1. Монголын түүх

2. Сайн байцгаана уу?
l
l
l Та бүхний энэ өдрийн амгаланг эрж м

7. Төрт улсуудын угсаа гарал
Хүннүчүүд нь дөрвөлжин булшны
эзэдтэй гарал нэгтэй
Сяньбичууд нь Хүннүтэй гарал нэг
Дорнод Ху нарын удам
Нирунчууд нь Хүннү, Сяньбитай
гарал үүсэл нэгтэй
Түрэг нь нирун улстай угсаа нэг
Ашина овгоос гаралтай .
Уйгар улс нь Хүннүгээс гаралтай
Киданчууд нь Дорнод ху нарын удам

8. Төрт улсуудын он цаг
НТӨ НТ
Хүннү Нирун Түрэг Уйгар Киргиз Кидан
Сяньби
МЭӨ 209- 330-555 552-745 745-840 840-923 901-1125
МЭ I-III он он он он он
МЭ93

14. Уйгар улс

15. Киргиз улс

17. Төрт улсуудын төрийн зохион
байгуулалт
Хаан
Язгууртны хуралдай Зонхилогчдын зөвлөл
Баруун Төв Зүүн
Түмт Түмт Түмт
Мянгат Мянгат Мянгат
Зуут Зуут Зуут
Аравт Аравт Аравт

18. Хүннүгийн ноѐн уулын булш

19. Хүн чулуун хөшөөний дурсгал

20. Күлтегин жанжины хөшөө

21. Төрт улсуудын аж ахуй
Эртний улсууд нь байгаль цаг уурын нөхцлөөс хамаарч бэлчээрийн мал аж
ахуйг голлон эрхэлдэг байжээ. Иймээс идэх хоол, өмсөх хувцас, гэр
сууц, түлэх түлш тэр байтугай малынхаа үс ноос арьс шир сүү мах зэрэг бүхий
л хэрэгцээгээ мал аж ахуйгаас хангадаг байв.
Эртний улсуудад ан агнуур нь мал аж ахуйн дараа ордог чухал салбар
байсан. Ан агнуурыг аж ахуйн зориулалтаар ба цэргийн бэлтгэл сургуулалт
хийх гэсэн 2 чиглэлээр зохион байгуулдаг байжээ. Ан агнуур нь ав
хомрог, гөрөөлөл гэсэн 2 хэлбэртэй.
Мөн арьс, шир, ангийн үс, мод, чулуу, шавар, алт, мөнгө, хүрэл, төмөр, яс
зэргийг ашиглан малын тоног хэрэглэл ахуйн хэрэгцээний зүйлс гоѐл
чимэглэлийн зүйлс барилгын материал зэргийг хийдэг байжээ.
Монгол орны эрс тэс хуурай уур амьсгал нь газар тариалан эрхэлэхэд
төвөгтэй байсан учир сайн хөгжөөгүй. Хүннү, Сяньби нар нь үр тариаг
тариалж эхэлсэн. Түргүд газар тариаланг арай түлхүү эрхэлдэг байжээ.
Эртний улсууд үр тариа, бөс бараа зэргийг хятад болон дундад азийн
орнуудаас худалдан авч оронд нь малын ноос ноолуур арьс шир ангийн үс
худалдаалдаг байжээ.

22. Эртний улсууд нь байгаль цаг уурын нөхцлөөс хама

23. Эртний төрт улсуудын соёл
Эртний улсуудын соѐл нь өмнөх үеэсээ уламжлагдсан шинжтэй.
 Малын үс ноосыг ашиглан эсгий ширдэг хийхээс гадна, алт мөнгө
хүрэл төмөр чулууг ашиглан цохих, сийлэх, цутгах хөөлгөх наах
зэргээр урлагийн олон аргыг хэрэглэж байсан.
Од гаригийн хөдөлгөөн, хүний амьдралын мөчлөгт тулгуурлан 12
жилийн тооллыг бий болгосон.Мөн бусад улсуудтай бичиг захидлаар
харилцдаг байсан тухай мэдээ байдаг. Хятан улс их бага гэсэн 2
бичигтэй байжээ.
Мөн морь уралдуулж, бөх барилдуулж нум харвуулан наадаж
байснаас уламжлан эрийн гурван наадам үүссэн гэж үздэг.
Үүнээс гадна амьтны яс , модыг ашиглан хэл хуур хийж, дуулж
бүжиглэн хуурддаг байжээ.
Хүрлийн үеийн буган хөшөө нь Хүннүгийн үед хүн чулуун хөшөө
Түрэгийн үед бичигт хөшөө болон хөгжсөн нь одоо манай орны нутгаас
элбэг олддог

24. амьтны яс , модыг ашиглан хэл хуур хийж, ду

27. Модун Шаньюйгийн домог
Модун ширээнд суух үед Дорнод ху нар хүчирхэг болон мандаж байв. Эцгийгээ
алаад ширээнд суусныг дуулаад тэд Модунд элч ирүүлэн Түмэн Шаньюйд
байсан мянган газрын гүйдэлтэй хөлөг морийг авъя хэмээн гуйхад
түшмэдтэйгээ зөвлөлдөхөд: “Мянган газрын гүйдэлтэй хүлэг бол хүннүгийн
эрдэнэ, өгч болохгүй” гэж тэд цөм хэлжээ. “Хөрш орноосоо нэг морь харамлаад
айлсан тогтнож болно гэж үү?” гээд Модун мянган газрын гүйдэлтэй морио Ху
нарт өгчээ. Жаахан азнаж байгаад Дорнод ху нар Модун айж байна гэж бодоод
элчин ирүүлэн Шаньюйн нэг яньжчийг авъя гэж хэлүүлэхэд мөн л шадар
хүмүүстэйгээ хэлэлцэхэд “Дорнод ху нар найрсаг ѐс мэдэхгүй тул яньжчийг авах
гэж байна. Тэднийг довтлогтун” гэж хилэгнэн хэлэхэд “Модун хөрш орноосоо нэг
эм хүн харамлаад айлсан тогтнож болно гэж үү? “ хэмээгээд хайртай нэг
яньжчийгээ Дорнод ху нарт өгчээ. Дорнод ху нарын эзэн улам бардамнан,
өрнөд талдаа байгаа нутгийг эзлэн эхэлжээ. Дорнод ху нараас элчин ирж,
“Танай, манай хоѐрын хил болох эзэнгүй нутаг байна. Та нар түүнд хүршгүй бид
авъя” гэж хэлэхэд Модун түшмэдээсээ хэрхэхийг асуухад, зарим нь: “Тэр бол
эзэнгүй нутаг, өгч ч болно, өгөхгүй байсан ч болно” гэхэд Модун маш их
хилэгнэн: “Газар бол улсын үндэс мөн. Яахин өгч болно” гээд өгөх гэсэн
түшмэдийн толгойг авна гэж тушаагаад дорно зүгт хөдлөн, Дорнод ху нарыг
гэнэт довтлон очиж, ихээр цохин, Дорнод ху нарын ванг алаад, тэдний хүмүүс,
мал хөрөнгийг олзлон авчээ.

28. Газар бол улсын
үндэс мөн.
Модунь Шаньюй

29. Анхаарал
тавьсанд
баярлалаа