Download luận văn thạc sĩ ngành khoa học giáo dục với đề tài: Thiết kế và sử dụng bài tập tình huống để rèn luyện kỹ năng phân phân tích – tổng hợp cho học sinh trong dạy học chương Sinh trưởng và phát triển – Sinh học 11 Nhận viết luận văn đại học, thạc sĩ trọn gói, chất lượng, LH ZALO=>0909232620 Tham khảo dịch vụ, bảng giá tại: https://baocaothuctap.net

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
NGUYỄN VĂN HẢI
THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP TÌNH HUỐNG
ĐỂ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG PHÂN TÍCH –
TỔNG HỢP CHO HỌC SINH TRONG
DẠY HỌC CHƯƠNG SINH TRƯỞNG
VÀ PHÁT TRIỂN - SINH HỌC 11
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Nghệ An - 2014

2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
NGUYỄN VĂN HẢI
THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP TÌNH HUỐNG
ĐỂ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG PHÂN TÍCH –
TỔNG HỢP CHO HỌC SINH TRONG
DẠY HỌC CHƯƠNG SINH TRƯỞNG
VÀ PHÁT TRIỂN - SINH HỌC 11
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học môn Sinh học
Mã số: 60.14.01.11
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. PHAN ĐỨC DUY
Nghệ An - 2014

3. i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và
kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là khách quan, trung thực và chưa từng được
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả
Nguyễn Văn Hải

4. ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài tôi đã nhận được nhiều sự giúp đỡ, động viên
của các thầy cô, bạn bè. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS Phan Đức
Duy, người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên cứu và
hoàn thành luận văn này.
Xin chân thành cám ơn quý thầy cô khoa Sinh học trường Đại học Vinh, Đại
học Sư phạm Huế đã tận tình giảng dạy và có những đóng góp quý báu cho đề tài.
Chúng tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, phòng Sau Đại học của
trường Đại học Vinh và Đại học Sài Gòn đã tạo điều kiện thuận lợi cho chúng tôi
trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Cám ơn Ban giám hiệu trường THPT Tân Đông đã tạo điều kiện thuận lợi
cho tôi trong suốt quá trình học tập cũng như hoàn thành luận văn. Cám ơn các thầy
cô giảng dạy môn Sinh học trường THPT Tân Đông, trường THPT Lương Thế Vinh
đã giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Xin cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè và những người thân đã động viên và
nhiệt tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Vinh, tháng 6 năm 2014
Tác giả
Nguyễn Văn Hải

5. iii
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CÁM ƠN ...........................................................................................................ii
MỤC LỤC ................................................................................................................iii
DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... v
DANH MỤC HÌNH ẢNH ........................................................................................ vi
PHẦN 1: MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 2
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .................................................................. 2
5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 3
6. Giả thiết khoa học ............................................................................................. 4
7. Dự kiến đóng góp của đề tài ............................................................................. 4
8. Cấu trúc của luận văn ........................................................................................ 5
9. Lược sử vấn đề nghiên cứu ............................................................................... 5
PHẦN 2: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................... 7
CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG BÀI
TẬP TÌNH HUỐNG TRONG DẠY HỌC SINH HỌC ....................................... 7
1.1 Cơ sở lý luận ................................................................................................... 7
1.1.1 Tình huống và tình huống dạy học ........................................................ 7
1.1.2 Phương pháp dạy học bằng tình huống ................................................ 8
1.1.3 Kỹ năng ................................................................................................ 10
1.2 Cơ sở thực tiễn ............................................................................................. 19
1.2.1 Thực trạng rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho học sinh trong
dạy học Sinh học 11 của giáo viên ở một số trường THPT ở Tây Ninh.
.............................................................................................................. 19
1.2.2 Khả năng thiết kế và sử dụng bài tập tình huống trong dạy học chương
Sinh trưởng và phát triển – Sinh học 11. ............................................. 24
CHƯƠNG 2 THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP TÌNH HUỐNG ĐỂ RÈN
LUYỆN KỸ NĂNG PHÂN TÍCH – TỔNG HỢP CHO HỌC SINH TRONG
DẠY HỌC CHƯƠNG SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN SINH HỌC 11 .. 25
2.1 Quy trình thiết kế bài tập tình huống trong dạy học Sinh học để rèn luyện kỹ
năng phân tích – tổng hợp cho học sinh. ...................................................... 25

6. iv
2.1.1 Yêu cầu của tình huống ......................................................................... 25
2.1.2 Quy trình thiết kế bài tập tình huống ..................................................... 26
2.2 Phân tích mục tiêu và cấu trúc nội dung chương Sinh trưởng và phát triển 28
2.2.1 Mục tiêu ................................................................................................. 28
2.2.2 Phân tích cấu trúc nội dung .................................................................. 30
2.3 Thiết kế bài tập tình huống để rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho
học sinh ........................................................................................................ 32
2.3.1 Bài tập tình huống rèn kỹ năng phân tích – tổng hợp trong trong khâu
dạy bài mới .......................................................................................... 32
2.3.2 Bài tập tình huống rèn kỹ năng phân tích – tổng hợp trong khâu
củng cố.................................................................................................. 42
2.4 Sử dụng bài tập tình huống để rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho
học sinh ........................................................................................................ 48
2.5 Tiêu chí đánh giá kỹ năng phân tích – tổng hợp ........................................... 58
CHƯƠNG 3 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ........................................................ 61
3.1 Mục đích thực nghiệm .................................................................................. 61
3.2 Đối tượng thực nghiệm ................................................................................. 61
3.3 Thời gian thực nghiệm .................................................................................. 61
3.4 Nội dung dạy thực nghiệm ............................................................................ 61
3.5 Phương pháp thực nghiệm ............................................................................ 61
3.6 Kết quả thực nghiệm ..................................................................................... 63
3.6.1 Phân tích định lượng ............................................................................. 63
3.6.2 Phân tích định tính ................................................................................ 68
PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................. 70
1. Kết luận ........................................................................................................... 70
2. Kiến nghị ......................................................................................................... 70
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 72
PHỤ LỤC ............................................................................................................... 74

7. v
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Trang
Bảng 1.1 Tác động sinh lý của hooc môn kích thích .............................................15
Bảng 1.2 Thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học của giáo viên ................19
Bảng 1.3 Các kỹ năng giáo viên thường rèn luyện cho học sinh trong giảng dạy .....20
Bảng 1.4 Các phương pháp dạy học thường được sử dụng để rèn luyện kỹ
năng phân tích – tổng hợp cho học sinh .................................................21
Bảng 1.5 Ý kiến của học sinh về giờ dạy của giáo viên ........................................22
Bảng 1.6 Thái độ của học sinh đối với phương pháp dạy học bằng bài tập
tình huống ...............................................................................................23
Bảng 2.1 Tiêu chí đánh giá việc rèn luyện kĩ năng phân tích – tổng hợp ..............59
Bảng 2.2 Đánh giá việc rèn luyện kĩ năng phân tích – tổng hợp theo từng
tiêu chí ....................................................................................................59
Bảng 3.1 Bảng tổng hợp mức độ đạt được của tiêu chí 1 ......................................63
Bảng 3.2 Bảng tổng hợp mức độ đạt được của tiêu chí 2 ......................................64
Bảng 3.3 Bảng tổng hợp mức độ đạt được của tiêu chí 3 ......................................65
Bảng 3.4 Bảng tổng hợp mức độ đạt được của tiêu chí 4 ......................................66
Bảng 3.5 Bảng tổng hợp kết quả đạt được của kỹ năng phân tích – tổng hợp ......67

8. vi
DANH MỤC HÌNH ẢNH
Trang
Hình 2.1 Sự sinh trưởng sơ cấp của thân ............................................................. 32
Hình 2.2 Sinh trưởng sơ cấp và thứ cấp của cây thân gỗ ..................................... 33
Hình 2.3 Mặt cắt ngang thân gỗ ............................................................................ 34
Hình 2.4 Thí nghiệm về sự sinh trưởng của quả dâu tây ...................................... 35
Hình 2.5 Ảnh hưởng của GA đến sinh trưởng của thân cây ngô lùn ................... 36
Hình 2.6 Ảnh hưởng của kinêtin đến sự hình thành chồi ở mô callus ................. 36
Hình 2.7 Sự sinh trưởng và phát triển của cây cà chua ........................................ 38
Hình 2.8 Sơ đồ phát triển qua biến thái hoàn toàn ở bướm .................................. 39
Hình 2.9 Sơ đồ phát triển qua biến thái không hoàn toàn ở châu chấu ................ 39
Hình 2.10 Hậu quả tác động của hoocmôn sinh trưởng ......................................... 40
Hình 2.11 Sơ đồ ảnh hưởng của hoocmôn đến biến thái ở bướm .......................... 41
Hình 2.12 Sơ đồ phát triển của ếch ........................................................................ 46

9. 1
PHẦN 1: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trước đây, với quan điểm dạy học là hoạt động “lấy thầy làm trung tâm”
nghĩa là dạy học là quá trình truyền đạt kiến thức của thầy cho trò, học sinh tiếp thu
kiến thức một cách thụ động thông qua hoạt động dạy của thầy. Thông qua hoạt
động dạy học, thầy mong muốn học sinh hiểu kiến thức mà mình dạy và có thể ứng
dụng được kiến thức đó.
Ngày nay, với quan niệm dạy học hiện đại, hoạt động dạy học không còn là
hoạt động truyền đạt kiến thức theo lối một chiều mà là một hoạt động đa chiều,
hoạt động “lấy người học làm trung tâm”. Trong hoạt động dạy học này, thầy đóng
vai trò là người lên kế hoạch, tổ chức để học sinh khám phá, lĩnh hội kiến thức mới
và học sinh phải chịu trách nhiệm về việc học của mình. Dưới sự hướng dẫn, động
viên của thầy học sinh không chỉ lĩnh hội, hiểu sâu, nhớ lâu và vận dụng được kiến
thức mà thông qua đó học sinh còn học được cách học, cách tiếp cận và giải quyết
vấn đề... Không chỉ vậy, các em còn có thể tự đánh giá, tự điều chỉnh hoạt động học
từ đó các em tự tạo được sự say mê, hứng thú học tập và tự có ý thức trong việc học
của bản thân.
Nghị quyết Trung ương 4 khoá VII đã xác định phải khuyến khích tinh thần
tự học của học sinh, đồng thời giáo viên “Phải áp dụng những phương pháp giáo
dục hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy sáng tạo, năng lực tự giải
quyết vấn đề”. Nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII tiếp tục khẳng định “Phải đổi
mới phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện
thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên
tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian
tự học, tự nghiên cứu cho học sinh nhất là sinh viên đại học”.
Điều 28 Luật Giáo dục năm 2005 qui định: “Phương pháp giáo dục phổ thông
phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với
đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm
việc theo nhóm; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến
tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.

10. 2
Như vậy, dạy học “lấy học sinh làm trung tâm” nhằm phát huy tính tích cực,
chủ động, sáng tạo của học sinh, hình thành cho học sinh hệ thống kỹ năng, kỹ xảo
là một quan điểm dạy học phù hợp với xu thế hiện nay, phù hợp với quan điểm đổi
mới giáo dục của Đảng và Nhà nước.
Có nhiều phương pháp và hình thức tổ chức dạy học khác nhau đã vận dụng
quan điểm dạy học này. Để góp phần nâng cao chất lượng dạy học Sinh học ở
trường trung học phổ thông, nhằm đáp ứng được với quan điểm dạy học “lấy học
sinh làm trung tâm” chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu “Thiết kế và sử dụng bài tập
tình huống để rèn luyện kỹ năng phân phân tích – tổng hợp cho học sinh trong
dạy học chương Sinh trưởng và phát triển – Sinh học 11”
2. Mục đích nghiên cứu:
Thiết kế được các bài tập tình huống và sử dụng chúng để rèn luyện kỹ năng
phân tích – tổng hợp cho học sinh trong dạy học chương Sinh trưởng và phát triển –
Sinh học 11.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về thiết kế và sử dụng bài tập tình huống trong
dạy học Sinh học.
- Nghiên cứu thực trạng của việc rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho
học sinh trong dạy học Sinh học lớp 11 của giáo viên ở một số trường THPT ở Tây
Ninh.
- Phân tích mục tiêu, cấu trúc nội dung chương Sinh trưởng và phát triển –
Sinh học 11 để làm cơ sở cho việc thiết kế các bài tập tình huống rèn luyện kỹ năng
phân tích – tổng hợp cho học sinh.
- Sử dụng các bài tập tình huống đã thiết kế để rèn luyện kỹ phân tích – tổng
hợp cho học sinh trong dạy học.
- Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra đánh giá tính khả thi của đề tài.
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
4.1 Đối tượng nghiên cứu
Bài tập tình huống rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp trong dạy chương
Sinh trưởng và phát triển – Sinh học 11.

11. 3
4.2 Khách thể nghiên cứu
Học sinh lớp 11 một số trường THPT trong tỉnh Tây Ninh.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
- Nghiên cứu các tài liệu về chủ trương đường lối của Đảng và chính sách
pháp luật của Nhà nước về công tác giáo dục trong việc nâng cao chất lượng dạy và
học ở trường THPT.
- Nghiên cứu các tài liệu về các kỹ năng nhận thức của học sinh.
- Nghiên cứu các tài liệu về lý luận dạy học, đặc biệt là tài liệu về xây dựng
và sử dụng bài tập tình huống trong dạy học để rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng
hợp.
- Nghiên cứu các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài được đăng trên
tạp chí Giáo dục.
- Phân tích cấu trúc chương Sinh trưởng và phát triển – Sinh học 11, nghiên
cứu nội dung sách giáo khoa để xác định kiến thức có thể thiết kế các bài tập tình
huống và sử dụng chúng để rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho học sinh.
5.2. Phương pháp chuyên gia
Liên hệ, gặp gỡ với các thầy (cô) về lĩnh vực mình đang nghiên cứu để trao
đổi, nghe sự tư vấn, định hướng cho việc nghiên cứu đề tài.
5.3. Phương pháp điều tra cơ bản
- Điều tra về thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học của giáo viên và
việc rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho học sinh trong dạy học chương
Sinh trưởng và phát triển – Sinh học 11.
- Đối với giáo viên: Dùng phiếu điều tra để lấy số liệu về các phương pháp
dạy học và các giải pháp mà giáo viên thường sử dụng để rèn luyện kĩ năng phân
tích – tổng hợp cho học sinh.
- Đối với học sinh: Dùng phiếu điều tra để lấy số liệu về thái độ của học sinh
đối với các phương pháp dạy học của giáo viên.

12. 4
5.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
5.4.1 Mục đích thực nghiệm
Nhằm kiểm tra tính hiệu quả của việc sử dụng bài tập tình huống trong dạy
học Sinh học chương III – Sinh trưởng và phát triển (Sinh học 11) để rèn luyện kỹ
năng phân tích tổng hợp cho học sinh.
5.4.2 Đối tượng thực nghiệm
- Học sinh lớp 11 năm học 2013 – 2014 thuộc 2 trường THPT ở tỉnh Tây
Ninh:
+ Trường THPT Tân Đông – Tân Châu – Tây Ninh.
+ Trường THPT Lương Thế Vinh – Tân Biên – Tây Ninh.
Đây là 2 trường THPT có chất lượng đầu vào của học sinh, quy mô trường
lớp và cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy tương đương nhau.
- Mỗi trường chọn 2 lớp, các lớp được chọn dạy thực nghiệm có chất lượng
tương đương nhau.
5.4.3 Tổ chức thực nghiệm
- Lớp thực nghiệm được đánh giá theo tiêu chí sau mỗi bài dạy, không sử
dụng lớp đối chứng.
- Sau mỗi tiết dạy thực nghiệm tiến hành kiểm tra 15 phút để đánh giá kỹ
năng phân tích – tổng hợp của học sinh.
5.5. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí kết quả thực nghiệm sư
phạm nhằm kiểm chứng giả thuyết khoa học và xác định tính khả thi của đề tài.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu thiết kế các bài tập tình huống phù hợp với mục tiêu, nội dung dạy học
và sử dụng các bài tập tình huống hợp lý sẽ rèn luyện được kỹ năng phân tích – tổng
hợp cho học sinh và góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.
7. Dự kiến đóng góp của đề tài
- Thiết kế các bài tập tình huống trong dạy học chương Sinh trưởng và phát
triển – Sinh học 11 để rèn luyện kỹ phân tích – tổng hợp cho học sinh.

13. 5
- Vận dụng các bài tập tình huống đã thiết kế để rèn luyện kỹ năng phân tích –
tổng hợp cho học sinh trong dạy học chương Sinh trưởng và phát triển – Sinh học
11.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn có 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng bài tập tình huống
trong dạy học Sinh học
Chương 2. Thiết kế và sử dụng bài tập tình huống để rèn luyện kỹ năng phân
tích – tổng hợp cho học sinh trong dạy học chương Sinh trưởng và phát triển – Sinh
học 11.
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm
Tài liệu tham khảo, phụ lục
9. Lược sử vấn đề nghiên cứu
Sử dụng tình huống trong quá trình dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo của người học đã được nhiều tác giả trên thế giới cũng như trong
nước nghiên cứu.
Từ năm 1870 trường Đại Học kinh doanh Harvard (người khởi xướng là
Christopher Columbas Langdell) đã áp dụng phương pháp nghiên cứu tình huống
vào dạy học. Đến năm 1921, cuốn sách đầu tiên về phương pháp tình huống ra đời
(tác giả là Copeland)[8].
Ở Ba Lan, năm 1968 nhà giáo dục học nổi tiếng V.Ôkôn đã hoàn thành một
công trình có giá trị đó là cuốn “Những cơ sở của dạy học nêu vấn đề” (V.Ôkôn
(1976. Những cơ sở của dạy học nêu vấn đề, NXB Giáo dục. (Phạm Hoàng Gia
dịch)). Tuy nhiên V.Ôkôn đã nghiên cứu và đã khẳng định vai trò của dạy học nêu
vấn đề đối với sự phát triển trí tuệ của người học, bước đầu nghiên cứu những điều
kiện xuất hiện tình huống [8].
Ở Việt Nam đã có nhiều tác giả nghiên cứu về phương pháp sử dụng tình
huống để phát huy tính tích cực của người học như:
Phan Đức Duy với luận án “Sử dụng bài tập tình huống sư phạm để rèn
luyện cho sinh viên kĩ năng dạy học sinh học” - Luận án tiến sĩ, Đại học sư phạm
Hà Nội, 1999. Luận án đã có những đóng góp to lớn như: xây dựng một hệ thống lý

14. 6
luận về bài tập tình huống dạy học trong đào tạo giáo viên sinh học ở các trường sư
phạm, quy trình sử dụng bài tập tình huống để đổi mới đào tạo nghiệp vụ trong
giảng dạy phương pháp dạy học bộ môn.
Hoàng Thị Thu Huyền với đề tài “Sử dụng bài tập tình huống để rèn luyện
cho học sinh kỹ năng phân tích – tổng hợp trong dạy học phần Di truyền học Sinh
học 12 THPT” - Luận văn thạc sĩ giáo dục học, trường ĐH Vinh, 2012. Đề tài với
những đóng góp như: Thiết kế và vận dụng các bài tập tình huống đã thiết kế để rèn
luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho học sinh trong dạy học phần Di truyền học
bậc THPT [8].
Khưu Thanh Tuyết Lê với đề tài “Thiết kế bài tập tình huống để rèn luyện kỹ
năng phân tích, tổng hợp cho học sinh trong dạy học phần Tiến hóa bậc THPT” -
Luận văn thạc sĩ giáo dục học, trường ĐH Vinh, 2012. Đề tài với những đóng góp
như: góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận về dạy học bằng tình huống, sử dụng bài tập
tình huống để rèn luyện các kỹ năng học tập, đề xuất được quy trình sử dụng bài tập
tình huống để rèn luyện kỹ năng phân tích, tổng hợp và vận dụng quy trình để tổ
chức dạy học [9].
Như vậy, việc sử dụng bài tập tình huống trong dạy học Sinh học để phát huy
tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho người học đã được nhiều tác giả quan tâm
nghiên cứu. Tuy nhiên, việc vận dụng bài tập tình huống vào giảng dạy cụ thể ở
chương trình Sinh học 11 (THPT) để rèn luyện các kỹ năng nhận thức cho học sinh
chưa được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Vì vậy việc nghiên cứu, thiết kế và
vận dụng các bài tập tình huống để rèn luyện các kỹ năng nhận thức cho học sinh ở
trường THPT là rất cần thiết.

15. 7
PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG
BÀI TẬP TÌNH HUỐNG TRONG DẠY HỌC SINH HỌC
1.1Cơ sở lý luận
1.1.1 Tình huống và tình huống dạy học
1.1.1.1 Tình huống
Theo từ điển Tiếng Việt: “Tình huống là toàn thể những sự việc xảy ra tại
một thời điểm, trong một thời gian cụ thể, buộc người ta phải suy nghĩ, hành động,
đối phó, tìm cách giải quyết”. Tình huống cũng có thể được hiểu là sự mô tả hay
trình bày một trường hợp trong thực tế nhằm đưa ra một vấn đề chưa được giải
quyết, qua đó đòi hỏi người đọc (người nghe) phải giải quyết vấn đề đó. Ở góc độ
tâm lý học, tình huống là hệ thống các sự kiện bên ngoài có quan hệ với chủ thể, có
tác dụng thúc đẩy chủ thể đó. Trong quan hệ không gian, tình huống xảy ra bên
ngoài nhận thức của chủ thể. Trong quan hệ thời gian, tình huống xảy ra trước so
với hành động của chủ thể. Trong quan hệ chức năng, tình huống là sự độc lập của
các sự kiện đối với chủ thể ở thời điểm mà người đó thực hiện hành động [7].
1.1.1.2 Tình huống dạy học
Những tình huống trong giảng dạy là những tình huống mang tính điển hình,
miêu tả những sự kiện, hoàn cảnh có thật hay hư cấu nhằm giúp người học hiểu và
vận dụng tri thức. Tình huống được sử dụng nhằm kích thích người học phân tích,
bình luận, đánh giá, suy xét và trình bày ý tưởng của mình để qua đó từng bước
chiếm lĩnh tri thức hay vận dụng những kiến thức đã học vào những trường hợp
thực tế [7].
Tiêu chuẩn của một tình huống tốt là [7]:
- Về mặt nội dung:
+ Mang tính giáo dục;
+ Chứa đựng mâu thuẫn và mang tính khiêu khích;
+ Tạo sự thích thú cho người học;
+ Nêu ra được những vấn đề quan trọng và phù hợp với người học;…
- Về mặt hình thức:

16. 8
+ Có cách thể hiện sinh động;
+ Sử dụng thuật ngữ ngắn ngọn, súc tích và ẩn danh;
+ Được kết cấu rõ ràng, rành mạch và dễ hiểu;
+ Có trọng tâm và tương đối hoàn chỉnh để không cần phải tìm hiểu
thêm quá nhiều thông tin;…
1.1.1.3 Bài tập [2]
Bài tập là nhiệm vụ mà người giải cần phải thực hiện, trong bài tập bao gồm
các dữ kiện và yêu cầu cần tìm.
Bài tập nhận thức là bài tập được giáo viên đưa đến cho học sinh theo mục
đích dạy học giúp học sinh định hướng được việc học và qua bài tập học sinh hình
thành được kiến thức mới. Bài tập chỉ thành bài tập nhận thức khi mâu thuẫn khách
quan trong bài tập được học sinh ý thức như một vấn đề, từ đó học sinh dựa vào
kiến thức đã có để giải quyết mâu thuẫn, lĩnh hội kiến thức từ bài tập.
1.1.1.4 Bài tập tình huống trong dạy học
Bài tập tình huống dạy học là những tình huống khác nhau đã, đang và có thể
xảy ra trong quá trình dạy học được cấu trúc dưới dạng bài tập. Khi học sinh giải
quyết được những bài tập ấy vừa có tác dụng củng cố kiến thức vừa rèn luyện được
những kỹ năng cần thiết [2].
Câu hỏi, bài tập, bài toán nào gây ra được mâu thuẫn chủ quan giữa cái đã
biết và chưa biết thì đưa người học đến trạng thái có vấn đề, từ đó nảy sinh các câu
hỏi: là gì (cái gì?), có tính chất gì?, như thế nào?, tại sao? (vì sao?), từ đó nảy sinh
quá trình vận động từ chưa biết đến biết chưa đầy đủ và biết đầy đủ, biết thấu cảm,
và có khả năng suy luận sáng tạo [10].
Trong dạy học Sinh học nhằm rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho
học sinh, bài tập tình huống không chỉ giúp học sinh lĩnh hội kiến thức mới, củng
cố, khắc sâu kiến thức mà bài tập tình huống còn là một phương tiện giúp rèn luyện
kỹ năng cho học sinh.
1.1.2 Phương pháp dạy học bằng tình huống
1.1.2.1 Khái niệm phương pháp dạy học bằng tình huống [2]

17. 9
Dạy học bằng tình huống là một phương pháp mà giáo viên tổ chức cho học
sinh xem xét, phân tích, nghiên cứu, thảo luận để tìm ra các phương án giải quyết
cho các tình huống, qua đó mà đạt được các mục tiêu bài học đặt ra.
1.1.2.2 Đặc điểm của dạy học bằng tình huống [2]
- Dựa vào các tình huống để thực hiện chương trình học (học sinh nắm các
tri thức, kỹ năng), những tình huống không nhằm kiểm tra kỹ năng mà giúp phát
triển chính bản thân kỹ năng.
- Những tình huống có cấu trúc thực sự phức tạp, nó không phải chỉ có một
giải pháp cho tình huống (tình huống chứa các biến sư phạm).
- Bản thân tình huống mang tính chất gợi vấn đề, không phải học sinh làm
theo ý thích của thầy giáo; học sinh là người giải quyết vấn đề theo phương thức
thích nghi, điều tiết với môi trường; có hay không sự hỗ trợ của thầy giáo tùy
thuộc vào tình huống.
- Học sinh chỉ được hướng dẫn cách tiếp cận với tình huống chứ không có
công thức nào giúp học sinh tiếp cận với tình huống.
- Việc đánh giá dựa trên hành động và thực tiễn.
1.1.2.3 Ưu – khuyết điểm của dạy học bằng tình huống [2]
- Ưu điểm:
Đây là phương pháp có thể kích thích ở mức cao nhất sự tham gia tích cực
của học sinh vào quá trình học tập; phát triển các kỹ năng học tập, giải quyết vấn
đề, kỹ năng đánh giá, dự đoán kết quả, kỹ năng giao tiếp như nghe, nói, trình bày...
của học sinh; tăng cường khả năng suy nghĩ độc lập, tính sáng tạo, tiếp cận tình
huống dưới nhiều góc độ; cho phép phát hiện ra những giải pháp cho những tình
huống phức tạp; chủ động điều chỉnh được các nhận thức, hành vi, kỹ năng của học
sinh. Phương pháp này có thế mạnh trong đào tạo nhận thức bậc cao.
- Nhược điểm:
Để thiết kế được tình huống phù hợp nội dung, mục tiêu đào tạo, trình độ của
học sinh, kích thích được tính tích cực của học sinh đòi hỏi cần nhiều thời gian và
công sức. Đồng thời giáo viên cần phải có kiến thức, kinh nghiệm sâu, rộng; có kỹ

18. 10
năng kích thích, phối hợp tốt trong quá trình dẫn dắt, tổ chức thảo luận và giải đáp
để giúp học sinh tiếp cận kiến thức, kỹ năng. Trên thực tế, không phải giáo viên nào
cũng hội đủ các phẩm chất trên.
Do sự eo hẹp về thời gian giảng dạy trên lớp cộng với sự thụ động của học
sinh do quá quen với phương pháp thuyết trình là một trở ngại trong việc áp dụng
phương pháp này.
1.1.3 Kỹ năng
1.1.3.1 Khái niệm kỹ năng
Kỹ năng là khả năng của con người thực hiện hiệu quả một công việc đạt
được mục đích bằng cách lựa chọn và áp dụng những cách thức, hành động phù hợp
với hoàn cảnh và phương tiện nhất định. Khi nói tới kỹ năng là nói tới khả năng
thực hiện một hành động đạt tới mức đúng đắn, thuần thục nhất định và rèn luyện
kỹ năng chính là rèn luyện cho học sinh khả năng triển khai các thao tác một cách
logic phù hợp với mục tiêu hoạt động học tập [12].
Nhà trường không chỉ là nơi cung cấp những tri thức, mà thông qua những tri
thức trọng tâm, cơ bản rèn luyện cho học sinh cách học, cách tự chiếm lĩnh tri thức
[12].
1.1.3.2 Kỹ năng học tập
Muốn học tập có kết quả, con người cần phải có một hệ thống kỹ năng
chuyên biệt gọi là kỹ năng học tập. Theo các nhà tâm lý học, kỹ năng học tập là khả
năng của con người thực hiện có kết quả các hành động học tập phù hợp với điều
kiện và hoàn cảnh nhất định, nhằm đạt được mục đích, nhiệm vụ đề ra [2].
Kỹ năng học là khả năng sử dụng cách học tác động đến nội dung học hay là
khả năng thực hiện một hoạt động học [14]
Kỹ năng = Cách học  Nội dung
Cách học là cách tác động của chủ thể đến đối tượng học, hay là cách thực
hiện hoạt động học.
Kỹ năng được rèn luyện và sử dụng trong suốt cả cuộc đời.
Các kỹ năng cơ bản cần rèn luyện cho việc học suốt đời có thể bao gồm [14]:
- Kỹ năng tái hiện (nhắc lại, lặp lại, nhớ…).

19. 11
- Kỹ năng nhận thức (nhận biết, thông hiểu, phân tích, tổng hợp, đánh giá,
phê phán…).
- Kỹ năng thực hành (hoạt động chân tay, luyện tập, ứng dụng, triển khai…).
- Kỹ năng xử sự (thái độ, thói quen ứng xử…).
- Kỹ năng hợp tác (học nhóm, tranh luận…).
- Kỹ năng giải quyết vấn đề (thu nhận, xử lý thông tin…).
- Kỹ năng nghề nghiệp (lĩnh vực chuyên sâu, nghề…).
- Kỹ năng tự học (tự nghiên cứu, tự thể hiện mình, tự kiểm tra, tự điều
chỉnh…).
- Kỹ năng tự quản lý việc học (thời gian, môi trường học).
Đối với học sinh THPT có thể nêu hệ thống kỹ năng học tập chung như
sau:[2]
- Các kỹ năng học tập phục vụ chức năng nhận thức liên quan đến việc thu
thập, xử lý, sử dụng thông tin: kỹ năng làm việc với sách giáo khoa, kỹ năng quan
sát, kỹ năng tiến hành thí nghiệm, kỹ năng phân tích - tổng hợp, kỹ năng so sánh, kỹ
năng khái quát hoá, kỹ năng suy luận, kỹ năng áp dụng kiến thức đã học...
- Các kỹ năng học tập phục vụ chức năng tổ chức, tự điều chỉnh quá trình
học tập liên quan đến việc quản lý phương tiện học tập, thời gian, sự hỗ trợ từ bên
ngoài và chất lượng; kỹ năng tự kiểm tra, tự đánh giá, kỹ năng tự điều chỉnh.
- Các kỹ năng phục vụ chức năng tương tác trong học tập hợp tác: kỹ năng
học nhóm ...
1.1.3.3 Kỹ năng nhận thức:
* Kỹ năng phân tích – tổng hợp
Phân tích là quá trình dùng trí óc để phân chia đối tượng nhận thức thành các
bộ phận, các thành phần tương đối độc lập để nhận thức đối tượng sâu sắc hơn. Đó
là quá trình diễn ra trong đầu chủ thể nhằm tách đối tượng tư duy thành những
thuộc tính, những bộ phận, những mối liên hệ, quan hệ giữa chúng để nhận thức đối
tượng sâu sắc hơn [13].
Ví dụ, khái niệm mô phân sinh và chức năng của nó đối với sự sinh trưởng
của thực vật có thể phân tích trong tư duy thành các thành phần như sau:

20. 12
Sơ đồ 1.1 Các loại mô phân sinh và chức năng
Trong dạy học, vấn đề hình thành kỹ năng phân tích cho học sinh cần phải
được coi trọng. Tuỳ đặc điểm từng môn học và nhiệm vụ học tập cụ thể, các giáo
viên đã đề ra những yêu cầu phân tích khác nhau. Nhưng mục đích chủ yếu của việc
rèn luyện kỹ năng phân tích là hình thành ở các em thói quen tìm hiểu sự vật, hiện
tượng có chiều sâu, nhằm nắm được bản chất của đối tượng nghiên cứu, cho nên
nhiệm vụ chủ yếu của hoạt động phân tích trước hết là nắm được cấu trúc của đối
tượng, nghĩa là [2]:
- Xác định các yếu tố tạo thành đối tượng.
- Tìm mối liên hệ giữa các yếu tố đó.
- Yếu tố trung tâm, yếu tố điều khiển của hệ thống nằm ở đâu ?
- Hoạt động trong những môi trường nào, điều kiện nào ?
Trên cơ sở ấy mà xác định được tính chất, mâu thuẫn nội tại, động lực phát
triển và các vấn đề khác.
Tổng hợp là quá trình dùng trí óc để hợp nhất các thành phần đã được tách
rời trong quá trình phân tích thành một chỉnh thể thống nhất, hoàn chỉnh. Đây là
thao tác trí tuệ, trong đó chủ thể tư duy dùng trí óc đưa những thuộc tính, những

21. 13
thành phần đã được phân tích vào thành một chỉnh thể, giúp ta nhận thức được bao
quát hơn [13].
Rèn luyện kỹ năng tổng hợp nhằm giúp học sinh sắp xếp những số liệu,
những sự kiện lộn xộn, rời rạc và đa dạng mà các em thu thập được qua nghiên cứu
lý luận và khảo sát thực tiễn thành những sự vật, những hiện tượng, những quá trình
hoàn chỉnh, thống nhất [2].
Phân tích và tổng hợp là hai quá trình có quan hệ mật thiết với nhau, bổ sung
cho nhau trong một quá trình tư duy thống nhất. Phân tích là cơ sở để tổng hợp,
được tiến hành theo phương hướng của sự tổng hợp. Tổng hợp diễn ra trên cơ sở
phân tích, được thực hiện trên kết quả của sự phân tích. Không có quá trình phân
tích thì không thể tiến hành tổng hợp được. Ngược lại, phân tích không có tổng hợp
thì quá trình đó trở nên vô nghĩa trong quá trình nhận thức [13].
Tổng hợp sơ bộ ban đầu cho ta ấn tượng chung về đối tượng, nhờ đó mà xác
định được phương hướng phân tích đối tượng. Từ sự phân tích đối tượng sẽ giúp ta
có một nhận thức đầy đủ hơn về đối tượng, phân tích càng sâu thì sự tổng hợp cuối
cùng càng cao, càng đầy đủ. Sự tổng hợp hoàn chỉnh sẽ ảnh hưởng đến chất lượng
của sự phân tích tiếp theo [1].
Thường thì trong một công trình nghiên cứu dài hơi, phân tích và tổng hợp
phải xen kẽ nhau, chỉ hướng cho nhau. Nếu cứ cắm đầu cắm cổ phân tích đi sâu thì
có thể mất phương hướng, giống như người đi vào rừng, cứ mải mê với từng cái
cây, ngọn cỏ thì có thể lạc, cho nên thỉnh thoảng lại phải xác định phương hướng
bằng cách nào đó (la bàn, mặt trời, trèo lên cây cao để nhìn bao quát…) để tiếp tục
nghiên cứu về cây cỏ, cuối cùng mới đạt được yêu cầu là thấy cả cây và thấy cả
rừng. Phân tích không có tổng hợp sẽ chỉ thấy cây mà không thấy rừng. Tổng hợp
mà không có phân tích sẽ chỉ thấy rừng mà không thấy cây. Phân tích gắn với suy
diễn, tổng hợp gắn với quy nạp. Phân tích và tổng hợp xen kẽ nhau định hướng cho
suy diễn và quy nạp [14].
Phân tích và tổng hợp trong Sinh học thường được dùng để phân tích về cấu
trúc, cơ chế, quá trình sinh học [12].
Ví dụ, phân tích – tổng hợp để thấy được mối quan hệ giữa quá trình sinh
trưởng và phát triển ở cây cà chua:

22. 14
Cây cà chua được 9 lá lớn dần lên thành cây cà chua 14 lá, quá trình này có
sự tăng kích thước của cây cà chua nên đây chính là quá trình sinh trưởng. Sau lá
thứ 14 cây bắt đầu xuất hiện hoa ở đỉnh. Quá trình sinh trưởng của cây cà chua cùng
với sự hình thành các lá mới và hoa chính là quá trình phát triển.
Như vậy, sinh trưởng gắn với phát triển và phát triển được thực hiện trên cơ
sở của sinh trưởng. Đó là hai quá trình gắn bó với nhau, phụ thuộc lẫn nhau trong
chu trình sống của cá thể thực vật [5].
Phân tích và tổng hợp có các hình thức diễn đạt [2]:
- Diễn đạt bằng lời.
- Diễn đạt bằng sơ đồ phân tích: Diễn đạt một cách trực quan bằng một sơ đồ
logic với nguyên tắc cái toàn thể được chia nhỏ thành các bộ phận. Phép chia ấy
được biểu diễn bằng mũi tên.
Ví dụ: Các loại hoocmôn thực vật có thể phân tích bằng sơ đồ sau:
Sơ đồ 1.2 Các loại hooc môn thực vật
- Phân tích bằng bảng hệ thống: Hình thức này vừa thể hiện được sự phân
tích qua việc đặt tên gọi các cột, vừa thể hiện được sự tổng hợp thông qua việc trình
bày chúng ở các ô, các cột, các dòng tương ứng. Hình thức này giúp chúng ta hệ
thống các kiến thức và đặc biệt là rất hiệu quả cho việc thực hiện biện pháp so sánh.
Ví dụ: Phân tích tác động sinh lý của các loại hoocmôn kích thích có thể
được diễn đạt bằng bảng 1.1

23. 15
Bảng 1.1 Tác động sinh lý của hooc môn kích thích
Tác động
sinh lý
Hooc môn
Ở mức tế bào Ở mức cơ thể
Auxin
Kích thích quá trình
nguyên phân và sinh
trưởng dãn dài của tế bào.
Tham gia vào nhiều hoạt động
sống của cây như: hướng động,
ứng động, kích thích nảy mầm của
hạt, của chồi, kích thích ra rễ phụ,
thể hiện tính ưu thế đỉnh.
Gibêrelin
Tăng số lần nguyên phân
và tăng sinh trưởng dãn dài
của mỗi tế bào.
Kích thích nảy mầm của hạt, chồi,
củ; kích thích sinh trưởng chiều
cao cây; tạo quả không hạt; tăng
tốc độ phân giải tinh bột.
Xitôkinin
Kích thích sự phân chia tế
bào làm chậm quá trình già
của tế bào.
Hoạt hoá sự phân hoá, phát sinh
chồi thân trong nuôi cấy mô callus.
- Diễn đạt dưới dạng tranh sơ đồ: Tranh sơ đồ là một hình vẽ sơ lược thể hiện
những nét chính của đối tượng, hiện tượng.
Ngoài kỹ năng phân tích - tổng hợp, trong quá trình dạy học người giáo viên
còn cần phải rèn luyện cho học sinh các thao tác khác của tư duy như: so sánh, suy
luận, trừu tượng hóa, khái quát hóa…
* Kỹ năng so sánh [1]:
Trong nhận thức cùng với sự hiểu biết sự vật, hiện tượng là cái gì và như thế
nào, còn phải hiểu được sự vật, hiện tượng này không giống sự vật, hiện tượng khác
ở chỗ nào thì phải sử dụng đến phương pháp so sánh.
So sánh là sự phân tích những điểm giống nhau và khác nhau giữa các đối
tượng nhằm phân loại sự vật, hiện tượng thành những loại khác nhau.
Tuỳ mục đích mà phương pháp so sánh có thể nặng về tìm sự giống nhau hay
sự khác nhau. So sánh điểm khác nhau chủ yếu dùng trong phân tích, so sánh điểm
giống nhau thường dùng trong tổng hợp.

24. 16
Khi so sánh các đối tượng ta có thể dạy theo trình tự sau:
- Bước 1: Nêu định nghĩa các đối tượng cần so sánh.
- Bước 2: Phân tích đối tượng, tìm ra dấu hiệu bản chất của mỗi đối tượng so
sánh.
- Bước 3: Xác định những điểm khác nhau của từng dấu hiệu tương ứng.
- Bước 4: Xác định những điểm giống nhau của từng dấu hiệu tương ứng.
- Bước 5: Khái quát các dấu hiệu quan trọng giống và khác nhau của 2 đối
tượng so sánh.
- Bước 6: Nếu có thể được thì nêu rõ nguyên nhân của sự giống và khác nhau
đó.
Qua sự so sánh giúp học sinh phân biệt, hệ thống hoá và củng cố các khái
niệm đồng thời so sánh là một thao tác tư duy rất quan trọng giúp học sinh tìm ra
cái mới.
Các hình thức diễn đạt so sánh: diễn đạt so sánh bằng lời; diễn đạt so sánh
bằng bảng hệ thống hay bảng phân tích; diễn đạt so sánh bằng tranh sơ đồ; diễn đạt
so sánh bằng biểu đồ; diễn đạt so sánh bằng sơ đồ lôgic.
* Kỹ năng khái quát hóa [2], [8], [9]:
Khái quát hoá là hoạt động trí tuệ cấp cao nhằm gom các đối tượng có cùng
thuộc tính và bản chất vào một nhóm, là quá trình chuyển từ cái đơn nhất lên cái
chung.
Sự khái quát hoá giữ vai trò chủ yếu trong khi hình thành các khái niệm mới.
ở học sinh khái quát hoá diễn ra trên cơ sở phân tích, so sánh.
Người ta phân biệt các hình thức sau đây của khái quát hoá:
- Sơ bộ: Diễn ra khi tri giác tài liệu mới, kết quả là hình thành biểu tượng
chung về đối tượng nghiên cứu.
- Cục bộ: Khi phát hiện ra bản chất bên trong của đối tượng nghiên cứu, dẫn
tới việc hình thành khái niệm cục bộ, tức là khái niệm riêng rẽ.
- Chuyên đề: Dẫn tới việc lĩnh hội một hệ thống khái niệm về những đối
tượng cùng loại.
- Tổng kết: Khi hình thành hệ thống những khái niệm thuộc về một môn học.

25. 17
- Liên môn: Nhờ đó mà lĩnh hội một hệ thống khái niệm giữa các môn.
Kỹ năng khái quát hoá ở mỗi học sinh luôn đóng vai trò quan trọng trong quá
trình học tập. Khi được phát triển tới mức cao độ, chính kỹ năng này sẽ giúp học
sinh tách được cái chung, cái bản chất, những mối liên hệ bên trong mang tính quy
luật của tài liệu nghiên cứu, học tập bằng con đường phân tích chỉ một sự vật, hiện
tượng điển hình mà thôi. Bằng cách đó học sinh sẽ tiết kiệm được sức lực, thời gian
học tập của mình, biết khám phá các tri thức khoa học bằng những phương pháp tối
ưu.
* Kỹ năng suy luận [2], [8], [9]:
Suy luận là hình thức của tư duy nhờ đó rút ra phán đoán mới từ một hay
nhiều phán đoán theo các quy tắc lôgic xác định.
Bất kỳ suy luận nào cũng gồm tiền đề, kết luận và lập luận. Tiền đề (còn gọi
là phán đoán xuất phát) là phán đoán chân thực từ đó rút ra phán đoán mới. Kết luận
là phán đoán mới thu được bằng con đường lôgic từ các tiền đề. Cách thức lôgic rút
ra kết luận từ các tiền đề gọi là lập luận.
Quan hệ suy diễn lôgic giữa các tiền đề và kết luận được quy định bởi mối
liên hệ giữa các tiền đề về mặt nội dung. Nếu các phán đoán không có liên hệ về
mặt nội dung thì không thể lập luận để rút ra kết luận.
Căn cứ vào cách thức lập luận, suy luận được chia ra thành suy luận suy diễn
và suy luận quy nạp. Suy luận suy diễn là suy luận trong đó lập luận từ cái chung
đến cái riêng, cái đơn nhất. Suy luận quy nạp là suy luận trong đó lập luận từ cái
riêng, cái đơn nhất đến cái chung.
Khi học sinh được trang bị kỹ năng suy luận, học sinh có thể thu được tri
thức mới từ các tri thức đã biết nhờ suy luận.
Các kỹ năng nhận thức có mối quan hệ mật thiết với nhau, tương tác, hỗ
trợ lẫn nhau. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài chúng tôi chỉ đề cập đến quá
trình rèn luyện một trong số những kỹ năng trên cho học sinh, đó là kỹ năng
phân tích – tổng hợp.

26. 18
1.1.3.4 Rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp
Rèn luyện kỹ năng tư duy là tạo điều kiện cho học sinh nắm vững một hệ
thống các thao tác nhằm làm sáng tỏ những thông tin chứa đựng trong nhiệm vụ học
tập và đối chiếu chúng với hành động cụ thể. Giúp học sinh biết cách tìm tòi để
nhận ra yếu tố đã cho và yếu tố phải tìm, quan hệ giữa chúng trong trong nhiệm vụ
học tập [12].
Việc phân tích - tổng hợp có thể diễn đạt bằng các phương tiện dạy học như
[12]:
- Câu hỏi, bài tập yêu cầu phân tích, tổng hợp đặc trưng cho chương trình
Sinh học mang tính lý thuyết, dẫn tới hình thành những kiến thức đại cương, đặc
biệt là sự phát hiện những mối liên hệ có tính quy luật trong tự nhiên;
- Tranh, sơ đồ phân tích, bảng hệ thống …
Phương pháp dạy học tích cực tạo điều kiện cho học sinh phát huy được khả
năng tư duy: kích thích, đòi hỏi học sinh suy nghĩ, tìm tòi phát huy trí lực ở mức cao
nhất, bộc lộ được tiềm năng của mình giải quyết mục tiêu dạy học đặt ra [12].
Để rèn luyện kỹ năng tư duy cho học sinh trong dạy học Tính quy luật của
hiện tượng di truyền, Hồ Thị Huỳnh Như đã đưa ra 5 phương pháp như sau [11]:
- Rèn luyện các kỹ năng tư duy phân tích, tổng hợp, so sánh cho học sinh
thông qua nghiên cứu sách giáo khoa.
- Rèn luyện các kỹ năng tư duy phân tích, tổng hợp, so sánh cho học sinh
thông qua sử dụng câu hỏi, bài tập.
- Rèn luyện các kỹ năng tư duy phân tích, tổng hợp, so sánh cho học sinh
thông qua sử dụng phiếu học tập.
- Rèn luyện các kỹ năng tư duy phân tích, tổng hợp, so sánh cho học sinh
thông qua phương tiện trực quan.
- Rèn luyện các kỹ năng tư duy phân tích, tổng hợp, so sánh cho học sinh
theo phương pháp graph.
Như vậy có nhiều phương pháp, biện pháp khác nhau để rèn luyện các kỹ
năng tư duy. Để rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho học sinh trong dạy học
sinh học chương III – Sinh trưởng và phát triển, chúng tôi chọn phương pháp dạy
học bằng bài tập tình huống. Đây là một trong những phương pháp dạy học tích cực

27. 19
phát huy được tính chủ động, tích cực và sáng tạo của học sinh, giúp học sinh rèn
luyện được các kỹ năng của tư duy.
1.2Cơ sở thực tiễn
1.2.1 Thực trạng rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho học sinh trong
dạy học Sinh học 11 của giáo viên ở một số trường THPT ở Tây Ninh.
Để tìm hiểu mức độ đạt được của kỹ năng phân tích – tổng hợp của học sinh
ở trường THPT cũng như thực trạng của quá trình rèn luyện kỹ năng phân tích –
tổng hợp cho học sinh trong quá trình giảng dạy môn sinh học của giáo viên một số
trường THPT ở Tây Ninh chúng tôi đã tiến hành trao đổi, dùng phiếu thăm dò ý
kiến giáo viên, phiếu điều tra học sinh.
1.2.1.1 Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học của giáo viên
Chúng tôi đã sử dụng phiếu thăm dò để khảo sát về việc sử dụng một số
phương pháp dạy học của 13 giáo viên giảng dạy môn Sinh học một số trường
THPT ở Tây Ninh, kết quả khảo sát như sau:
Bảng 1.2 Thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học của giáo viên
TT Phương pháp
Mức độ sử dụng
Thường
xuyên
Không
thường xuyên
Không sử
dụng
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
1 Thuyết trình, giảng giải 4 30.8 9 69.2 0 0
2
Hỏi đáp – tái hiện thông
báo
6 46.2 6 46.2 1 7.7
3 Hỏi đáp – tìm tòi bộ phận 7 53.8 6 46.2 0 0
4
Biểu diễn tranh, mẫu vật –
tái hiện
2 15.4 8 61.5 3 23.1
5
Biểu diễn tranh, mẫu vật –
tìm tòi
6 46.2 7 53.8 0 0
6 Dạy học bằng bài tập tình 2 15.4 10 76.9 1 7.7

28. 20
huống
7 Dạy học sử dụng sơ đồ 5 38.5 8 61.5 0 0
8 Dạy học nêu vấn đề 8 61.5 5 38.5 0 0
9
Dạy học sử dụng phiếu
học tập
4 30.8 9 69.2 0 0
10
Học sinh làm việc với
sách giáo khoa
13 100.0 0 0 0 0
Qua bảng 1.2 cho thấy, đa số giáo viên đã thường xuyên vận dụng những
phương pháp dạy học tích cực vào trong giảng dạy nhằm phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo của học sinh, nâng cao chất lượng học tập bộ môn. Nhưng bên cạnh
đó, một số giáo viên vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học mang tính thụ động,
chưa phát huy được tính tích cực của học sinh. Đối với phương pháp dạy học bằng
bài tập tình huống tỉ lệ giáo viên thường xuyên sử dụng chỉ 15.4% và không sử
dụng là 23.1%. Như vậy, phương pháp dạy học bằng bài tập tình huống chưa thật sự
được nhiều giáo viên quan tâm sử dụng trong một số trường THPT ở Tây Ninh.
Đối với việc rèn luyện các kỹ năng cho học sinh trong quá trình giảng dạy
của giáo viên, chúng tôi cũng đã khảo sát các kỹ năng nhận thức mà giáo viên
thường rèn luyện cho học sinh. Kết quả của khảo sát được thống kế dưới bảng 1.2
sau:
Bảng 1.3 Các kỹ năng giáo viên thường rèn luyện cho học sinh trong giảng dạy
TT Kỹ năng Số lượng Tỉ lệ (%)
1 So sánh 11 84.4
2 Phân tích – tổng hợp 12 92.3
3 Khái quát hóa 7 53.8
4 Suy luận 8 61.5
Qua bảng 1.3 cho thấy, trong quá trình giảng dạy giáo viên đã quan tâm và
thường xuyên rèn luyện các kỹ năng nhận thức cho học sinh, đặc biệt là kỹ năng
phân tích – tổng hợp (chiếm 92.3%).

29. 21
Để tìm hiểu các phương pháp dạy học mà giáo viên thường sử dụng để rèn
luyện các kỹ năng phân tích - tổng hợp cho học sinh, chúng tôi cũng đã khảo sát và
đã thu được kết quả thông qua bảng thống kê 1.3 sau:
Bảng 1.4 Các phương pháp dạy học thường được sử dụng để rèn luyện kỹ
năng phân tích – tổng hợp cho học sinh
TT Phương pháp
Mức độ sử dụng
Thường
xuyên
Không
thường xuyên
Không sử
dụng
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
1 Hỏi đáp - tìm tòi bộ phận 9 69.2 4 30.8 0 0
2
Biểu diễn tranh, mẫu vật –
tìm tòi
6 46.2 7 53.8 0 0
3
Dạy học bằng bài tập tình
huống
5 38.5 7 53.8 1 7.7
4 Dạy học sử dụng sơ đồ 7 53.8 6 46.2 0 0
5 Dạy học nêu vấn đề 8 61.5 5 38.5 0 0
6
Dạy học có sử dụng phiếu
học tập
7 53.8 6 46.2 0 0
7
Cho học sinh làm việc với
sách giáo khoa
7 53.8 4 30.8 2 15.4
8 Phương pháp khác 1 7.7 4 30.8 8 61.5
Qua bảng 1.4 cho thấy, việc rèn luyện các kỹ năng cho học sinh trong quá
trình giảng dạy được giáo viên sử dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực khác
nhau nhưng trong đó phương pháp dạy học bằng bài tập tình huống còn ít được giáo
viên sử dụng hoặc chưa từng sử dụng.
Tiếp tục tham khảo một số giáo viên về phương pháp dạy học thường sử
dụng trong dạy học chương Sinh trưởng và phát triển – Sinh học 11 chúng tôi thấy
các giáo viên thường sử dụng các phương pháp như sau:
- Cho học sinh làm việc với sách giáo khoa

30. 22
- Biểu diễn tranh, mẫu vật tìm tòi.
- Sử dụng bài tập tình huống.
- Sử dụng vấn đáp tìm tòi.
Như vậy, phương pháp dạy học bằng bài tập tình huống cũng đã được một số
giáo viên sử dụng để giảng dạy trong chương III - Sinh trưởng và phát triển. Tuy
nhiên giáo viên sử dụng phương pháp này để rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng
hợp cho học sinh chưa được phổ biến rộng rãi.
1.2.1.2 Ý kiến của học sinh về phương pháp giảng dạy của giáo viên
Để tham khảo ý kiến của học sinh về các phương pháp dạy học mà giáo viên
thường sử dụng trong giờ dạy chúng tôi đã sử dụng phiếu thăm dò 147 học sinh và
kết quả thu được qua bảng 1.4 như sau:
Bảng 1.5 Ý kiến của học sinh về giờ dạy của giáo viên
TT Đặc điểm giờ dạy
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
1 Giáo viên giảng giải, đọc cho học sinh ghi chép. 28 19
2
Giáo viên đặt các câu hỏi, học sinh chỉ cần đọc thông tin
từ sách giáo khoa để trả lời.
31 21.1
3
Giáo viên đặt các câu hỏi, học sinh phải tìm hiểu thông
tin từ sách giáo khoa kết hợp với sự hiểu biết của bản
thân, sự phân tích, suy luận để trả lời câu hỏi.
114 77.6
4
Giáo viên sử dụng tranh ảnh minh họa, đặt các câu hỏi,
học sinh phân tích tranh ảnh minh họa, thảo luận để trả
lời câu hỏi.
41 27.9
5
Giáo viên đưa ra các bài tập tình huống kèm theo phiếu
học tập, học sinh thảo luận hoàn thành bài tập tình
huống.
31 21.1
6 Các phương pháp khác 24 16.3
Qua bảng 1.5 cho thấy, đa số giáo viên đã tích cực đổi mới phương pháp
giảng dạy bằng cách vận dụng các phương pháp dạy học tích cực; tuy nhiên một số
giáo viên vẫn còn thường hay sử dụng các phương pháp dạy học mang tính chất thụ

31. 23
động, chưa phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh như giảng
giải – đọc chép, trả lời thông tin theo sách giáo khoa… Riêng đối với phương pháp
dạy học bằng bài tập tình huống thì tỉ lệ giáo viên sử dụng còn ít.
Để tìm hiểu thái độ của học sinh đối với giờ học được giáo viên giảng dạy có
sử dụng bài tập tình huống chúng tôi đã giảng dạy 1 tiết để thăm dò và sau đó khảo
sát học sinh bằng phiếu thăm dò, chúng tôi thu được bảng số liệu 1.5 sau:
Bảng 1.6 Thái độ của học sinh đối với phương pháp dạy học bằng bài tập
tình huống
Hứng thú Ít hứng thú Bình thường Nhàm chán
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
87 59.2 16 10.9 33 22.4 11 7.5
Từ bảng số liệu 1.6 chúng tôi khái quát bằng đồ thị hình 1.1 sau:
Hình 1.1 Biểu đồ thái độ của học sinh đối với phương pháp dạy học bằng bài
tập tình huống
Qua đồ thị hình 1.1 cho thấy, đa số học sinh đã có phản ứng tích cực đối với
phương pháp dạy học bằng bài tập tình huống, có đến 59.2% học sinh cảm thấy
hứng thú trong giờ học, chỉ có 7.5% cảm thấy tiết học nhàm chán. Có thể lý giải
Hứng thú,
59.2%
Ít hứng thú,
10.9%
Bình thường,
22.4%
Nhàm chán,
7.5%

32. 24
nguyên nhân những học sinh cảm thấy tiết học nhàm chán là do các em chưa thật sự
có thái độ tích cực trong học tập, chưa yêu thích bộ môn hoặc trình độ yếu kém
không theo kịp các bạn trong các hoạt động học tập…
1.2.2 Khả năng thiết kế và sử dụng bài tập tình huống trong dạy học chương
Sinh trưởng và phát triển – Sinh học 11.
Từ kết quả điều tra thực trạng sử dụng phương pháp dạy học của giáo viên
trong giảng dạy cũng như trong việc rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho
học sinh và thái độ của học sinh đối với phương pháp giảng dạy của giáo viên;
chúng tôi thấy có cơ sở khoa học để thiết kế và sử dụng bài tập tình huống trong dạy
học Sinh học để rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho học sinh lớp 11 trong
chương Sinh trưởng và phát triển.

33. 25
CHƯƠNG 2
THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP TÌNH HUỐNG ĐỂ RÈN LUYỆN
KỸ NĂNG PHÂN TÍCH – TỔNG HỢP CHO HỌC SINH TRONG DẠY
HỌC CHƯƠNG SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN SINH HỌC 11
2.1 Quy trình thiết kế bài tập tình huống trong dạy học Sinh học để rèn luyện
kỹ năng phân tích – tổng hợp cho học sinh.
2.1.1 Yêu cầu của tình huống
* Khi thiết kế các tình huống phải đảm bảo các yêu cầu sau [2]
- Tính thời sự, sát thực tế, sát nội dung bài học.
- Tạo khả năng để học sinh đưa ra nhiều giải pháp.
- Nội dung của bài tập tình huống phải phù hợp với trình độ của học sinh.
Như vậy khi thiết kế bài tập tình huống trong dạy học thì tình huống đó phải
đảm bảo phù hợp với mục tiêu bài học, không được quá khó hoặc quá dễ đối với
học sinh, tình huống phải kích thích được hoạt động tư duy của các em, tạo khả
năng để học sinh có thể đưa ra nhiều giải pháp để giải quyết bài tập tình huống.
Trong quá trình rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho học sinh thì các bài tập
tình huống phải được thiết kế từ mức độ đơn giản và nâng dần lên các mức cao hơn.
* Kỹ thuật thiết kế bài tập tình huống phải đảm bảo các yêu cầu sau [2], [8]:
- Chọn nguồn thiết kế bài tập tình huống từ sản phẩm của học sinh (Câu phát
biểu trả lời trên lớp và bài kiểm tra).
- Chọn được các bài tập tình huống mà ở đó có thể rèn luyện được một số kỹ
năng nhận thức cơ bản cho học sinh.
- Hình thức diễn đạt bài tập tình huống phải phù hợp.
- Biến đổi linh hoạt mức độ khó khăn của từng bài tập tình huống cho phù
hợp với từng đối tượng học sinh. Ở đây, chúng ta có thể thêm hay bớt dữ kiện của
bài tập tình huống để làm tăng hay giảm độ khó của bài tập tình huống.

34. 26
2.1.2 Quy trình thiết kế bài tập tình huống
* Quy trình thiết kế bài tập tình huống và đưa bài tập tình huống vào rèn luyện kĩ
năng nhận thức cho học sinh [2], [8]:
Đây là Algorit của quá trình biến các tình huống đã, đang và có thể xảy ra
khi học sinh trả lời các vấn đề do giáo viên đặt ra trong quá trình dạy học thành các
bài tập tình huống, được diễn đạt theo các bước như sau [2], [8]:
- Bước 1: Xác định các kỹ năng nhận thức của học sinh. Cụ thể là tập trung
vào một số kỹ năng nhận thức cơ bản: Phân tích - tổng hợp, so sánh, khái quát hoá,
suy luận.
- Bước 2: Nghiên cứu thực tiễn: Nghiên cứu những câu phát biểu trả lời của
học sinh trong các giờ học, bài kiểm tra. Phân tích những câu trả lời đúng và cả
những câu trả lời sai, lý do tại sao học sinh có thể bị sai lầm. Đây là nguồn tình
huống chính để sử dụng thiết kế hệ thống bài tập tình huống phục vụ giảng dạy.
Xác định các kỹ năng nhận thức của học sinh
Xây dựng hệ thống bài tập tình huống rèn luyện một số kỹ
năng nhận thức của học sinh
Rèn luyện một số kỹ năng nhận thức của học sinh bằng
việc tổ chức giải quyết các bài tập tình huống
Hình thành ở học sinh một số kỹ năng cơ bản của hoạt
động nhận thức
Xác định các kỹ năng nhận thức của học sinh
Nghiên cứu thực tiễn (Bài kiểm tra, phát biểu trả lời của
học sinh trong các giờ học)
Nghiên cứu
Xử lý sư phạm
Dạy học
Kết quả

35. 27
- Bước 3: Xây dựng hệ thống bài tập tình huống để phục vụ giảng dạy: Xử lý
sư phạm các tình huống đó, nghĩa là mô hình hoá các tình huống ấy thành các bài
tập tình huống. Các tình huống này trở thành phương tiện, đối tượng của quá trình
dạy học.
- Bước 4: Rèn luyện một số kỹ năng nhận thức của học sinh: Đưa hệ thống
bài tập tình huống vào quá trình giảng dạy Sinh học ở trường THPT. Học sinh cùng
nhau thảo luận, giải quyết tình huống.
- Bước 5: Hình thành ở học sinh kỹ năng nhận thức: Thông qua giải quyết
các tình huống mà học sinh vừa được củng cố tri thức, vừa được rèn luyện các kỹ
năng nhận thức giúp học sinh hiểu sâu, mở rộng tri thức đồng thời học sinh có thể
tự tìm kiếm tri thức mới.
* Khi soạn thảo bài tập tình huống cần chú ý [2]:
- Chủ đề: Mô tả đặc điểm nổi bật của bài tập tình huống.
- Mục tiêu dạy học đạt được thông qua bài tập tình huống.
- Nội dung bài tập tình huống: Mô tả bối cảnh bài tập tình huống. Nội dung
phải đủ thông tin để phân tích, giải quyết bài tập tình huống.
- Nhiệm vụ học sinh cần giải quyết.
Ví dụ: Để dạy phần kiến thức Những nhân tố chi phối sự ra hoa – Bài 36:
Phát triển ở thực vật có hoa, với mục tiêu học sinh biết được sắc tố cảm nhận quang
chu kỳ là phitôcrôm chứ không phải diệp lục có thể thiết kế bài tập tình huống như
sau:
Cây dâm bụt chỉ ra hoa vào những ngày có độ dài ngày hơn đêm trong khi
cây cà phê thì ngược lại. Từ ví dụ này mà có người cho rằng thực vật phản ứng với
quang chu kỳ phụ thuộc vào quá trình quang hợp.
Để kiểm tra nhận định trên người ta đã làm một thí nghiệm như sau: trong
đêm tối chiếu một luồng ánh sáng với cường độ rất yếu (3 – 5 lux). Với sự chiếu
sáng này đã có thể ức chế thực vật ngày ngắn ra hoa nhưng không thể ảnh hưởng tới
thực vật ngày dài.
Qua thí nghiệm trên, theo em nhận định rằng thực vật phản ứng với quang
chu kỳ phụ thuộc vào quá trình quang hợp đúng hay sai? Vì sao?

36. 28
2.2 Phân tích mục tiêu và cấu trúc nội dung chương Sinh trưởng và phát triển
2.2.1 Mục tiêu:
2.2.1.1 Mục tiêu chung:
Mục tiêu chung của chương Sinh trưởng và phát triển bao gồm [5]:
- Nêu được sinh trưởng và phát triển là một trong những đặc điểm cơ bản của
sự sống.
- Nêu được cơ sở tế bào học của quá trình sinh trưởng và phát triển ở động vật
và thực vật.
- Phân biệt được sự khác nhau trong sinh trưởng và phát triển của thực vật và
động vật.
- Nêu được tác động của các nhân tố bên trong và bên ngoài đến sinh trưởng và
phát triển của thực vật và động vật.
- Nêu được khả năng điều khiển sinh trưởng và phát triển nhằm tăng năng suất
và cải thiện phẩm chất của cây trồng, vật nuôi và chăm sóc sức khỏe con người.
Từ khái niệm sinh trưởng và phát triển của động vật và thực vật khái quát lên
được khái niệm sinh trưởng và phát triển của sinh vật ở cấp độ cơ thể.
2.2.1.2 Mục tiêu cụ thể:
* Về kiến thức [5]:
- Phần Sinh trưởng và phát triển ở thực vật:
+ Nêu được khái niệm về sinh trưởng của cơ thể thực vật.
+ Chỉ rõ những mô phân sinh nào của thực vật Một lá mầm và Hai lá mầm
là chung và những mô phân sinh nào là riêng.
+ Phân biệt sinh trưởng sơ cấp, sinh trưởng thứ cấp.
+ Giải thích được sự hình thành vòng năm.
+ Trình bày được khái niệm về hoocmôn thực vật.
+ Kể được 5 loại hoocmôn thực vật đã biết và trình bày tác động đặc trưng
của mỗi loại hoocmôn.
+ Mô tả được 3 ứng dụng trong nông nghiệp đối với từng loại hoocmôn
thuộc nhóm chất kích thích.
+ Nêu được khái niệm về sự phát triển của thực vật.

37. 29
+ Mô tả sự xen kẽ thế hệ trong chu trình sống của thực vật.
+ Trình bày được khái niệm về hoocmôn ra hoa.
+ Nêu được vai trò của phitohoocmôn trong sự phát triển của thực vật.
- Phần Sinh trưởng và phát triển ở động vật:
+ Nêu được khái niệm sinh trưởng và phát triển ở động vật.
+ Nêu được khái niệm biến thái.
+ Phân biệt được phát triển qua biến thái và không qua biến thái.
+ Phân biệt được phát triển qua biến thái hoàn toàn và không hoàn toàn.
+ Lấy được các ví dụ về phát triển qua biến thái và không qua biến thái;
phát triển qua biến thái hoàn toàn và không hoàn toàn.
+ Nêu được vai trò của nhân tố di truyền đối với sự sinh trưởng và phát
triển của động vật.
+ Kể tên được các hoocmôn và nêu được vai trò của các hoocmôn đó đối
với sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống và động vật không xương
sống.
+ Kể tên được một số nhân tố bên ngoài ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát
triển của động vật.
+ Phân tích được tác động của các nhân tố bên ngoài đến sinh trưởng và
phát triển của động vật.
* Về kỹ năng:
Rèn cho học sinh một số các kỹ năng:
- Kỹ năng làm việc với sách giáo khoa.
- Kỹ năng quan sát.
- Kỹ năng phân tích - tổng hợp.
- Kỹ năng so sánh.
- Kỹ năng khái quát hoá.
- Kỹ năng suy luận.
- Kỹ năng áp dụng kiến thức đã học vào trong đời sống.
* Về thái độ:
- Củng cố thêm niềm tin vào khoa học.
- Có ý thức vận dụng những kiến thức về sinh trưởng và phát triển của thực
vật và động vật vào thực tiễn.

38. 30
2.2.2 Phân tích cấu trúc nội dung
2.2.2.1 Cấu trúc nội dung chương III – Sinh trưởng và phát triển
Chương III – Sinh trưởng và phát triển gồm 2 phần:
Phần A – Sinh trưởng và phát triển ở thực vật, gồm 3 bài:
- Bài 34 – Sinh trưởng ở thực vật, gồm 2 phần: Khái niệm sinh trưởng, sinh
trưởng sơ cấp và sinh trưởng thứ cấp.
- Bài 35 – Hoocmôn thực vật, gồm 4 phần: Khái niệm, hoocmôn kích thích,
hoocmôn ức chế, tương quan hoocmôn thực vật.
- Bài 36 – Phát triển ở thực vật có hoa, gồm 4 phần: Khái niệm, những nhân
tố chi phối sự ra hoa, mối quan hệ sinh trưởng và phát triển, ứng dụng kiến thức về
sinh trưởng và phát triển.
Phần B – Sinh trưởng và phát triển ở động vật, gồm 4 bài:
- Bài 37 – Sinh trưởng và phát triển ở động vật, gồm 3 phần: Khái niệm sinh
trưởng và phát triển ở động vật, phát triển không qua biến thái, phát triển qua biến
thái.
- Bài 38, 39 – Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động
vật, gồm 3 phần: Nhân tố bên trong, các nhân tố bên ngoài, một số biện pháp điều
khiển sinh trưởng và phát triển ở động vật và người.
- Bài 40 – Thực hành: Xem phim về sinh trưởng và phát triển ở động vật.
2.2.2.2 Phân tích cấu trúc nội dung chương III – Sinh trưởng và phát triển
Nội dung chương III – Sinh trưởng và phát triển được chia làm 2 phần: Sinh
trưởng và phát triển ở thực vật và sinh trưởng và phát triển ở động vật. Ở mỗi phần,
kiến thức được xây dựng theo một hệ thống, sự sắp xếp các đơn vị kiến thức theo
một trật tự logic.
Trong phần sinh trưởng và phát triển ở thực vật, trước tiên học sinh được tìm
hiểu về khái niệm sinh trưởng. Sinh trưởng ở thực vật là quá trình tăng về kích
thước của cơ thể do tăng số lượng và kích thước của tế bào. Sinh trưởng ở thực vật
gồm có sinh trưởng sơ cấp và sinh trưởng thứ cấp. Sinh trưởng sơ cấp làm tăng
chiều dài của thân và rễ do hoạt hoạt động nguyên phân của mô phân sinh đỉnh thân

39. 31
và đỉnh rễ. Sinh trưởng thứ cấp làm tăng bề ngang của thân và rễ do hoạt động
nguyên phân của mô phân sinh bên.
Sự sinh trưởng của thực vật chịu sự chi phối của các nhân tố bên trong và
nhân tố bên ngoài. Các nhân tố bên ngoài ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của thực
vật gồm: nhiệt độ, hàm lượng nước, ánh sáng, ôxi, dinh dưỡng khoáng… Các nhân
tố bên trong gồm: đặc điểm di truyền, thời kỳ sinh trưởng của cây và đặc biệt là sự
điều tiết của hoocmôn thực vật. Hoocmôn thực vật là các chất hữu cơ do cơ thể thực
vật tiết ra có tác dụng điều tiết hoạt động sống của cây, gồm có 2 loại: hoocmôn
kích thích và hoocmôn ức chế. Từng loại hoocmôn cũng như tương quan giữa các
hoocmôn đã điều tiết hoạt động sống của cây.
Tiếp theo phần kiến thức về sinh trưởng và các nhân tố ảnh hưởng đến sự
sinh trưởng học sinh được tiếp tục nghiên cứu phần kiến thức về sự phát triển. Phát
triển ở thực vật là toàn bộ những biến đổi diễn ra theo chu trình sống, gồm ba quá
trình liên quan với nhau: sinh trưởng, phân hóa và phát sinh hình thái tạo nên các cơ
quan của cơ thể. Ở thực vật có hoa, sự ra hoa chịu sự chi phối của tuổi cây, nhiệt độ,
ánh sáng, hoocmôn ra hoa…Trong chu trình sống của cá thể thực vật, sự sinh
trưởng và phát triển có mối quan hệ gắn bó với nhau, phụ thuộc lẫn nhau: sinh
trưởng gắn với phát triển và phát triển được thực hiện trên cơ sở của sự sinh trưởng.
Dựa trên những kiến thức đã được nghiên cứu về quá trình sinh trưởng và
phát triển ở thực vật, học sinh được nghiên cứu những ứng dụng của những kiến
thức này vào trong quá trình trồng trọt cũng như trong sản xuất.
Sự sinh trưởng và phát triển ở động vật về bản chất giống với sự sinh trưởng
và phát triển ở thực vật. Sau khi nghiên cứu phần sinh trưởng và phát triển ở thực
vật, trong phần sinh trưởng và phát triển ở động vật, hai khái niệm sinh trưởng và
phát triển được tìm hiểu chung trong một bài (bài 37). Quá trình sinh trưởng và phát
triển ở động vật có thể trải qua biến thái hoặc không qua biến thái. Biến thái là sự
thay đổi đột ngột về hình thái, cấu tạo và sinh lý của động vật sau khi sinh ra hoặc
nở từ trứng ra. Trong biến thái có biến thái hoàn toàn và biến thái không hoàn toàn.
Sự sinh trưởng và phát triển ở động vật chịu sự ảnh hưởng của các nhân tố
bên trong và nhân tố bên ngoài. Hoocmôn là nhân tố bên trong, các nhân tố bên
ngoài là: thức ăn, nhiệt độ, ánh sáng, …

40. 32
Dựa trên những hiểu biết về sự sinh trưởng và phát triển ở động vật mà con
người có những biện pháp tác động lên sự sinh trưởng và phát triển của động vật để
nhằm nâng cao năng suất vật nuôi như: cải tạo giống, cải thiện môi trường sống của
động vật…và cũng thông qua những hiểu biết này mà còn người cũng đã cải thiện
được chất lượng dân số (tăng chiều cao, cân nặng,…).
Kết thúc chương III học sinh được thực hành xem phim về sự sinh trưởng và
phát triển ở động vật. Học sinh được xem phim về quá trình phân chia tế bào và
hình thành cơ quan ở giai đoạn phôi thai, quá trình sinh trưởng và phát triển sau khi
sinh ra hoặc nở từ trứng không qua biến thái hoặc qua biến thái.
Như vậy các đơn vị kiến thức trong chương III được sắp xếp theo một trật tự
logic và có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Trong chương này có nhiều đơn vị kiến
thức thuận lợi cho việc thiết kế các bài tập tình huống rèn luyện kỹ năng phân tích –
tổng hợp cho học sinh.
2.3 Thiết kế bài tập tình huống để rèn luyện kỹ năng phân tích – tổng hợp cho
học sinh
2.3.1 Bài tập tình huống rèn kỹ năng phân tích – tổng hợp trong trong khâu dạy bài
mới
- Bài tập tình huống 1: (Dạy phần Sinh trưởng sơ cấp – Bài 34: Sinh trưởng
ở thực vật).
Sự sinh trưởng sơ cấp của cây và nguồn gốc của sự sinh trưởng sơ cấp có thể
được minh họa bằng hình vẽ như sau:
Hình 2.1 Sự sinh trưởng sơ cấp của thân
Miền chồi đỉnh Quá trình sinh trưởng của cành

41. 33
Qua phân tích hình trên một bạn học sinh cho rằng: sinh trưởng sơ cấp là quá
trình làm cho cây dài ra và nguyên nhân là do số lượng tế bào tăng lên.
Em nhận định như thế nào về kết luận của bạn học sinh đó?
- Bài tập tình huống 2: (Dạy phần Sinh trưởng thứ cấp – Bài 34: Sinh
trưởng ở thực vật).
Cắt ngang phần ngọn và thân của cây Hai lá mầm nhiều năm tuổi người ta
thấy cấu tạo của 2 phần trên như hình sau:
Hình 2.2 Sinh trưởng sơ cấp và thứ cấp của cây thân gỗ
Từ quan sát hình trên mà có một số bạn đưa ra một số quan điểm khác nhau
về khái niệm sinh trưởng thứ cấp cũng như nguồn ngốc của lớp tế bào ngoài cùng
của vỏ cây thân gỗ. Theo em, sinh trưởng thứ cấp là gì? Lớp tế bào ngoài cùng của
vỏ cây thân gỗ được sinh ra từ đâu?
Có bạn lại cho rằng chỉ có cây Hai lá mầm mới có sinh trưởng thứ cấp. Em
có đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao?

42. 34
- Bài tập tình huống 3: (Dạy phần Sinh trưởng thứ cấp – Bài 34: Sinh
trưởng ở thực vật).
Mặt cắt ngang của một khúc gỗ có cấu tạo như hình sau:
Hình 2.3 Mặt cắt ngang thân gỗ
Tại sao các vòng gỗ lại có màu sáng, tối khác nhau?
Có ý kiến cho rằng gỗ dác mới thực sự là mô mạch vận chuyển nước và
muối khoáng. Theo em ý kiến trên đúng hay sai? Vì sao?
Vòng năm có ý nghĩa gì trong ngành lâm nghiệp?
- Bài tập tình huống 4: (Dạy phần Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng –
Bài 34: Sinh trưởng ở thực vật).
Một bạn học sinh đã làm thí nghiệm như sau: Trồng 2 giống cây khác nhau
trong 2 chậu có thành phần dinh dưỡng và chế độ chăm sóc như nhau. Sau một thời
gian quan sát thấy sự sinh trưởng của 2 cây ở 2 chậu có sự khác nhau.
Theo em, bạn học sinh đó làm thí nghiệm nhằm mục đích chứng minh điều
gì?
Để chứng minh các nhân tố khác ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cây em
có thể thiết kế một số thí nghiệm như thế nào?

43. 35
- Bài tập tình huống 5: (Dạy phần Auxin – Bài 35 Hoocmôn thực vật).
Các nhà sinh học đã làm thí nghiệm để tìm hiểu vai trò của auxin đối với sự
sinh trưởng của quả dâu tây và nơi sản sinh ra auxin, kết quả của thí nghiệm được
minh họa bằng hình sau:
Hình 2.4 Thí nghiệm về sự sinh trưởng của quả dâu tây
Qua phân tích thí nghiệm trên bạn A cho rằng tác dụng của auxin là làm cho
quả dâu tây to ra, bạn B thì lại cho rằng auxin không ảnh hưởng đến kích thước quả
dâu tây mà chỉ ảnh hưởng đến hình dạng của quả.
Em đồng ý với ý kiến của bạn nào? Vì sao? Trong quả dâu tây, auxin được
sinh ra từ đâu?
Ngoài ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng của quả, auxin còn ảnh hưởng
đến các hoạt động sống của cây như thế nào? Chúng được sinh ra từ những bộ phận
nào của cây?
- Bài tập tình huống 6: (Dạy phần Gibêrelin – Bài 35: Hoocmôn thực vật).
Để tìm hiểu vai trò của hoocmôn gibêrelin (GA) người ta đã làm thí nghiệm,
thí nghiệm được minh họa như sau:

44. 36
Hình 2.5 Ảnh hưởng của GA đến sinh trưởng của thân cây ngô lùn
Từ thí nghiệm trên có 2 bạn học sinh đưa ra nhận định như sau:
- Bạn A: GA giúp cho thân cây ngô sinh trưởng nhanh hơn bình thường
- Bạn B: GA giúp cho thân cây ngô sinh trưởng cao hơn.
Em có đồng ý với nhận định của hai bạn trên không? Theo em, tác động của
GA đối với sự sinh trưởng của cây trong thí nghiệm này là gì?
- Bài tập tình huống 7: (Dạy phần kiến thức Xitôkinin – Bài 35: Hoocmôn
thực vật).
Để tìm hiểu vai trò của hoocmôn xitôkinin trong nuôi cấy mô người ta đã
làm một thí nghiệm. Thí nghiệm được minh họa bởi hình sau:
Hình 2.6 Ảnh hưởng của kinêtin đến sự hình thành chồi ở mô callus

45. 37
Qua thí nghiệm trên em hãy cho biết:
+ Tương quan giữa auxin và xitôkinin ảnh hưởng đến sự phát triển của mô
callus như thế nào?
+ Trong nhân giống sinh dưỡng để bảo tồn giống cây quý, tạo giống sạch
bệnh virút thì xitôkinin là một loại hoocmôn không thể thiếu được. Theo em vì sao
người ta lại sử dụng hoocmôn này? Khi sử dụng hoocmôn xitôkinin thì phải sử
dụng kèm với hoocmôn nào?
- Bài tập tình huống 8: (Dạy phần Êtilen – Bài 35: Hoocmôn thực vật).
Để cho những quả cà chua xanh được mau chín một bạn đã xếp những quả
cà chua xanh chung với những quả cà chua chín trong một thùng chứa quả.
Theo em bạn làm như vậy những quả cà chua xanh có mau chín hơn không?
Vì sao?
- Bài tập tình huống 9: (Dạy phần Những nhân tố chi phối sự ra hoa – Bài
36: Phát triển ở thực vật có hoa).
Ở một số cây, cứ đến một độ tuổi nhất định thì sẽ ra hoa. Ví dụ, ở cây cà
chua cứ đến tuổi lá thứ 14 thì ra hoa. Tuy nhiên, một số cây mặc dù đã đến tuổi ra
hoa nhưng nếu không trải qua một mùa đông lạnh giá thì không thể ra hoa hoặc chỉ
ra hoa vào những ngày có độ dài ngày hơn đêm hoặc ngược lại.
Theo em, cây ra hoa trong trường hợp này chịu sự ảnh hưởng của những
nhân tố nào? Hiện tượng cây ra hoa phụ thuộc vào nhân tố này gọi là hiện tượng gì?
Trong trường hợp cây đã đủ tuổi ra hoa nhưng điều kiện tự nhiên chưa có
nhân tố này để kích thích cây ra hoa, theo em con người có thể điều khiển cho cây
ra hoa được hay không? Bằng cách nào?
- Bài tập tình huống 10: (Dạy phần Những nhân tố chi phối sự ra hoa – Bài
36: Phát triển ở thực vật có hoa).
Cây dâm bụt chỉ ra hoa vào những ngày có độ dài ngày hơn đêm trong khi
cây cà phê thì ngược lại. Từ ví dụ này mà có người cho rằng thực vật phản ứng với
quang chu kỳ phụ thuộc vào quá trình quang hợp.
Để kiểm tra nhận định trên người ta đã làm một thí nghiệm như sau: trong
đêm tối chiếu một luồng ánh sáng với cường độ rất yếu (3 – 5 lux). Với sự chiếu

46. 38
sáng này đã có thể ức chế thực vật ngày ngắn ra hoa nhưng không thể ảnh hưởng tới
thực vật ngày dài.
Qua thí nghiệm trên, theo em nhận định rằng thực vật phản ứng với quang
chu kỳ phụ thuộc vào quá trình quang hợp đúng hay sai? Vì sao?
- Bài tập tình huống 11: (Dạy phần Mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát
triển – Bài 36: Phát triển ở thực vật có hoa).
Bạn A còn nhiều thắc mắc về nhận định: Sinh trưởng gắn với phát triển và
phát triển trên cơ sở của sự sinh trưởng.
Qua phân tích hình ảnh dưới đây em hãy giúp bạn A làm sáng tỏ nhận định
trên.
Hình 2.7 Sự sinh trưởng và phát triển của cây cà chua
- Bài tập tình huống 12: (Dạy phần Ứng dụng kiến thức về sinh trưởng và
phát triển – Bài 36: Phát triển ở thực vật có hoa).
Có nhận định cho rằng: Dựa vào đặc điểm sinh trưởng và phát triển của từng
giống cây trồng mà người ta có thể ứng dụng trong trồng trọt để tăng năng suất. Ví
dụ, người ta có thể trồng xen cây ưa sáng và cây ưa bóng.
Theo em, nhận định trên đúng hay sai? Những giống cây chịu lạnh có thể
trồng được ở nước ta hay không? Nếu được thì nên trồng ở khu vực nào và vào thời
gian nào trong năm là phù hợp?
- Bài tập tình huống 13: (Dạy phần Phát triển qua biến thái hoàn toàn – Bài
37: Sinh trưởng và phát triển ở động vật).

47. 39
Ở bướm, sự phát triển qua biến thái hoàn toàn và có thể chia làm 2 giai đoạn:
giai đoạn phôi và giai đoạn hậu phôi. Sự phát triển có thể minh họa bằng hình sau:
Hình 2.8 Sơ đồ phát triển qua biến thái hoàn toàn ở bướm
Qua hình ảnh trên bạn A cho rằng sự phát triển của bướm là quá trình biến
thái hoàn toàn; trong khi đó bạn B cho rằng đây là quá trình phát triển qua biến thái
không hoàn toàn.
Qua phân tích hình trên em hãy cho biết nhận định của bạn nào là đúng.
- Bài tập tình huống 14: (Dạy phần Phát triển qua biến thái không hoàn toàn
– Bài 37: Sinh trưởng và phát triển ở động vật).
Sự phát triển của châu chấu cũng qua giai đoạn biến thái và người ta cho
rằng đây là sự biến thái không hoàn toàn. Qua quan sát hình sau em hãy chứng minh
nhận định trên.
Hình 2.9 Sơ đồ phát triển qua biến thái không hoàn toàn ở châu chấu

48. 40
- Bài tập tình huống 15: (Dạy phần các hoocmôn ảnh hưởng đến sinh trưởng
và phát triển của động vật có xương sống – Bài 38: Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh
trưởng và phát triển ở động vật).
Tùy theo hoocmôn sinh trưởng được sản xuất ra quá ít hoặc quá nhiều mà
gây ra những hậu quả khác nhau đến quá trình sinh trưởng và phát triển của cơ thể.
Hình dưới đây minh họa 3 loại người: người bình thường, người bé nhỏ, người
khổng lồ.
Hình 2.10 Hậu quả tác động của hoocmôn sinh trưởng
+ Hãy chỉ ra trường hợp nào là do tuyến yên sản xuất ra quá ít hoặc quá
nhiều hoocmôn sinh trưởng vào giai đoạn trẻ em?
+ Tại sao hoocmôn sinh trưởng sản xuất ra quá ít hoặc quá nhiều lại gây ra
hậu quả như vậy?
- Bài tập tình huống 16: (Dạy phần Các hoocmôn ảnh hưởng đến sinh
trưởng và phát triển của động vật có xương sống – Bài 38: Các nhân tố ảnh hưởng
đến sinh trưởng và phát triển ở động vật).
Iốt có vai trò rất quan trọng đối với cơ thể vì vậy khẩu phần ăn hằng ngày
của chúng ta phải đảm bảo đầy đủ iốt. Nếu thiếu iốt thì trẻ em sẽ chậm lớn, chịu
lạnh kém, não ít nếp nhăn, trì tuệ thấp.
Theo em, tại sao thiếu iốt lại gây hậu quả như vậy?

49. 41
- Bài tập tình huống 17: (Dạy phần Các hoocmôn ảnh hưởng đến sinh
trưởng và phát triển của động vật có xương sống – Bài 38: Các nhân tố ảnh hưởng
đến sinh trưởng và phát triển ở động vật).
Người ta làm thí nghiệm như sau: cắt bỏ tinh hoàn của gà trống con. Sau khi
tinh hoàn bị cắt bỏ quan sát người ta thấy sự phát triển của gà diễn ra không bình
thường. Mặc dù là gà trống nhưng lại không có cựa, mào nhỏ, không biết gáy và
mất bản năng sinh dục.
Em hãy giải thích vì sao lại có hiện tượng như vậy?
- Bài tập tình huống 18: (Dạy phần Các hoocmôn ảnh hưởng đến sinh
trưởng và phát triển của động vật không xương sống – Bài 38: Các nhân tố ảnh
hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật).
Sâu bướm trải qua nhiều lần lột xác, hóa nhộng rồi mới trở thành bướm
trưởng thành. Quá trình này chịu sự ảnh hưởng của 2 loại hoocmôn juvenin và
ecđixơn. Qua hình minh họa dưới đây em hãy phân tích nguyên nhân của sự lột xác
ở sâu bướm và nguyên nhân sâu bướm biến thành nhộng và bướm.
Hình 2.11 Sơ đồ ảnh hưởng của hoocmôn đến biến thái ở bướm

50. 42
- Bài tập tình huống 19: (Dạy phần Các nhân tố bên ngoài – Bài 38: Các
nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật).
Cho một số ví dụ sau:
+ Thiếu prôtêin động vật sẽ chậm lớn, gầy yếu, dễ mắc bệnh.
+ Khi nhiệt độ xuống dưới 16 – 180
C thì cá rô phi ngừng lớn và ngừng đẻ.
+ Tia tử ngoại tác động lên da biến tiền vitamin D thành vitamin D. Vitamin
D có vai trò chuyển hóa canxi để hình thành xương.
Các ví dụ trên nói đến ảnh hưởng của các nhân tố nào đến quá trình sinh
trưởng và phát triển của động vật?
- Bài tập tình huống 20: (Dạy phần Các nhân tố bên ngoài – Bài 38: Các
nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật).
Bạn A cho rằng: vào mùa lạnh nuôi heo rất chậm lớn mặc dù cho ăn đầy đủ
vì nhiệt độ thấp làm cho động vật phải mất nhiều nhiệt vào môi trường, các chất
hữu cơ trong cơ thể bị ôxi hóa nhiều hơn.
Bạn B lại cho rằng: vào mùa lạnh nuôi heo nhanh tăng cân vì trời lạnh heo ăn
nhiều hơn bình thường.
Ý kiến của em như thế nào về quá trình sinh trưởng và phát triển của heo khi
được nuôi vào mùa lạnh?
- Bài tập tình huống 21: (Dạy phần Các nhân tố bên ngoài – Bài 38: Các
nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật).
Sáng sớm là thời điểm thích hợp để tắm nắng cho trẻ nhỏ. Tắm nắng vào thời
điểm thích hợp sẽ có lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của trẻ nhỏ.
Bạn A cho rằng: tắm nắng giúp cơ thể tổng hợp được vitamin D.
Bạn B cho rằng: tắm nắng giúp cho trẻ phòng tránh bị còi xương.
Theo em thì ý kiến của bạn nào là hợp lý?
2.3.2 Bài tập tình huống rèn kỹ năng phân tích – tổng hợp trong khâu củng cố
- Bài tập tình huống 22: (Củng cố bài 34: Sinh trưởng ở thực vật).
Một bạn học sinh cho rằng mô phân sinh đỉnh (đỉnh thân và đỉnh rễ) và mô
phân sinh bên (tầng sinh bần và tầng sinh mạch) đều giúp cho cây sinh trưởng, 2
loại mô phân sinh này đều có ở cây Một lá mầm và Hai lá mầm.

51. 43
Em nhận xét như thế nào về nhận định của bạn học sinh này?
Hãy phân tích vai trò của từng loại mô phân sinh đối với sự sinh trưởng của
cây?
- Bài tập tình huống 23: (Củng cố bài 34: Sinh trưởng ở thực vật).
Một bạn đã phân chia các loại mô phân sinh ở cây Hai lá mầm và chức năng
của các mô phân sinh đó nhưng còn chưa hoàn chỉnh theo sơ đồ sau:
Sơ đồ 2.1 Các loại mô phân sinh và chức năng
Em hãy giúp bạn hoàn chỉnh sơ đồ trên
- Bài tập tình huống 24: (Củng cố bài 34: Sinh trưởng ở thực vật).
Nghiên cứu về quá trình sinh trưởng của thực vật, có một số nhận định sau:
+ Tốc độ sinh trưởng của cây tre nhanh hơn nhiều so với cây lim.
+ Giai đoạn cây con sinh trưởng nhanh hơn giai đoạn cây trưởng thành.
+ Cây Một lá mầm chỉ có sinh trưởng sơ cấp, cây Hai lá mầm có cả sinh
trưởng sơ cấp và thứ cấp.
+ Trong bóng tối thực vật thường có hiện tượng mọc vóng.
Các nhận định trên nói lên điều gì về quá trình sinh trưởng của thực vật?

52. 44
- Bài tập tình huống 25: (Củng cố bài 35: Hoocmôn thực vật).
Trong sản xuất nông nghiệp hoocmôn thực vật được ứng dụng vào một số
mục đích sau:
+ Tạo quả nho không hạt.
+ Nuôi cấy tế bào và mô thực vật.
+ Ức chế hạt nảy mầm.
+ Giúp quả xanh mau chín.
+ Kích thích ra rễ.
Trong các hoocmôn thực vật hoocmôn nào được sử dụng vào các mục đích
trên?
Theo em, khi sử dụng hoocmôn nhân tạo để ứng dụng vào trong sản xuất
nông nghiệp cần lưu ý những gì?
- Bài tập tình huống 26: (Củng cố bài 35: Hoocmôn thực vật).
Trong nhân giống cây trồng bằng phương pháp nuôi cấy mô chúng ta chỉ cần
sử dụng hoocmôn xitôkinin để kích thích mô callus ra chồi mà không cần sử dụng
thêm các hoocmôn thực vật khác.
Em có đồng ý với nhận định này không? Vì sao?
- Bài tập tình huống 27: (Củng cố bài 35: Hoocmôn thực vật).
Để giúp chậu hoa tươi giữ được lâu hơn, hai bạn A và B có cách xử lý như
sau:
Bạn A: Xử lý chậu hoa tươi bằng auxin.
Bạn B: Xử lý chậu hoa tươi bằng xitôkinin.
Theo em, cách sử dụng hoocmôn để giúp hoa tươi được giữ lâu hơn của bạn
nào là hợp lý? Vì sao?
- Bài tập tình huống 28: (Củng cố bài 36: Phát triển ở thực vật có hoa).
Bạn học sinh A cho rằng cây chỉ ra hoa khi đến đủ tuổi xác định.
Bạn B thì cho rằng độ tuổi của cây không quan trọng, quan trọng là nhiệt độ
có phù hợp để cây ra hoa hay không.
Bạn C lại cho rằng ánh sáng mới quan trọng vì cây có ra hoa hay không phụ
thuộc vào độ dài của ngày.