Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to บทที่ 9
บทที่ 9
- 3. 3 ต่อมไร้ท่อ (endocrine gland) ต่อมที่ หลั่งสารและไปมีผลต่อเซลล์เป้ าหมาย โดยผ่าน extracellular fluid เช่นกระแส เลือด โดยมี 9 ชนิดในคน ต่อมมีท่อ(exocrine gland) ต่อมที่หลั่ง สารและไปมีผลต่อเซลล์เป้ าหมายโดย ผ่านท่อ ระบบต่อมไร้ท่อ (ENDOCRINE SYSTEM)
- 4. 4 ฮอร์โมน หมายถึงสารเคมีที่สร้างมาจาก เซลล์ของต่อมไร้ท่อ(endocrine cell) และ ไปมีผลควบคุมการทางานของเซลล์ เป้ าหมายที่อยู่ห่างออกไป โดยขนส่งไป ตามกระเสเลือด การทางานของร่างกายที่ควบคุม โดยฮอร์โมนหรือสารเคมี เรียก chemical control และเรียกกลุ่ม สารเคมีดังกล่าวว่า chemical messenger หรือ molecular messenger
- 6. 6 หน้าที่ของฮอร์โมนแบ่งออกได้เป็น 3 กลุ่มใหญ่ 1. ควบคุมการเจริญเติบโต (growth) 2. ควบคุมและรักษาสภาพแวดล ้อมภายใน ร่างกายให ้เป็นปกติ 3. ควบคุมการทางานของร่างกายอย่างอัตโนมัติ
- 7. 7 Chemical messengerหรือmolecular messenger แบ่งเป็น 5 ชนิดดังนี้ 1. Paracrine (local regulator) 2. Neurotransmitter 3. Neurohormone 4. Hormone 5. Pheromone
- 8. 8 ฮอร์โมนแบ่งตามโครงสร้างทางเคมีได้เป็น 4 ชนิด คือ 1. ฮอร์โมนเปปไทด์หรือโปรตีน (Polypeptide hormone) 2. ฮอร์โมนสเตียรอยด์ (Steroid hormone) 3. ฮอร์โมนเอมีน (Amine hormone) 4.ฮอร์โมนกรดไขมัน (Fatty acid hormone)
- 9. 9 กลไกการออกฤทธิ์ของchemical messenger และฮอร์โมน -ออกฤทธิ์ได้โดยการจับกับตัวรับสัญญาณ(receptor) สารเคมีตัวเดียวกันสามารถมีผลต่อ เซลล์ชนิดต่างๆ ได้ต่างกันโดยขึ้นกับ 1.ตัวรับต่างกัน (a กับb&c) 2.ตัวถ่ายทอดสัญญาณในเซลล์ ต่างกัน (bกับc)
- 10. 10 การออกฤทธิ์ของฮอร์โมน แบ่งตามโครงสร้างได้เป็น 2 แบบ 1.พวกที่มีตัวรับอยู่ที่ผนังเซลล์(cell membrane receptor)ได้แก่ฮอร์โมนที่มีขนาดใหญ่ ผ่านเข้าเซลล์ไม่ได้ ไม่ละลายในไขมัน เช่น ฮอร์โมนโปรตีน
- 11. 11 2.พวกที่มีตัวรับอยู่ภายในเซลล์ ได้แก่ฮอร์โมนที่มีขนาดเล็กและละลายในไขมันได้ เช่น ฮอร์โมนสเตียรอยด์, ฮอร์โมนไทรอยด์, Vitamin D3, NO -ตัวรับเมื่อจับกับฮอร์โมน (hormone-receptor complex) จะทาหน้าที่เป็น transcription factor -ตัวรับอาจอยู่ในไซโตพลาสม หรือนิวเคลียส
- 12. 12 ฮอร์โมนจากต่อมไร ้ท่อที่สาคัญของร่างกาย ต่อมไร ้ท่อมีการเปลี่ยนแปลงมาจากเนื้อเยื่อทั้ง 3 ชั้น คือ 1. พวกที่เปลี่ยนแปลงมาจากเนื้อเยื่อชั้นกลาง * สร้างสารพวกสเตอรอยด์ - ต่อมหมวกไตส่วนนอก (adrenal cortex) - รังไข่ (ovary) - อัณฑะ (testis) 2. พวกที่เปลี่ยนแปลงมาจากเนื้อเยื่อชั้นนอก และเนื้อเยื่อชั้นใน * สร้างสารพวกเปปไทด์ โปรตีน - ต่อมไทรอยด์(thyroid gland) - ต่อมใต้สมอง(hypophysis หรือ pituitary) - ต่อมหมวกไตส่วนใน(adrenal medulla)
- 13. 13 ความสาคัญของต่อมไร้ท่อต่อร่างกาย 1. พวกที่ร่างกายขาดไม่ได้(essential endocrine gland) - ต่อมไทรอยด์ (thyroid gland) - ต่อมพาราไทรอยด์(parathyriod gland) - ต่อมหมวกไตส่วนนอก (adrenal cortex) - ไอส์เลตออฟแลงเกอร์ฮานส์ 2. พวกที่ร่างกายขาดได้(non-essential endocrine gland) - ต่อมใต้สมองส่วนหน้า (pituitary) - ต่อมไพเนียล(pineal gland) - ต่อมหมวกไตส่วนใน (adrenal medulla) - รังไข่ (ovary) - อัณฑะ(testis)
- 15. 15 การควบคุม homeostasis ของแคลเซียมโดย PTH และ Calcitonin การทางานแบบตรงข้ามกัน(antagonistic) ของฮอร์โมน 2 ชนิด
- 16. 16 ระบบต่อมไร้ท่อในสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง 1.Brain hormone(BH) หลั่งจาก neurosecretory cells มาเก็บไว้ที่ corpus cardiacum 2.BHกระตุ้นprothoracic gl. ให้หลั่งฮอร์โมน ecdysone 3.ecdysone กระตุ้น การลอกคราบ 4.Juvenile hormone(JH) หลั่งจากcorpus allatum ยับยั้งการเกิด metamorphosis เมื่อ JH ลดลงแมลงสามารถพัฒนาไปสู่ ระยะต่อไปได้
- 17. 17 ระบบต่อมไร้ท่อในสัตว์มีกระดูกสันหลัง(คน) -ในร่างกายคนเรามีต่อมไร้ท่อ ทั้งหมด 9 ต่อม -Tropic hormones: ฮอร์โมนที่ไปมีบทบาท ควบคุมการหลั่งฮอร์โมน ของต่อมไร้ท่ออื่น ๆ
- 18. 18 การทางานร่วมกันระหว่างระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อ (ไฮโปทาลามัสและต่อมใต้สมอง) -ไฮโปทาลามัสทาหน้าที่เชื่อมโยง ระหว่างระบบต่อมไร้ท่อและ ระบบประสาท -เซลล์ประสาท(neurosecretory cell) จากไฮโปทาลามัสไปควบคุมการ หลั่งฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองส่วน หน้า ทั้งแบบกระตุ้น(releasing homrone) และยับยั้ง(inhibiting hormone)
- 19. 19 ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมอง pituitary 1. ต่อมใต ้สมอง ส่วนหน้า (Anterior pituitary) 2. ต่อมใต ้สมอง ส่วนกลาง (intermidiate ) 3. ต่อมใต ้สมอง ส่วนหลัง (Posterior pituitary) ต่อมใต ้สมองเป็นต่อมไร ้ท่อ อยู่บริเวณตรง กลางสมองแบ่งได ้ เป็น 3 ส่วน คือ
- 20. 20 ต่อมใต้สมองส่วนหน้า(anterior pituitary gland or adenohypophysis) -ควบคุมการหลั่งฮอร์โมนโดยไฮโปทาลามัส โดยหลั่ง releasing/inhibiting ผ่านทางเส้นเลือด portal vessel
- 21. 21 - ฮอร์โมนโกรท (Growth hormone,GH) เป็นสารพวกโปรตีน ควบคุมการเจริญเติบโต ของร่างกาย น้อยไป มากไป เด็ก dwarfism giantism ผู้ใหญ่ acromegaly simmon’s disease ฮอร์โมนโกรท (Growth hormone,GH)
- 22. 22 giantism • เนื่องจากในวัยเด็กมีการสร้าง GH มาก เกินไปจะมีผลกระตุ้นการเจริญเติบโต มากกว่าปกติ เรียกว่า สภาวะยักษ์ (giantism)
- 23. 23 13 years old 18 years old 18 years old High School Graduation 21 years old Entering his car, front seat had to be removed http://www.altonweb.com/history/wadlow/
- 24. 24 dwarfism • เนื่องจากในวัยเด็กมีการขาด ฮอร์โมน GH น้อยทาให้เกิด อาการร่างกายมีขนาดเล็ก แคระ แกร็น เนื่องจากการเจริญเติบโต ของกระดูกถูกยับยั้ง ระบบสืบ พันธ์ไม่เจริญ
- 25. 25 acromegaly • เนื่องจากในวัยผู้ใหญ่มีฮอร์โมน GH มากเกินไปจะมีผลต่อ การกระตุ้นการเจริญของกระดูกในด้านกว้าง เนื่องจาก กระดูกทางด้านยาวบิดไปแล้ว ยาวอีกไม่ได้ และยับยั้ง เนื้อเยื่อเกี่ยวพันด้วย ทาให้กระดูกที่คางขยายขนาดกว้าง ขึ้นฟันห่างใบหน้าเป็นรูปสี่เหลี่ยมคางหมู นิ้วมือ นิ้วเท้ามี ขนาดใหญ่ขึ้น ผิวหนังหนาและหยาบ
- 26. 26 simmon’s disease • เนื่องจากในผู้ใหญ่ที่มีฮอร์โมนโกรธ น้อยมักไม่แสดงลักษณะอาการให้ เห็นแต่พบว่าน้าตาลในเลือดต่าจึง ทนต่อความเครียดทางอารมณ์ได้ น้อยกว่าคนปกติ และมักจะเป็นลม หน้ามืดง่าย อาจเป็นโรคผอมแห้ง
- 27. 27 1. ฮอร์โมนกระตุ้นฟอลลิเคิล หรือ ฟอลลิเคิลสติมิวเลติงฮอร์โมน(follicle stimulating hormone,FSH) เป็นฮอร์โมนพวกโปรตีนที่รวมอยู่กับคาร์โบไฮเดรต(glycoprotein) ทาหน้าที่ - กระต้นฟอลลิเคิลของรังไข่ให้เจริญเติบโต - ออกฤทธิ์ร่วมกับฮอร์โมนลูทิไนท์(LH)ในการกระต้นให้มีการสร้างและหลั่งฮอร์โมนอีสโทร เจน - FSH ในเพศชายจะกระตุ้นเนื้อเยื่อสืบพันธุ์(germinal epithelium) ภายในหลอด สร้างอสุจิในอัณฑะ ให้สร้างอสุจิ(spermatogenesis) ฮอร์โมนโกนาโดโทรฟิน (gonadotrophin หรือ gonadotrophic hormone,Gn )
- 28. 28 - ฮอร์โมน LH กระตุ้นกลุ่มเซลล์ อินเตอร์สติเชียลให้หลั่ง - ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน (testosterone)
- 29. 29 • เป็นฮอร์โมนประเภทโปรตีน กระตุ้นการเจริญ ของท่อของการผลิตน้านมกระตุ้นการสร้าง และผลิตน้านม • ในขณะตั้งครรภ์และตอนคลอดจะมีโพรแลก ตินสูง • โพรแลกตินในเพศชายไม่ทราบหน้าที่แน่ชัด แต่มีผู้รายงานว่าโพรแลกตินจะทาหน้าที่ ร่วมกับฮอร์โมนเพศชายในการกระตุ้นอวัยวะที่ เกี่ยวข้องกับการสืบพันธุ์ เช่น ต่อมลูกหมาก ท่อนาอสุจิ และต่อมสร้างน้าเลี้ยงอสุจิ ฮอร์โมนโพรแลกติน (prolactin) หรือ (lactogenic hormone)
- 30. 30 • เป็นฮอร์โมนประเภทโปรตีน กระตุ้นการเจริญของท่อของการผลิต น้านมกระตุ้นการสร้างและผลิตน้านม • ในขณะตั้งครรภ์และตอนคลอดจะมีโพรแลกตินสูง • โพรแลกตินในเพศชายไม่ทราบหน้าที่แน่ชัด แต่มีผู้รายงานว่าโพรแลก ตินจะทาหน้าที่ร่วมกับฮอร์โมนเพศชายในการกระตุ้นอวัยวะที่ เกี่ยวข้องกับการสืบพันธุ์ เช่น ต่อมลูกหมาก ท่อนาอสุจิ และต่อมสร้าง น้าเลี้ยงอสุจิ
- 32. 32 ACTH • กระตุ้นการเติบโตและการสร้างฮอร์โมนของต่อมหมวกไตส่วนนอก • กระต้นการปลดปล่อยกรดไขมันออกจากเนื้อเยื่อ • กระตุ้นการหลั่งอินซูลินจากตับอ่อน • กระตุ้นการหลั่ง GH จากต่อมใต้สมองส่วนหน้า • ACTH ยังมีลักษณะบางอย่างเหมือนฮอร์โมนจากต่อมใต้สมอง ส่วนกลาง(MSH)จึงกระตุ้นเมลานินภายในสัตว์เลือดเย็น เช่น กบ ทาให้มี สีเข้มขึ้น
- 33. 33 หรือ TSH ทาหน้าที่กระตุ้นต่อมไทรอยด์ให้หลั่งฮอร์โมนตาม ปกติ ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองส่วนหน้าจะควบคุมโดยฮอร์โมน ประสาทที่สร้างมาจากไฮโพทาลามัส ฮอร์โมนกระตุ้นไทรอยด์ (thyroid stimulating hormone)
- 35. 35 • ฮอร์โมนกระตุ้นการหลั่ง GH (GH releasing hormone,GHRH) • ฮอร์โมนยับยั้งการหลั่ง GH (GH inhibiting hormone,GHIH) • ฮอร์โมนกระตุ้นการหลั่งโพรแลกติน(prolactin releasing hormone,PRH) • ฮอร์โมนกระตุ้นการหลั่งของต่อมไทรอยด์ (thyroid releasing hormone,TRH)กระตุ้นการหลั่ง TSH • ฮอร์โมนกระตุ้นการหลั่ง Gn (gonadotrophin releasing hormone,GnRH)กระตุ้นการหลั่ง FSH และ LH
- 36. 36 - ฮอร์โมนเมลาโนไซต์ (Melanocyte stimulating hormone) หรือ MSH ทาหน้าที่ทาให้รงควัตถุภายในเซลล์ ผิวหนังกระจายไปทั่ว เซลล์ ต่อมใต้สมองส่วนกลาง ทาหน้าที่ผลิตฮอร์โมน ดังนี้
- 37. 37 ต่อมใต้สมองส่วนหลัง(Posterior pituitary gland or neurohypophysis) -ฮอร์โมนที่หลั่งจากต่อมใต้ สมองส่วนหลังสร้างมาจาก เซลล์ประสาทของไฮโปทา ลามัส -โดยเซลล์ประสาทจะยื่น ส่วน axon เข้ามาในต่อม ใต้สมองส่วนหลัง
- 38. 38 • ต่อมใต้สมองส่วนหลัง หรือนิวโรไฮโพไฟซีส ไม่ได้สร้างฮอร์โมนเอง แต่ฮอร์โมนถูกสร้างมา จาก นิวโรซีครีทอรี เซลล์ของไฮโพทาลามัส โดยกลุ่มเซลล์เหล่านี้จะ มีแอกซอนมาสิ้นสุดอยู่ ภายในต่อมใต้สมอง ส่วนหลัง และเข้าสู่ กระแสเลือด Axons to primary capillaries Primary capillaries Pituitary stalk Posterior pituitary Anterior pituitary Secondary capillaries Portal venules
- 39. 39 - ยูเรติก ADH มีหน้าที่ดูดน้า กลับของหลอดไต และ กระตุ้นให้หลอด เลือดบีบตัว ถ้าขาดฮอร์โมนนี้จะเกิดการ เบาจืดทาให้ปัสสาวะ บ่อย วาโซเพรสซิน(Vasopressin) หรือ ฮอร์โมนแอนติได
- 40. 40 ADH • มีผลให้มีการดูดน้ากลับที่ท่อหน่วยไต • ฮอร์โมนนี้จะมีการหลั่งออกมาเมื่อ กระหายน้า และขาดน้า ความเครียดสูง ความดันเลือดสูง • ยาที่มีผลต่อการกระตุ้นประสาทส่วนกลาง ฝิ่น เฮโรอีนจะมีผลในการ กระตุ้นการหลั่งฮอร์โมนด้วย • ถ้ามี ADH น้อยมากๆจะทาให้เกิดโรคเบาจืด(diabetes insipidus) มีปัสสาวะออกมามากถึงวันละ 20 ลิตรต่อวัน
- 41. 41 ทาหน้าที่กระตุ้นกล้ามเนื้อเรียบ และ อวัยวะภายใน กระตุ้น กล้ามเนื้อรอบ ๆ ต่อมน้านม ให้ขับน้านม ฮอร์โมนนี้จะ หลั่งออกมามากตอนคลอด เพื่อช่วยให้กล้ามเนื้อ มดลูก บีบตัวขณะคลอด ออกซีโทซิน (Oxytocin)
- 42. 42 ตับอ่อน (pancreas) -ตับอ่อนประกอบด้วยendocrine gland (islets of Langerhans) และ exocrine gland(หลั่งเอนไซม์) -Islet of Langerhans ประกอบด้วย alpha cells(หลั่ง glucagon) และ beta cells (หลั่ง insulin)
- 43. 43 -insulin และ glucagon จะทาหน้าที่ตรงข้ามกัน(antagonistic) :insulin ลดระดับน้าตาลในเลือด โดยไปกระตุ้นให้มีการนากลูโคสเข้าสู่เซลล์ (ยกเว้นเซลล์สมอง), ลดการสลายไกลโคเจนที่ตับ, และลดการเปลี่ยนกรดอะมิ โนและกลีเซอรอลไปเป็นน้าตาล :glucagon เพิ่มระดับน้าตาลในเลือด โดยกระตุ้นเซลล์ตับให้สลายไกลโคเจนมา เป็นกลูโคส เปลี่ยนกรดอะมิโนและกลีเซอรอลมาเป็นกลูโคส Diabetes mellitus (โรคเบาหวาน) สภาวะที่ระดับน้าตาลในเลือดสูงกว่าปกติ (คน ปกติ = 90mg/100ml) อาจเกิดเนื่องจากร่างกายขาด insulin หรือเซลล์เป้ าหมาย ไม่ตอบสนองต่อinsulin
- 44. 44 ต่อมหมวกไต (adrenal gland) -ต่อมหมวกไตแบ่งเป็น 2 ส่วนคือ adrenal cortex(ด้านนอก)และadrenal medulla(ตรงกลาง) -กระตุ้นการสลายไกลโค เจนได้เป็นกลูโคสจากตับ และกล้ามเนื้อและกระตุ้น การปล่อย fatty acidจาก เซลล์ไขมัน -กระตุ้นcardiovascular และ respiratory system -หลั่งเมื่อร่างกายอยู่ ในสภาวะเครียด autonomic nervous system (sympathetic) -glucocorticoid กระตุ้น การสังเคราะห์กลูโคสจาก noncarbohydrate source เช่นจากโปรตีน -mineralocorticoid ควบคุม สมดุลของเกลือและน้า เช่น aldosterone กระตุ้นให้มี การดูดกลับของNa+และน้าที่ ท่อไต
- 45. 45 ฮอร์โมนจากต่อมหมวกไต ต่อมหมวกไต (adrenal gland) ประกอบด้วยเนื้อเยื่อ 2 ชนิดคือ 1. อะดรีนัลคอร์เทกซ์ (adrenal cortex) เป็นเนื้อเยื่อชั้นนอก 2. อะดรีนัลเมดุลลา (adrenal medulla) เป็นเนื้อเยื่อชั้นใน อะดรีนัลคอร์เทกซ์ ผลิตฮอร์โมนได้มาก สามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ คือ
- 46. 46 1. ฮอร์โมนกลูโคคอร์ติคอยด์ (Glucocorticoid hormone) ทาหน้าที่ควบคุมเมตาโบลิซึมของคาร์โบไฮเดรต กระตุ้นการ เปลี่ยนคาร์โบไฮเดรตและไกลโคเจนเป็นกลูโคส และยังควบ คุมสมดุลของเกลือแร่ 2. ฮอร์โมนมิเนราโลคอทิคอยด์ (mineralocorticoid) ทาหน้าที่ ควบคุมสมดุลของน้าและเกลือแร่ในร่างกาย เช่น อัลโดสเตอโรน (aldosterone) ทาหน้าที่ดูดโซเดียมกลับท่อหน่วยไต อะดรีนัลคอร์เทกซ์ (adrenal cortex)
- 47. 47 อะดรีนัลเมดุลลา (adrenal medulla) อะดรีนัลเมดุลลา ผลิตฮอร์โมนดังนี้ 1. อะดรีนาลิน (adrenalin) ทาให้น้าตาลในเลือดเพิ่มขึ้น และ กระตุ้นการเต้นของหัวใจ 2. นอร์อะดรีนาลิน (noradrenalin) ทาหน้าที่หลั่งจากเส้นประสาทซิมพาเทติก ทาให้ความดันเลือดสูง
- 48. 48 ต่อมไทรอยด์ (Thyroid gland) -ต่อมไทรอยด์ในสัตว์เลี้ยง ลูกด้วยนมมี 2 พู วางตัวอยู่ บนหลอดลม -สร้างฮอร์โมน triiodothyronine (T3) และ thyroxine (T4) -ทาหน้าที่ควบคุม กระบวนการเมตาบอลิสม -ควบคุมการสร้างโดย TSH
- 49. 49 ฮอร์โมนจากต่อมพาราไทรอยด์ - พาราทอร์โมน (parathormone,PTH) ทาหน้าที่รักษาสมดุลและ ฟอสฟอรัสในร่างกายให้คงที่ - มีผลกระตุ้นให้มีการเพิ่มแคลเซียมและฟอสฟอรัส - ถ้ามีระดับแคลเซียมต่าในเลือดจะกระตุ้นให้มีการหลั่งฮอร์โมนมาก ขึ้น - ถ้าหลั่งฮอร์โมนมากเกินไปจะทาให้มีการสะสมแคลเซียมที่ไตที่เส้น เลือด กระดูกเสียแคลเซียมมากเกินไป หักง่ายเป็นโรคกระดูกพรุน ฮอร์โมนจากต่อมพาราไทรอยด์(Parathyriod gland)
- 50. 50
- 52. 52 เพศหญิง - เอสโทรเจน (estrogens) สร้างจากเซลล์ฟอลลิเคิลในรังไข่ ฮอร์โมนนี้จะต่าในขณะมี ประจาเดือน - ฮอร์โมนโปรเจสเทอโรน (progesterone) สร้างจาก คอร์ปัสลูเทียม ควบคุมลักษณะ เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของร่าง กายในช่วงวัยรุ่น
- 53. 53 ฮอร์โมนจากต่อมไพเนียล ต่อมไพเนียลอยู่บริเวณกึ่งกลางของ สมองส่วนเซรีบรัมพูซ้ายและพูขวา ต่อมนี้ไม่ได้ทาหน้าที่สร้าง ฮอร์โมน ต่อมนี้จะสร้างเมลาโทนิน (melatonin) ในคนและสัตว์ ชั้นสูงในช่วงวัยรุ่นและยับยั้งการเจริญเติบของอวัยวะสืบพันธุ์ ถ้าขาดจะทาให้เด็กเป็นหนุ่มสาวเร็วกว่าปกติ ต่อมไพเนียล(pineal gland)
- 54. 54 ต่อมไร้ท่อที่เกี่ยวกับการปรับตัวของสัตว์ - ต่อมใต้สมองส่วนกลาง MSH - ต่อมไพเนียล melatonin ต่อมไร้ท่อที่เกี่ยวข้องกับภูมิคุ้มกัน - Thymus gland ต่อมไร้ท่อที่ทาหน้าที่ควบคุมพฤติกรรม Biological clock - pineal gland
- 55. 55
- 56. 56
- 57. 57
- 58. 58 ตาแหน่งของต่อมที่ผลิตฟีโรโมนในสุนัข 1. Labial glands. 2. Auricular glands. 3. Perianal glands. 4. Vulva หรือ Preputial glands. 5. Interdigitous glands.