1. Week 2 Lesson 1
ESP 10
IKALAWANG MARKAHAN
Ang Pagkukusa
sa Makataong Kilos
2. 1. Napatutunayan na gamit ang katwiran, sinadya
(deliberate) at niloob ng tao ang makataong kilos;
kaya pananagutan niya ang kawastuhan o
kamalian nito
(MELC- 5.3)
2. Nakapagsusuri ng sariling kilos na dapat
panagutan at nakagagawa ng paraan upang maging
mapanagutan sa pagkilos
(MELC - 5.4)
Layunin:
3. Balik-Aral
Lagyan ng tsek kung kung ang kilos ay kusang loob, di kusang loob at
walang kusang loob. Gayundin kung mapanagutan o hindi mapanagutan.
KILOS AT GAWAIN NG TAO
KUSANG
LOOB
DI KUSANG
LOOB
WALANG
KUSANG
LOOB
MAPANA-
GUTAN
HINDI
MAPA-
NAGUTAN
1. Pagsasalita habang natutulog
2. Pag-akay sa matandang ltatawid
3. Pagbahin
4. Pagsauli ng sobrang sukli
5. Pagsisinungaling
4. Timbangin!
Pareho ba ang bigat ng pananagutan?
A B
Tinalapid ni
Lincoln si Arthur
upang may
mapagtawanan
ngunit pumutok
ang noo ng
tumama sa
semento ang ulo
ni Arthur.
Tinalapid ni
Lincoln si Arthur
upang sadyang
masaktan at
maputukan ng
ulo si Arthur.
Alin ang mas mabigat?
5. Pareho ba ang bigat ng pananagutan?
A B
Tinalapid ni
Lincoln si
Arthur upang
sadyang
masaktan at
maputukan ng
ulo si Arthur.
Tinalapid ni
Lincoln si Arthur
upang may
mapagtawanan
ngunit pumutok
ang noo ng
tumama sa
semento ang ulo
ni Arthur.
6. Pareho ba ang bigat ng pananagutan?
A B
Nais ni Jun na
makapasa sa
exam kahit di
nag-aral kaya
naisip nyang
mandaya.
Kinopya nya
ang mga sagot
ng kaklase
habang
nakatalikod
ang guro
Nais ni Jun na
makapasa sa
exam kahit di
nag-aral kaya
naisip nyang
mandaya.
Sinabi nya sa
kaklase na
palitan ang
sagot nya sa
pagchecheck
ng papel nya.
Alin ang mas mabigat?
7. Pareho ba ang bigat ng pananagutan?
A
B
Nais ni Jun na
makapasa sa
exam kahit di
nag-aral kaya
naisip nyang
mandaya.
Kinopya nya
ang mga sagot
ng kaklase
habang
nakatalikod
ang guro
Nais ni Jun na
makapasa sa
exam kahit di
nag-aral kaya
naisip nyang
mandaya.
Sinabi nya sa
kaklase na
pakitan ang
sagot nya sa
pagchecheck
ng papel nya.
8. Pareho ba ang bigat ng pananagutan?
A B
May plano
si Roy na
mangopya
sa exam.
May plano si Roy
na mangopya sa
exam. Inilibre nya
ang kaibigan sa
canteen upang
pakopyahin siya.
Alin ang mas mabigat?
9. Pareho ba ang bigat ng pananagutan?
A
B
May plano
si Roy na
mangopya
sa exam.
May plano si Roy
na mangopya sa
exam. Inilibre nya
ang kaibigan sa
canteen upang
pakopyahin siya.
10. Eksepsiyon at Kabawasan
ng Pananagutan
Ayon kay Aristoteles, may
eksepsiyon, sa kabawasan
sa kalalabasan ng isang
kilos kung may kulang sa
proseso ng pagkilos.
11. Kabawasan ng Pananagutan:
Kakulangan sa Proseso ng Pagkilos
1. Paglalayon. Kasama ba sa ninanais ang
kinalabasan ng isang makataong kilos? Nasa
sa kaniya ang kapanagutan ng kilos kung sa
kabuuan ng paglalayon ay nakikita ng tao ang
isang masamang epekto ng kilos.
• Halimbawa. Gusto mong gumanti sa
nakaaway mong kaklase. Naisip mong
patirin siya pagbaba niya sa hagdan.
Ngunit naisip mo, paano kung
mahulog at mabagok ang kaniyang
ulo? Pero dahil gusto mong gumanti,
itinuloy mo ang iyong plano.
Nagpapakita ito na may paglalayon.
(Huwag na huwag mo itong gagawin
sapagkat mali ito.)
12. Kabawasan ng Pananagutan:
Kakulangan sa Proseso ng Pagkilos
2. Pag-iisip ng paraan na makarating
sa layunin. Ang pamamaraan ba ay
tugma sa pag-abot ng layunin at hindi
lamang kasangkapan sa pag-abot ng
naisin? Dito ay ginagamit ang tamang
kaisipan at katuwiran.
Halimbawa. Gusto mong
magpabili ng bagong cellphone
sa iyong tatay. Naisip mo na
para maibili ka ay
magpapakabait ka at gagawin
mo ang mga gawaing bahay at
mga iniuutos niya.
13. Kabawasan ng Pananagutan:
Kakulangan sa Proseso ng Pagkilos
3. Pagpili ng pinakamalapit na paraan. Sa puntong ito,
itatanong mo: Nagkaroon ba ng kalayaan sa mga opsiyon na
pagpipilian o pinili lamang ang mas nakabubuti sa iyo na
walang pagsasaalang-alang sa maaaring epekto nito?
Iniwasan mo ba ang pagpipilian/opsiyon na mas humihingi
ng masusing pag-iisip? Ang lahat ba ay bumabalik lamang sa
pansariling kabutihan na hindi nagtataguyod ng kabutihan
ng iba?
Halimbawa. Gusto mong makakuha ng mataas na
marka ngayong taong panuruan. Sa halip na pag-
aralan at gawin ang mga gawaing pagkatuto nang
mag-isa upang mas matuto, ay pinagawa mo ang mga
ito sa iba (sa iyong tutor). (Tandaan na hindi ito tama.
Makabubuting ikaw mismo ang gumawa ng mga
gawain sa iyong modyul.)
14. Kabawasan ng Pananagutan:
Kakulangan sa Proseso ng Pagkilos
4. Pagsasakilos ng paraan. Dito ay
ginagamit ang kilos-loob na lalong
nagpapalakas ng isang makataong kilos
upang maging tunay na mapanagutan. Ang
pagkilos sa pamamaraan ay ang paglalapat
ng pagkukusa na tunay na magbibigay ng
kapanagutan sa kumikilos.
Halimbawa. Kung ating ipagpapatuloy
ang naunang halimbawa, sa
kagustuhan mong makakuha ng mataas
na marka ay itinuloy mo ang
pagpapasagot ng iyong mga modyul sa
iyong tutor kahit na alam mong ito ay
pandaraya at hindi mabuti. (Mag-isip at
isakilos ang tamang paraan. Huwag
itong tularan.)
15. BASIC SLIDES
Elementary Layouts
Tandaan!
Ayon kay Aristoteles, kung may kulang sa mga ito,
nagkakaroon ng kabawasan sa kapanagutan ng isang
tao sa ginawang kilos. Ngunit hindi nawawala ang
kapanagutang ito maliban sa kung apektado
ito ng mga salik na maaaring makapag-
pawala ng kapanagutan.
Dahil dito, maaaring mabawasan
o mawala ang kapanagutan. Ibig
sabihin, ang kahihinatnan ng
makataong kilos, kasama na ang
pagpapataw ng parusa kung
mayroon man, ay nababawasan din
o nawawala.
16. Sagutan!
Sitwasyon 1
Dahil sa pandemya, nagkaroon ng agarang pagsususpende ng klase na
nagtuloy-tuloy. Pati ikaapat na pagsusulit ay hindi na natuloy at ang mga
grado ay na compute sa pamamagitan ng bagong transmutable table na
ibinigay ng central office. Pagkatapos mag compute ang guro nakita niya
na si Armando ay bumagsak sa Science. Sinabihan ng guro si Armando na
magkaroon siya ng karagdagang gawain para siya ay pumasa. Binigyan
siya ng guro ng 5 modyul sa science at sinabihan na gagawin niya ito ng
dalawang Linggo. Ngunit, dahil sa tinulungan niya ang kanyang magulang
sa hardin hindi natapos ni Armando ang dalawang
modyul kaya ang kanyang ginawa ay pinasagutan niya
ito sa kanyang barkada na si Jerome. Bilang kabayaran
sa pagsagot ni Jerome sa dalawang modyul binigyan
niya ito ng pera.
17. (4) Mayroon bang dapat panagutan si Armando sa
kanyang ginawa? Ipaliwanag
___________________________________________________
(5) Mayroon bang dapat panagutan si Jerome sa
kanyang ginawa? Ipaliwanag
___________________________________________________
Tanong:
(1) Ano ang makataong kilos na ginawa ni Armando?
_______________________________________________________________________
(2) Mayroon bang pagkukusa si Armando na gawin ang kilos na iyon?
Oo o hindi, Bakit?
_______________________________________________________________________
(3) Nararapat ba ang ginawa ni Armando?
Bakit?_________________________________________________________________
18. MEET THE TEAM
Introduce your team to your
audience
Sa pamamagitan ng Mapping Activity,
ibigay ang kilos ayon sa Kapanagutan sa
iba’t-ibang aspeto. Sundin ang format sa ibaba.
19. Paglalapat
Alalahanin ang mga pangyayari sa buhay mo kung saan may mga tao
kang nasaktan (maaaring dahil sa kapabayaan mo o dahil sa
pansariling kabutihan lang ang inisip mo). Isulat ang mga sitwasyong
ito sa unang kolum at sino ang kapwang nasaktan sa ikalawang kolum.
Magtala sa ikatlong kolum ng mga hakbang upang ayusin ang mga
pagkakataong may nasirang tiwala, samahan, o ugnayan sa pagitan mo
at ng iyong magulang, kapatid, kaibigan, kaklase, o kapitbahay.
20. INFOGRAPHICS
Tandaan!
Ang mapanagutang kilos ay may papel ng isip
at kilos-loob. Bilang tao, hindi natin hangad
ang masamang bunga ng ating piniling kilos o
gawa kung kaya dapat na maging maingat sa
mga pagpapasya.
21. Pagtataya
Buoin ang mahalagang kaisipan.
Kailangang maging maingat ang tao sa paggawa ng __________ sapagkat ang
mga ito ay maaaring maging isyung moral o etikal. Ito ay dahil ang nasabing
kilos ay ginagawa nang may pang-unawa at pagpipili kung kaya ito ay may
kaakibat na ________________. Ang isang kilos na ginagawa ng tao ay
magiging ________________ kung ito ay kasama sa kaniyang kalikasan at
hindi niya ginagamitan ng isip at kilos-loob.
Ang isang kilos naman ay magiging _____________________
kung ito ay ginagamitan ng isip at kilos-loob. Bilang tao,
hindi natin hangad ang masamang bunga ng ating piniling
kilos o gawa kung kaya dapat na maging __________sa mga
pagpapasya.
22. Pagtataya
Buoin ang mahalagang kaisipan.
Kailangang maging maingat ang tao sa paggawa ng __________ sapagkat ang
mga ito ay maaaring maging isyung moral o etikal. Ito ay dahil ang nasabing
kilos ay ginagawa nang may pang-unawa at pagpipili kung kaya ito ay may
kaakibat na _______________.. Ang isang kilos na ginagawa ng tao ay
magiging ________________ kung ito ay kasama sa kaniyang kalikasan at
hindi niya ginagamitan ng isip at kilos-loob.
Ang isang kilos naman ay magiging _____________________
kung ito ay ginagamitan ng isip at kilos-loob. Bilang tao,
hindi natin hangad ang masamang bunga ng ating piniling
kilos o gawa kung kaya dapat na maging ______________sa
mga pagpapasya.
kilos
pananagutan
kilos ng tao
makataong kilos
maingat
