1. Хамар дайвар хөндийн
архаг үрэвсэл
АУС- 512 Э.Уянга

3. Зажуурын хөндий

4. Духны хөндий
Толгойн зовхины дунд байгаа төвгөрийн ар түвшинд
хос духны хөндий байрлана. 4 ханатай.
Урд хана- духны ясны урд талын зузаан хэсэг болох
духны төвгөр
Арын хана- гавлын урд хотгороос тусгаарласан
нимгэн ялтас Амьдралын хана Доод хана- ухархайн
дээд хана
Дотор хана- духны хөндийг баруун зүүн болгон
хуваадаг таславч

5. Элхэг хөндий
Хамрын дээвэр, ухархайн хооронд элхэг ясны
дотор байрласан янз бүрийн хэлбэр,
хэмжээтэй 8-10 хос жижиг хийт хөндийгөөс
бүрдэнэ. 4 ханатай.
 Дээд хана- Тархины цонх
 Хажуу хана- ухархайн дотор ханыг
тусгаарлагч цаасан ялтас
 Доод хана- элхэг ясны ташуу ялтас
 Арын хана- суурь ясны хөндийн урд хана
болно.

7. Суурийн хөндий
 Гавлын дунд хотгорт, өнчин тархины доор суурь
ясны хөндийд байрладаг зуувандуу хэлбэртэй, 6
ханатай хос хөндий юм.
 Дотор хана- суурийн хос хөндийн хоорондох
таславч
 Доод хана- нармайн дээвэр
 Дээд хана- гавлын дунд хотгорын суурь ясны эмээл
хонхор

8.  Арын хана-дагз ясны суурь
 Хоёр хажуу ханыг- өнчин тархины эргэн тойрны
хураагуур судасны сүлжээ
 Урд хана- элхэгийн хөндийн арын хана

9. Тодорхойлт
 Хамар дайврын архаг үрэвсэл гэдэг нь
12 долоо хоногоос дээш хугацаанд
үргэлжилсэн эмнэлзүйн гол шинж 2 ба
түүнээс дээш, эсвэл нэг гол шинж,
туслах шинжээс 2 дээш илэрч буй
тохиолдолыг хэлнэ.

10. Тархалт
 Хүн амын дунд тархалт ихтэй.
 Жил тутам америкид 39 мянган хүн
өвчилдөг.
 Манай улсад хүн амын шигүү
суурьшилт, агаарын бохирдол зэргээс
үүдэн сүүлийн үед ихсэж байна

11. Шалтгаан
 Хамрын ур
 Харшил
 Хамрын гэмтэл, хамрын таславч мурийх, таславч
мултрах
 Нүүрний гэмтэл
 Амьсгалын дээд замын вирусын халдвар
 Дархлаа сулрах
 Хамрын хөндийн цочмог үрэвслийг хожуу
оношлуулж эмчлүүлэх

12. • Хамрын хөндийн цочмог үрэвслийн үед үүсгэгч
тодорхойлж мэдрэг антибиотик хэрэглээгүйгээс
өвчин архагших
• Эмийн буруу хэрэглэнээс үүсэж болно
• Шүдний халдвар

13. Бусад эрсдэлт хүчин зүйлс
 Хамрын харшил,
 Төрөлхийн гажиг, мэс заслын үеийн гэмтэл
 Астма
 Дархлаа дутмагшил
 Чихрийн шижин
 Тамхидалт
 Жирэмслэлт (хамрын харшил)
 Хамрын хавдар ховор тохиолдолд

14.  Хамрын дусаалга байнга хэрэглэх
 Усанд шумбах, сэлэх
 Архи уух
 Гэрийн тэжээвэр амьтан
 Байнга ханиад томуугаар өвдөх
 Стресс

15. Ангилал
 Нэг талын -Hemisinusitis
 Бүх хөндийн - Pansinusitis
 Олон хөндийн - Polisinusitis

16.  Идээт
 Ургацагт
 Холимог

17. Ангилал

18. Эмгэг жам
 Хамрын дайвар хөндийд идээт ялгадас удаан
хугацаанд байх
 Хамрын дайвар хөндийн салст бүрхэвчийг
хавагнуулж зузааруулах
 Хамрын хөндийтэй харьцдаг нүх, сүв,
цоргыг бөглөх
 Хамрын дайвар хөндийд агааргүй орчин
үүсгэнэ.
 Салст бүрхэвчинд мөхлөг, ур, уутанцар
үүсгэнэ

19.  Хамрын хөндийд үүссэн хаван, мөхлөг, ур,
уутанцар нь хамрын дайвар хөндийн
багтаамжийг багасгаж үйл ажиллагааг
алдагдуулна.
 Ясан хана гэмтсэн үед ухархай ба тархины
хөндийд идээт хүндрэл өгч, амьсгалын доод
замд төрөл бүрийн архаг өөрчлөлт үүсгэнэ.

22. Эмнэл зүйн шинж
Гол шинж
 Хамрын бөглөрөлт
 Өвдөлт, хавдах, хөндийн даралт ихсэж
хүндрэх
 Үнэрлэхүй алга болох, буурах, өөрчлөгдөх
 Халуурах
 Нүүр чинэрэх
 Хамраас өтгөн ногоон, шаргал ялгадас
гоожих

23. Туслах шинж
 Амнаас эвгүй үнэр үнэртэх
 Хамарт идээ үнэртэх
 Ханиалгах /шөнийн цагаар /
 Хоолой өвдөх
 Ядрах, сульдах
 Хөдөлмөрийн чадвар буурах
 Толгой өвдөх
 Эрүү, шүд өвдөх
 Хоолны дуршил буурах

24. Хүүхдэд
 Цочиромтгой байдал бий болно
 Хухирах
 Амаар амьсгалах
 Хамар гунших

25. Оношлогоо
 Асуумж
 Бодит үзлэг
 Шинжилгээ
 Багажийн шинжилгээ
Асуумж – Зовиур(тодруулах) хэзээнээс эхэлсэн,
хэр удаан үргэлжилж байгаа, шалтгаан,
эрсдэлт хүчин зүйлсийг тодруулан асуух,
ерөнхий биеийн байдалын асуумж, гэрээр
авсан арга хэмжээ, үр дүн, дахилт зэрэг

26. Бодит үзлэг
 Биеийн ерөнхий үзлэг
 Чих хамар хоолойн үзлэг
1. Хамрыг харах, тэмтрэх
2. Хамрын дайвар хөндийг тэмтрэх
3. Хамрын өмнөд тольдолт
4. Хамрын арын тольдолт

27. Шинжилгээ
 ЦДШ
 Иммунологи
 Антибиотик мэдрэг чанар
Багажийн шинжилгээ
 Хамрын бичил дуран
 Рентгэн
 KTГ
 MRI

30. TRANSILLUMINATION
(CAT SCAN)
It is a diagnostic
technique in which the
combined use of a
computer and x-rays
are passed through the
body at different angles,
producing clear, cross-
sectional images of the
nasal cavities.
Хамар дурандах
Ерөнхий болон хэсгийн
мэдээ алдуулалтын
доор уян ба хатуу төмөр
дурангаар хамрын
хөндий , дээд дунд доод
жимүүд, дайвар
хөндийн нүх сүв
цоргоор оруулан
дурандаж эмгэгийг
оношлох.
Биопси
Хамрын хөндий , дайвар
хөндийгөөс авсан
оношлогооны болон мэс
заслын олдцонд эдийн
шинжилгээ хийж онош
тодруулах

31. RHINOSCOPY
It is a procedure where
the nostril is spread
open with a small bunt
speculum and the nasal
passages can be
directly examined with a
headlight. This
examination gives
limited view of the
interior of the nasal
cavity.
CT OR MRI SCANS
They both are helpful in
looking at cancers of the
nasal cavities and
paranasal sinuses. MRI
is better than CT in
distinguishing fluid from
tumor, and sometimes
they can help the doctor
tell the difference
between a benign tumor
and a cancerous one.
Уушигны рентген
Хамрын хөндий, хамрын
дайвар хөндийд хавдар
тодорхойлогдвол
тунгалагийн булчирхай,
уушгинд үсэрхийлэл
өгсөн эсэхийг шалгана.

32. Зажуур хөндийн архаг үрэвсэл
 Бага насны
хүүхдүүдэд
амьсгалын замын
өвчин аденойд
тонзиллит өвчний
дараа их өвчилдөг.
 Толгой өвдөх,нүүр
рүү чинэрэх, хамраас
үнэртэй өтгөн
ялгадас гарна.

33. Оношлогоо
 Хамрын тольдолтоор дунд жимээс идээт ялгадас
унжиж, идээт зам үүсгэсэн байна.
 Рентгэнд зажуурын хөндийн агааржилт янз
бүрийн хэлбэрээр өөрчлөгдөнө.
 Улайх хэлбэрийн үед хөндийн салст бүрхэвч эргэн
тойрон зузаарсан сүүдэр харагдана. Идээт
хэлбэрийн үед нэлэнхүйдээ цагаан сүүдэр гарна.
 KTГ, MRI-Д зажуурын хөндийд бөөрөнхий ба
зуйван сүүдэр гарна.
 Зажуурын хөндийд хатгалт хийнэ.

34. Эндоскопи

37. Духны хөндийн архаг үрэвсэл
 Толгой, магнай руу чинэж өвдөнө. Хүнд
тохиолдолд ухархайн дээд хана цоорч, идээ
ухархай руу орж , нүд бүлтийж, хараа хоёрдох
шинж илрэнэ.
Оношлогоо
 Хамрын тольдолт
 Рентгэн, KTГ, MRI

39. Элхэг хөндийн архаг үрэвсэл
Зажуур хөндийн үрэвсэл, тураалтай амьсгалын
замын өвчнөөр өвчлөмтгий хүүхдүүд
ихэвчлэн өвчлөнө.
 Нүүрний уг руу хатгаж өвдөх, толгой өвдөх
хам шинж илрэнэ.
 Өглөөгүүр нүдний шил зүүсэн мэт өвдөх
Оношлогоо
 Рентгэн, KTГ, MRI-д элхэг хөндийд байгаа
эмгэгийг илрүүлэх.

40. Суурь хөндийн архаг үрэвсэл
Элхэг хөндийн архаг үрэвсэл, хамрын гэмтлийн үед
суурь хөндийд идээт мөхлөгт архаг үрэвсэл
үүснэ.Толгой өвдөх, бие сулрах, хамар битүүрэх,
үнэрлэхүй байхгүй болох, нүүр чинэрэх, хамрын уг
руу хатгаж өвдөх зовиур илрэнэ.
Оношлогоо
 Хамрын дунд жим хавантай, идээт ялгадас, ур унжиж
харагдана.
 Рентгэн, KTГ, MRI-д элхэгийн хөндийн агааржилт
багасна.

41. ICD-10 ангилал
• J32.0Chronic maxillary sinusitis
• J32.1Chronic frontal sinusitis
• J32.2Chronic ethmoidal sinusitis
• J32.3Chronic sphenoidal sinusitis

42. Эмчилгээ
Салстын хаван бууруулах
:
Oxymetazoline (Afrin),
Phenylephrine (Neo-
Synephrine).
Өвчин намдаах
Relieve pain.
Ибупрофен
Тилинол
Кортикостеройд .
Beclomethasone
(Beconase),
mometasone
(Nasonex).
Муколитик
(Robitussin)

43.  Антибиотиктэй болон ариун уусмалаар угаана.
 Хөндийд антибиотиктэй эсвэл гидрокортизоны
цийдмэг хийнэ.
 Идээт ялгадас багасвал туяагаар шарна.
 Хамрын хөндийг агшаагч эм дусаана.
 Үрэвсэл харшлын эсрэг эмийг 7-14 хоног
хэрэглэнэ.
 Дурангийн мэс засал
 Зажуурын хөндийг нээж цэвэрлэх мэс засал

44. Хүндрэл
 Нимгэн ханууд идэгдэн цоорч, ухархай
гавлын хөндий, нүд рүү хүндрэл өгнө.
 Дархлаа тогтолцоо доройтон харшил
хоёрдогч халдварт өртөх, эмчилгээг дутуу
буруу хийсэнээс дахих нь их байдаг.

45. Хүндрэл
буглаа
Остеомиелит
Мэнэнгит
Нүдний
орчмын
арьсын
үрэвсэл
Цусны
бүлэгнэлт

46. Урьдчилан сэргийлэх
 Хамар, хамрын дайвар хөндийг зөв арчилж,
цэвэрлэх, нусаа зөөлөн нийж байх.
 Хамрын дусаалга, цацлагыг зөв хэрэглэх
 Харшил үүсгэх зүйлсээс зайлс хийх, гэр
орон, ажлын байрыг чийгшүүлэх
 Тамхи, тамхины утаанаас зайлсхийх
 Харшилтай тохиолдолд эмчлүүлэх

47. Ашигласан материал
 Б. Эрдэнэчулуун, П.Ганчимэг, Э. Жаргалхүү “Чих
хамар хоолой судлал” (16-18,22-30,56-66)
 http://advancedotolaryngology.com/patient-
education/chronic-sinusitis/
 http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/0016
29.htm
 http://en.wikipedia.org/wiki/Maxillary_sinus
 https://sites.google.com/site/drtbalusotolaryngolog
y/rhinology/chronic-maxillary-sinusitis
 http://apps.who.int/classifications/icd10/browse/20
10/en#/J32.3