Haykakan Dicarany Hellenizmi Darashrjanum...

1. Արամազդ
Հին Հայաստանի գերագույն աստված՝ երկնքի ու երկրի
,արարիչը բոլոր աստվածների հայրը։ Նա կոչվում էր
« »Մեծ և արի Արամազդ

2. գլխավոր սրբավայրը գտնվում էր Հին Հայաստանի
-պաշտամունքային կենտրոններից մեկում՝ Անի
Կամախում։ Այնտեղ էին գտնվում հայոց
Արշակունի թագավորների տոհմական
դամբարաններն ու գանձերը։
Անահիտ

3. , ,Անահիտը պտղաբերության արգասավորության
,ծննդաբերության վաղ շրջանում՝ նաև ռազմի աստվածուհին
,էր հայկական դիցաբանությունում Արամազդի դուստրն է։
( 11- )Նավասարդի սկզբին օգոստոսի ին մեծ շուքով նշվում
էր Անահիտի գլխավոր տոնը՝ կապված բերքի հասունացման

4. հետ։

5. Վահագն
Վահագն Նեմրութ սարի գագաթին

6. , ,Վահագն պատերազմի քաջության և հաղթանակի գերագույն աստվածը հին
հայկական դիցաբանության մեջ։
, ,Ըստ առասպելաբանության կենսատու լույս անձնավորող Վահագնը որպես քաջ
, ,որսորդ մարտնչում է խավարը չար ու վնասակար ուժերը մարմնավորող վիշապների
դեմ։ Այդ պատճառով էլ նրան տրվել է Վիշապաքաղ մականունը։

7. , ,Երկնէր երկին երկնէր երկիր
.Երկնէր և ծովն ծիրանի
.Երկն ի ծովուն ունէր և զկարմրիկն եղեգնիկ
,Ընդ եղեգան փող ծուխ ելանէր
,Ընդ եղեգան փող բոց ելանէր
.Եւ ի բոցոյն վազէր խարտեաշ պատանեկիկ
,Նա հուր հեր ունէր

8. ,Բոց ունէր մօրուս
Եւ աչքունքն էին արեգակունք։
Նանե

9. Համարվել է Արամազդի դուստրը։ Նույնացվել է հունական Աթենաս դիցուհուն։
Նանեի տաճարը Եկեղյաց գավառի Թիլ ավանում էր՝ Անահիտի տաճարի

10. մոտակայքում։
Տիր

11. , ,Տիր՝ դպրության պերճախոսության գիտությունների ու արվեստների աստվածը հին
հայկական դիցաբանության մեջ։
,Նա եղել է Հայկ Աղեղնավորի ուստրը և համարվել է Արամազդ աստվածահոր
,ատենադպիրն ու սուրհանդակը մարդկանց ճակատագրի գուշակն ու երազների
, ,մեկնիչ նրանց չար ու բարի գործերի գրանցողը ննջեցյալների հոգիները
« »անդրշիրիմյան աշխարհ ուղեկցողը։ Նա մի ամբողջ ամիս զբաղվում էր մարդկանց
,ծնունդներն ու մահերն իր մատյանում գրանցելով մնացած տասնմեկ ամիսներն
, ,արարչագործության ավիշ էր ներարկում գրողներին երաժիշտներին
, -պատկերահաններին և քարագործ ճարտարապետներին։
,Տիրին նվիրված գլխավոր տաճարը կոչվել է Երազամույն տոնահանդեսը՝ Տիրական։
4- ,Հայոց հին տոմարի րդ ամիսը Տիրի անունով կոչվել է Տրե կամ տրի ծիածանը՝
,Տիրական կամ Տրական գոտի։ Նրա անունով են կոչվել Տիրինկատար լեռը
, ,Տիրակատար քաղաքը Տրե և Տիրառիճ գյուղերը ինչպես նաև մի շարք
( , , )անձնանունները Տիրան Տիրոց Տրդատ ։ Հելլենիստական դարաշրջանում հայերը
Տիրին են նույնացրել Ապոլլոնին և Հերմեսին։

12. Վանատուր
,Եթե Ամանորը խորհրդանշում էր նոր տարին ու նրա բերած նոր պտուղները ապա
, , ,Վանատուրը որ բառացի նշանակում է օթևան տվող հյուրընկալ խորհրդանշում էր
Նավասարդին և այլ օրերի՝ Բագավան այցելած բազմահազար հյուրերին և
,ուխտավորներին հյուրընկալելու տեղ ու օթևան տալու իրողությունը։ Հայոց Տիգրան
Վերջին թագավորը Բագավանում իր եղբոր՝ Մաժան քրմապետի գարեզմանի վրա
,սրբավայր է շինում որ բոլոր անցորդները վայելեն այդտեղ զոհաբերվող
,կենդանիների միսն ու խմիչքը միաժամանակ նույն տեղում գիշերեն ու
հյուրընկալվեն։ Վանատուր՝ հյուրընկալության աստվածությունը հայ հին
, ,դիցաբանության մեջ։ Համարվել է պանդուխտների օտար ճամփորդների հովանավորը
,նրանց ապաստան օթևան տվողը։ Վանատուրի տոնը նշվել է հին հայոց տարեգլխի՝
,Ամանորի առաջին օրը որի համար հաճախ նրան անվանել են Ամանորյա դից։
, ,Նավասարդ ամսվա մեկին երբ հասունացել են պտուղները ժողովուրդը հավաքվել է
Բագրևանդ գավառում՝ Նպատ լեռան ստորոտին գտնվող Բագավանի տաճարում ու
Վանատուրին նվիրված շրջակա օթևաններում և մեծ շուքով նշել են Վանատուրի
,տոնախմբությունը։ Քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակելուց հետո
,Վանատուրի հեթանոսական տոնը խափանելու համար Գրիգոր Լուսավորիչն այն
.փոխեց Ս Կարապետի և Աթենոգինեա հիշատակի տոնով։
Միհր
,Միհրը հայոց դիցարանում եղել է լույսի մաքրության աստվածը։
365 ,Ըստ հայոց հին հավատքի՝ Արեգակի սրտում ապրում են սրբեր որոնցից
1 .յուրաքանչյուրը տարվա օրվա տերն է վկայակոչվում են չարը խափանելու
նպատակով։
( ),Ըստ հնագույն հավատքի աշխարհը ներկայացնում էր աղի մի ծով Վանա լիճը որի
, ,մեջ կա մի ժայռ և երբ երկինքը պատվում է լույս է ընկնում ժայռի վրա և քիչ

13. ,ժամանակ հետո ծնվում է արարչագործ Միհրը՝ մերկ գլխին՝ հայկական
( ) , ,փռուգիական գլխարկ ձախ ձեռքին՝ ջահ որով էլ լուսավորում է աշխարհը
Միհրի գլխավոր տաճարը Դերջան գավառի Բագառիճ ավանում էր։
( . . . I )Միհրի դիմաքանդակը Նեմրութ լեռան սրբավայրում մ թ ա դար