Πασχαλινές Λαμπάδες από ΣΤ τάξη του σχολείου μας.pptx
Γλώσσα Ε΄ 7.1.΄΄ Εγώ σε συναυλία;΄΄
1. Επιμέλεια : Χρήστος Χαρμπής
Γλώσσα Ε΄- Ενότητα 7 – Κεφάλαιo 1:
΄΄Εγώ σε συναυλία;΄΄
- Αφηγούμαστε πώς περάσαμε σε μια συναυλία
- Ξεχωρίζουμε το αντικείμενο από το υποκείμενο
- Αναγνωρίζουμε τα μεταβατικά και τα αμετάβατα
ρήματα
http://e-taksh.blogspot.gr/
2. Εγώ σε συναυλία;
Υποκείμενο και αντικείμενο σε μια πρόταση (από τον Γ. Σαλονικίδη)
Ρήμα - Υποκείμενο – Αντικείμενο
Ρήμα
Το ρήμα είναι η πιο βασική λέξη μιας πρότασης. Ρήμα ονομάζεται η λέξη αυτή
που δείχνει ότι ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα κάνει κάτι, παθαίνει κάτι, έχει μια
ιδιότητα ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.
Για να βρούμε το ρήμα σε μια πρόταση κάνουμε την ερώτηση "τι κάνει;"
Όταν σε μια περίοδο λόγου(μεγάλη φράση) υπάρχουν πολλά ρήματα, τότε
υπάρχουν τόσες προτάσεις, όσες και ρήματα.
Ενώ το ρήμα είπαμε ότι είναι η βασική λέξη της πρότασης, υπάρχει
περίπτωση να έχουμε και πρόταση χωρίς ρήμα. Το ρήμα λείπει , αλλά
εννοείται εύκολα από το συνολικό νόημα της πρότασης. Η πρόταση αυτή
ονομάζεται ελλειπτική.
Υποκείμενο
Υποκείμενο είναι η λέξη που δείχνει ποιος είναι αυτός που κάνει κάτι ή
παθαίνει ή είναι κάτι ή βρίσκεται στην κατάσταση που δηλώνει το ρήμα.
Για να βρούμε το υποκείμενο μιας πρότασης κάνουμε την ερώτηση
"ποιος;"
Το υποκείμενο μιας πρότασης είτε υπάρχει σ΄αυτήν, είτε το εννοούμε
Βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική.
Άλλοτε το υποκείμενο είναι έναρθρο και άλλοτε άναρθρο.
Το υποκείμενο ενός ρήματος μπορεί να είναι: ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία,
μετοχή, φράση με άρθρο, πρόταση με άρθρο, πρόταση χωρίς άρθρο ή να
παραλείπεται και να εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα.
Ένα ρήμα μπορεί να έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα, οπότε το ρήμα
μπαίνει στον πληθυντικό.
Το υποκείμενο δε χωρίζεται ποτέ με κόμμα με το ρήμα.
Αντικείμενο
Αντικείμενο είναι η λέξη που δείχνει σε ποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα
μεταβαίνει(πηγαίνει) η ενέργεια του υποκειμένου του ρήματος.Για να βρούμε
το αντικείμενο σε μια πρόταση κάνουμε την ερώτηση "τι;"
Το αντικείμενο μπορεί να είναι: αντωνυμία, ουσιαστικό, επίθετο, μετοχή, άλλο
μέρος του λόγου ή φράση, εμπρόθετος προσδιορισμός, πρόταση(εξαρτημένη)
ή να παραλείπεται και να εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα.
Δε χωρίζεται ποτέ με κόμμα από το ρήμα.
Μεταβατικά και Αμετάβατα ρήματα
3. Μεταβατικά ονομάζονται τα ρήματα που χρειάζονται αντικείμενο για να
ολοκληρωθεί η έννοιά τους, δηλαδή η ενέργεια του υποκειμένου μεταβαίνει σε
κάποιο άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.
π.χ. Η μητέρα τάισε το μωρό.
Αμετάβατα ονομάζονται τα ρήματα που ε χρειάζονται αντικείμενο γιατί η
ενέργεια του υποκειμένου τους δε μεταβαίνει σε κάποιο άλλο πρόσωπο, ζώο
ή πράγμα.
Αναρτήθηκε από Δημήτρης Ζαρκάδας
http://aggeloskosmas.weebly.com/epsilonnu972tauetataualpha-7.html
4. Εγώ σε συναυλία;
Ερωτήσεις:
Ποια είναι τα ονόματα των μελών του συγκροτήματος;
Τι έχει αναλάβει να κάνει ο αφηγητής της ιστορίας;
Ποια είναι τα συναισθήματά του κατά τη διάρκεια της
συναυλίας; Μπορείτε να φτιάξετε μια ¨σκαλίτσα¨ που να δείχνει
πώς άλλαζαν κατά τη διάρκεια της συναυλίας;
Στην ελληνική γλώσσα, όπως και σε άλλες γλώσσες, το βασικό
στοιχείο μιας πρότασης είναι το ρήμα.
Σε μια πρόταση υπάρχει κάποιος ή κάτι που:
- ενεργεί
Ο Γιάννης γράφει.
5. - παθαίνει κάτι
Ο Γιάννης κουράστηκε.
- είναι κάτι, έχει μια ιδιότητα
Ο Γιάννης είναι μαθητής.
- βρίσκεται σε μια κατάσταση
Ο Γιάννης ξεκουράζεται.
Ρήμα - υποκείμενο
Το ρήμα
Το σημαντικότερο στοιχείο μιας πρότασης είναι τορήμα. Χωρίς αυτό
δεν υπάρχει πρόταση. Όταν έχουμε μια περίοδο, μια μεγάλη
φράση όπου υπάρχουν πολλά ρήματα έχουμε και πολλές προτάσεις.
π.χ.
Ο Θοδωρής έτρεχε στο δρόμο, έπεσε και χτύπησε το πόδι του.
Υπάρχει περίπτωση να συναντήσουμε μια πρόταση χωρίς ρήμα. Η
πρόταση αυτή ονομάζεται ελλειπτική. Το ρήμα στην ελλειπτική
πρόταση δεν αναφέρεταιδιότι εννοείται εύκολα από το νόημα της
φράσης.
π.χ. Λοιπόν, έτοιμος; (εννοείται το ρήμα είναι)
Το υποκείμενο
Σε μια πρόταση η λέξη που φανερώνει:
- ποιος ενεργεί
- ποιος παθαίνει
- ποιος είναι κάτι
6. - ποιος βρίσκεται σε μια κατάσταση
ονομάζεται υποκείμενο.
Για να βρούμε το υποκείμενο μιας πρότασης ρωτάμε με το ποιος.
π.χ.
- Το παιδί παίζει. (Ποιος παίζει;)
- Ο Ηρακλής τραυματίστηκε. (Ποιος τραυματίστηκε;)
- Ο Νίκος είναι ανήσυχος. (Ποιος είναι ανήσυχος;)
- Η Χριστίνα κοιμάται. (Ποιος κοιμάται;)
Το υποκείμενο:
α) μπορεί να έχει άρθρο (έναρθρο) ή να μην
έχει(άναρθρο) και βρίσκεται πάντα σε πτώσηονομαστική
π.χ.
- Η Ευθυμία παίζει με τον αδερφό της.
- Άνθρωποι τρέχουν στο δρόμο.
β) μπορεί να βρίσκεται μπροστά από το ρήμα ή μετά από αυτό
π.χ.
- Ο Σταμάτης γράφει.
- Διαβάζει τα μαθήματά της η Μαρία.
γ) σε μία πρόταση μπορεί να υπάρχουν περισσότερα από ένα
υποκείμενα
π.χ. Η Αφροδίτη, η Ευγενία και ο Μάριος θα καθίσουν μαζί.
δ) το υποκείμενο μπορεί να είναι:
- ουσιαστικό, π.χ. Το παιδί έφυγε.
- αντωνυμία, π.χ. Εσύ δε θα έρθεις στην εκδρομή.
- ουσιαστικοποιημένο επίθετο ή μετοχή,
π.χ. Οι καλοί προκόβουν.
Οι ασφαλισμένοι ανησυχούν για τις συντάξεις τους.
- πρόταση με άρθρο ή χωρίς άρθρο
π.χ.
Το ότι απέτυχε είναι ανεξήγητο.
Φαίνεται ότι θα χιονίσει.
7. - φράση με άρθρο, π.χ. Το «γράφω» είναι ρήμα.
Το υποκείμενο παραλείπεται όταν:
- εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα, π.χ.Σημείωσε γκολ. (ενν.
ο ποδοσφαιριστής)
- είναι προσωπική αντωνυμία, π.χ. Θα έρθεις σύντομα.
Το αντικείμενο
Αντικείμενο είναι ο όρος (λέξη) της πρότασης που φανερώνει που
μεταβαίνει (πηγαίνει) η ενέργεια του υποκείμενου.
Το αντικείμενο μπορεί να είναι:
πρόσωπο ή ζώο ή πράγμα ή κατάσταση.
Βρίσκεται συνήθως σε πτώση αιτιατική.
Βρίσκουμε το αντικείμενο μιας πρότασης ρωτώνταςτι ή ποιον.
π.χ.
- Ο Ηρακλής σκοτώνει το λιοντάρι. (ποιον σκοτώνει;)
- Φοβάται μήπως βρέξει. (τι φοβάται;)
Τις περισσότερες φορές το αντικείμενο βρίσκεται μετά το ρήμα.
Μπορεί όμως να το συναντήσουμε και πριν από το ρήμα.
Το αντικείμενο δεν χωρίζεται ποτέ από το ρήμα με κόμμα.
π.χ.
- Ο Δημήτρης χτυπάει την πόρτα.
και όχι
- Ο Δημήτρης χτυπάει, την πόρτα.
8. Το αντικείμενο μπορεί να είναι:
α) ουσιαστικό
π.χ.
- Η Έλλη παίζει πιάνο.
- Ο μαθητής σβήνει τον πίνακα.
β) αντωνυμία
π.χ.
- Ο Θοδωρής τον φώναξε.
γ) ουσιαστικοποιημένο επίθετο ή μετοχή (επίθετο ή μετοχή με
άρθρο)
π.χ.
- Μην πιστεύεις τους πονηρούς.
- Να βοηθάς τους δυστυχισμένους.
δ) φράση σε θέση ουσιαστικού
π.χ.
- Ρώτησε το πού και το πώς.
ε) εξαρτημένη πρόταση
π.χ.
- Έλεγε ότι δε νυστάζει.
- Θέλω να έρθει μαζί μας αυτή.
- Είπε πού θα πάει.
9. Πρόταση και Περίοδος
Ένα κομμάτι του λόγου που έχει ένα απλό αλλά ολοκληρωμένο νόημα λέγεται πρόταση.
Δυο ή περισσότερες προτάσεις αποτελούν μία περίοδο.
Κάθε απλή πρόταση θα πρέπει να περιέχει ένα και μόνο ένα ρήμα.
Κάθε πρόταση αποτελείται από δύο τουλάχιστον μικρότερες ομάδες λέξεων, που
λέγονται φράσεις.
Για να είναι ολοκληρωμένη μια πρόταση θα πρέπει να περιέχει οπωσδήποτε
την ονοματική και τη ρηματική φράση.
Ονοματική είναι η φράση που σχηματίζεται γύρω απο το ουσιαστικό.
Ρηματική είναι η φράση που σχηματίζεται γύρω από το ρήμα.
Οι βασικοί όροι μιας πρότασης
Εμφανίσεις: 609
Για να μπορεί να υπάρξει μια πρόταση πρέπει οπωσδήποτε να περιέχει (ή να εννοείται)
ένα ρήμα.
Για να δίνει όμως ολοκληρωμένο νόημα θα πρέπει να έχει ονοματική και ρηματική φράση
και οι λέξεις να είναι σε τέτοια σειρά, ώστε η πρόταση να είναι κατανοητή.
Τα βασικά μέρη μιας πρότασης είναι το Ρήμα, το Υποκείμενο και το Αντικείμενο.
Αυτά λέγονται και βασικοί όροι της πρότασης.
ΡΗΜΑ : Είναι η λέξη που δείχνει τι κάνει ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ : Είναι η λέξη που απαντάει στην ερώτηση ποιος - ποια - ποιο + ρήμα. Το
υποκείμενο είναι όνομα ή μετοχή και βρίσκεται πάντα στην ονομαστική.
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ : Είναι η λέξη που απαντάει στην ερώτηση τι (ή ποιον) + ρήμα. Το
αντικείμενο μπορεί να είναι ουσιαστικό, επίθετο μετοχή ή και ολόκληρη πρόταση. Αν είναι
ουσιαστικό, επίθετο ή μετοχή θα είναι πάντα στην αιτιατική.
10. Στην Ενεργητική φωνή τα ρήματα που έχουν αντικείμενο λέγονται μεταβατικά π.χ.
παίρνω, επισκευάζω, χτυπώ κ.ά., ενώ όσα δε χρειάζονται αντικείμενο, αμετάβατα.π.χ.
τρέχω, έρχομαι, φεύγω κ.ά.
Κάποιες φορές δεν υπάρχει αντικείμενο. Υπάρχει όμως μια λέξη που δείχνει πώς είναι το
υποκείμενο. Η λέξη αυτή λέγεταιΚατηγορούμενο και συνοδεύει κάποια συγκεκριμένα
ρήματα, που λέγονται συνδετικά επειδή συνδέουν το υποκείμενο με το κατηγορούμενο.
Τέτοια ρήματα είναι : είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, εμφανίζομαι, παρουσιάζομαι, αποδεικνύομαι,
θεωρούμαι, βρίσκομαι, λέγομαι, εκλέγομαι, διορίζομαι, γεννιέμαι κ.ά.
Απρόσωπα ρήματα
Εμφανίσεις: 2408
Απρόσωπα λέγονται τα ρήματα που τα συναντούμε στο τρίτο ενικό πρόσωπο και
δεν έχουν κάποιο πρόσωπο να ενεργεί, δεν έχουν δηλαδή ως υποκείμενο κάποιο
ουσιαστικό ή αντωνυμία.
Υποκείμενο στα απρόσωπα ρήματα είναι ολόκληρη πρόταση, που συνήθως
αρχίζει με να ή ότι.
Απρόσωπα ρήματα είναι : πρέπει, πρόκειται, συμβαίνει, φαίνεται, ενδέχεται, μπορεί,
βρέχει, χιονίζει, ξημερώνει, νυχτώνει, βραδιάζει κ.ά.
Παραδείγματα : Πρέπει να έρθεις οπωσδήποτε. Φαίνεται ότι θα αργήσει ο Ανδρέας.
11. Στις παραπάνω προτάσεις τα ρήματα πρέπει και φαίνεται είναι απρόσωπα. Υποκείμενο
του πρέπει είναι η πρόταση "να έρθεις οπωσδήποτε", ενώ υποκείμενο του φαίνεται είναι η
πρόταση"ότι θα αργήσει ο Ανδρέας".
Ακριβώς την ίδια λειτουργία με τα απρόσωπα ρήματα έχουν οι απρόσωπες εκφράσεις.
Τέτοιες είναι : καλό είναι, είναι κακό, είναι δυνατό, είναι αδύνατο, δεν είναι ωραίο κ.ά.
Π.χ. Καλό είναι να είσαι προετοιμασμένη για κάθε ενδεχόμενο.
Είναι δυνατό να ξεπεράσουμε αυτό το πρόβλημα ;
http://www.sainia.gr/
34. Τα ρήματα όπως το απαγορεύεται,
επιτρέπεται, λέγεται, πρέπει, φαίνεται κ.α.
χρησιμοποιούνται στο γ’ ενικό πρόσωπο και
δεν έχουν ως υποκείμενο κάποιο
πρόσωπο , αλλά μια ολόκληρη πρόταση που
ξεκινά με το να ή το ότι,Τα ρήματα αυτά
ονομάζονται απρόσωπα.
35. Υπάρχει υποκείμενο
ΝΑΙ
Τι υποκείμενο;
Πρόταση (να... , ότι...)
Ένα παράδειγμα,
αλλιώς....
36. Απαγορεύεται το κάπνισμα
Απαγορεύεται το κάπνισμα
Ρήμα Υποκείμενο (πρόσωπο)
Απαγορεύεται να καπνίζετε
Απαγορεύεται να καπνίζετε
Ρήμα Υποκείμενο (πρόταση)
37. Υποτίθεται ότι ξέρεις καλά την κατάσταση.
Υποτίθεται (ποιο;)
ότι ξέρεις καλά την κατάσταση.
Τα είδα όλα
38. 1. Ρήμα σε γ’ ενικό
2. Δεν υπάρχει ή δεν εννοείται κάποιο
πρόσωπο ωςΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
3. Υπάρχει πρόταση που ξεκινά συνήθως με
να ή ότι
Παράδειγμα:
Διαδίδεται ότι θα έρθουν αρκετοί στη
διαδήλωση.
40. Το γ’ ενικό πρόσωπο πολλών ρημάτων τα
οποία συνήθως όμως είναι προσωπικά δηλ
έχουν πρόσωπο ως υποκείμενο:
λέγεται, διαδίδεται, ακούγεται,
ακούστηκε, αναγγέλεται, αξίζει, μοιάζει,
ανακοινώνεται, υποτίθεται,
συμπεραίνεται, φαίνεται, αρκεί, φτάνει,
πειράζει, ανησυχεί, μπορεί, τυχαίνει,
είναι, χρειάζεται, αποφασίζεται, αρμόζει,
απαιτείται, μένει, λείπει, γίνεται, έρχεται.
43. Από το πρωί βρέχει στον κάμπο.
Εδώ δεν υπάρχει κανένα υποκείμενο
(ποιος βρέχει; )
Φυσάει δυνατά έξω
Ποιος φυσάει;
Βρέχει, φυσάει
άντε να φτιάξεις τα
μαλλιά σου...
45. Απρόσωπες είναι οι εκφράσεις που δεν
έχουν υποκείμενο πρόσωπο ή πράγμα αλλά
ολόκληρη πρόταση ή το υποκείμενο τους
είναι ακαθόριστο και σχηματίζονται από :
46. Α) τα ρήματα είναι ή υπάρχει μαζί με
ουσιαστικό:
Πχ Είναι ώρα να φύγω. Υπάρχει ελπίδα να
τον δω αύριο.
Β) το ρήμα είναι επίθετο ή μετοχή σε ουδέτερο
Πχ Είναι κακό να αδικείς τους συνανθρώπους
σου. Επόμενο είναι να συναντήσεις
δυσκολίες.
Γ)Το ρήμα είναι μαζί με τροπικό επίρρημα:
Καλύτερα είναι να περάσεις αύριο από το
σπίτι.
47. Είναι/Υπάρχει Είναι Είναι
+
Ουσιαστικό Επίθετο Επίρρημα
=
Είναι καιρός να έρθεις.Ύπάρχει περίπτωση να έρθω
Είναι καλό να τρέχεις καθημερινά.
Είναι καλύτερα να μασάς παρά να μιλάς.
49. 1. Ανακοινώνεται σύντομα η πρόσληψη εποχικών
υπαλλήλων (απρόσωπο ή προσωπικό)
2. Διαδίδεται ότι θα έρθουν αρκετοί στη διαδήλωση.
(απρόσωπο ή προσωπικό)
3. Η γυμναστική μπορεί να σε βοηθήσει
ουσιαστικά. (απρόσωπο ή προσωπικό)
4. Τον ανησυχεί πώς θα τα βγάλει πέρα. (απρόσωπο ή
προσωπικό)
5. Χρειάζεται υπομονή κι επιμονή ο αθλητισμός.
(απρόσωπο ή προσωπικό)
50. 6. Αληθεύει ότι τον περιφρονήσαμε. (απρόσωπο
ή προσωπικό)
7. Είναι να καθυστερούμε την υπόθεση;
(απρόσωπο ή προσωπικό)
8. Αναγγέλλεται η άφιξη της πτήσης από Γαλλία.
(απρόσωπο ή προσωπικό)
9. Του έλαχε ο κλήρος να παίξει τελευταίος.
(απρόσωπο ή προσωπικό)
10. Αρκεί ένα δάκρυ, για να τον συγκινήσεις.
(απρόσωπο ή προσωπικό)
51. 1. Αξίζει να προσπαθήσεις κι άλλο.
2. Είναι φυσικό να τον αντιπαθούν όλοι.
3. Δεν κάνει να λες ψέματα.
4. Είναι σωστό να συμπεριφέρεσαι μ’ αυτόν
τον τρόπο;
5. Μπορεί να ξαναέρθω αύριο;
6. Υποτίθεται ότι ξέρει τι κάνει.
52. 1. Μπορεί να φταίω και εγώ (απρόσωπο ή
προσωπικό)
2. Η γυμναστική μπορεί να σε βοηθήσει
σημαντικά. (απρόσωπο ή προσωπικό)
3. Φαίνεται χαρούμενος ο Κώστας σήμερα.
(απρόσωπο ή προσωπικό)
4. Φαίνεται πως θα βρέξει. (απρόσωπο ή
προσωπικό)
5. Δε χρειάζεται να ανησυχείς τόσο. (απρόσωπο
ή προσωπικό)
6. Πάντα χρειάζεται χρήματα η Ελένη.
(απρόσωπο ή προσωπικό)
54. Τι είναι το υποκείμενο;
• Το υποκείμενο είναι αυτό για το οποίο γίνεται
ο λόγος στην πρόταση και φανερώνει ποιος
ενεργεί, δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε
μια κατάσταση.
Γιάννης Φερεντίνος
55. Πώς το βρίσκουμε;
• Το βρίσκουμε αν απαντήσουμε στην ερώτηση
ποιος + το ρήμα της πρότασης
Y
Π.χ. Ο Γιώργος βάφει τον τοίχο.
• Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε
ονομαστική πτώση.
Γιάννης Φερεντίνος
56. Το υποκείμενο μπορεί να είναι:
i. Ουσιαστικό π.χ. Η Μαρία μαγειρεύει ψάρια.
ii. Αντωνυμία π.χ. Εκείνος τρέχει.
iii. Ουσιαστικοποιημένο επίθετο ή μετοχή
π.χ. Οι επιμελείς ανταμείβονται.
iv. Άλλο μέρος του λόγου ή φράση με άρθρο (σε
θέση ουσιαστικού)
π.χ. Το αύριο είναι επίρρημα
v. Πρόταση με άρθρο (σε θέση ουσιαστικού) ή
χωρίς άρθρο (για τα απρόσωπα ρήματα και τις
απρόσωπες εκφράσεις)
π.χ. Το ότι θύμωσε δεν εξηγείται.
Φαίνεται ότι θα βρέξει.
Γιάννης Φερεντίνος
57. Τι είναι το αντικείμενο;
Το αντικείμενο είναι αυτό στο οποίο πηγαίνει η
ενέργεια του υποκειμένου ενός μεταβατικού
ρήματος
Γιάννης Φερεντίνος
58. Πώς το βρίσκουμε;
• Το βρίσκουμε αν απαντήσουμε στην ερώτηση
τι + το ρήμα της πρότασης
A
Π.χ. Ο Γιώργος βάφει τον τοίχο.
• Το αντικείμενο βρίσκεται πάντα είτε σε
γενική είτε σε αιτιατική πτώση.
Γιάννης Φερεντίνος
59. Το αντικείμενο μπορεί να είναι:
I. Ουσιαστικό π.χ. Η Μαρία μαγειρεύει ψάρια.
II. Ουσιαστικοποιημένο επίθετο ή μετοχή
π.χ. Να βοηθάς τους πεινασμένους και φτωχούς.
III. Αντωνυμία π.χ. Ο Τάκης σε φώναξε.
IV. Άλλο μέρος του λόγου ή φράση (σε θέση
ουσιαστικού)
π.χ. Ρώτησε το πού και πώς.
V. Εμπρόθετος προσδιορισμός
π.χ. Ο γιος μοιάζει με τον πατέρα του.
VI. Δευτερεύουσα πρόταση
π.χ. Ο Σάκης είπε να έρθεις.
Γιάννης Φερεντίνος
60. Η χρήση του κόμματος
• Το υποκείμενο, το αντικείμενο ή το κατηγορούμενο
δε χωρίζεται ποτέ με κόμμα από το ρήμα.
Υ Ρ Κ Υ Α Ρ Α
Π.χ. Ο Πέτρος είναι άρρωστος. Η Μαρία με πήρε
τηλέφωνο
• Οι κύριες προτάσεις δε χωρίζονται ποτέ με κόμμα
από τις δευτερεύουσες, όταν αυτές είναι
υποκείμενο, αντικείμενο ή κατηγορούμενο της
κύριας πρότασης.
Ρ Α
Π.χ. Δεν ξέρω γιατί μου μίλησε έτσι.
Γιάννης Φερεντίνος
62. Μεταβατικά
ρήματα
Είναι τα ρήματα που
δείχνουν ότι η ενέργεια
του υποκειμένου
μεταβαίνει σε άλλο
πρόσωπο ή πράγμα.
Παράδειγμα
Ο μαθητής ανοίγει την
πόρτα.
Αμετάβατα
ρήματα
Είναι τα ρήματα που
δείχνουν ότι η ενέργεια
του υποκειμένου δε
μεταβαίνει σε κάτι
άλλο.
Παράδειγμα
Ο ήλιος λάμπει.
63. Μπορεί ένα
ρήμα να είναι
και
μεταβατικό
και
αμετάβατο;
Ναι. Πολλά μεταβατικά
ρήματα χρησιμοποιούνται
και ως αμετάβατα :
Λυγίζω το δέντρο-Το
δέντρο λυγίζει. Είναι
δυνατό βέβαια και
αμετάβατα ρήματα να
γίνουν μεταβατικά: Το
πάτωμα τρίζει- Ο
Πέτρος τρίζει τα
δόντια.
64. Τα μεταβατικά ρήματα έχουν απαραίτητο
συμπλήρωμα της έννοιας τους το
αντικείμενο: πρόσωπο ή πράγμα που
δέχεται την ενέργεια ή την επίδραση του
υποκειμένου ενός μεταβατικού ρήματος.
Το αντικείμενο ενός ρήματος μπορεί να
είναι : ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο,
μετοχή, ολόκληρη πρόταση με άρθρο ή
χωρίς άρθρο και κάθε άλλο μέρος του
λόγου.
Το αντικείμενο το βρίσκουμε απαντώντας
στην ερώτηση ποιον, ποια, ποιο, τι + το
ρήμα της πρότασης.
65. Το παιδί έσπασε το ποτήρι.
Η Μαρία είδε εκείνον.
Άνοιξε την πόρτα και αντίκρισε τον ξένο.
Η Άννα είδε τον αγαπημένο της και τον
χαιρέτησε.
Και εγώ θέλω να πάω εκδρομή.
Τα παιδιά ρώτησαν αν θα πάνε
εκδρομή.
Θα μάθεις το πώς και το γιατί.
67. Όταν το ρήμα είναι μονόπτωτο το
αντικείμενο μπορεί να είναι:
Εξωτερικό
Σε αιτιατική
Εσωτερικό ή σύστοιχο
Σύστοιχο: Το αντικείμενο που είναι από
την ίδια ρίζα με το ρήμα ή από διαφορετική
που έχει όμως συγγενική με αυτό σημασία
Σε γενική
68. Αντικείμενο σε αιτιατική
Εξωτερικό αντικείμενο
Παραδείγματα
Οι εργάτες έβαψαν το σπίτι.
Ο πατέρας έκοψε το δέντρο.
Αντικείμενο σε αιτιατική
Εσωτερικό αντικείμενο ή σύστοιχο
Παραδείγματα
Κάποιοι ζουν τη ζωή τους καλά.(ίδια ρίζα)
Παίζουν ωραία παιχνίδια (ίδια ρίζα)
Κοιμήθηκε τον ύπνο του δικαίου.
( συγγενική σημασία)
69. Αντικείμενο σε γενική
Παραδείγματα
• Το αγόρι μοιάζει του πατέρα του.
• Σου μίλησε;
• Μου φτάνει αυτό.
Στη θέση της γενικής μπορεί να
υπάρχει ένα εμπρόθετο αντικείμενο
• Το αγόρι μοιάζει στον πατέρα του.
• Μίλησε σε εσένα;
• Σε εμένα φτάνει αυτό.
71. Άμεσο
αντικείμενο:
συνδέεται στενότερα
με το ρήμα
Έμμεσο
αντικείμενο: σε
αυτό πηγαίνει
έμμεσα η ενέργεια
του υποκειμένου του
ρήματος και μπορεί
να αντικατασταθεί
από εμπρόθετο.
73. Αντικείμενα σε
αιτιατική (άμεσο)
και γενική
(έμμεσο)
Παραδείγματα
Μου γνώρισε το
φίλο του.
Του ζήτησα
χρήματα.
Και τα δύο
αντικείμενα σε
αιτιατική(αιτιατική
προσώπου: άμεσο
αιτιατική
πράγματος:
έμμεσο)
Παραδείγματα
• Με ρώτησε κάτι.
• Μας έφερε βιβλία.
74. Αν η αιτιατική που δηλώνει πρόσωπο
μπορεί να αντικατασταθεί με εμπρόθετο
αντικείμενο, τότε είναι έμμεσο.
π.χ. Διδάσκει τους μαθητές Γεωγραφία:
μαθητές (στους μαθητές): έμμεσο,
χημεία: άμεσο
Αν και οι δύο αιτιατικές δηλώνουν
πράγμα , τότε έμμεσο είναι εκείνο που
μπορεί να αντικατασταθεί με εμπρόθετο.
π.χ. Θα σπείρουμε τον κήπο λαχανικά:
τον κήπο: άμεσο, λαχανικά(με
λαχανικά: έμμεσο.
75. Κάτι άλλο
που πρέπει
να
προσέχω;
Δύο ή περισσότερα
όμοια αντικείμενα που
βρίσκονται στην ίδια
πτώση και συνδέονται
με συνδέσμους ή
χωρίζονται με κόμμα
θεωρούνται μία πτώση.
π.χ Αγόρασε μολύβια,
στυλό, τετράδια. Το
ρήμα είναι μονόπτωτο.
76. Προσοχή στη γενική προσωπική! Η γενική προσωπική
είναι η γενική προσώπου ή προσωπικής αντωνυμίας
που συντάσσεται με απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες
εκφράσεις ή ακόμα και με μεταβατικά ή και αμετάβατα
ρήματα στα οποία όμως δεν μπορεί να είναι
αντικείμενο. Φανερώνει το πρόσωπο στο οποίο
αναφέρεται η έννοια του ρήματος και το πρόσωπο που
φανερώνει η γενική προσωπική συμμετέχει σε ό,τι
εκφράζει το ρήμα, ή δέχεται ωφέλεια ή βλάβη από
αυτό.
77. o Μου είναι αδύνατο να κάνω αυτό.
o Μου πονάει το κεφάλι.
o Να μου φιλήσεις τα παιδιά.
o Σου χαϊδεύει το κεφάλι.
o Θα σου το γεμίσω δώρα.
o Θα σου τον περιποιηθώ.
o Να μου ταΐσεις το μωρό.
o Μου είναι δύσκολο να έρθω.
78. Οι δύο
αιτιατικές είναι
πάντοτε
αντικείμενα
του ρήματος;
Όχι! Μερικά δίπτωτα
ρήματα συντάσσονται με
δύο αιτιατικές από τις
οποίες η μία είναι
αντικείμενο και η άλλη
κατηγορούμενο του
αντικειμένου. Τέτοια
ρήματα είναι τα αποκαλώ,
ονομάζω, διορίζω, έχω,
θέλω, θεωρώ,
παρουσιάζω....
79. Το συμβούλιο εξέλεξε το Γιώργο
πρόεδρο.
Θεωρεί το γείτονα έξυπνο.
Θα ορίσουμε εσένα αρχηγό.
Για να καταλάβουμε αν η μια αιτιατική είναι
αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο ,
μετατρέπουμε την ενεργητική σύνταξη σε
παθητική οπότε το αντικείμενο γίνεται
υποκείμενο ενώ η άλλη αιτιατική
κατηγορούμενο. π.χ. Ενεργητική:
Θεωρεί το γείτονα έξυπνο. Παθητική: Ο
γείτονας θεωρείται έξυπνος
82. Ρήματα λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν
πως ένα πρόσωπο ζώο ή πράγμα:πως ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα:
Ενεργεί
Παθαίνει κάτι
Έχει μια ιδιότητα Έχει μια ιδιότητα
Βρίσκεται σε μια κατάσταση
83. Ο πατέρας οργώνει το χωράφι
( ί) (ενεργεί)
Ο πατέρας πληγώθηκερ ς ηγ η
(παθαίνει κάτι)
Ο πατέρας είναι γεωργός Ο πατέρας είναι γεωργός
(έχει μια ιδιότητα)
Ο πατέρας ξεκουράζεται
(βρίσκεται σε μια κατάσταση) (βρίσκεται σε μια κατάσταση)
84. Ό ή ά ά Όσα ρήματα υπάρχουν σε μια φράση
(μεγάλη περίοδο), τόσες είναι και οι
προτάσεις!!!προτάσεις!!!
Το παιδί έπεσε και χτύπησε το γόνατό του.
Υπάρχει περίπτωση να έχουμε πρόταση
χωρίς ρήμα (ελλειπτική). Το ρήμα εννοείται
από το συνολικό νόημα της πρότασης.
Λοιπόν, έτοιμος;μ ς
Λοιπόν, είσαι έτοιμος;
είναι είναι
85. Προσοχή! Δεν έχουν όλα τα ρήματα
αντικείμενοαντικείμενο.
Μεταβατικά (χρειάζονται αντικείμενο)
Αμετάβατα (δε χρειάζονται αντικείμενο)
Σκάβω τον κήπο Σκάβω τον κήπο
Τι σκάβω; …τον κήπο
Κοιμάμαι νωρίς συνήθως
Τι κοιμάμαι; δεν έχει απάντηση Τι κοιμάμαι; …δεν έχει απάντηση
86. Το υποκείμενο είναι η λέξη που φανερώνει ποιος:
ί Ενεργεί
Παθαίνει κάτι
Έχει μια ιδιότητα
Β ί ά Βρίσκεται σε μια κατάσταση
Το παιδί διαβάζει.
Ποιος διαβάζει;
87. Βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική
Προηγείται ή ακολουθεί το ρήμα
88. Μπορεί να είναι:
Ουσιαστικό Ουσιαστικό
Ο Θανάσης διαβάζει φωναχτά.
Αντωνυμία Αντωνυμία
Εγώ δε θα έρθω μαζί σας.
Ουσιαστικοποιημένο επίθετο ή μετοχή Ουσιαστικοποιημένο επίθετο ή μετοχή
Οι κακοί τιμωρούνται.
Πρόταση με ή χωρίς άρθρο Πρόταση με ή χωρίς άρθρο
Το ότι απέτυχε δεν εξηγείται.
Φαίνεται ότι θα βρέξει σήμερα. Φαίνεται ότι θα βρέξει σήμερα.
89. Η λέξη που δηλώνει το πρόσωπο, το ζώο ή τοξη η ρ ζ ή
πράγμα στο οποίο μεταβαίνει η ενέργεια του
υποκειμένου λέγεται αντικείμενο.
Τ Κάνουμε την ερώτηση Τι ή Ποιου
Ο γεωργός οργώνει το χωράφι του Ο γεωργός οργώνει το χωράφι του
Είδα χθες στο δρόμο το Γιώργο
Σ ήθ λ θ ί ή Συνήθως ακολουθεί το ρήμα…
Αν βρίσκεται πριν από αυτό – συχνά πρόκειται
για προσωπική αντωνυμίαγια προσωπική αντωνυμία
Τον είδε ο Κώστας.
90. Μπορεί να είναι:
Ουσιαστικό
Ο Γιώργος χτυπάει την πόρτα Ο Γιώργος χτυπάει την πόρτα.
Αντωνυμία
Ο Γιώργος τον χτύπησε.
Ουσιαστικοποιημένο επίθετο ή μετοχή Ουσιαστικοποιημένο επίθετο ή μετοχή
Να φοβάσαι τους κακούς.
91. Το όνομα που φανερώνει κάποια ιδιότητα του Το όνομα που φανερώνει κάποια ιδιότητα του
υποκειμένου λέγεται κατηγορούμενο.
Η σύνδεση του υποκειμένου με το Η σύνδεση του υποκειμένου με το
κατηγορούμενο γίνεται με τη μεσολάβηση των
συνδετικών ρημάτων.συνδετικών ρημάτων.
Είμαι , γίνομαι, φαίνομαι, εμφανίζομαι,
παρουσιάζομαι βρίσκομαι γεννιέμαι ζωπαρουσιάζομαι, βρίσκομαι, γεννιέμαι, ζω,
μένω, πεθαίνω, διορίζομαι, λέγομαι,
ονομάζομαι θεωρούμαι αποδεικνύομαιονομάζομαι, θεωρούμαι, αποδεικνύομαι,
μοιάζω, νομίζομαι, αναγνωρίζομαι, εκλέγομαι,
χειροτονούμαι κ.ά.χειροτονούμαι κ.ά.
92. Η παρέα του είναι ευχάριστη. (Επίθετο)
Η Κάτια έγινε δασκάλα. (Ουσιαστικό)
Οι αιχμάλωτοι βρέθηκαν δεμένοι (μετοχή) Οι αιχμάλωτοι βρέθηκαν δεμένοι (μετοχή)
Αυτά δεν είναι τίποτα (αντωνυμία)
Τα Ευαγγέλια είναι τέσσερα. (αριθμητικό)
Το σπίτι ήταν άνω κάτω. (επίρρημα) Το σπίτι ήταν άνω κάτω. (επίρρημα)
Η σκάλα είναι από μάρμαρο (εμπρόθετος
προσδιορισμός)προσδιορισμός)
Η εμφάνισή του είναι να τον λυπάται κανείς
(πρόταση)
93. Όταν ένα ρήμα χρειάζεται ως συμπλήρωμα
ένα μόνο αντικείμενο το οποίο βρίσκεται σεένα μόνο αντικείμενο, το οποίο βρίσκεται σε
πτώση αιτιατική ή γενική, λέγεται μονόπτωτο.
Η μητέρα καθαρίζει το σπίτι.
Μου μίλησε πολύ άσχημα. Μου μίλησε πολύ άσχημα.
94. Όταν ένα ρήμα χρειάζεται ως συμπλήρωμα
δύο αντικείμενα που βρίσκονται στην ίδια ήδύο αντικείμενα, που βρίσκονται στην ίδια ή
διαφορετική πτώση, λέγεται δίπτωτο.
Τα εγγόνια έδωσαν του παππού δώρα.
Τους δάνεισε χρήματα. Τους δάνεισε χρήματα.
96. Να υπογραμμίσεις τα υποκείμενα των παρακάτω προτάσεων.
Ο ά δέ ί ύ•Οι άρρωστοι δέχτηκαν την επίσκεψη του γιατρού
•Εσείς προλάβατε το τρένο;
•Μεγάλη φαινόταν η απόσταση ως το χωριό•Μεγάλη φαινόταν η απόσταση ως το χωριό.
Να υπογραμμίσεις τα αντικείμενα των παρακάτω προτάσεων.
•Ο αθλητής σκούπιζε τον ιδρώτα του
•Φρόντιζε τους φτωχούς και τους ανήμπορους
Το παιδί κατάλαβε ποιο ήταν το χρέος του•Το παιδί κατάλαβε ποιο ήταν το χρέος του.
Να αναγνωρίσεις αν οι παρακάτω υπογραμμισμένες λέξεις
ί ύείναι κατηγορούμενα.
•Ο σκύλος και η γάτα είναι κατοικίδια.
•Οι συμμαθητές του τον θεωρούσαν αρχηγό της τάξης Σ
Σ
•Οι συμμαθητές του τον θεωρούσαν αρχηγό της τάξης.
•Θεώρησαν ένοχο τον ταμία της τράπεζας.
Σ
Λ
97. Να αναγνωρίσεις πότε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων είναιΝα αναγνωρίσεις πότε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων είναι
μεταβατικά και πότε αμετάβατα
ύ ί ό Μ•Φεύγοντας κλείσε την πόρτα.
•Ο επιστάτης χτύπησε το κουδούνι.
Μ
Μης χ η
•Ο πατέρας ξεκουράζεται το μεσημέρι. Α
Να αναγνωρίσεις πότε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων είναι
μονόπτωτα ή δίπτωτα.
•Η θεία της την αγαπάει πολύ.
•Ο καθηγητής εξετάζει την Αλέκα μαθηματικά.
Μ
Δ
•Μου γνώρισε ένα φίλο του, αλλά δε μου άρεσε. Δ
98. Να υπογραμμίσεις τα αντικείμενα των παρακάτω προτάσεων και
να τα διακρίνεις σε άμεσα και έμμεσανα τα διακρίνεις σε άμεσα και έμμεσα
•Μου θύμισε τις υποχρεώσεις μου.
Θα του αφήσω μήνυμα στον τηλεφωνητή
Ε - Α
Ε Α•Θα του αφήσω μήνυμα στον τηλεφωνητή.
•Σε κέρασε καφέ η Πόπη;
Ε - Α
Α - Ε
Να χαρακτηρίσεις τις παρακάτω προτάσεις.
•Εκείνος φωνάζει.
•Καθένας κάνει τη δουλειά του.
Υ – Ρ
Υ – Ρ - Ας η
•Ο Αλέξανδρος ονομάστηκε Μέγας.
•Η φίλη μου μού είπε τη λύση του προβλήματος.
Υ – Ρ – Κ
φ η μ μ η η ρ β ήμ ς
Υ–ΕΑ–Ρ–ΑΑ
102. Εγώ σε συναυλία;
ΣΑΒΒΑΤΟ 30 ΜΑΡΤΙΟΥ
ώρα 21.30 στο Σπίτι των Νέων µε το
συγκρότηµα «ΠΑΓΟΒΟΥΝΑ»
Η συναυλία αρχίζει
Οι µουσικοί του συγκροτήµατος «Παγόβουνα» ήρθαν
σήµερα το απόγευµα να εγκαταστήσουν τα µηχανήµατα
τους. Κάνανε µερικές
δοκιµές, κι έδωσαν µάλιστα και µια µικρή συναυλία µόνο για µας. Α! Ήταν
φανταστικά, καταπληκτικά! Και είµαι σίγουρος πως θα ’ναι ακόµα
καλύτερα σε λίγο που θ' αρχίσει η κανονική συναυλία.
Λοιπόν, πρέπει να πάω στο πόστο µου. Έχω αναλάβει την κονσόλα
µαζί µε ένα φίλο του Τυφλοπόντικα, που είναι ειδικός σε αυτό το µηχάνηµα.
Εµείς οι δυο θα ρυθµίζουµε τον ήχο και τους φωτισµούς σ’ όλη τη διάρκεια
της συναυλίας. Εγώ έχω αγωνία γιατί δεν ξέρω πολλά πράγµατα, αλλά ο Ιβ
φαίνεται πολύ έµπειρος.
Οπ! Καταφθάνουν οι πρώτοι θεατές. Ανοίγουµε το µαγνητόφωνο, για
να υπάρχει µουσική ως την ώρα της συναυλίας. Από το παρατηρητήριο µου
κοιτάζω την αίθουσα, που σιγά σιγά γεµίζει. Ο Σπόρος, που είναι στα
εισιτήρια µαζί µε την Αννί και τους γονείς του Σουφλέ, έρχεται να µου
δώσει αναφορά:
– Έχουµε κόψει πενήντα!
– Μόνο;
– Γιατί; Λίγα είναι; Ακόµα θέλουµε µισή ώρα για ν’ αρχίσουµε. Μη
φοβάσαι, σε λίγο δε θα πέφτει καρφίτσα στην αίθουσα.
Η αίθουσα όλο και γεµίζει. Σε ένα τέταρτο αρχίζουµε. Φτάνουν ο
Κλοντ, ο Φανφάν, ο Μισέλ, ο Πατρίκ και ο Τζιντζίν. Τους κοιτάζω έναν
έναν και τους χαµογελάω. Ο Σπόρος έρχεται να µας ενηµερώσει.
– Τριακόσιοι! µου φωνάζει χαµογελώντας.
Από κει και πέρα δεν ξαναέµαθα άλλον αριθµό εισιτηρίων. Πρέπει να
περιµένω ως το τέλος για να µάθω πόσοι ακριβώς µπήκαν. Και πώς
αντέχουνε ως τότε;
Οι θεατές που µπαίνουν τώρα είναι ελάχιστοι. ∆εν υπάρχουν πια
θέσεις. Ο Ιβ µού εξήγησε για τελευταία φορά τι πρέπει να κάνω. Θ’ ανάβω
τους προβολείς. Πρέπει να είµαι πολύ προσεκτικός. Ελπίζω να µην τα κάνω
θάλασσα.
– Έτοιµος, µικρέ;
–... Ναι...
– Εµπρός! Πάµε!