3. 1982 Anayasasında Yüksek
Mahkemeler
Anayasa
Danıştay Yargıtay
Mahkemesi
Askeri Yüksek
Uyuşmazlık
Askeri Yargıtay İdare
Mahkemesi
Mahkemesi
4. Anayasa Mahkemesi
Özellikleri Görevleri
• 1961 Anayasasıyla • Anayasa Mahkemesi
kurulmuştur. Cumhurbaşkanını, Bakanlar
• Mahkeme üyelerini Kurulu üyelerini, Anayasa
Cumhurbaşkanı atar. Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay,
• 11 üyeden oluşur. Başkanı Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek
görevinde 4 yıl için seçilir. İdare Mahkemesi Başkan ve
üyelerini, Başsavcılarını, Cumh
• Anayasa Mahkemesi üyeleri uriyet Başsavcı
altmış beş yaşını doldurunca vekilini, Hâkimler ve Savcılar
emekliye ayrılırlar. Yüksek Kurulu ve Sayıştay
• Yüce Divanda, savcılık görevini Başkan ve üyelerini
Cumhuriyet Başsavcısı veya görevleriyle ilgili suçlardan
Cumhuriyet Başsavcı vekili dolayı Yüce Divan sıfatıyla
yapar. yargılar.
5. İptal
Davaları
Esas bakımından Kanunlar ve Anayasa Esas ve Şekil bakımından
Değişiklikleri (şekil
Kanun için bakımından) KHK ve TBMM İç Tüzüğü
60 gün 10 gün 60 gün
Cumhurbaşkanı
Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanı
İktidar partisi İktidar partisi
Ana Muhalefet Partisi TBMM üye tam Ana Muhalefet Partisi
TBMM üye tam sayısının 1/5’i sayısının 1/5’i TBMM üye tam sayısının 1/5’i
6. Önemli
Siyasi Partilerin
Anayasa Mahkemesi
Yüce Divanda Savcılık kapatılma davasını
Meclis Başkanı ve
görevini Cumhuriyet Cumhuriyet Başsavcısı
milletvekillerini
Başsavcısı yapar. açar. Anayasa
yargılamaz.
Mahkemesi görüşür.
Anaysa Mahkemesinin Yüce Divan sıfatı ile
Uyuşmazlık
etkin olabilmesi için başbakan, bakanlar, ve
Mahkemesinin başkan
dava ve itiraz olması cumhurbaşkanını
ve vekilini seçer.
gerekir. yargılar.
Mecliste üyeliği düşen Yasama
Sayıştay’ın yardımı ile
milletvekilinin iptal dokunulmazlığının
partilerin mali
işlemlerini karara kaldırılmasına ilişkin
denetimini yapar.
bağlar. kararlara bakar.
7. 1. Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük
Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu
denetler.
2. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler.
Ancak, olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun
hükmünde kararnamelerin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı
iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz.
3. Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın, öngörülen çoğunlukla
yapılıp yapılmadığı; Anayasa değişikliklerinde ise, teklif ve oylama çoğunluğuna ve
ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlıdır.
4. Şekil bakımından denetleme, Cumhurbaşkanınca veya Türkiye Büyük Millet Meclisi
üyelerinin beşte biri tarafından istenebilir.
5. Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren on gün geçtikten sonra, şekil bozukluğuna
dayalı iptal davası açılamaz; def'i yoluyla da ileri sürülemez.
6. Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, iptali istenen
kanun, kanun hükmünde kararname veya içtüzüğün Resmî Gazetede
yayımlanmasından başlayarak altmış gün (60) sonra düşer.
8. Kanunların, kanun hükmündeki kararnamelerin,
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya
bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve
esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla İktidarda birden fazla siyasî partinin bulunması
Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal halinde, iktidar partilerinin dava açma hakkını
davası açabilme hakkı, Cumhurbaşkanına, en fazla üyeye sahip olan parti kullanır.
iktidar ve ana muhalefet partisi Meclis grupları
ile Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının
en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir.
Anayasa değişikliklerinde iptale ve siyasî parti Şekil bozukluğuna dayalı iptal davaları Anayasa
davalarında kapatılmaya karar verebilmesi için Mahkemesince öncelikle incelenip karara
beşte üç oy çokluğu şarttır. bağlanır.
9. Danıştay Yargıtay
• Danıştay, davaları görmek, Başbakan ve • Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen ve
Bakanlar Kurulunca gönderilen kanun kanunun başka bir adlî yargı merciine
tasarıları, kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz bırakmadığı karar ve hükümlerin son
şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında iki ay inceleme merciidir.
içinde düşüncesini bildirmek, tüzük • Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son
tasarılarını incelemek, idarî uyuşmazlıkları derece mahkemesi olarak bakar.
çözmek ve kanunla gösterilen diğer işleri • Yargıtay üyeleri, birinci sınıfa ayrılmış adlî
yapmakla görevlidir. yargı hâkim ve Cumhuriyet savcıları ile bu
• Danıştay üyelerinin dörtte üçü, birinci sınıf meslekten sayılanlar arasından Hâkimler ve
idarî yargı hâkim ve savcıları ile bu meslekten Savcılar Yüksek Kurulunca üye tamsayısının
sayılanlar arasından Hâkimler ve Savcılar salt çoğunluğu ile ve gizli oyla seçilir.
Yüksek Kurulu; dörtte biri, nitelikleri kanunda • Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve
belirtilen görevliler arasından Cumhuriyet Başsavcıvekili, Yargıtay Genel
Cumhurbaşkanı; tarafından seçilir. Kurulunun kendi üyeleri arasından gizli oyla
• Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri ve belirleyeceği beşer aday arasından
daire başkanları, kendi üyeleri arasından Cumhurbaşkanı tarafından dört yıl için
Danıştay Genel Kurulunca üye tamsayısının seçilirler. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.
salt çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için • Yargıtayın kuruluşu, işleyişi, Başkan,
seçilirler. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler. başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeleri ile
• Danıştayın, kuruluşu, işleyişi, Başkan, Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet
Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ile Başsavcıvekilinin nitelikleri ve seçim usulleri,
üyelerinin nitelikleri ve seçim usulleri, idarî mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik
yargının özelliği, mahkemelerin bağımsızlığı teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.
ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla
düzenlenir.
10. Anayasa Mahkemesi
• Üyelerini Cumhurbaşkanı seçer.
• 7 asıl 4 yedek üyesi vardır.
Yargıtay
• Üyelerini Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Seçer.
• Yargıtay başsavcısı ve Yargıtay Başsavcı vekilini Cumhurbaşkanı
seçer.
Danıştay
• Üyelerinin 3/4’ünü Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ¼’ü ise
Cumhurbaşkanı tarafından belirlenir
Askeri Yargıtay üyelerini Cumhurbaşkanı belirler.
Askeri Yüksek idare Mahkemesi üyelerini Cumhurbaşkanı seçer.
Uyuşmazlık Mahkemesi
Danıştay ile uyuşmazlık Mahkemesi arasında anlaşmazlıklarda
Danıştay’ın kararı esas alınır.
11. Hakimler ve Savcılar Yüksek
Kurulu Cumhurbaşkanınca
atanır.
• Başkanı Adalet Bakanıdır. • Seçilen asıl ve yedek üyelerin Kuruldaki
• Hakimlerin ve savcıların ataması, görev süreleri dört yıldır. Süresi bitenler
meslekte kalmaları,disiplin cezaları ile yeniden seçilebilir.
ilgili kararları alır. • Kurul kararlarını salt çoğunlukla alır.
• Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu; Üyeler kabul veya ret şeklinde oy
Adalet Bakanının başkanlığında, Yargı- kullanırlar. Çekimser oy ret sayılır.
taydan üç asıl ve üç yedek, Danıştay’dan • Kurulda yapılan işlemler ve bunlarla
iki asıl ve iki yedek üye ile Adalet ilgili görüşmeler gizlidir.
Bakanlığı Müsteşarından kurulur.
Özellikleri Özellikleri
12. Yargı Denetimi
Dışında Tutulan
İşler
Yüksek seçim
HSYK Kararları
Kurulu Kararları
Cumhurbaşkanının
Yüksek Askeri Şura Memurlara verilen
tek başına yaptığı
kararları kınama cezaları
işler
