн
Шингэн 212 197 213 458 573 510 - 21 88 162 110 -
ууршуулах
дулаан
Хийн дулаан 24 24 24 166 15 26 - 142 45,5 16,3 8,73 5
дамжуулалт
Тогтмол даралт 1,005 1,06 0,915 14,2 0,82 2,18 0,62 5,2 1,03 0,52 0,25 0,16
хийн дулаан
багтаамж
Хийн динамик 19 18 21 9,5 16 12 15 19 30 21 25 22
зуурамтгай
шинж чанар
Хийн диэлектрикүүдэд Фреон( CCE2 F2 ) цахилгааны бат бөх чадвар өндөртэй байдаг.H2 дулаан
дамжуулалт , дулааны багтаамж их учраас H2 нь өндөр даралтын цахилгаан машинд хөргөгчийн
үүргийг гүйцэтгэдэг.Хийн диэлектрикийн хувьд нэвт цохилтын хүчдэл бага байх үед цөмийн
гадаргуу дахь хий корона (q авч цахилгааны корона үүсгэнэ) h хүчдэлтэй шугамын орчинд
агаарын давхаргыг бий болгох өнгөлөг цэнхэр өнгө бүхий гэрлэн бүрхүүл бий
болно.Цахилгааныг корона дагалдан Ar , Озон (O3) NO азотын исэл бий болно.
Шингэн диэлектрикүүд
Цахилгаан техникийн шингэн диэлектрикт нефтийн тос , совол төрөл бүрийн органик шинжүүд
орно.Нефтийн тосыг шингэн диэлектрикт ашиглахдаа 3 бүлэгт авч үзнэ.
1.Транформаторын тос : Энэ нь өндөр хүчдэлийн залгах ,салгах хөргөлтийн байдлаар
2.Өндөр хүчдэлийн кабелийн тос
3.Конденсаторын тос
Транформаторын тос
Гол онцлог нь молекулууд нь хатуу биеийн молекулаас хөдөлгөөн ихтэй байна. Тусгаарлагч
диэлектрикүүдийг хэдий чинээ температурыг нь өсгөнө, төдий чинээ тосны зуурамтгай шинж
чанарыг тодорхойлдог Шингэний хөдөлгөөн ихтэй молекулууд хатуу ялангуяа картон цаас, мод
зэрэг цахилгаан тусгаарлах материал дээр тосыг сайн шингээж авдаг.Нүх сүвэндээ тосыг

2. шингээсэн хатуу диэлектрик нь сайн тусгаарлагч болхын зэрэгцээ хатуу тусгаарлагчийн
цахилгаан бат бөх чанар сайжирна. Транформаторын тос нь зөвхөн дулаандулаан дамжуулагч
биш цахилгаан тусгаарлах гол материал болж өгдөг.Транформаторын тос нь цахилгаан бат бөх
сайн диэлектрикийн алдагдал бага байх ёстой.Транформаторын тосыг хэд хэд ангилна.
1.Үйлдлээс гарсан ашиглагдаагүй шинэ тос
2.Ашиглалтанд байгаа тос
3.Хэрэглэгчдэд буцаагдсан дахин цэвэрлэх шаардлагатай тос
Транформаторын тосны шинж чанар нь ашиглалтын үед орж болох хольц , температур, бусад
зүйлээс хамаарч өөрчлөгдөнө. Тосны цахилгаан бат бөх чанар нь найрлага дахь ус, янз бүрийн
хатуу бодисоос болж буурдаг. Транформаторын тосыг хэдийгээр хамгаалавч удаан хугацааны
ашиглалтаас болж усны хатуу шингэн зүйлүүд бий болж байдаг. Иймд тосыг байнга цэвэрлэж
байх шаардлагатай. Элдэв хольц уснаас тосыг цэвэрлэх хэд хэдэн арга бий.
-Усыг тосноос ууршуулах замаар тосыг ус ууршах температур хүртэл халаах. Тосны янз бүрийн
хольцоор орж ирж байна.Агаар тосыг муутгадаг.
-Механик аргаар. Энэ нь тусгаарлагч төхөөрөмжийг ашиглаж вакууморчинд хэрэглэгддэг.
Транформаторын хуучралт ихсэх тусам тосны хүчлэгийн тоо нэмэгддэг. 0,4 – 0,5 кон/м2
Шингэнийг шингээх чадвартай материалыг транформаторын тосон дотор тавьж өгдөг. Үүнд :
Жижиг буталсан цагаан шавар , цахиурын хүчил SiO2 , хөнгөн цагааны исэл зэрэг.