1. Variedades xeográficas do galego:
dialectos ou falares.
A razón de ser destas variedades encóntrase en que, a través
de xeracións sucesivas, os habitantes dunha mesma
localidade ou rexión desenvolveron modos lingüísticos
particulares.

2. Xa que imos falar de
variedades xeográficas, é esta
unha boa oportunidade para
empezar amosando a
diversidade e beleza do noso.

3. Aproveitemos pois estas imaxes para
escoitar como música de fondo a
canción “O meu país” interpretada
por Luar na Lubre.

4. No ano 1977, Miro Casabella, unha das
emblemáticas “Voces Ceibes” gravou por vez
primeira esta balada.
A letra é de Xoán Manuel Casado (1949-2002)

5. O meu país é verde e neboento

7. é saudoso e antergo,é unha xente e un chan

9. o meu pais,labrego e mariñeiro

11. é un recuncho sen tempo, que dorme nugallán

13. Que quece na lareira,aló na carballeira

15. bota a rir

17. é unha folla no vento,alento e desalento

18. o meu país

20. O meu país, tecendo a súa historia

21. muiñeira e corredoira, acocha a súa verdade

23. o meu país saúda o mar aberto

25. escoita o barlovento,e ponse a camiñar

27. Cara a metas sen nome van ringleiras de home

29. e sen fin

31. tristes eidos de algures,vieiros para ningures

33. o meu país

35. O meu país nas noites de invernía

37. debuxa a súa agonía, nun vello e nun rapaz

39. o meu país de lenda e maruxías

41. agarda novos días, marchando de vagar

43. Polas corgas e herdanzas

45. nace e morre unha esperanza, no
porvir

47. é unha folla no vento,alento e desalento

48. O meu país

49. Os diversos estudos dialectolóxicos realizados dende o século pasado
poñen de manifesto que non se pode falar con propiedade da
existencia de dialectos no galego.

50. A máis completa clasificación dos falares do galego é da autoría de
Fernández Rei, que divide o territorio galego en tres grandes bloques
lingüísticos (Occidental, Central e Oriental) no interior dos cales son
delimitábeis diversas áreas e subáreas significativas.

51. As isoglosas son liñas ideais que permiten unir dous puntos do mapa nos
que se dan os mesmos feitos lingüísticos e trazar unha fronteira entre
unha zona onde existe un determinado fenómeno e outra onde non.

52. Distribución xeográfica da aspiración do g (gheada)

53. Xeografía das formas cuatro/catro

54. Distribución das formas moito, muito, mutio e muto.

55. O seseo no territorio lingüístico galego.

56. Áreas dos
resultados das
terminacións
–anu, -ana e
plurais.

57. Distribución
das variantes
fonéticas dos
pronomes este
e el. En liñas
xerais a
isoglosa
iste/este
coincide coa de
il/el.

58. A formación
do plural dos
nomes
rematados
en –n.

59. Xeografía do cheísmo (che obxecto directo e indirecto),
do teísmo (te obxecto directo e indirecto) e da distinción
no uso de che e te.

60. Repartición xeográfica dos pronomes
suxeito ti/tu e dos pronomes llo/llelo.

61. Repartición xeográfica da vocal temática en p2
dos perfectos da II conx.

62. Repartición xeográfica da vogal temática en p2
dos perfectos da II e III conx.

63. Xeografía das formas paroxítonas e proparoxítonas en
p4 e p5 do imperfecto de indicativo.

64. Distribución do sufixo de número e persoa de p5 do
presente de indicativo da I conx.

65. Feitos dialectais máis importantes:
•Fonéticos:
•Seseo explosivo, implosivo
•Gheada
•Ditongos OI/UI/OU/U
•CUA/GUA/CA/GA
•Morfolóxicos:
•-ÁN; -AO/-Á
•-IÑO/-ÍN
•Plural dos nomes rematados n –L.
•Plural dos nomes rematados en –N.
•Distribución das variantes fonéticas dos demostrativos.
•Pronome suxeito de 2ª persoa TI/TU.
•Pronomes átonos TE/CHE.
•Vogal temática da 1ª persoa do perfecto dos verbos da 1ª
conxugación e outras realizacións verbais.

66. Bloques e
áreas
lingüísticas
do galego
actual.

67. Bloque occidental
Comprende as zonas occidentais da Coruña e Pontevedra e está
delimitado pola isoglosa do plural de –N (cans/cas).
É un complexo lingüístico que se caracteriza polos seguintes
fenómenos:
•Existencia de gheada (ghato, amigho).
•Seseo implosivo (lus, des) en case todas as falas do bloque; en
parte del, nas zonas máis costeiras, hai tamén seseo explosivo
(faser, vesiño).
•Terminación –ÁN(S) para os dous xéneros en formas como:
meu(s) irmán(s), miña(s) irmán(s), o(s) verán(s), a(s) mañá(s)...
•Plural –NS: cans, trens, xardíns...
•Pronome suxeito TI.
•Vogal temática –E- en formas como colleche(s), vendeste(s) por
colliche(s), vendiste(s)

68. Bloque central
Está formado por toda a Galicia central: falares do nordeste e interior da
Coruña, interior de Pontevedra e as provincias de Lugo e Ourense, agás a
súa parte oriental. As isoglosas cans/cas polo occidente e cas/cais polo
oriente marcan os seus límites.
Os fenómenos máis característicos son:
•Ditongo oi maioritario (moito, loita, troita, coiro...).
•Oposición entre caza/casa, cocer/coser; non obstante nalgunhas falas
deste bloque pertencentes á Coruña e Pontevedra existe seseo implosivo
(lus, des, ves...); os casos de seseo explosivo soamente aparecen en puntos
próximos a Santiago (faser, vesina).
•Terminación –ao(s) para o masculino (meu irmao, o verao...), e –á(s) para
o feminino (miña irmá, a mazá...).
•Plural en –s para os nomes finalizados en -n (cans, ladrós, xardís...).
•Vogal temática –i- na 2ª persoa do singular dos perfectos da segunda e
terceira conxugacións (colliches, partiches).
•En terras do leste da Coruña e Pontevedra, occidente de Lugo e no sueste
de Ourense rexístrase a presenza da gheada; no resto do territorio non.
•No sur de Pontevedra e grande parte de Lugo e Ourense o pronome
suxeito adopta a forma TU; na parte occidental do bloque é TI.

69. Bloque oriental
Está constituído polo galego exterior (occidente de Asturias, León
e Zamora) e mais o falado no leste de Lugo e Ourense; as isoglosas que o
delimitan son cas/cais en relación ao bloque central e pèdra,
ròda/piedra, rueda en relación ás falas asturianas e leonesas.
Os fenómenos característicos deste bloque son os seguintes:
•Conservación de cua-, gua- (cuatro, gardar).
•Ditongo oi (moito, coiro), ui (muito, cuiro, truita) ou ausencia de
ditongo (muto/mutio, truta/truita).
•Formas caxa, baxar, faxa... no canto de caixa, baixar, faixa...
•Terminación –ín por –iño, agás na parte sur deste bloque.
•Plural en –is para os nomes finalizados en –N (cais, ladrois...).
•Formas verbais incrementadas con –n (cantein, cantarein, hein...).
•Terminación –is (-i no imperativo) na segunda persoa do plural
(cantais, colleis, cantai, collei...).
•Plural en –is para os nomes finalizados en –L (animais, caracois...),
agás no galego asturiano onde se fai en –LES (animales, caracoles...).

70. Se pinchas neste enlace irás á páxina web do Consello da Cultura
Galega e atoparás unha dialectoloxía oral, con textos de
diferentes xeracións de falantes, rexistrados entre mediados dos
anos 70 e mediados dos 90 do pasado século.
http://www.culturagalega.org/pruebas/anosafala/index.php