TIẾP CẬN VÀ XỬ TRÍ NGỘ ĐỘC CẤP TRẺ EM
- 1. TIEÁP CAÄN & XÖÛ TRÍ
NGOÄ ÑOÄC CAÁP TREÛ EM
BV. NHI ÑOÀNG I
- 4. NGOÄ ÑOÄC CAÁP
● Tuoåi:
Tai naïn thöôøng gaëp ôû TE < 5 tuoåi
● Nguyeân nhaân:
Thöôøng do uoáng nhaàm, ít do töï töû
● Đường vaøo:
Tieâu hoùa, da, nieâm maïc (muõi, roán), hoâ haáp
- 5. CHAÅN ÑOAÙN
1. HOÛI BEÄNH :
• 1. Phaùt hieän treû ñang uoáng hoaëc tieáp xuùc vôùi ñoäc
chaát.
• 2. Beänh caûnh laâm saøng töông töï xaûy ra cuøng moät
luùc trong moät taäp theå .
• 3. Coù trieäu chöùng, hoäi chöùng ñaëc hieäu cuûa töøng loaïi
ñoäc chaát, hoaëc beänh caûnh laâm saøng khoâng giaûi
thích ñöôïc.
- 6. 2. KHAÙM LAÂM SAØNG :
DHST: Chuù yù DH nguy hieåm : SHH,
soác, hoân meâ, co giaät.
Khaùm toaøn dieän: Chuù yù muøi hôi thôû,
da, ñoàng töû.
Tìm trieäu chöùng ñaëc hieäu cho töøng
ñoäc chaát
- 7. TRIEÄU CHÖÙNG TAÙC NHAÂN
Hoân meâ Thuoác nguû, choáng ñoäng kinh, aù phieän,
röôïu, chì, phospho höõu cô
Ñoàng töû co AÙ phieän, thuoác nguû, Phosphore höõu cô
Ñoàng töû daõn Nhoùm Atropine, Antihistamine, thuoác
traàm caûm ba voøng, Cocaine,
Amphetamine
Nhòp tim chaäm Digoxine, öùc cheá canxi vaø öùc cheá beta
tröùng coùc, naám ñoäc...
Nhòp tim nhanh Catecholamine,Atropine,Antihistamine
Methylxanthine,Cocaine,Amphetamine
- 8. Thôû nhanh Aspirine, CO, Cyanide, Theophylin
Thôû chaäm AÙ phieän, barbiturique, an thaàn,
Naphazolin ( thuoác nhoû muõi)
Toan C2hoaù CO, Cyanide, Ethanol
Ñoû da Nhoùm Atropine, Antihistamine.
Soát Khaùng histamine, Cocaine, Amphetamine
HC ngoaïi thaùp Metoclopramide,Haloperidol,
Domperidone
Co giaät Clor höõu cô, traàm caûm 3 voøng, thuoác
chuoät Trung Quoác, khaùng histamine
- 14. THUOÁC DIEÄT CHUOÄT TRUNG QUOÁC
( Sodium Fluoroacetate)
Ñoäc toá: Sodium Fluoroacetate
TCNÑ: Co giaät
- 15. 3. CAÄN LAÂM SAØNG :
XN thöôøng quy : CTM, Ion ñoà, CN gan thaän…
XN chaån ñoaùn nguyeân nhaân :
o Tìm ñoäïc chaát trong dòch daï daøy, chaát
oùi,maùu, nöôùc tieåu.
o Tìm acetaminophene, phenobarbital,
theophyllin, morphine trong maùu
o Ñònh tính morphine, paraquat vaø ñònh
löôïng ALA trong nöôùc tieåu.
o Xquang xöông
- 16. CHAÅN ÑOAÙN XAÙC ÑÒNH
● Beänh söû: tieáp xuùc ñoäc chaát (+)
● LS ñieån hình loaïi ñoäc chaát (+)
● XN ñoäc chaát (+)
- 18. NGOÄ ÑOÄC CAÁP
LOAÏI BOÛ
ÑOÄC CHAÁT:
Röûa DD
Than hoïat
XT TÌNH
HUOÁNG CAÁP CÖÙU
CHAÁT
ÑOÁI KHAÙNG
XT
BIEÁN CHÖÙNG
NGUYEÂN TAÉC XÖÛ TRÍ
- 19. 1. XT TÌNH HUOÁNG CAÁP CÖÙU :
● Suy HH : Thoâng ñöôøng thôû,
Hoã trôï hoâ haáp (oxy, NKQ)
● Soác : LR 20ml/kg/h, CVP
● Co giaät : Diazepame 0,2ml/kg TMC
● Hoân meâ: Tö theá hoân meâ, G, Naloxon
- 20. 2. LOAÏI BOÛ ÑOÄC CHAÁT :
● HH : choã thoaùng khí
● Da : röûa saïch + xaø phoøng + nhieàu nöôùc
● Maét : röûa nöôùc 10-15 phuùt.
● Tieâu hoaù : röûa daï daøy, than hoaït.
● Taêng thaûi ñoäc chaát qua thaän (Tdòch),
kieàm hoaù maùu (Bicarbonate giöõ pH maùu
7,45-7,50 vaø pH nöôùc tieåu 7-8), lôïi tieåu
● Loïc thaän (naëng, ñoäc tính cao, TLPT thaáp)
- 21. RÖÛA DAÏ DAØY
NaCl
0.9%
Nöôùc
thöôøng
Hieäu quaû toát giôø ñaàu, <6 giôø
Ruùt dòch daï daøy coù ñoäc chaát tröôùc röûa XN ñoäc chaát
RDD: 15 ml/laàn (< 300ml) ñeán nöôùc khoâng maøu, muøi
- 22. RÖÛA DAÏ DAØY
CHOÁNG CHÆ ÑÒNH
- NÑ chaát aên moøn
- NÑ chaát bay hôi
- Ñang co giaät
- Hoân meâ chöa NKQ
boùng cheøn
- 23. – Duøng ngay sau RDD
– Lieàu: 1g/kg/laàn, max 50g
Pha nöôùc chín tæ leä ¼
Laäp laïi sau 4h
than hoaït/phaân.
– Sorbitol 70% 1g/kg /12h
THAN HOAÏT
Than hoaït – ñoäc toá
Khoâng haáp thu vaøo maùu
Thaûi theo phaân
Than
hoaït
- 24. • Khoâng hieäu quaû
Kim loaïi naëng
Daàu hoaû
Acide, bazô
Röôïu.
THAN HOAÏT
- 25. ÑOÄC CHAÁT CHAÁT ÑOÁI KHAÙNG
Aù phieän Naloxone
Phospho höõu cô Atropine, Pralidoxim
Chì EDTA
Gaây Methemoglobine Methylene blue
Acetaminophen N-Acetyl cysteine
Öùc cheá calci Calcium chloride, Calcium
gluconate
Khoai mì Sodium thiosulfate
3. THUOÁC ÑOÁI KHAÙNG
- 26. 4. THEO DOÕI
- Nguy kòch: DHST,Tgiaùc, co giaät,
SaO2 /15-30ph
- OÅn ñònh : moãi 2-6 giôø
- Dieãn tieán
- 27. +
Than hoaït
Theo doõi saùt
Ngoä ñoäc caáp
Tænh taùo Roái loaïn
tri giaùc
Xaùc ñònh khoâng
ñoäc tính
Ñoäc toá cao, nguy
hieåm
Khoâng xaùc ñònh
ñöôïc ñoäc toá
Suy hoâ haáp
Soác
Röûa daï daøy
Than hoaït tính
Thuoác ñoái
khaùng ñaëc hieäu
Thuoác ñoái
khaùng ñaëc
hieäu
Ñaët sonde daï daøy,
ruùt ñoäc chaát
-
LÖU ÑOÀ XÖÛ TRÍ BEÄNH NHAÂN NGOÄ ÑOÄC CAÁP
Caáp
cöùu
- 28. III.PHOØNG NGÖØA
- Taâm lyù trò lieäu: töï töû
- Phoøng ngöøa:
Ñeå xa taàm tay treû: ñoäc chaát, thuoác
Duøng thuoác ñuùng chæ daãn cuûa NVYT
Sô cöùu ñuùng, mang treû ñeán CSYT gaàn nhaát
- 31. NGOÄ ÑOÄC PHOSPHO HÖÕU CÔ
Phospho höõu cô öùc cheá choline esterase öù
ñoïng acetyl choline taïi sinapse.
Bieåu hieän laâm saøng 3 hoäi chöùng: muscarinic,
nicotinic vaø TK trung öông
- 32. CHAÅN ÑOAÙN:
a. Beänh söû: Coù tieáp xuùc Phosphore höõu cô:
uoáng, xöùt chí, hít.
b. Trieäu chöùng ngoä ñoäc:
Thöôøng trong voøng 12g sau khi tieáp xuùc vôùi
ñoäc chaát:
- Daáu hieäu Muscarinic: ñoàng töû co, taêng tieát
ñaøm nhôùt, ñau buïng, oí möõa….
- Daáu hieäu Nicotinic: rung giaät cô, yeáu chi,
suy hoâ haáp, tim nhanh, cao HA…
- Daáu hieäu Thaàn kinh trung öông: nhöùc ñaàu,
co giaät, hoân meâ, SHH .
Hôi thôû coù muøi thuoác raày.
- 33. c. Xeùt nghieäm:
-Dòch daï daøy tìm Phosphore höõu cô.
-Ñònh löôïng men Acetylcholinesterase trong
hoàng caàu:
Neáu giaûm 50%: möùc ñoä nheï
giaûm 90%: möùc ñoä raát naëng
(5300 – 12900 u/l)
-Hoân meâ: Ion ñoà, Dextrostix.
-Suy hoâ haáp: SaO2, khí maùu, X quang phoåi.
Chaån ñoaùn khoù: coù theå test Atropine 0,02
mg/kg (TMC). Beänh nhaân khoâng ngoä ñoäc
Phosphore höõu cô seõ coù daáu hieäu ngoä ñoäc
Atropine ngay
- 34. ÑIEÀU TRÒ NGOÄ ÑOÄC PHOSPHORE HÖÕU CÔ :
1.Nguyeân taéc:
NGOÄ ÑOÄC
PHOSPHO HÖÕU CÔ
LOAÏI BOÛ
ÑOÄC CHAÁT:
Röûa DD
Than hoïat
ÑIEÀU TRÒ
HOÅ TRÔÏ
CHAÁT ÑOÁI
KHAÙNG
Atropin
Pralidoxim
THEO DOÕI
- 35. 2. Xöû trí:
2.1 Nhanh choùng ñaùnh giaù BN, xöû trí caùc tình
traïng naëng:
Suy hoâ haáp, truïy maïch, co giaät...
-Thoâng ñöôøng thôû.
+Cung caáp oxy, NKQ giuùp thôû
+Choáng soác: truyeàn dd ñieän giaûi, ÑPT.
Khi cung caáp ñuû dòch maø vaãn coøn soác
Dopamine.
-Choáng co giaät: Diazepam 0.25 - 0.3
mg/kg/lieàu TMC.
- 36. 2.2 loaïi boû ñoäc chaát
-Ngoä ñoäc qua ñöôøng hoâ haáp: ñöa BN ra
choã thoaùng, cung caáp oxy khi caàn.
-Ngoä ñoäc qua da: röûa saïch da, goäi ñaàu
-Ngoä ñoäc qua maét: röaû saïch maét döôùi
voøi nöôùc töø 10-15 phuùt
-Ngoä ñoäc qua ñöôøng tieâu hoùa: röûa daï
daøy.
- 37. a.Röûa daï daøy:
- Caøng sôùm caøng toát vaø ñuùng kyõ thuaät.
- Röûa daï daøy laïi duø tuyeán tröôùc ñaõ röûa.
- Röûa kyõ ñeán khi nöôùc trong vaø khoâng muøi .
- Neáu BN hoân meâ hoaëc suy hoâ haáp naëng: ñaët
NKQ coù boùng cheøn tröôùc khi röûa DD
- Neáu sau 3 giôø tình traïng chöa caûi thieän neân
röûa daï daøy laïi laàn 2.
b. Duøng than hoaït:
- Lieàu duøng: 1g/kg lieàu ñaàu, sau ñoù moãi 4 giôø
1/2 lieàu treân, trong 24 giôø hoaëc cho ñeán khi
xuaát hieän than hoaït trong phaân
- 38. 2.3 Chaát ñoái khaùng
2.3.1.Tieâm Atropine:
- Thieát laäp ñöôøng truyeàn TM ñeå tieâm
Atropine.
- Atropine phaûi ñöôïc tieâm tröôùc vaø trong khi
röûa daï daøy. T/g röûa DD thöôøng keùo daøi (1-
2 giôø).
Atropine ngaên chaën bieåu hieän Muscarinic.
+ Lieàu ñaàu 0.05 mg/kg (TM), sau ñoù 0.02 -
0.05 mg/kg (TM) moãi 15 ph ñeán khi coù daáu
thaám Atropine.
+ Giaûm lieàu hoaëc tieâm caùch quaõng xa hôn.
+ Hoaëc TTM lieân tuïc 0.02 - 0.08 mg/kg/giôø
(trong N/S hay D/S).
- 39. 2.3.2 PAM: Pralidoxim (2PAM: 2 Pyridin
Aldoxim Methochloride)
-Taùc duïng: caïnh tranh, keát hôïp vôùi P cuûa PP
höõu cô:
.Taùi sinh laïi men AchE (neáu söû duïng sôùm).
. Baát hoaït Phosphore höõu cô daïng töï do.
- Neân duøng sôùm trong 12-24 giôø ñaàu.
- Chæ ñònh: PAM phoái hôïp vôùi Atropine khi:
. ngöng thôû, suy hoâ haáp.
. yeáu cô (coå, chi), run cô.
. uoáng ñoäc chaát nhieàu (töï töû) hoaëc ñoäc
tính cao.
- 40. Bieät döôïc: Pampara (oáng 500mg), Contrathion
(loï 200mg), Protopam (oáng 500mg).
- Lieàu: 20-50 mg/kg/laàn (toái ña 1g) pha N/S
TTM / 30’-1h, laäp laïi sau 1h neáu chöa caûi
thieän tình traïng SHH,
- Lieàu keá tieáp caùch moãi 8-12 h, ñeán khi maát
bieåu hieän Nicotinic.
- Trong nhöõng ca naëng, TTM lieân tuïc 10-20
mg/kg/giôø.
- Taùc duïng phuï: TTM nhanh gaây nhöùc ñaàu,
buoàn noân, tim nhanh, co goàng cô.
- 41. 2.4. Ñieàu trò hoã trôï:
-Caân baèng nöôùc ñieän giaûi: duøng dd coù
chöùa ñieän giaûi ñeå traùnh haï Na maùu.
-Nhöõng ngaøy ñaàu nhòn aên hoaøn toaøn, nuoâi
aên qua ñöôøng TM.
-Khi ngöng than hoaït, baét ñaàu cho aên töø
loûng ñeán ñaëc daàn vaø choïn thöùc aên ít môû
.N1: Uoáng nöôùc ñöôøng, chaùo ñöôøng.
.N 2-3: Chaùo caù, thòt naïc (boø, gaø).
-BN xuaát vieän sau 5-7 ngaøy ñieàu trò hay
sau ngöng Atropine ít nhaát 3 ngaøy.
2.5. Theo doõi:
- 43. NGOÄ ÑOÄC CLO HÖÕU CÔ
THUOÁC TRÖØ SAÂU CLO HÖÕU CÔ:
1-DDT (Diclorodiphenyl tricloro etan)
2-Caùc daãn chaát Indan: aldrin, clodan….
3-Caùc daãn chaát cyclohexan:
hexaclorocyclohexan (HCH,666), lindan….
4-Caùc daãn chaát clo tinh daàu:
Terebenthin vaø cuûa long naûo (toxaphen)
- 44. CAÙC CLO HÖÕU CÔ THOÂNG THÖÔØNG:
Ñoäc cao
<50mg/kg
Ñoäc trung bình
>50mg/kg
Ñoäc thaáp >1g/kg
Aldrin
Dieldrin
Endrin
Endosulfan
Chlordane
DDT
Heptachlor
Kepone
Lindane
Mirek
Toxaphene
Ethylan
(Perthane)
Hexachlorroben
zene
Methoxychlor
- 45. • TRIEÄU CHÖÙNG:
• Caáp: chuû yeáu heä thaàn kinh trung öông
(tieåu naõo vaø voû naõo vuøng vaän ñoäng)
• *1 vaøi giôø sau uoáng
• -Tieâu hoùa: oùi möûa, tieâu chaûy
• -Thaàn kinh: lo laéng, kích thích, co giaät
cô
• *Naëng hôn: hoân meâ, co giaät ,suy hoâ
haáp (khoâng coù daáu hieäu muscarinic:…)
- 46. • ÑIEÀU TRÒ: Chuû yeáu ñieàu trò trieäu
chöùng, khoâng coù antidote
• -Hoå trôï hoâ haáp
• -Loaïi boû ñoäc chaát: röûa daï daøy, than
hoaït
• -Ñieàu trò co giaät: Seduxen 0.25 -
0.3mg/kg TMC, neáu coøn co giaät coù theå
laäp laïi hoaëc TTM 0.1- 0.35mg/kg/giôø
- 48. NGOÄ ÑOÄC KHOAI MÌ
Ñoäc toá:
khoai mì chöùa GLUCOSIDE:
93-96% laø Linamarozit
4-7% laø Lotostrarit
Glucoside:
Khoai mì thöôøng 20-30mg/kg
Khoai mì cao saûn (ñaéng) 60-150mg/kg
Thuûy phaân glucoside ACID CYANHYDRIC
öùc cheá men cytochrom oxydase teá baøo
khoâng söû duïng ñöôïc Oxy
- 49. NGUYEÂN NHAÂN NGOÄ ÑOÄC CYANIDE:
• -Thöïc vaät:
+khoai mì: nhieàu ôû voõ vaø ñaàu cuû
Cao saûn (ñaéng) thöôøng (ngoït)
+Saén daây (haït vaø reå)
+Haïnh ñaéng, haït 1 soá quaû (taùo, leâ)
• -Hoaù chaát: CS, thuoác dieät chuoät, thuoác raày
• -Thuoác: Nitroprusside
- 50. TAÙC DUÏNG ÑOÄC CUÛA CYANIDE:
Cyanide gaén vaøo men cytochrome-oxydase
Teá baøo khoâng söû duïng ñöôïc oxy
Teá baøo thieáu oxy (naûo, tim…)
Chuyeån hoaù yeám khí: taêng acide lactic
- 51. TRIEÄU CHÖÙNG NGOÄ ÑOÄC:
Laâm saøng:
oùi, nhöùc ñaàu choùng maët
Naëng: khoù thôû, luù laãn, co giaät, hoân meâ,
TTM
Xeùt nghieäm:
Khí maùu: Toan chuyeån hoùa
PaO2, SaO2: bt
Co-oximetry: Met-Hb: bình thöôøng
- 52. Ñieàu trò:
-Ñieàu trò tình traïng nguy kòch
+Hoå trôï hoâ haáp: thôû oxy, giuùp thôû
+Choáng soác neáu coù
+Toan chuyeån hoùa naëng: Bicarbonate
-Loaïi boû chaát ñoäc: röûa DD, than hoaït
-Chaát giaûi ñoäc
- 53. Chæ ñònh: SHH, RL tri giaùc, soác
Taïo thiocyanate:
Tieâm Sodium thiosulfate TM, goác sulfur
gaén vôùi cyanide phöùc hôïp
thiocyanate khoâng ñoäc nöôùc tieåu
Lieàu sodium thiosulfate 25% 1,65ml/kg
(hay sodium thiosulfate 8% 3-5ml/kg)
TTM qua bôm tieâm, khoâng quaù 3-
5ml/ph.
Laäp laïi ½ lieàu treân sau 30ph-1g neáu
chöa caûi thieän toát
- 55. NGOÄ ÑOÄC PARACETAMOI
1. CHAÅN ÑOAÙN:
a. Lieàu ñoäc: Acetaminophen > 150 mg/kg.
b. Trieäu chöùng:
Thöôøng khoâng trieäu chöùng.
Sau 24-48 giôø: trieäu chöùng huûy teá baøo gan:
Vaøng da, gan to vaø ñau.
Thay ñoåi sinh hoùa chöùc naêng gan:
taêng Transaminase.
Töø 3-6 ngaøy sau: Suy gan: Roái loaïn tri giaùc,
haï ñöôøng huyeát, RLÑM, Suy thaän caáp.
- 56. • c. Xeùt nghieäm:
• -SGOT, SGPT
• -Ñöôøng huyeát
• -Ñoâng maùu toaøn boä,...
• -Ñònh löôïng Acetaminophen/huyeát
thanh.
- 57. 2. XÖÛ TRÍ:
Röûa daï daøy.
Than hoaït trong voøng 4 giôø sau khi uoáng.
Khi coù chæ ñònh duøng N-acetylcysteine thì
khoâng xöû duïng than hoaït.
- 58. Chæ ñònh N-acetylcysteine:
-Uoáng acetaminophen > 150 mg/kg.
-Coù RL chöùc naêng gan trong 24 giôø ñaàu .
-Acetaminophen / huyeát thanh ngöôõng
ngoä ñoäc.
(Nomogram ñaùnh giaù töøng thôøi ñieåm
Giôø 4: 150 g/ml; giôø 12: 40 g/ml )
Lieàu ñaàu 140 mg/kg pha vôùi nöôùc hoaëc
nöôùc traùi caây (u).
Sau ñoù duy trì 70 mg/kg moãi 4 giôø (u)
theâm 17 lieàu nöõa.
Neáu noân möõa trong 1 giôø sau khi uoáng,
- 59. • -TTM 20 giôø 300 mg/kg:
• 150mg/kg trong 200ml Dextrose 5%/15 ph,
tieáp theo 50 mg/kg / 500ml Dextrose 5%/4 g,
sau ñoù 100 mg/kg /1000 ml Dextrose
5%/16g
• -TTM 48 giôø: 140 mg/kg ( 0,2g/ml ) /1 g,
• sau ñoù 70mg/kg /giôø /moãi 4g ñeán 48 giôø
• Ñieàu trò trieäu chöùng:
• - Haï ñöôøng huyeát: ñöôøng öu tröông.
• - Roái loaïn ñoâng maùu: Vitamine K1.
- 61. METHEMOGLOBINEMIA
Bình thöôøng löôïng Methemoglobine
(Fe3+ )/ hoàng caàu töø 1-2%
- Caùc thuoác vaø hoùa chaát thöôøng gaây
Methemoglobinemia:
+ Nitries (nöôùc gieáng, cuû deàn).
+ Chlorates (thuoác suùng).
+ Aniline (phaåm nhuoäm).
- 62. • 1. CHAÅN ÑOAÙN:
• Laâm saøng tuøy möùc ñoä Methemoglobine/maùu.
• Methemoglobinemia:
• 15-20%: tím moâi vaø ñaàu chi
• 30-40%: tím moâi vaø ñaàu chi, aên keùm hoaëc
boû aên, löø ñöø hoaëc vaät vaû. Treû lôùn than meät,
nhöùc ñaàu, choùng maët, yeáu chi
• >55%: khoù thôû, roái loaïn nhòp tim, hoân meâ,
co giaät
- 63. CHAÅN ÑOAÙN THÖÔØNG DÖÏA VAØO:
-Coù uoáng caùc chaát neâu treân.
-Taùi tím trung taâm khoâng ñaùp öùng vôùi thôû
oxy.
-Maùu BN tieáp xuùc vôùi oxy vaån coøn maøu ñen.
-Xeùt nghieäm: Methemoglobinemia >15%.
-Caàn chaån ñoaùn phaân bieät: beänh tim, phoåi
gaây ra tím taùi baèng khaùm laâm saøng, Xquang
tim phoåi, ño ECG, sieâu aâm tim...
- 64. 2. XÖÛ TRÍ:
-Ngöng tieáp xuùc vôùi caùc chaát gaây
Methemoglobine.
-Thôû oxy aåm.
-Methylene blue 1% coù chæ ñònh khi:
+ Methemoglobinemia > 30%
+ Hoaëc daáu hieäu laâm saøng naëng: roái loaïn
tri giaùc, khoù thôû, tím taùi, coù thay ñoåi daáu hieäu
sinh toàn
Lieàu 1-2 mg/kg/TMC/ 5 phuùt.
